11»»
Joodsche kerkhoven in Rotterdam
SS
Verandert Londens politiek
jegens Duitschland?
MET GOUDERTS TERUG
VAN DE VELUWE
Wandeling over Utrechts;
Jaarbeursterrein
DE MAN.
Dinsdag 22 April 1947
Tijdens..., maar ook na de besetting
werd onderhoud verwaarloosd
Grafschenner had
de vrije hand
Lof van den arbeid
Mooie productiecijfers
onzer mijnen
Men wacht o.a. op Nederlands antwoord
inzake nationalisatie
Bordjes met „verboden toegang"
bij de grindgraverijen
Onderzoek van de
regeering
Australische leening
aan Nederland
TUINKALENDER
muiieceehiee
Wereldkampioenschap
hockey in ons land
Sïï
De niet-zaltenman kan
er Ook wat leeren
Eenvoudig en vlot
T EMIDDEN van lrisscha boterbloemen in het jonge^ras ligt een
met zand bestoven dood vogeltje
Op en om de Joodsche begraafplaats aan de Dijkstraat te Botterdam
treft men nog meer dingen aan die, in schrille tegenstelling, leven en
dood symboliseeren. In deze gebombardeerde omgeving staan vriende
lijke eenvoudige huizen temidden van een harre zandwoestenij. Vlak
oaast den doodenakker klinkt nit de werkplaatsen der gemeentelijke
gasfabriek bedrijvig geklop en gehamer.
zend «raven worden overgebracht
naar het groote verzaraelkerkhof
aan het Toepad, dal van veel re
center datum is, Behalve da drie
genoemde Israëlitische kerkhoven
ia er in Rotterdam nog een vier
de, n.l., aan den Hoopcn Oostzee
dijk, Dit kerkhof bevindt zich,
evenals dat aan het Toepad. weer
in behoorlijken staat. Nor kort
geleden werd er een nieuwen
stcencn muur met een .zware toe
gangsdeur omheen geplaatst.
Veie Joodsche oud-stadgenootcn,
die in Rotterdamsche aarde rus:
ten, mogen dan door een niets on-
zienden bezetter zelfs na hun dood
zijn gesmaad, hun bleef het on
noemelijk grootere leed gespaard,
dat na hen komende gcloofsgenoo-
ten trof. Evenals in Amsterdam
overleefde in Rotterdam een ont
stellend gering. percentage der
Joodsche bevolking den tweeden
wereldoorlog. Van de 12.000 Jood
sche Rotterdammers ontkwamen
nauwlijks 1200 aan de gaskamers
van Auschwitz en andere ver
schrikkingsoorden. Hoe vooral
de kleine Joodsche middenstand
door Hitler's beulsknechten werd
gedecimeerd, blijkt' uit de leden
lijst van den Rotterdamschen
Marktkoopliedenbond. die begin
1940 ruim tweehonderd Israëlieten
telde en op dit oogenblik nog......
twee.
Intusschén leeft deze nog zoo
In lange.dichte rijen staan de
naar het Oosten gerichte grafstee-
nea tusschen gras en onkruid.
Hebrceuwsche en Ncderlandsehe
opschriften op'de steenen duiden
de namen aan van hen; die in
Rotterdam leefden, werkten en er
stierven. Bij sommige, rechtop
staande steenen, kan. men zien,
dat de opgemetselde, witmarme
ren platen met inscripties moed
willig zijn vernield. Nog liggen
brokstukken marmer op menig
graf.-
Midden op het kerkhof, tusschen
•honderden, véeïal eenvoudige gra
ven. staat hoog en zwaar, een
vierkant steenen monument met
een bekranste pilaar.
Op een witten tegel staat ge
beiteld:
Hier ruht MóritzMarx
geboren am: 8 Tebeth 5608
15 December 1847
gestorben am: 11 Chesjwon 5649
1* October 1888
En op een andere, tegen het
monument gemetselde tegel staat:
„Sanff móge er ruhen".
Eens stond er nog meer op de
zen tegel. Maar dat is niet meer
te lezen. Een vandalenhand heeft
met een hamer of ander; zwaar
voorwerp het marmer kapot ge
slagen. Dezelfde grafschenner
moet naar dit graf nog eens zijn
teruggekeerd, want een derde
witte tegel is. met teer besmeurd-...
Waarom heeft deze karakter-
loozeeen verbeten Duitscher;
een verdwaasde N.S.B.'er? juist
dit graf uitgezocht voor zijn
schandelijke vernielzucht? Is 't de
naam geweest, die hem Irriteerde?
