Schrijven over Schiedam
DE BRANDENDE STAD
SJOFELEN
206
had reeds van het buitenkansje gehoord. Zij
keerde alle zakken om, doch er rolden slechts
eenige centen uit".
Natuurlijk is dit verhaal niet typisch
Schiedams. Ik zou het tenminste niet graag
beweren, maar dat is van minder belang.
In ieder geval speelde de brandewijn hierbij
een belangrijke rol en waar zou die anders
vandaan komen dan uit het zwarte park van
de drank om met Emile Mandeau te spreken.
In dit boek van Arij Prins vindt men trouwens
nog een aantal alleraardigste verhalen, uiter
aard sterk sociaal, zo uit het leven gegrepen.
Het is een uitgaafje om in de bibliotheek te
achterhalen en er de kerstdagen mee door te
brengen.
Voor ons doel is het echter minder geschikt.
Wij willen immers in Schiedam blijven en bij
voorkeur bij particulieren om de hoek kijken.
Wat zou u bijv. zeggen van De Brandende
Stad door Daan van der Zee, in 1930 door
Brusse in Rotterdam uitgegeven. Ook dit is
weer een aandoenlijke geschiedenis. Het is
om zo te zeggen de op- en ondergang van
Chris Landstra, in de wandeling Lamstraal
genoemd. Voor ons Chrisje scheen een schone
toekomst weggelegd. Hij mocht dan de zoon
zijn van een ouwetijer en twee broers in de
fabriek hebben, met hem hadden zijn moeder
en de bovenmeester in ieder geval andere
plannen. Chris mocht onderwijzer worden.
Eerst kwekeling natuurlijk met een armzalig
zakcentje, maar in zijn later leven zou hij
ruimschoots beloond worden.
Schoolmeesters zijn of waren geachte
personages. Pa Landstra had niet veel te
zeggen, de broers waren tegen, maar moe
zette haar wil door. Chris werd kwekeling.
Wanneer hij nou maar niet verliefd was ge
worden, dan zou alles misschien goed zijn
gegaan. Maar dan zou de roman een happy
ending hebben gehad en dat stond Daan van
der Zee kennelijk niet voor ogen.
Eerst moest Chris' vader omkomen in de
branderij. Daarna voelden de broers er nog
minder voor om in het onderhoud van de
jongste te voorzien en moest moeder gaan
werken. Toen wilde het op school niet vlotten,
omdat Chris te veel aandacht had voor een
lief, knap meisje. Er gebeurde wat er gebeuren
moest: Chris bleef zitten en moest van de
opleidingscursus af. Enfin, er was voor hem
nog wel een baantje op kantoor. Het was nog
niet direct nodig om ouwetijer te worden. Ook
hier speelde de liefde weer een rol, maar nu
in positieve zin. Chris werd boekhouder, hij
werd door zijn meisje opgevoed en hij mocht
al gauw bij haar thuis komen. Het nieuwe
burgerlijke milieu sprak hem bijzonder aan,
de carrière scheen verzekerd, maar wie de
goden willen verderven slaan zij met blind
heid en Chrisje stuurden zij op een onbewaakt
ogenblik naar Rotterdam. Daar kwam hij in
contact met een lichte juffrouw, de verkering
raakte uit, en de weg omlaag was begonnen.
Na een vechtpartijtje met de politie werd hij
ontslagen, hij probeerde voor zichzelf te
beginnen met een incassobureautje, maar
Schiedamse Chris werd te dorstig. Het zou
hem op den duur zijn leven kosten. Het kan
slecht aflopen met een mens, schijnt de
schrijver te willen zeggen. Begin augustus 1914
kwam Chris Landstra in de ruïne van Schie
dam te overlijden. Uiteraard betreft het hier
een diep-dramatische geschiedenis, maar we
zijn de laatste jaren aan zoveel gewend ge
raakt in de literatuur, dat De Verbrande
Stad alle goede bedoelingen ten spijt een
soort melodrama geworden is.
En hiermee is eigenlijk niets kwaads gezegd
van het boek. Het is gezellige lectuur op een
koude winteravond en men behoeft het be
paald niet als verloren tijd te beschouwen. Bij
Van der Zee komt voor het eerst een stukje
klassebewustzijn naar voren, al was Chris
er dan in de laatste plaats gevoelig voor. Hij
had tenslotte al zorgen genoeg om aan z'n
drank te komen.
We gaan nog verder in de Schiedamse
letteren. Henri Hartog schreef zijn novellen-
bundel Sjofclen en dit boek werd zelfs inge
leid door niemand minder dan Lodewijk van
Deyssel. We komen nu dus in de grote lite
ratuur. Het gaat hier om enkele schetsen uit
het volksleven. Het eerste verhaal, Eene
Bevalling, is duidelijk Schiedams, al had het
ook elders kunnen spelen.
Hier vindt men het gezin van de branders
knecht, die verstomd door te zwaar werk en
alcohol zich nauwelijks kan handhaven. Op
alle mogelijke kleine dingen wordt gelet. Het
kindje zou eigenlijk op tijd moeten wor
den geboren, met Sinterklaas bijv., want
dan komt er wat hulp in huis en dan valt er
misschien voor de andere kinderen nog wat
af. Het is een stuk hopeloze strijd om het be
staan, dat vooral door de vrouw moet worden
gestreden. Constant is er de angst uit huis te
worden gezet om de huurschuld, voort
durend ook is er de vrees dat vader zonder
werk zal thuiskomen, omdat hij bij de baas
