Bordewijk \*t
Fr~~ y
Ten slotte willen we nog een en ander op
merken over De Golbertons, Bordewijks
laatste roman, van 1965. In deze roman
zet zich de ontwikkeling van het latere
werk voort. De stijl is vergeleken bij Bint
bijv. aanmerkelijk „normaler" geworden,
wat correspondeert met de inhoud: het
ongewone doet zich onder gewonere vor
men voor. De gevaren schuilen nu vaak
in de mens zelf: we kunnen denken aan
de verontrustende dromen en misschien
ook aan Juniors spockervaringen.
Het „verhaal" is van weinig belang: het
komt aan op de karakters en de ver
houdingen. Eén bepaalde hoofdpersoon
is niet aan te wijzen: niet voor niets is
de titel in het meervoud gesteld. De Gol
bertons, Senior, Zoon en junior (klein
zoon), zijn directeuren van de Letter
gieterij Golberton Dobben N.V. Ook
deze roman, evenals bijv. Karakter en
Noorderlicht, speelt dus in de wereld van
de zakenman. De drie heren Golberton
zijn in menselijk opzicht niet erg geslaagd.
Senior en Zoon hebben beiden een niet
erg bevredigend huwelijksleven; 't aller
meest zijn ze op elkaar ingesteld. Sinds
Senior het bedrijf door zijn fantasterijen
bijna te gronde heeft gericht, is Zoon de
sterke man geweest die het eens flink op
poten heeft gezet. Maar deze krachtige
directeur blijkt in zijn gevoelsleven een
groot kind te zijn gebleven.
Junior, de intelligente maar ook wat tob-
berige beschouwer en ontleder, ontbreekt
het aan de energie om met de moderne
dynamiek mee te doen; in de spooknacht
neemt hij het besluit zijn leven te herzien
en wat flinker te worden. Veel even
wichtiger zijn de beide echtgenotenWilly
en Ida Ina; vooral de laatste dwingt be
wondering af door haar bij alle gevoelig
heid grote zelfbeheersing. Dan zijn er nog
o.a. de wonderlijke profeet Ece; zijn ver
sterving zoekende vrouw Elspeth, van wie
junior maar geen afstand kan doen; de
stralende maar innerlijk onvoldane
vrouwenfiguur Mireille (mirage? mer-
veille de griezelige, raadselachtige
Chef d'Hotel. De stad met haar verschil
lende wijken heeft een belangrijk aandeel
in het boek; fascinerend is bijv. de onder
gang (in een droom van een oude woon
buurt beschreven. Voor wie eerder ver
schenen werken van Bordewijk kent is het
boeiend allerlei bekende themata en ele
menten in De Golbertons terug te vinden.
Onder die themata neemt het onbe
vredigende van de menselijke relaties een
belangrijke plaats in: hoewel de mensen
van het boek elkaar niet kunnen missen
de mens is paar, heeft de schrijver zelf
eens geformuleerd is er weinig warmte
en liefde tussen hen. Hierin herinnert De
Golbertons ons aan de koele sfeer van (het)
Noorderlicht, al is er toch wel een tem
peratuurverschil. Dat dood en ouderdom
een rol spelen een hoogtepunt in het
boek is de begrafenis van Zoon behoeft
ons bij het werk van een tachtigjarige
niet te verbazen.
Wie het boek niet alleen leest, maar ook
overdenkt, zal tot de conclusie komen dat
het allerminst gemakkelijk is. Het bestaat
uit een aantal (hoofd-)stukken, die de lezer
zelf met behulp van soms schaarse aan
wijzingen in elkaar moet passen. Raadsel
achtig zijn de dromen: wie droomt ze en
op wie hebben ze betrekking, vraagt men
zich af. Wat is de zin bijv. van het derde
hoofdstuk, Een grafbeeld uit Ashanti. Pas
in het laatste wordt daarvoor in één
enkele alinea een aanwijzing gegeven. De
lezer moet dus veel zelf doen, wat hij
deels als onbevredigend, deels als prik
kelend ervaart. In ieder geval zal het boek
niet nalaten zijn interesse en zijn be
wondering op te wekken.
In het bovenstaande heb ik getracht enig
licht te doen schijnen op het werk van
een boeiende persoonlijkheid, die zichzelf
in de allereerste plaats als advocaat zag,
maar wiens lot het was vooral als schrijver
bekend te worden. Zowel in de ge
schiedenis van Schiedam als in die van de
Nederlandse letterkunde zal zijn naam
met ere vermeld blijven. Ik twijfel er niet
aan of zijn literaire oeuvre zal zowel de
wetenschapsman als de gewone lezer
blijven interesseren.
C. VAN BREE
De Levensschets door mevr. Bordewijk is
opgenomen achterin: P. H. Dubois, Over
Bordewijk. Een karakteristiek van zijn
schrijversarbeid. Rotterdam 1953. Hierin
ook een lijst van eerste drukken.
Een uitvoerige bibliografie van werken van
en over Bordewijk in de Moderne Encyclo
pedie der Wereldliteratuur. Deel I.
Een verslag van de uitreiking van de ere
penning in dit blad, het nummer van 1 maart
1955 (7e jaargang no. 1).
Bijdragen van Bordewijk in de 4e jaargang
(maart 1952): een fragment van Verbrande
Erven; in de 6e jaargang (aug. 1954): over
de Schiedamse schrijver.
Henri Hartog; in de 14e jaargang (dec. 1962);
een parodie op Hartog.