Heeft dit individu gedacht, dat de
hier faegraveue een familie-lid was
van den vermaarden wegbereider
van het socialisme, Karl Marx?
Als hij het dacht, was het ten on
rechte. Want Moritz Marxeen
veel voorkomende naam ..was.
"een lïd'Vah'-'dê destijds bekende'
bankiersfamilie, die een 130 jaar
geleden uit Zuid^Duitschland
naar Rotterdam kwam.
Van wie hier rusten, zijn vele
graven beschadigd. De toestand
van het kerkhof zelf is haast een
aanfluiting voor de stad. Door af
wezigheid van een deugdelijke
omheining, heeft iedereen ook
de jeugd vrijen toegang tot het
kerkhof, waar idoor het overgroei
ende gras geen pad meer is tc be
kennen en waar men zich xiiet
ontziet, vuilnisbelten aan tc leg
gen.
Ook het" kleine Joodsche kerkhof
tusschen Goudsche Singel en Jon
ker Fransstraat, daar waar vroe
ger de Jan van Loonslaan was,'
hevindt zich in abominabel
slechten toestand. Van deze uit
3610 dateerende begraafplaats
er liggen vele leden vnn het be
kende Pörtugeesche geslacht De
Pin to zijn de omringende witte
muren omgewaaid of omverge
gooid. In het door regen- en
sneeuwwater .over het geheele
oppervlak gevórmde vunzige moe
rasje. drijven matrassen on'straat-
vuil. De prachtige, eeuwenoude
blankmarmcren steenen .zijn met
.vuil water of modder bedekt.
Wanneer herstel?
Naar dc Joodsche gemeente'in
Rotterdam ons mededeelde, za! de
zeer - geringe bevolkingsgroep
weer in een kleine, doch hechte
gemeenschap. Er is een Joodsche
Coördinatie-Commissie, die zich
belast met da verzorging van
weezeni Zij helpt verder de terug
gekeerde geloolsgenooten om zich
weer een bestaan, tc verschaffen.
De commissie heeft haar zij óns
verklaarde, na de bevrijding groo-
tcn steun ondervonden van de
Rotterdamsche autoriteiten bij het
toewijzen van woningen, het op
bouwen van zaken, verleenen van
overbruggingssteun enz. Ook
tijdens den oorlog werd door
illegale organisaties reeds veel
gedaan voor Joodsche onderdui
kers.
Synagogen
De synagogen aan de Boompjes,
een cultuur-monument, ging
tijdens de oorlóg verloren, evenals
die aan den Botersloot en ver
scheidene particuliere Joodsche
godshuizen. Een van deze laatsten
de vcreenigings-synagoge aan' de
Joost van Geelstraat, bleef behou
den. Daar is het, waar men thans
de eere-diensten lioudt: kort ge
leden nog ter gelegenheid van het
Paaschfccst
Georganiseerd door de Joodsche-
Coördinatie-Commissie wordt er
weer' godsdienst-onderwijs, gege
ven aan de jeugd; voor de oude
ren zijn cr weer cursussen, cultu
reel e bijeen komsten en wijdings-
diensten, Financieel© hulp ver
leent de coördinatie-commissie
zonder steun van gemeente of rijk
aan behoeftige leden, wier aan
tal in verhouding enorm is geste
gen, omdat bijna allen niet alleen
vele familieleden verloren, maar
ook Hun gchecle bezit.
Nog zijn op vela plaatsen in
Europa de zwarte schaduwen van
het anli-semitisme achtergeble
ven; Moge Nederland en in het
bijzonder Rotterdam zich in dit
opzicht ook in de toekomst gun
stig blijven onderscheiden.
Nu uit erkentelijkheid voor de ge
weldige krachtsinspanning van on
ze mijnwerkers een aantal van hoa
in Botterdam te gast is, is het goe.i
de productiecijfers van de Limburg-
scbe mijnen nog eens te bezien. In
de eerste drie maanden van 1947
werden prachtige resultaten be
haald, zulks in weerwil van de vaak
ongelukkige omstandigheden waar
in moest worden gewerkt. Zoo werd
in de maand Maart 885.307 ton naart
de oppervlakte gebracht, hetgeen
een gemiddelde van 32.686 ton por
werkdag beteekent, 73 van de
dagproductie in 1938.
In Weert werd voor binnenland-
sche behoefte 707.011ton verzon
den, terwijl.363.085 ton uit het bui
tenland werd iogevoerd.
