I
227
DcTRUS Veenlant, die in de periode van 1482 tot 1515 vele malen
burgemeester van Schiedam is geweest, zal toen hij zich in 1489 liet
portretteren, misschien gedacht hebben, dat de stad die hij mede hielp
besturen, zijn beeltenis tot in lengte van dagen zou conserveren.
Hoe anders is dit echter gelopen, want wie nu afdaalt zoals ik dat ook
deed tijdens mijn bezoek aan Philadelphia in de catacomben van het
Philadelphia Museum of Art, zal daar in de kelder als een onderdeel van
de John G. Johnson collectie Burgemeester Veenlant's portret ontwaren.
Het hangt er, eenzaam, ver van Schie en Maas, tezamen met dode appels
en vissen, bevallige dames en krijgshaftige heren in een op de juiste tempe
ratuur gehouden depot.
Het portret is sinds 1906 in het museum van Philadelphia, nadat het op
een veiling te Parijs gekocht werd door de heer Johnson. Daar signatuur
of monogram ontbrak, werd het zowel op de veiling als in de collectie
tot een Geertgen tot St. Jan „verklaard". Deze 15e-eeuwse Haarlemse
schilder, wiens werken zich in ons land in het Rijksmuseum te Amsterdam
en het museum Boymans-Van Beuningen te Rotterdam bevinden, is naar
de mening van Nederlandse deskundigen zeker niet de maker van dit
portret. Veel eerder zou men denken aan Jan Mostart, eveneens schilder
te Haarlem.
Opmerkelijk is evenwel, dat zich in de verzameling van het Stedelijk
Museum een eveneens anoniem geschilderd paneel bevindt, doch nu een
uit de 16e eeuw, dat in opbouw e.d. doet denken aan het Veenlant-portret.
Dit paneel, voorstellende Meester Servaes Pietersz Fabri, priester en
haringreder en stichter van het Oude Manhuis, is gedateerd 1552. Drs. P.
Th. J. Kuyer wijdde een studie aan dit portret in het jaarverslag 1959 van
het Stedelijk Museum.
nVENALS het portret van Fabri vertoont ons portret een goed gekleed
l— heer, waarvan wij door de aanduiding „consul Schiedamensis"
weten, dat hij een Schiedams burgemeester voorstelt. Het wapen van de
geportretteerde, dat rechts boven is aangebracht en drie brokken veen
als wapenfiguur heeft, kan in verband worden gebracht met de naam
Veenlant. De datering 1489 is hiermede niet in strijd, evenmin de aan
duiding „tempore Maximiliani Romanorum Regis et Comitis Hollandiae",
d.i. (geschilderd) ten tijde van Maximiliaan, Rooms Koning en Graaf van Het portret van Fabri
Holland. Overigens is de vermelding van Maximiliaan als graaf van Holland
een onnauwkeurigheid, daar deze nooit graaf van Holland is geweest,
wel regent (1482-1494). Het komt mij voor, dat zo'n vergissing gemaakt
kan zijn door een tijdgenoot, voor wie Maximiliaan de facto graaf was.
Het jaartal 1489 als datum van vervaardiging kan derhalve juist zijn.
Naast dit originele portret is er een copie, die aan het Stedelijk Museum
werd aangeboden in de jaren 1906-1907, doch eveneens om redenen van
financiële aard niet kon worden aangekocht. Op dit portret komt het
wapen voor midden onder.
Het originele portret is in donkere tinten gehouden en geeft, evenals het
Fabri-portret, vrij uitdrukkingloos de beide heren weer. Hoe wij ook
tegenover deze portretten staan, zij zullen kenners en leek intrigeren door
hun anonieme vervaardigers.
Misschien is een vergelijkend onderzoek mogelijk indien het Veenlant-
portret door het Philadelphia Museum wordt afgestaan bij de ingebruik
neming van het gerestaureerde museum, half 1966.
Zolang dit echter niet het geval is, verblijft Petrus Veenlant tussen de
vissen en de dames, de generaals en de soldaten. In de kelders van het
Philadelphia Museum.
J. PAALMAN
