55
Dat betekende dus, dat ik er 's avonds
laat tot diep in de nacht mee bezig was,
uiteraard zeer geboeid. Ik kon het boek
gewoon niet loslaten. Niet, dat ik nooit
een beter geschreven boek gelezen had,
maar dat deed hier ook niet terzake.
Wagenaar had gezorgd voor een goed
gecomponeerd verhaal en dat was in
dit geval meer dan voldoende. Ik ge
loof niet, dat hij hiermee in de eerste
plaats literaire ambities wilde na
streven. Dat hij daarin meer geslaagd
is dan oorspronkelijk zijn bedoeling
was, is een zaak van geheel andere orde.
Wat mij veeI meer interesseerde was
de geschiedenis van mijn eigen jeugd.
Ik was in mei 1940 nog geen 10 jaar oud.
's Morgens heel vroeg werd ik op 10 mei
wakker. Het is het bekende verhaal
tussen waken en dromen. Waarschuwing
voor parachutistenhoorde ik plotse
ling op de radio. Duitse parachutisten
landen op de Nieuwe Maas bij Rotter
dam"Eerlijk gezegd, dacht ik op dat
moment, dat het om een hoorspel ging
en dat het avond was. Misschien had ik
alleen maar even gedoezeld. Mijn
ouders zaten bij de radio, maar ze waren
nerveus. Zo nu en dan ging mijn vader
naar de zolder, vanwaar hij een uitzicht
op de Nieuwe Maas had. Pas langzaam
drong het tot mij door, dat het om iets
anders dan een hoorspel ging. Dat het
misschien wel oorlog kon zijn. Ik weet
niet hoe kinderen van deze tijd zouden
reageren, maar ik werd bang. Ontzet
tend bang. Vlak bij ons in de buurt
explodeerden bommen. De balkondeuren
vlogen open. Even later plakten mijn
ouders vreemde stroken papier over de
ramen, want dat deed op dat moment
iedereen. Er scheerde een aangeschoten
vliegtuig over ons huis. Het dook voor
goed onder in een van de havens. Nog
maals, ik was ontzettend bang. Mijn
ouders kennelijk ook, want ik werd tegen
hun gewoonte in geducht aangepakt toen
ik het op een gillen zette. Ik moest een
voorbeeld zijn voor de jongere kinderen,
vonden ze. Op die manier kwam ik toch
niets verder, zeiden ze. Achteraf gezien
hadden ze wel gelijk, maar misschien had
ik voor mijn leeftijd toch al te veel ge
schiedenisboeken gelezen over gebrand
schatte steden en zo. Enfin, hierover
hoef ik niet te schrijven, het is meer dan
voldoende bekend. Mijn herinneringen
aan die oorlogsdagen zijn eenvoudig
samen te vatten. Mijn vader liep op
wachtgeld en moest zich iedere dag nog
melden bij zijn vakorganisatie. Op de
Schiedamseweg zag ik een tramwagen
onbemand staan. Met de Pinksterdagen
kwamen mijn grootmoeder en mijn tante
bij ons op visite. Op de fatale 14e mei
waren wij bij mijn grootmoeder en ik
herinner mij nog, dat wij tijdens het
bombardement bij haar op de gang zaten.
Mijn vader timmerde op dat moment
brancards. Ook toen was ik heel erg
bang, hoewel er met ons niets gebeurde.
De volgende dag, dus na de capitulatie,
speelde ik met vriendjes in de straat.
Er kwamen toen opnieuw Stuka's over
vliegen. Zwarte toestellen, zo herinner ik
mij nog, die zich scherp aftekenden tegen
het blauw van de lucht. Naar de stad
mocht ik de eerste tijd niet. Mijn ouders
vonden dat niet nodig. Pas weken later
heb ik de puinhopen in werkelijkheid
gezien.
Herinneringen uit een kindertijd.