Het motorschip ,Jlaas" dat Zaterdag met goed gevolg van de werf
P. Smit Jr. ie water is gelaten.
Vrn hef Joodsche kerkhof aan de Jan van Loonslaan zijn dc muren
omgewaaid en omvergeworpen. Eeuwenoude, marmeren grafsteenen lig
gen onder modder en straatvuiK.
{Van onzen Londenschen
•correspondent)
Gelijk te voorzien was zijn politieke
waarnemers zich bij de verschuivingen
tn de samenstelling van Attlee's minis
terie waarbij het toezicht op
Duitschland thans ook forme el direct
onder het Foreign Office komt gaan
afvragen of deze verandering een wij
ziging beteekent in de Britsche poli
tiek ten aanzien van de nationalisatie
van dc zware Duitsche industrieën,
waarbij is gebleken, dat dc Brltschè re-
gcering cenige weken geleden aan
Frankrijk, België, Nederland en
Luxemburg een nota heeft gericht mei
het verzoek aan. deze regeering om
haar zienswijze in deze aangelegenheid
kenbaar te maken. Antwoord Is nog
niet ontvangen.
Engeland geeft thans tc verstaan, dat
het niet verder kan gaan met dc natio
nalisatie. voordot men het antwoord
van deze betanghebhende partijen, die
aandeelhouders in dc betreffende Duit-
'sebe industrieën zijn, heeft ontvangen.
Men zal 2ich herinneren, dat cenige
maanden geleden qcpubkcccrd werd.
dat Engeland op het punt stond als
eerste stap tot nationalisatie voor de
zware industrieën in de Britsche zone
.bewaarders" aan te stellen. Zoover is
het tot nog toe niet gekomen, naar som
migen zeggen, omdat "de Amerikanen
het liever niet zouden zien. Wat nu een
mogelijke verandering in de Britsche
politiek in de Britsche zone door het
brengen van het Controll Office onder
het directe, toezicht van het Foreign
Office, betreft, aan den eenen kant zou
men kunnen aanvoeren, dat thans over
wegingen van internationaal politiek
karakter, als daar is een parallellisme
met dc Amcrikaansche politiek, de be
handeling van specifiek Duitsche pro
blemen directer zouden kunnen gaan be
ïnvloeden. Aan den anderen kant kan
men erop wijzen, dat Bevin zelf altijd
sterk voor de nationalisaticplannen ge
porteerd is geweest. Wat betreft de
houding van de Ncderlandsehe regee
ring Inzake de nationallsatfekwestle:
Nederland heeft nog niet op deze nota
geantwoord, maar men weet, dat de
Nedcrlandsche, regecrlng steeds, o.a. !n
haar memorandum van 14 Januari over
de Duitsche kwestie, In het algemeen
heeft gewezen op dc gevaren van ex
cessieve concentratie vaneconomische
macht (daarbij zich overigens basee
rend op een clausule van Potsdam) en
heeft te kennen gegeven niet tegen so
cialisatie te zijn, als dit maar geen na
tionalisatie beteekent, ómdat vérgaande
nationalisatie Duitschland in de toe
komst Dog weer machtiger zou kunnen
(Van onzen special en verslaggever)
HET is wel een wonderlijke gewaarwording wanneer men achter
zijn Bchrijftnfel gaat zitten om over „de goudvelden van
Doornspijk" te schrijven, terwijl men de stofjes goud nog aan zijn
vingers ziet kleven en er een groote mop ruwe bruine steen op de
tafel ligt, waarin naast do schilfertjes glimmer de tallooze gele
gouddeeltjes flikkeren in bet licht van de lamp;
Goud op de Yehiwe. Het is waar! En na de publicatie in ons btèd
van verleden week spreekt nu heel Nederland er over. Maar er is
nog geen „goldrush" naar Doornspijk. Er is even een toeloop van
nieuwsgierigen geweest, tuk op een gouderts-souvenir, maar men
heeft dien stroom spoedig kunnen afdammen.
Doornspijk ontdekte, weer eens in
zijn „Blokhuit" opzochten, zei hij:
„Ja. ik zou graag nog iels willen
vertellen, maar men heeft raü al
zooveel gevraagd, Ik ben volkomen
uitgepompt, en bovendien mag ik
niets zeggen."
Op onze vraag, of de beer Van
de Zwart eenig vermoeden had
over de plaats, waar het goud van
daan komt. gaf hij een uiteenztt-
ting, die overeenkomt met het
hierboven vermelde. De heer Van
de Zwart wist verder van niets,
tenminste, dat zei hij.'Alleen gaf
hij als zijn meening te kennen,
dat. een opbrengst van zes gram
goud op duizend kg gesteente.al
tot een Ioonende exploitatie zou
leiden. Het door hem aan den
essayeur ingezonden monster be
vatte we!twintig gram.goud per
duizend kg gesteente, „maar," zoo
voegde de heer Van de Zwart er
aan toe „dat stuk schijnt wel rij
ker aan goud geweest te zijn dan
devest".
