Twee
uit
Buchenwald
64
De repatriëring van de Geuzen uit het
kamp Buchenwald geschiedde met een
oude autobus. Bij de grens werd dit
kiekje genomen. Vijfde van links op
de voorgrond, is de heer Aardoom.
ningen gebracht, naar het Oranjehotel. Toen hadden
we eigenlijk nóg steeds niet door wat ons te wachten
zou staan.'
Pons: 'Ik werd gearresteerd toen ik in de bakkerij
bezig was. Opeens kwamen ze. Ik schrok me lam.
In paniek ik was pas twintig ben ik de meel
zolder opgevlogen om me te verbergen. Maar ze
vonden me en toen ben ik meegenomen. Dat was
veel later dan de arrestatie van Aart, 't was op
14 februari 1941.'
Na verhoor en berechting werden Aardoom en Pons
begin april afgevoerd naar Buchenwald, een kamp
waar ze toen nog nooit van gehoord hadden. 'Het
werd ons voorgesteld als een soort vakantie-oord,
waar je af en toe ook eens moest werken,' zegt Pons.
Aardoom: 'We kwamen met 150 Geuzen aan, op
8 april, we vormden de eerste groep Nederlandse
politieke gevangenen en we zijn als Geuzen altijd bij
elkaar gebleven. De Willemientjes noemden de
anderen ons wel eens. Een voordeel voor ons was,
dat we zoveel vakmensen bij ons hadden: timmer
lieden, bankwerkers, elektriciens en zo. Dat had tot
gevolg dat we niet in de rotste arbeidscommando's
werden ingezet.'
Het duurde niet lang voordat de Geuzen merkten
in wat voor oord van verschrikking ze waren terecht
gekomen. 'We zijn allebei meer dan eens helemaal in
mekaar getrapt,' zegt Pons, 'zelf heb ik trompet
moeten spelen tot ik er haast dood bij neerviel. Hier,
kijk maar, ik heb haast geen lippenvlees meer. Ik had
in Maassluis trompet gespeeld in Harpe Davids en
daardoor ben ik in Buchenwald in de Arbeitskapell
terechtgekomen. Je was allemaal uit op gemakkelijke
commando's. Dat spelen in de kapel leek me wel wat
en met behulp van een man in het kamphospitaal
ben ik er terechtgekomen. Iedere morgen bij het
begin van het werk en 's avonds als iedereen weer
terug kwam, moesten wij marsen spelen. En wee als
je vals speelde! Dan kwam er weer zo'n schoft met
een stok en die sloeg dan op je trompet, je lippen
kapot en je tanden uit je mond. Uren lang moest je
oefenen om een hoge noot te blazen, mijn lippen
waren op het laatst één bonk etter.'
Verschrikkingen... 'De strafexercities,' zegt Aard
oom, 'de strafexercities die vreesde je allemaal.
Je moest dan aantreden en dan uren lang vallen en
opstaan. Wie bleef liggen, kon worden afgeschreven.
Als-ie nog niet dood was, werd hij alsnog dood
geslagen. Ja, die strafexercities, die waren het ver
schrikkelijkst. Aan het eind moesten we meestal in
loopmars door een nauwe poort. En dan kwamen ze
met honden achter je aan. Het gevolg was dat ieder
een zich verdrong om het eerste door die poort te
zijn, je liep mekaar onder de voet. Bij die dingen
vielen altijd minstens tien doden.'
Buchenwald duurde vier jaar voor Aardoom en Pons.
'Je wist niet wanneer het voorbij zou zijn,' zegt Pons,
'dat brak je weerstand. Iedere dag was een nieuwe
verschrikking, een dag vol lijken en crematorium
stank. Executies soms ook. We moesten aantreden
als er gestraft werd en toekijken. Op een dag waren
twee Polen ontvlucht via het riool. Ze werden de
volgende dag weer teruggebracht en voor onze ogen
opgehangen. Niet gewoon door een bankje onder
hun voeten vandaan te schoppen. Nee, ze werden
opgepakt en met hun hoofd in de strop getild. En
toen mochten ze doodgaan, stikken, 't Duurde vijftien
minuten.'
'Er waren mensen in dat kamp,' zegt Aardoom,
'die er al vanaf 1933 zaten, communisten en anarchis
ten, allemaal politieken in ieder geval. Die hebben die
verschrikking twaalf jaar lang meegemaakt, als ze
de bevrijding tenminste haalden en voor die tijd niet
kapot waren.'
De bevrijding. Die kwam op 11 april 1945. De Ameri
kanen hadden gehoord, dat de Duitsers plannen
hadden om Buchenwald in de lucht te laten vliegen
en bogen daarom hun offensief af om gelijk naar
Buchenwald door te stoten.
'We konden ze zien aankomen,' zegt Aardoom,
'Buchenwald lag immers op een heuvel, de Erters-
berg. Ze kwamen met tanks en toen ze binnen waren,
konden we het eigenlijk nog niet geloven. De vrijheid
was trouwens ook nog maar betrekkelijk toen. We
moesten allemaal aantreden en geregistreerd worden.
De Amerikanen wilden voorkomen dat het een
