137
Waarom een artikel, aan Enka gewijd, dan geschreven
voor de Schiedamse Gemeenschap? Het verhaal van
haar levensloop maakt dit duidelijk. In 1876 verhuist
het in Sliedrecht wonende gezin van Cornelis van
der Vlies en Sophia Mulder naar Schiedam, dan naar
Leerdam, Dordrecht en weer, maar dan voorgoed,
naar Schiedam. De aannemer Cornelis van der Vlies
wordt ouderling in de Hervormde Gemeente te
Schiedam.
De dochter Anke is in 1873 te Sliedrecht geboren,
maar heeft haar hele jeugd hier in Schiedam ge
woond. Zij is onderwijzeres geworden en later, in
1901, naar Rotterdam verhuisd. Sociale nood heeft
zij als huisbezoekster van een der predikanten in
Schiedam leren kennen; zij wordt zich bewust van
het bestaan van veel schrijnende ellende; krachtig en
strijdvaardig attaqueert zij stellingen, bezet met
mensen, die niet goed begrijpen, waarom de aanval
geschiedt een moeilijker strijd dan tegen men
sen, die beseffen wat de werkelijke inzet van de
strijd is. Zij begint te schrijven onder het pseudoniem
„Enka" en wordt een aanhangster van de leer van
Marx. Maar het Christendom laat zij niet los. Zij is
een van degenen, die de Bond van Christen-Socialisten
in Nederland oprichten.
Deze Bond is ook in Schiedam werkzaam geweest.
Zo wordt op 10 december 1907 in onze stad een ver
gadering gehouden. Het thema is: „Waarom Christen
Socialist?" Sprekers zijn Daan van der Zee, toen in
Gorinchem wonend, mej. A. van der Vlies, „in breeden
kring reeds bekend als de begaafde schrijfster Enka,
die zich gisteravond ook deed kennen als talentvol
spreekster, die veel belooft voor haar partij". Mej.
Van der Vlies zegt, dat op de Christen-Socialisten
het woord van Paulus van toepassing is: „Gij zijt
een sekte, die overal weersproken wordt".Op een
vraag uit haar gehoor antwoordde deze spreekster,
dat voorlopig de Christen-Socialisten zich zullen
bepalen tot propaganda voor hun beginsel. Officieel
zal de pas opgerichte Bond van Christen-Socialisten
niet deelnemen aan het politieke leven... De ver
gadering werd daarna door mej. Van der Vlies met
gebed gesloten."
In september 1908 wordt in het Volkshuis alhier,
kennelijk dank zij de invloed van Enka, opgericht de
afdeling Schiedam-Rotterdam van de Bond van
Christen-Socialisten. Het bestuur wordt als volgt
samengesteld
C. van Vlaardingen, Rotterdam, voorzitter.
A. van den Tempel, Schiedam, vice-voorzitter.
M. Michels Joh. Breevoort), Rotterdam,
secretaris.
Mej. M. Oranje, Schiedam, penningmeesteresse.
Enkele jaren later, in februari 1911, belegt de afdeling
Schiedam van de Bond van Christen-Socialisten,
twee vergaderingen, met een week tussenruimte,
in het „verkooplokaal". In beide bijeenkomsten
treedt Enka als spreekster op, de eerste maal over
het Socialisme van vroeger, de tweede maal over het
Socialisme van heden. De Schiedamse Courant
schrijft op 3 februari 1911: „De eerste dezer ver
gaderingen is gisteren gehouden voor een publiek,
dat talrijker had kunnen zijn, maar niettemin met
aandacht de spreekster in haar uiteenzettingen over
het „Socialisme van voorheen" volgde.
Zij wilde onder de Socialisten van vroeger tijd samen
vatten de Christenen, die sedert de komst van de
Christenen in de maatschappij van onrecht en ge
weld de leer van hun grooten voorganger, nl. van
liefde en recht, predikten, en in die geest de wereld
trachtten te hervormen".
Blijkens de Schiedamse Courant van 10 februari 1911
is de daags te voren gehouden tweede propaganda-
bijeenkomst veel beter bezocht. Het plaatselijk dag
blad meldt: „Had spreekster (Enka) op de vorige
vergadering trachten aan te toonen, dat Socialisme
en Christendom in het verleden samen konden gaan,
thans zette zij uiteen, dat beiden ook in het heden
kunnen, ja moeten samengaan.Tenslotte schilderde
spreekster de ontwikkelingsgang tot de Socialistische
Maatschappij, welke voor de Christen-Socialisten
slechts is een middel om te gehoorzamen aan Jezus'
woord, nl. dat er broederschap onder de mensen
wonen moet".
In „De Moker", Schiedamsch Sociaal Democratisch
Weekblad (Bureau van Administratie en Redactie,
Noordvest 12), een periodiek uit de eerste decennia
van deze eeuw hoeveel Schiedammers hebben nog
exemplaren van De Moker in hun bezit? van 4 juni
1910 komt het bericht, dat Enka enige weken te voren
als onderwijzeres aan de Diaconieschool te Rotterdam
ontslagen is „om haar Christelijk Socialistische begin
selen".
Eak> ontilag.
In het Christelijk Maatschappelijk maand
blad „Wereldvrede" komt over hel ont
slag van Enka een artikel voor, waarin
medegedeeld wordt, dat bij het bestuurder
school nooit eenige klacht inkwam als zou
zij op haar onderwijs een socialistische»!
stempel gedrukt hebben. Het was trou
wens voor haar niet moeilijk dit te ver
mijden, daar zij onderwijs gaf aan leer
lingen van het derde schooljaar.
Voor het overige stelt het blad de vraag,
waarom men haar niet heeft ontslagen, toon
na do geboorte van Prinses Juliana, in
„Opwaarts" twee artikelen verschenen, wel
is waar niet van haar hand, maar die toch
zeer duidelijk het standpunt van de Chris
ten socialisten ten opzichte van 't Koning
schap deden uitkomen? Nu ontslaat men
Enka op grond van een kerkelijk wetsarti
kel, waarmede het bestuur der school tot
nu toe klaarblijkelijk geen rekening heeft
gehouden, "terwijl daarenboven Enka's on
derwijs hiertoe niet de minste aanleiding
gaf."
Uit dit alles blijkt duidelijk genoeg, dat
de werkelijke reden van haar ontslag niet
was, dat zij Christen-sorialiste was, maar
dat zij gevallen is als het offer van haar
uitlatingen over do bekende dubbelhartig
heden in de Kuyper-zaak. - w1
zi
nei
dr:
als
wui
T
Lr
le'
(Een bericht uit De Moker van 4 juni 1910.)
Twee jaren later wordt bericht, dat Enka, de vroegere
leidster van de Bond van Christen-Socialisten, is toe
getreden tot de S.D.A.P. Fel strijdt zij voor haar
beginselen. Als in 1915 stemmen opgaan om enige