Behalve de door de regeering ge
zonden deskundigen, heeft een
vertegenwoordiger van de firma
Drijfhout uit Amsterdam «10- 15
kg 'aan monsters/mee genomen.
Do uitslag van het onderzoek hier
van zal over ongeveer veertien da
gen bekend worden.
Vermoedelijk zal het terrein wor-
dep geëgaliseerd en zal men be
ginnen, kleinere, provisorische bo:
ringen te verrichten. Eventueele
grootere boringen zullen, wanneer
de resultaten' gunstig blijken, moe
ten worden, gedaan door de „Ra-
taafsche", omdat alleen deze maat
schappij in ons land de materialen
hiervoor heeft,. Deze grootere bo
ringen zullen echter enorme kos
ten, met zich meebrengen, en de
regeering schijnt nog niet voorne
mens groote bedragen aan het
onderzoek van dit „goudveld" uit
te geven.
Nu ligt het dorpje Doornspijk
rustig als altijd tusschen de bos-
schen en heidevelden en bij de
grindgraverijen, op drie kwar
tier afstand, is niets bijzonders te
zien. Alleen desurvcilleerende
politie-agent en de gloednieuwe
bordjes met „verboden toegang"
zijn een aanwijzing, dat hier iets
gaande is.. Er is in de afgeloopen
week dan ook wel het een cn an
der gebeurd.
In opdracht van het Departe-.
ment van Economische Zaken zijn
deskundigen, begeleid door burge
meester De Vries, naar de grïnd-
putten getrokken, om monsters te
nemen, niet alléén van het grind,
maar hoofdzakelijk van het zand.
Dit laatste waarschijnlijk, omdat
het verwijderen van eventueel in
grind aanwezig goud veel hoogerc
kosten met zich meebrengt, om
dat daar vergruizingsinstaliaties
aan te pas moeten komen.
'»1. JYaar van daan
Wat. zeggen de geologen ér van?
In dc omgeving van Doornspijk
ligt een strook van fijnkorrelige
zanden, welke tot het zoogenaam
de „Jaag terras" behooren, Onder
dezelagen vindt men eerst fiin-
zandigo afzettingen, soms met
grind van smeltwater van glet-
schers, die in den Ijstijd de Ve-
luwe bedekten; Daaronder ligt een
min of meer dikke grond morene
van die gletschers cn daaronder
een zeer dikke, soms geplooide
laag. Dit zijn zand- en grindlagen,
afgezet door den Rijn vóór den ijs
tijd, toen deze rivier over een groot
deel van Nederland langzamer
hand zijn grind en zand deponeer
de. Toen later in den ijstijd het
landijs uit Scandinavië tot in Ne
derland schoof, werden dc grind
en zandlagen van den Rijn onder
meer opgestuwd tot de heuvels
van do Veluwe en Twente.
Het is bekend, dat do Rijn- een
goud-houdende rivier is. Even- bo
ven Mainz tn Duitschland is een
industrie geweest, waar het zooge
naamde Rhein-gold vandaan
kwam, Dikwijls heeft men uit den
Rijn goud Irachtcn to winnen.'
maar steeds bicken de exploitatie
kosten boven het gewin te gaan.
In 1001 werd ook in de buurt van
Heliendoorn goud gevonden. Hier
bleek het gehalte echter zeer ge
ring. A
Do goudvondsten in Doornspijk
komen vermoedelijk uit dezelfde
lagen. Op sommige plaatsen kan
in de zand- en grindtagen een con
centratie van het goud hebben
plaats gebad. Dit kan ecnt; gevolg
zijn van stroomcondidties tijdens
de afzetting of van een toevallige
accumulatie van enkele meer
goudhoudende gesteenten, die door
zijrivieren werden aangevoerd.
Toen wij de heervan de Zwart,
je het goud. in: de
Van bevoegdo zijde te Canberra
ie medegedeeld, dat Australië aan
de Nederlandscbe regeering een
leening van zeven-en-een-half mil-
lioen pond sterling heeft toege
staan ten gcbïiüke voor d© del
ging van schulden, in oorlogstijd
door de Nederlanders gemaakt in
verband met legering van hun.
luchtstrijdkrachten cn huur van
gebouwen.
