Hollywood minder merkwaardig dan Richard Neutra Hoe te koloniseren in Suriname?... Huis aan Silverlake van een succes Willent Elsschot werd 65 jaar Onbekookte „Freeland"- plannen Van Meegeren met de sörid gepeild DE MAN heöen TÜINKALINDER Architect Fleddermin Amerika (X) Bouwmeester van een negerdorp Onnavolgbaar en onriagevolgd Dollarrdwang! 30.000 verdrevenen „Emmaus", verluchte levensromiaS/ - Zaterdag 10. Mei 1947 H Nederlands aanleren: nis Itapt&phinsfty zal denieir- Het neger-dorp Channel Height* te San Pedro, De boom. op. de voorgrond is de befaamde luca- luptus, die. in California, zo over dadig groeit. '- Niettegenstaande de meest ge raffineerde, 'madame bedriifsmetho- den Is Hollywftod georganiseerd als een-,feodale staat. - Als in een of andere donker? hoek van eed studio Darryl Zanuck, de filmvorst, eons op ie schouders klopt: tien tegen ccn dat je binnen, twintig minuten- geïnviteerd bent vdor-.zes partijen, dat-jc.'ccn-of an der.contract hebt en de chefkcllner van Romanoff's je ?s ayonds. pcr- "soonlijk aan tafel geleidt. Als de zelfde filmvorst echter- zün wenk- brauwen fronst als je toevallig pas-, 8eert,i ti.cn tegen een,' dat je vriendin-'s avonds afbelt. Jc klefcr- maker zegt dat hU niet meer op je klandizie gesteld Is en je secretaris uitziet naar een nieuw baantje. Dat ItLhct levenV.van ccn: filmster.-, Dc man of dc vrouw, die vogruijt. Jconit is hy of z(j;"- die over. eigen, bonen valt om dc grote baas te believen, hin-,- dert niet wiens:rug, gcvocleps of hnrt daarblf leed. gedaan word' Hollywood is vol -van-' zulk* ensen. .De g'. ..uddclde Amerikaan' denkt over Hollywood zoals dc Duitse Nazi's; van 1920 tot 1933 over" hun1 film eh pers dachten cn;dat is voor beide-partüen weinig'vleiend. Trek in leverworst... :.s J K-had geen lust in film of stcr- ren. Op een gegeven moment hS?i ik een onverklaarbare trek ih lover worst. weshalve ik een „food-mar- ^et" instapte en. naar.do vleeswa* renafdeling ging-Op mjjn vraag naar leverworst zei de bediende: „You want Berliner?"- en met een verklaarbare'reactie op '40'45 zei ik in onvervalst Hollands: nee" Joh' ^Vaarop zo mogelijk" in ïiog ónver- valster Amsterdams het antwoord luidde: Je kcn-krHge wat jehebbe - wil, hoor!./.... «Dat was Jerry Klomp, voormalig Bussuras slagera- bediende, voormalig officier "van de Amerikaanse marine en thanpuhef yan de afdeling in dat warenhuis/ Zo. kwam 'het, dat Ik dio avond geen hotel behoefde te zoeken,- - maar heerlijk sliep op dc couch. In. dp hulskamer- van* de 'twee-kamer woning, die Jerry en zyn charmante vrouw Virginia aan dc Silverlake. boulevard.in- Los-Angeles bewonen, vier huizen naast dc.beste architect -vaii-Amerika, Richard Neutra; die het .««ocl Van mijn komst was;'l Ce- juk ls met de dwnzcn r- 'f- Dan maar-driejurken TT ÏN avond ben ik nog ln Holly-. A-* wood geweest, om naar Earl Carrols Night- Club-te'gaan, maar ik ben cr nooit gekomen. Earl Car- .rol's place: is DE club van Holly wood op dit ogenblik, zoals Roma noff's het een Jaar geleden en Co- coanut-grovc het twee jaar -daar voor was. f Toen ik dc grote glazen 'deuren openzwaaide, f stuitte -; ik' op een vrouwmens in zwarte z\}de. Zo^b'oot en'schoon en 'welgeschapen;; dat jonkmannciyke schroom- mc de y moed in dc schoenen decdrinkcm. Dat was alleen dc programma-' juffrouw nog maar en ik kan mc begrijpen,dat Earlmet knalrode /neonletters.The most' beautiful girls of the World"/ op de 'gevel nceft staan.