Het kan zijn, maar Aad Wagenaar
die deze periode toch niet op die wijze
heeft meegemaakt is er dan toch
maar wonderwel in geslaagd het beeld
uit die dagen opnieuw op te roepen. Ik
vraag mij af hoeveel sterker dit nog het
geval moet zijn bij hen, die dit moment in
hun leven nog veel bewuster hebben mee
gemaakt. Die toen meemaakten, dat
hun wereld zowel letterlijk als figuurlijk
in scherven werd gegooid. Voor mij
werden toen pas de vernietigde stads
wijken tot een begrip. Ik was wel vaak
in de stad geweest, maar voor mij, als
kind van Detfshaven, gingen de verloren
gebieden pas goed leven na het bombar
dement. Hoe dat zit, kan ik niet ver
klaren. Voor de ouderen moeten deze
begrippen nog veel meer leven. Voor
mij is dit Duitse bombardement en de
vijf jaren, die daarop volgden, pas later
bepalend geworden voor mijn leven.
Mijn ouders waren in die oorlogsjaren
zeer anti-Duits en ik was het dus ook.
Pas later ben ik mij in het Duitse pro
bleem gaan verdiepen, maar toen heeft
het mij ook niet meer losgelaten. Nog
bijna dagelijks heb ik er mee te maken.
Toegegeven, met het boek van Aad
Wagenaar heeft dit op het eerste ge
zicht niets te maken. Of toch wel
misschien? In ieder geval is hij er met
zijn Rotterdam mei '40 in geslaagd al
die herinneringen weer wakker te
roepen. Het vliegveld Waalhaven werd
daarmee weer tot een begrip. Het
Noordereiland ging weer leven. Ik
weet weer van de strijd om de Maas
bruggen en van het oorlogsschip Van
Galen. Wat werd er in die dagen niet
gesproken van de mariniers. Nu weten
wij, dat het om een handjevol man
schappen ging, dat zich overigens meer
dan manmoedig heeft gedragen.
Wie garnizoenscommandant Pieter
Wilhelmus Scharroo was, kon ik op
dat moment niet weten en ook van
generaal Kurt Student had ik nog nooit
gehoord. Ik heb ook nooit geweten,
dat er op de 10e mei 1940 in totaal
7150 Nederlandse militairen in Rotter
dam waren, waarvan overigens 750
geheel ongeoefend. Met grote groepen
anderen was het al niet veel anders.
Rotterdam gold immers tot in de laatste
dagen voor de oorlog als een veilige
stad. De waterlinie zou toch de veste
Holland beschermen? Wie had er nu
gerekend met een landing vanuit de
lucht? Het veilige Nederland, dat al in
geen honderd jaren een oorlog had ge
kend, was plotseling opgenomen in een
Tweede Wereldoorlog. Ondanks alle
waarschuwingen en de tekenen des
tijds was het er niet op voorbereid. Niet
militair en ook niet mentaal. Wie het
voordien wel wist, mocht het zeggen,
maar het drong toch niet tot de anderen
door.
Wie dit boek van Aad Wagenaar
leest, maakt alles in zekere zin op
nieuw mee. Er is één \erschil. De lezer
is nu wetend. In ieder geval zorgt
Wagenaar daarvoor. De volledige
situatie wordt door hem weergegeven.
In tal van gesprekken krijgt men een
beeld van die dagen.'Soms is er een
werkloze classificeerder aan het woord,
die zich met zijn EHBO-diploma ver
dienstelijk maakte, in een ander geval
is het een verpleegster uit het oude oog
ziekenhuis. Wagenaar weet precies
hoe de autoriteiten uit die dagen rea
geerden en op welke weerstanden ze
soms stieten. Maar hij vertelt ook van
de Duitsers, die bij deze Rotterdamse
operatie betrokken waren. Vliegveld
Waalhaven werd als eerste stukje
Rotterdams gebied bezet. Rotterdam-
Zuid volgde onmiddellijk, maar afge
zien van een enkel bruggehoofd op de
rechter Maasoever wist men toch niet
verder te komen dan het Noorder
eiland.
Het werkelijke raadsel van het bom
bardement wordt ook door Aad
Wagenaar niet opgelost.
Aad Wagenaar