DINSDAG 22 APRIL. Naar
mate de lente voortschrijdt, verschij
nen in den tuin ook wederom de
onkruiden. Aanvankelijk zijn ze nog
uiterst klein en teer, doch bij voch
tig, groeizaam weer kunrten ze
reeds in korten tijd de tuingewas
sen overwoekeren, Boe eerder men
gaat wieden of schoffelen hoe be
ter. Dit werk kan het beste bij
droog, zonnig weer geschiedenDe
weg geschoffelde onkruiden zijn dan
des te eerder dood. Bij vochtig weer
is dit niet hef geval; ze kunnen dan
nog blijven leven. Nburner moet "ten
eenig onkruid volwassen laten -wor
den: sommige Icunnen duizenden
zaden voortbrengen en doordoor on
telbare nakomelingen verkrijgen.
Knockout van achteren i
Dit Is een zaak van mannen on-
der elkaar, loopende mannen en
fietsende mannen. Nu zitten zy nier
ahemaal rustig op de banken: Cor
nelia vooraan op de plank zonder
bekleeding, de kale zondaarszetelt:
en een stuk of wat getuigen iets
verder. Daar hebben we eerst Jo- i
nas, de man die de klappen krceg.7;
Als we hem goed begrijpen is het;;
zóó gegaan. Cornells fietste met-
eenïge anderen in de buurt van het
stadion, om precies te zijn vlak voor
de werf van Piet Smit, netjes op het
fietspad. Toen hij Jonas passeerde,
die uitwijkende voor een groote.;
vrachtauto even het fietspad be
trad, reed hij hem haast aan, rake-
lings ging hij langs Jonas en deze
gaf hem uit angst en van schrik een; j
zetje in de zij, zoodat Cornells ging
slingeren en ten slotte tegen een
hek reed. Over en weer werd er wat
onvriendelijks geroepen maar Jonas,;;;
liep gewoon door- Toen hn zoo wat3:
75 meter verder gewandeld had;;
voelde hij plotseling een hevige;^;
slag op z'n kaak: Cornells was hem
achterna gehold, woedend over het
zetje in z'n zij waardoor hij bjjna
van de fiets gesmakt was. Hij dien
de Jonas nog eenige ferme slagen;:;
toe en gaf hem tenslotte een kleun
dat het arme mannetje achterover
op straat sloeg. Een der getuigen
zei dat Jonas wel zes meter door-h
de lucht zweefde en tóen als een
zoutzak neerplofte. Nou, nou, -
kom, kom, sprak de officier, zes
meter, dat is zoo ver als deze tafel k
lang is en hij wees over het groene
laken tot waar heel in de verte aan;;
het andere einde de griffier Ijverig
zat te schrjjven. Toen ontstond er
nog een opgewekt debat over het;
feit of men iemand van achteren.'^
een stomp op de kin kon toedienen.:;^
Beklaagde Cornells gaf eenige tref
fende demonstraties van boksvaar-
digheid, waarop de rechter angstig
uitriep begin in rs hemelsnaam::
nu hier ook niet te vechten, 't ie s
nu weer eens mooi genoeg. v 3
Twintig gulden vond de officier
dat de boete moest bedragen. Ten ij
slotte had Jonas, niet op het'fiets-f
pad mogen Joopen, al deed hö het't
dan om het veege lijf té redden vopr .1
den vrachtauto. De eischer kon.best s
begrijpen dat Comelis kwaad wasï;5
geworden toen hjj, na dat duwtje
van Jonas, in het hek reed, maar
dat was nog geen reden om hemv;
achterna te hollen en zóó af te tui-i;
gen. De rechter vond, het ook en.;::
deed er vijf gulden af. -v.";'
Nog druk redetwistend óver het''3
probleem of je iemand van achteren
met een peun op de kin knockout^
zou kunnen slaan, verliet het gezel-
schap stoere mannen de zaal.
Tijdens een bijeenkomst van een
der commissies van de Federation
Internationale de Hockey (Fill)
werd medegedeeld, dat de wereld
kampioenschappen dames-hockey
definitief van 9 tot 17 Mei 1948 te
Amsterdam in het Wagenerstadion
(Amstelveen) zullen plaats vinden,
Amsterdamsch elftal naar
Scandinavië
.Hot Amslcrdamscho elltal dat op
Dinsdagmorgen C Hei a.s. por vlieg-
lulg naar Kopenhagen vertrekt Oh
daar des avonds een. wedstrijd
speelt tegen een vertegenwoordi
gend elftal uit de Deenscho hoofd
stad, is als volgt samengesteld'-
Doel: Van Raalte (Blamv-Wit);
achter: Rous en Wdders (BlAVit);
midden: Stroker (Ajax), Altink
(BI.-Wit), Van der Steen (Volew.);
voor: DrSger (Ajax), De Jong
(Volew,), Bruins (Ajax), Wieriz
(DWS), Bergman (BI.-Wit).
