andere tijden, andere opvattingen
13
Het uitbreidingsplan Nieuwland in eerste aanleg
dateert uit 1935. De tweede december van dat jaar
stelde de Raad een plan van uitbreiding vast voor een
gedeelte van Nieuwland en 's-Graveland. De uit
breiding aan de noordzijde was in het zicht gekomen,
toen de wijk tussen de nieuwe Burgemeester Knap-
pertlaan en de Vlaardingerdijk zo goed als voltooid,
de Vlaardingerdijk over een grote lengte bebouwd
was. Maar ook in de laatste voor-oorlogse jaren
evolueerden de denkbeelden in vrij snel tempo en de
vijfde mei 1939 stelde de Raad opnieuw een plan vast
voor Nieuwland en 's-Graveland.
Maar laten we vooral niemand te kort doen. Eer wie
eer toekomt; al in het jaar 1920 leefde bij het toen
malig gemeentebestuur de gedachte Nieuwland te
bestemmen voor de toekomstige uitbreiding van
Schiedam. Hoe de terreinen bouwrijp te maken?
Dat probleem vormde een twistpunt. Men lanceerde
het denkbeeld de polder op te spuiten tot dijkhoogte,
zodat de riolen zouden kunnen lozen op de Schie.
Maar er waren veel tegenstanders van dat plan, niet
het minst onder de burgerij. Er was een bekende
Schiedammer, een alcoholfabrikant, een man met
durf en visie, die zich tot tolk maakte van de oppositie.
Gelukkig heeft de voorzienigheid Schiedam gespaard
voor deze mishandeling van Nieuwland. De uitbreiding
in het hoge noorden was nog niet aan de orde en toen
Nieuwland aan de beurt was, was er geen mens meer
die eraan dacht zijn kleibodem te belasten met een
zandlaag van twee meter.
In de bezettingsdagen, de eerste december 1942,
stelde de burgemeester, waarnemende de taak van
de gemeenteraad, een uitbreidingsplan in onderdelen
vast voor een ander gedeelte van Nieuwland, „Nieuw
land II", terwijl het plan Nieuwland I werd herzien.
Het was de Commissaris der Provincie, waarnemende
de taak van Gedeputeerde Staten, die het project
goedkeurde. Zomer 1944 herzag de burgemeester
het plan Nieuwland en het was weer, of nog, de
Commissaris, die er zijn fiat aan gaf. Na de bevrijding
liet de tijdelijke Raad zijn kritisch oog over het
project gaan, met een herziening als resultaat.
Het was dit plan dat van kracht was, toen men een
aanvang ging maken met de realisering van de
nieuwe stadswijk. Dat impliceert niet dat Nieuwland
is gebouwd in overeenstemming met dit goedgekeurde
plan. Het zou ook niet mogelijk zijn geweest. In onze
tijd trotseert geen stedebouwkundige waarheid de
eeuwen. Zelfs geen jaren, als men meer dan vijf vin
gers nodig heeft om ze erop af te tellen. De denk
beelden wijzigden zich snel na '45 en er kwamen
nieuwe mensen, die de denkbeelden op hun wijze
interpreteerden. Was het niet Pirandello die de stel
ling lanceerde dat een ieder zijn eigen, strikt persoon
lijke waarheid meebrengt?
Revenons a nos moutons. Schiedam moest zich ver
nieuwen. De woningvoorraad stamde voor het over
grote deel uit de 19e eeuw. Wat de stad aan haar
inwoners en aspirant-inwoners te bieden had, was
hopeloos verouderd en bovendien, doordat van
onderhoud tijdens de bezettingsjaren zo goed als geen
sprake was geweest, veelal vervallen tot krot. Zoals
overal in den lande stagneerde ook in Schiedam de
particuliere woningbouw en kwam ook te onzent
de zorg voor de volkshuisvesting geheel en al op de
schouders van de overheid te rusten.
Aan elke vergroting van de wijk Nieuwland ging
noodzakelijkerwijze een partiële wijziging van het
plan vooraf. Niet alleen vanwege de zich steeds
wijzigende opvattingen omtrent stedebouw, maar
ook omdat het noodzakelijk was de wijk van een
groter aantal openbare gebouwen dan voorheen in
het voornemen had gelegen, te voorzien. Met name
is het de bouw van scholen, waaraan veel grond
moest worden geofferd. Het aantal leslokalen waar
over Schiedam beschikte in de binnenstad en de
vooroorlogse uitbreiding, was onvoldoende. Boven
dien werden de afstanden tot Nieuwland te groot
bevonden. Een derde factor was, dat het vooral jonge
gezinnen waren, die zich in Nieuwland vestigden,
zodat er nieuwe scholen moesten komen, zelfs al zou
er schoolruimte over zijn in andere wijkende Gorzen,
de binnenstad, het oostelijke stadsdeel, waar de aanwe
zige capaciteit inderdaad niet ten volle werd gebruikt.
Het schreeuwend gebrek aan speelruimte in de oude stad wordt in de nieuwe wijken door een overvloed aan groen goedgemaakt.
Op de achtergrond de Opstandingskerk van de architecten Van den Broek en Bake,ma.
