S
143
niers vingen toen alleen maar stenen.
In 1631 zou een Scbiedamse vrouw
in Rotterdam de dienstbode van haar
man's baas, een scheepskapitein, zo
danig betoverd hebben, dat die dienst
bode twee maanden later een onecht
kind kreeg. Maar ook in Schiedam,
in 1597, dus kort na het grote proces,
wordt een Jannetje Jansdr, gehuwd
met Claas Cornelis Scheepstimmer
man, beschuldigd door de vrouw van
de portier van de Rotterdamse I'oort
bij de Koemarkt, dat ze „een tove-
naarse, een hoer en een weermaak-
ster" is, en dat wil de buurvrouw
naast de poort nog wel bevestigen
„waar honderd mensen bijstaan".
Dit alles riekt wel naar gewone
buurvrouwenruzies.
Schiedam hield nog lang de naam
een stad van heksen te zijn. Constan-
tijn Huygens, in dichtvorm een rijke
vrijster beschrijvende, zegt van haar:
Haar ooge spreekt SCHIEDAMS
zijn uitgestraalde geest
BETOOVERT menschen, vlees,
maar beesten aldcrmeest.
In Delft moet nog in de 19e eeuw
een uithangbord boven een banket
bakkerij verteld hebben:
Hier verkoopt men suikerbanket
met loveren,
twintig van Schiedam,
negentien konnen toveren.
Geen wonder, want in 1850, op
30 september, lezen we in de nuchtere
Nieuwe Rottcrdamsche Courant:
„Schiedam Sedert eenige dagen
loopt alhier een druk gesprek over de
betoovering van een negenjarig kind.
Het zou best zijn om er van te zwij
gen, daar de spook- en toovcrgeschie-
denissen tot het tijdvak der middel
eeuwen hchooren, doch er wordt zoo
veel bijgevoegd, dat het noodig is om
het gansche verhaal op gronden te
logenstraffen. Een kind is onderhevig
aan zenuwstuipen, en wordt behan
deld door een onzer geachte genees-
heeren en door de ouders met oplet
tendheid verzorgd. En nu wil men
daarbuiten, dat het kind door de rui
ten springt, zonder dat ze stuk gaan,
dat het op elk der kartels van een
boterschaaltje huppelt en rondspringt,
zonder dat het kantelt, dat het tegen
de zolder loopt, zonder te vallen, in
een inktkoker kruipt, zonder zwart te
worden, de zwavelstokken naar den
maat doet dansen enzovoorts.
Tot laat in den nacht heeft een me
nigte volks langs den Buurtstraat
gestaan om met lantaarns in de hand
naar de katten te zien en naar hen te
gooien, want deze zijn de heksen en
moeten gepijnigd worden. Dit wordt
verhaald in een stad, gelegen in het
midden van eene der beschaafdste en
verlichtste provinciën van Neder
land!"
Nu, dat laatste is een beetje over
trokken, alleen al in 1875-1876 ko
men er in de couranten nog minstens
4 meldingen voor, resp. uit Ammers-
tol, Nijmegen, Heilouw in de Betuwe
en Maastricht, waar oude vrouwen
beschuldigd worden kleine kinderen
doodgetoverd te hebben. En op het
platteland, ook in West-l)uitsland, is
voor heksenbanners nog heden een
redelijke boterham te verdienen.
Merkwaardig is wel dat heksen
later steeds oude vrouwen zijn. In
de eerste tijd van de heksenwaan, na
1500, werden juist veel jonge knappe
vrouwen het slachtoffer van beschul
digingen, vooral in Duitsland en
Frankrijk.
Zouden er in Schiedam in het eind
van de zestiende eeuw nog echte hei
denen geweest zijn? Niet iedereen be
keerde zich snel tot het Calvinisme
na de reformatie van 1572, maar ook
niet iedereen van de overigen was nog
„paaps". De onkerkelijkheid is niet
van de laatste halve eeuw, er zijn
altijd „indifferenten" of onverschilli
gen geweest. Zouden zich hieronder
dan ook nog aanhangers, nu nog,
van het „oude geloof" bevinden? In
elk geval staan ze niet ingeschreven
in de lijst van erkende geloofsgemeen
schappen hij het departement van
Justitie.
Wél is hekend dat de „onzichtbaar
heids-zalf", de heksenzalf, geest
verruimende middelen bevatte, die nu
onder de drugwet vallen, als hennep-
toppen, belladonna en bilzenkruid. De
huidige hippies zouden dus dezelfde
ervaringen op kunnen doen als de
heksen in vroeger eeuwen.
WAUG te OuüE'WATER.