"die niet
"mocht terugkeeren
DOOR WILLY CORSARl
Het moedwillig vernielde en be
smeurde monument op het graf van
iMoritz Marx. (Begraafplaats
3; O "DfjfcsfraaO.
schade die berokkend werd aari
dit kerhof, temidden van het oude;
stads-centrum. zoo spoedig móge
lijk worden hersteld. Ook de be
graafplaats san .de Dijkstraat
wordt zoodra de middelen dat
tomaten opgeknapL Deze krijgt
trouwens een geheel ander aan
zien. In het kader van het stads
plan zijn- door dit kerkhof n.l.
twee verkeerswegen geprojec
teerd. Daartoe zullen tz,t. de stof
felijke resten uit ongeveer dul-
Sigurd haalde even de schouders
op! „Bedreigd is een. groot woord, Ik
geef toe, dat "ik nogal overspannen
was. toen ik dien brief schreef en Ik
heb er-erge spijt-van 'gehad. .Maar,
ik was er toen beroerd aan toe".
„Dat begrijp ik",- zei. Erik voor
zich starende. Een stem in zyn hoofd
fluisterde: van dien dag af heeft hij
Felix gehaat en om zich te wreken
.Hij streek zich; over het voor
hoofd als om die stem;te verjagen,
als een zoemend giftig [Insect
„Ellén heeft het me tenslotte alle
maal verteld en heeft 'mij ook die
boodschap laten lezen'V zei hij. „Ik
heb dat papier in mijn portefeuille.
Ik zal het je laten zien". Hij sloeg
dan ander gade, terwijl deze Jas. Het
duurde geruimen tijd, eer'Sigurd op
keek en Erik dacht: overlegt, hij nu
welke houding hij .moet aannemen?
Hij haatte zichzelf erom, hij/voelde
dat zijn wantrouwen groeide en
groeide alseen r gezwel en tegelijk
voelde hij ook woede tegen Sigurd.
Het was-niet natuurlijk zoo'n onbe
wogen gezicht te zetten als je iets
dergelijks over jezelf Jas. Sigurd rea-
comedie.. Dat" bewustzijn maakte hem
plotseling ellendig. Hij raakte er van
overtuigd, dat hij [zijn [vriend nooit
werkelijk had, gekend, als het ware
ncoit zijn gezicht had gezien, maar
alleen een serie maskers. Hoewel,
neen toch.... misschien die eene
maal, toen hij Jaap naar de keel was
gevlogen en toen was het;'zooals hij
zelf gezegd had: het gezicht van een
duivel. Hij hliiverde opeens. Wat had
Sigurd ook weer gezegd? Als ik me
laat gaan, weet,ik niet meer. wat ik
doe.... - Ja, maar dit was niet iets
geweest,' dat in razenden drift was
gebeurd. Het was een zorgvuldig
voorbereide en. koelbloedig uitge
voerde moord geweest. Mijn God,
dacht hy, geloof; Ik het dan. werke
lijk? Neen het is.niet mogelijk. Nog
altijd hoopte hij op een woord, op
een -glimlach, op iets dat hem kon
genezen van. zijn martelende wan
trouwen. Eindelijk keek Sigurd op
en zei bedaard: „Een merkwaardig
briefje. Ik wil niet beweren, dat ik
heelemaal niet geloof aan bovenna
tuurlijke verschijnselen, maar ik. be
twijfel toch erg of dit geschrevenia
door een geest. Ik denk dat ik eens
een praatje ga maken met mevrouw
Vorly. Zullen we haar morgen op
zoeken?";"';
:Zijn luchtige toon ergerde Erik
zoo zeer, dat hij dacht: ik moet weg
gaan. anders zal ik te veel zeggen en
het heeft ook geen zin om langer te
praten, hij vertelt toch niets....
Misschien kan iüj nictü vertellen.
1\/T ID DEN in een feestelijk be-
-LV1 vlagde „-..IJtrechtsche. wjnkeL-
straat kwam ik mijn vriend. Jan'te
gen. Zijn gezicht stond,, ondanks de
stralende zon en de vlaggen, op' zes
dagen storm.
„Ha, die "Jan",-riep ik opg-ewekL
,,'t Jonge, wat kijk je sip. Scheelt je
iets? Moeilijkheden
Jan spoot op: „We zfjn er belab
berd aan toe? IJc zie er geen gat
meer ln. K|jk eens naar mijn pak.
