138
Een van Enka's
brochures: „Klassen
strijd" werd gedrukt
bij drukkerij
„De Toekomst" op de
Lange Haven.
ill ill
&0.OÏ t-
AAN DE NEDERLANDSCHE
C H RISTEN-ARBEIDERS.
KLASSENSTRIJD.
Negentien honderd jaar geleden wandelde onze Heiland ovef
de hergen. die rondom Jeruzalem zijn. Ginds, in Galilca. had
het volk hem nagevolgd en aangehangen Hier. in Judea. In dt
schaduw van den trotschen He rod es- teiepdhadden dc Parizeen
en de Priesters de scharen tegen hem opgeruid. Zij luisterden
wel. maar het was met wantrouwenzii klemden zich vast aan
de overgeleverde voorschriften, de geboden en de verboden,
alles, waaraan Jezus schudde met forsche hand. Straks zouden
zc roepen: .weg met hem!" en zijn bloed eischcn
Maar dc Heiland had hen lief. Hij omvatte en vereenigtk-
hen in zijn liefde. Hij zag hen aan met die oogen. welker blik
niemand weerstond en Rij sprak in rustige majesteit, zooals
M.uthcüs verhaalt tot dc scharen co tot zijn discipelen: .(jij
zijl allen broeders"
F.n dit is een der grootste gedachten van het Christendom
gebleven da! de menschen broeders zijn, kinderen van éett
Vader Het woord van Jczds Christus voegt zc bijeen, cn wij.
christenen, hebben ons naar dat woord, dal vredewoord. te
richten.
Een groote halve eeuw geleden zwierf als een balling, bui
ten zijn vaderland, een man, dien God begenadigd had met
verstand cn wil als zeer weinigen.
Jaar na jaar had hij gebogen gezeten over de folianten der
wetenschap. Nu richtten zijn sombere, gloeiende oogen. die het
verleden cn het heden der maatschappij hadden doorvorscht en
wier blik weinigen weerstonden, zich op de arbeiders, de prole
tariërs aller landen, en ht| sprak
.Gij. gij arbeiders, zij» broeders, maar die daar. tie bezit
ter». zijn -uw vijanden. Strijd is het van oudsher tusschen u ge
weest. stnjd moet het tusschen blijven, felle, onverzoenlijke
tusschen
strijd tusschi
i klassen, tot het bitter einde".-
toenadering te zoeken tot de „burgelijke" partijen,
verklaart Enka zich tegen elke vorm van godsvrede;
zij wil zelfs meer de revolutionaire kant op. In 1917
maakt zij zich los van de S.D.A.P., in 1920 wordt zij
lid van de Christelijke Volkspartij, een voorloopster
van de Christen Democratische Unie.
Voor mij liggen enkele boeken en brochures, die Enka
(later mevrouw A. Tjaden-Van der Vlies) heeft ge
schreven. Haar romans ga ik hier stilzwijgend voorbij
literair zijn zij m.i. van niet grote betekenis. Maar
hoe heel anders is het gesteld met haar andere
geschriften: scherp gesteld, raak geschreven, steeds
boeiend omdat zij uit waarachtige overtuiging
spreekt en schrijft, ook al blijft zij zoeken en verandert
zij soms van denkbeelden. Steeds echter gaat het om
vraagstukken van uitzonderlijk belang: het Christen
dom en het Socialisme.
De toenmalige Schiedamse drukkerij en uitgeverij
„De Toekomst" Lange Haven 125 opgericht in
1912, geeft het religieus-socialistische maandblad
„De Samenwerking" uit.
Enka's boek „Christendom en Socialisme" van 1912
wordt daar gedrukt en uitgegeven. Evenzo een
brochure: „Klassenstrijd". Van 1917 dateren haar
bij Ploegsma in Zeist uitgegeven„Leekepreeken.
Zes toespraken, gehouden in bijeenkomsten van het
Religieus-Socialistisch Verbond". Het vlugschrift „De
Revolutionaire Christen Socialist en de S.D.A.P."
schrijft zij als A. Tjaden-Van der Vlies (Enka) te Alk
maar in 1919 en wordt in hetzelfde jaar uitgegeven
te Rotterdam door de N.V. „Vereniging voor religieus
en maatschappelijk werk". In de brochurenreeks
„Levensvragen" geeft de Hollandia drukkerij te Baarn
een jaar later Enka's „Religieus Socialistische Stromin-
gen in Nederland" uit. En in 1920 verschijnt als
Nummer 1 van de serie vlugschriften der Christelijke
Volkspartij haar: „Gewogen.en te licht gevonden".
Zelfheeft Enka in een van haar brochures geschreven
„Aan ons protest, zoowel tegen anti-christelijke
uitingen als tegen haar afglijden op den weg der
politieke verburgerlijking, heeft het in de S.D.A.P.
niet ontbroken". Veel neiging tot compromissen heeft
Enka niet gehad; zij heeft dit ook beseft, niet zonder
humor soms. Immers zij merkt na genoemde zinsnede
op, dat een van haar tegenstanders in eigen partij
de verzuchting heeft geuit: „Ik wou, dat dat blik-
semsche wijf maar weer gauw opdonderde".
Enka's strijdbare figuur wij weten het nu is
gevormd in Schiedam, later in Rotterdam. De Schie
damse drukkerij „De Toekomst" heeft niet alleen
haar werk uitgegeven,ook dat van in vele kringen in
Nederland bekende figuren als Daan van der Zee,
B. de Ligt vooral. Zij en vele anderen zijn het ge
weest, die getracht hebben de kerken wakker te
schudden uit hun slaperigheid en dommel, maar
óók gepoogd hebben het socialisme de ogen te openen
voor het positieve Christendom van de daad.
Zo gezien, zijn zij min of meer de voorlopers geweest
van de kerkelijke werkgroepen in de Partij van de
Arbeid en kan Enka nóg inspirerend werken op dat
deel van het gemeenschapswerk in onze stad, dat
confrontatie en vruchtbare wederzijdse beïnvloeding
van kerk en maatschappij beoogt.
A. VAN DER POEST CLEMENT.
N.B. Zijn er nog oude Schiedammers, die Enka goed
hebben gekend? Elke mededeling over haar zal
schrijver dezes welkom zijn.
