HET
OUDE
STADJE
Detailfoto's
48 tekeningen
8
de fouten: „ik was ermee begonnen zonder wiskunde
en zonder de noodzakelijke achtergronden, zo maar
los uit de hand." Dr. H. Schmitz uit Rotterdam, die zoals
bekend, gepromoveerd is op een historische studie over
Schiedam, corrigeerde deze eerste tekening en bracht
hem op de gedachte om een systeem te ontwikkelen
voor het maken van een betrouwbare normale teke
ning op basis van De Gheyns merkwaardige opstand
perspectief.
Ondertussen had men op het gemeentearchief een
grote reeks detailfoto's gemaakt van De Gheyns
plattegrond. Aan de hand van deze foto's heeft hij
uit De Gheyns scheve perspectief de omtrek van de
gebouwen kunnen afleiden en kwam door vergelijking
met ander materiaal tot verrassend nauwkeurige
aanwijzingen over interieur en indeling der huizen.
„Een voorbeeld", aldus Van der Sloot, „wij weten, dat
de grond bij de Rotterdamsepoort moerassig is ge
weest. Er is een duiker onder het gebouw geweest en
er was geen brug: dat is duidelijk op de tekening van
De Gheyn te zien. Er is een spits dak, een balk als af
scheiding van de poort: er is een raam te zien, zonder
boog in de muur gemetseld; een dubbel raam. Derge
lijke gegevens hebben wij dus concreet in handen.
Wat kunnen wij nu op basis daarvan en uit beschikbare
archivalia berekenen en afleiden eerst wiskundig
helemaal uitrekenen met alle maten en afstanden, dan
verifiëren en zo mogelijk verklaren uit allerlei oud
materiaal van elders
De Vlaardingerpoort
Het is, naar men ons verzekerde, in Nederland de
eerste keer, dat werk als dit gedaan wordt. Van het
archief der gemeente Schiedam verkreeg Van der
Sloot alle bijstand, die hij maar wenste. „Telkens
kom ik", aldus Hans v. d. Sloot, „voor weer andere
vragen te staan en de heren van het Archief proberen
dan daarop een antwoord te geven. Het blijft pioniers
werk. Best mogelijk dat ik bij een volgende gemeente
de kans bestaat dat ik het ook voor 's-Hertogen-
bosch moet doen er wat meer systeem in kan bren
gen, maar nu kom ik telkens weer met nieuwe vragen.
En die knopen dan maar zelden bij de vorige aan. Het
hele werk is een voortdurende vraag naar betrouw
baarheid: In hoeverre is de kaart van De Gheyn
betrouwbaar, in hoeverre is mijn methode betrouw
baar, in hoeverre zijn de gegevens van buiten de
stad betrouwbaar en in hoeverre mag men rekenen op
betrouwbaarheid bij het maken van een reconstruc
tie, die zich baseert op de punten van overeen
stemming Met enig voorbehoud meen ik, dat die
betrouwbaarheid wel bereikt is. Het aantal huizen op
de kaart van De Gheyn klopt met die uit de ver
pondingskohieren. Er werd in die tijd veel fantasie ge
bruikt bij het maken van prenten, maar toch meen ik,
dat de kaart van De Gheyn een heel reëel beeld geeft
van het oude Schiedam."
„Oud-Schiedam in tekeningen" of hoe het boekje ook
mag komen te heten, komt te bestaan uit 48 tekeningen
met daarbij passende tekst. Het is niet het dagelijks
leven, dat erin wordt afgebeeld. Daar weten we veel te
weinig van, aldus de tekenaar, dat kunnen we niet
meer doen herleven. We begrijpen de mensen van toen
niet meer. Hun normen waren anders, hun levensritme
verschilde ontzaglijk van het onze. De gehele inhoud
van hun leven was anders dan die van ons. Wij kunnen
wel proberen tot een reconstructie te komen, maar
komen dan niet verder dan tot het blootleggen van
wat drijfveren: de levende werkelijkheid is ons voor
eeuwig ontglipt. Die werkelijkheid heb ik dan ook niet
proberen te vinden bij dit werk. Het doel is geweest uit
de kaart van De Gheyn een reeks beelden af te leiden
ter reconstructie van het oude Schiedam en dat met
zo weinig mogelijk vergissingen en zo min mogelijk
veranderingen: het uiterlijk beeld van de stad, de
grootte en het type van de gebouwen. De problemen
blijven: was het een boerderij of een stedelijk huis?
Waar waren de bevolkingsgroepen gehuisvest? Daar
van is maar weinig bekend; de vissers aan de Lange
en de Korte Haven, de wevers aan de Raam? Het
geheel valt bijzonder problematisch. Het blijft een
topografisch beeld van hoe de stad er in die tijd kan
hebben uitgezien, een overbrugging van tot 4
eeuwen: Schiedam zoals het in 1598 zou kunnen zijn
geweest, gezien de plattegrond van De Gheyn. Hoe
heeft die indertijd gewerkt? Hij heeft eerst een
plattegrond gemaakt en daar alle afmetingen der
gebouwen op ingetekend. Hij moet alle huizen stuk