Versleten als een afgetrapte vloer
mat. Geen grein heb je meer aan je
leveni Verleden week wilde ik Hol
land'België hooren; mis, de buur
man bij wie ik altijd ga ..luisteren,
was een dagje uit en ik heb geen
radio. Toes tellen zyn niet te krijgen,
's Zondags een fietstochtje maken
gaat niet, geen banden; of ik. een
paar schoenen zal kunnen koop en
hangt af van een nummer op mijn.
stamkaart. Belachelijke toestand
eigenlijk,".
Wie een mopperaar als Jan in
Utrecht tegenkomt heeft een goe
de remedie by de hand- de Jaar
beurs. Ik haalde hem over eens een
kijkje te gaan nemen.
Zakelijk aangelegd z^n noch Jan,
noch ik. We wandelden maar wat
rond op *de Jaarbeursterreinen en
kekén maar. We zagen den stand
van Philips. Radiotoestellen en
gloeilampen en scheerapparaten,
maar ook nog veel meer. Geluide-
filmprojectorcn, Röntgenapparaten,
electronische meetinstrumenten,
laschstaven, automatische telefoon
centrales. luchtvaartzenders rijn
een paar andere voorbeelden van dc
veelomvattende Philipsproductic
om nog niet eens te spreken van de
speciale Philipsafdceling op do
Technische Beurs aan de Croose-
laan, waar bijvoorbeeld te zien is
hoe perspoeder ten behoeve van de
kunstharsf abrieken door middel
van hoogfrequentgeneratoren voor
verwarmd wordt, om zoo dienst te
doen bij het persen van deurknop
pen ofjashaken.
Jan keek overal zwijgend naar,
met gefronst voorhoofd, nu en dan
slechts een brommerig „hmmm"
uitend. -:v v;
Maar nog steeds fronsend keek
Jan naar ae vele Belgen, Fran-
bed." Maar hij kon niet besluiten te
gaan en plotseling, tot zijn eigen
verbazing, hoorde hij zichzelf zeg
gen: „Ik wou je nog iets vragen".
„Ga je gang", zei Sigurd. Hij lag
achterover geleund fn de kussens te
rooken en zijn rustige houding,
waarin Erik iets van vage ironie
meende te voelen, dreef den ander
tot verder spreken tegen zijn eigen
wil in. Hij vroeg bruusk: „Wat deed
jij in 1942 dien avond in onzen
tuin?*/
Hij verwachtte dat de ander zou
zeggen: dat was ik niet, maar in
plaats daarvan zei hy bedaard: „Ik
keek naar binnen in de hoop Ellen,
even te kunnen zien".
Eriks hart had zeer snel geklopt,
toen hij die vraag had gesteld. Nu
begon het steeds langzamer te klop
pen, alsof het wilde stilstaan.
„Dus 'je was hier ln Holland tij
dens den oorlog", zei hij, „en dat heb
je zorgvuldig voor ons verzwegen?",
„Verzwegen? Ik heb het alleen
niet ;verteld". -
Erik had hem plotseling kunnen
slaan. „Is dat soms niet hetzelfde?
Wel wat vreemd, vind je zelf niet?
Na bijna zeven jaren kom je ons
weer eens opzoeken, iedereen vraagt
je hoe je het hebt gemaakt tijdens
den oorlog, wc vertelden je van dien
zoogenaamden droom van mijn moe
der en jij zegt niet eenvoudig: ik
was daar .werkelijk, neen,'Je zwijgt
Vind je zelf niet dat het erg vreemd
is? Ik kon er ook een ander woord
voor gebruiken".
„Welk?", vroeg Sigurd kortaf.
„Verdacht"."
Het was.even zoo stil, dat het
gonzen van een vlieg bij het raam
een donker rumoer leek te worden.
Toen zei Sigurd spottend: „Jfj bent
tegenwoordig erg geneigd om men-
schen te verdenken".
Die spot deed Erik zijn zelfbeheer-
sching verliezen, zoodat hij alle
voorzichtigheid uit het oog verloor.
„Ja", zei hij verbeten, „en je hebt
genoeg je best gedaan om me van.
die neiging af te brengen. En toen
je dat niet gelukt is, heb je gepro
beerd verdenkingen te schuiven op
anderen. Bijvoorbeeld op die arme
Anna Grovers. met je onzinnigebe
wering. dat ze Felix had gehaat..v.
en op Bennet en zelfs op mijn arme
moeder. Het was verduveld handig
van je en ik slikte, dit alles als zoete
koek, ik vertrouwde nu eenmaal op
je, weet je'r.
