107
ieidt het slechts tot aan den drempel des tempels van de
heiligste waarheid, waar binnen alleen het heil der volkeren
te vinden is.
Maar evenmin mag hot voorhij gezien worden, dat het
op godsdienst bogende Engeland en het op verlichting aan
spraak makende Frankrijk, een bloedbad in het oosten
hebben helpen stichten, onwaardig aan christen vorsten.
Ja, men heeft gebeden durven opzenden tot den God dei-
liefde, om zegen over dat bloedbad af te smeeken, opdat het
rijkelijk mogte gevuld worden 1
Reeds zijn meer dan achttien eeuwen verloopen en klinkt
liet door alle streken des hemels: Één is uw Meester, en gij
allen zijt Broeders. En daar verheffen zij zich, die geroepen
zijn om de volken te leidentwisten met elkander en trachten
hunne eenmaal opgevatte denkbeelden en meeningen door te
zetten ten kosten zelfs van duizende menschenlevens. Zij,
die de wetten maken tegen den doodslagplegen of doen plegen
de gruwelijkste moordenzetten menschen tegen menschen
als bloedgierige monsters tegen elkander over, en bezigen
hen als niets beduidende voorwerpen, alsof het leven geen
waarde heeft voor den man met helm en speer gewapend.
Klaag dan nieto mensch 1 als de Algebieder in de vrees-
selijke Cholera u een medoogenloozen moorder zendt. Gij
zelf zijt nog veel wreeder en bloeddorstiger dan die slaande
engel, die uwe woningen op 't onverwachtst binnensluipt,
en die zich nu als op een en 't zelfde oogenblik de wereld
door vertoont, om u verwijtend toe te roepen: wilt gij dan
niet eensgezind zijn in het leven en als broeders zamen
wonen, welnu ik kom u dan vereenigen in het lijden en
in het sterven aan dezelfde kwaal.
De stoffelijke mensch denkt er niet aan, de wereldwijze
geen ander voorwerp dan zichzelven bewonderende, acht het
beneden zich, en de trage heeft het niet geleerd om opwaarts
en om zich en vooruit te zien en te letten op wat geschiedt