Hij wendde zich af. Opeens voel
de hij zich doodmoe en wat misse
lijk. Achter zich hoorde hij Sigurds
initeerend bedaarde stem vragen:
„Wat bedoel je eigenlijk met dit al
les?. Zou je niet wat duidelijkerwil-
len. zijn?"
Erik liep naar het geopende venster
en leunde op de vensterbank. De
koele nachtlucht, die langs rijn ge
zicht streek, deed hem even goed.
Toen hij weer sprak, was zijn stem
wat heesch.
„Ik bedoel" zei hij, zonder om te
kijken, „dat ik nooit op de gedachte
zou zijn.gekomen om jou te verden
ken. Ik wist niet dat jij gek op Ellen
was geweest en razend was, toen ze
je afschreef voor Felix, ik wist niet
dat je hem haatte. Dat alles begrijp'
ik nu pas. Of wil je soms ontkennen,
dat je hem haatte?"
..Hij keerde zich met een ruk om
cn keek den ander aan.. Sigurd stak
een nieuwe sigaret op en keek daar
naar. Hij antwoordde langzaam:
„Neen, dat ontken ik niet".
Erik knikte. Hij sprak door op
matten toon: „Je haatte hem en wil
de haar;niet aan hem afstaan, je
dreigde en toen je haar toch verloor,
wilde je je wreken". Plotseling
barstte hij uit met een stem,, die
schril oversloeg: „God, hoe heb je
dat kunnen doen.... Jijr
Nu keek Sigurd op en keek hem
recht aan. Voor het eerst, verloor zijn
gezicht de onbewogen uitdrukking,
die Erik zoo geïrriteerd had- ''"Het
werd zeer bleek. Erik herinnerde
zich, dat hij nog eens het bloed zoo
had zien wegtrekken uit Sigurds ge
zicht cn het toen plotseling had zien
verwringen fn duivelsche woede,
eer hij Jaap aanvloog.
„Wat heb ik gedaan?"
zeer zacht, maar er
lijk dreigende ond<
fltem.
gentijnen en zelfs Arab leien en Tii-A
nesiërs .die op de Beurs rondliepen;.;
„Wat moeten die lui eigenlijk ahc-%;;
maal hier. Is ons land de laatste ja-*|
ren niet genoeg leeggehaald..Heb-j;[
ben we zelf. zoo genoeg aanalles,';»
dat we -ons kunnen pcrml tfeeren,
alles wat we maken, of tenminste
het beste van wat wegmaken,* maar»:
aan het buitenland te verkobpeh?y?7i
En Is die heelo J aar beurs eigenlek
niet een wat al te ••vrooakleurige%
voorstelling van zaken?"dulddc:zya;|
bitter commentaar. -ïL-U.-fö
Ik deed myn uiterste bést om'met y
het air van Iemand die vol kom en'op,
de hoogte is van alle aspecten van h
het economisch leven, Jan eenig y
begrip bjj te brengen van do bedoe-
ling van zoo'n Jaarbeurs.
;,Kijk eens, wc staan cr niet'al te
best voor, dat weet Ie zelf. Toonen
we nu aan het buitenland onze
beste krachten, laten we zien dat;
we met de btsto wil bezield rijp., en.
dat niet alleen, maar ook, dat we 9
in staat zfjn producten, en goedo
producten te maken, waar de We
reld om vraagt, dan schieten we
.daar in zooverre mco op. dat hier
bultenlandsch geld binnenkomt. Het
buitenland betaalt dc artikelen, die -
wij uitvoeren on met dat bulten-''.'
landsche geld kan Nederland weer
allerlei producten koopen die' het,",
zelf niet kan voortbrengen. Dan
kun jy op den duur een nieuw pak j;
koopen, wanneer je daar zin in,:/
hebt, Ie kunt ie een radiotoestel
aanschaffen, als Ie dat lust, en Ie
hoeft niet eerst te wachten tot Je
nummer aan dc beurt is, als je naar:H
dc schoenenzaak wilt stappen om-
Jo een paar nieuwe trappers te la- I
ten aanmeten. Sr.ap jc het een£
beetjo voegde ik cr schoolmees
terachtig aan toe.
„Goed weer oigenHjk", mompelde -^
Jan toen we het Jaarbeursterrein 3
verlieten, en keek monter naar da
blauwe lucht. Zoo'n bezoek aan. de%
Jaarbeurs kan nuttig zijn, óók voor
nict-zakenltedcn