-' Maar dat programma alleen kostte tien dollars cn dc Hol lander in dcri vreemde rekent dan- niet. dat 10 dollar-dertig Hollandse guldens.betekent maar dat het drie •jurken voor de kleuters thuis Is cn daaróm'heb ik Earl Carrol's place alleen maar van de buitenkant ge-, zien en ben op myn'schreden wccr- fekeerd. Jc'kunt niet alles hebben, k had dc volgende' dag - de jur-, ken...... en de dag daarop was ik de •'gast van Richard' Neutra,, die een - merkwaardig wereldburger is.- pjijs, voor stadsplan Geboren in 1892 in wenen," was-hy in 192€ medewerker van do Duits-Joodse .-'archit.efct - Erich Mendelsohn en venvierf in die daèpn do eerste p?yo vóór een nieuw stads- plan- voor Haifa in~ -.Palestlnoi - Zwierf door Europa, Azië, Zuid- cn -Noord-Amerika en kon eigeniyk 'nergens, vaste voet krijgen.' Tqtdatcr een Hollander Inram, dio hem gropd ornler de voeten gaf. r In 1930"bouwde; hjj met-geld, dat dr. C. van der' Leeuw, do directeur. van onze Rotterdamse van ^Nelle- fabrieken,'hem leende, zijn „cjtpe- riment-huls" aan het'.SÜvcrlako te ;JLos-Angeles; En.zoals de Van Nelle .fabrieken - voor cle Nederlandse fuhetionaUaten nog-steeds het beste bewijs- Voor hun stellingen zyn,. is Neutra's huis het fraaie hewys,-da^ een welover wogen: functioneel - bouwwerk op- feen; enkele wyze behoeft- onder, te oen voorde valse romantiekvan boogies, glas iq lo'odgrapjes, ;ira}tk-' tie-efken 'mocrblnten van goedkoop triplex. - clectrischc -hout-vuurtjes, -.'old-finish meubelen, gekrobnde cn vergulde - wapcnwielen'; .en j al de X/'05tENDE.van Santa Barbara rolt de Greyhound-bus ovér de Stmsct> boulevard naar Hollywood. 'Maar Hollywood'heeft*mün Interesse, niet. Als Je Ncu-Babclsbcrg cn'Duivendrecht gczlcn-hebt, züo alle fUm-, fabrieken ter .wereld dezelfde; grote plompe bakstenen gebouwen waarin, mannen en vropwCn met ccn glimlach op'het gelaat en groto zórg voor - wat povere glorie In het hart ons een wereld trachten Voor te toveren, dio'maar zelden- wat met;de wcrkcJUkheld van doen heeft. kitsch cn onzin, die een deel 1 der hedendaagse architecten en inte- rJour-architecten ons voor zoete koek tracht te doen slikken cn voor kunst met een grote K verkopen. Hot/huis aan het Silverlake is het" begin van een succes geweest. Langzaam menr gestaag toene mend,. kwamen, dc opdrachten bih- 1 ncn. rVan éénvoudige dieden, die i naar waarheid, ook in de vcrschö- nlngsvronï van hun omgeving zoch ten. Kleine winkeliersr-J5choolmees- ters en leraren, een advocaat en een bibliothecaresse waren z'n op drachtgevers en mct >grote liefde, zorgvuldigheid Icn gedegen jakken- pis maakte hy do. plannen pn bouw de hun huizen. Huizen, waarby de schoonheid niet gezocht wordt aoor het aanbrengen van modiscbe cle- .menten, maar waarby dc verhou-' dingen van openheid en geslpten- heid vanglaswanden en 'hef geslo ten.'muurvlak, zorgvuldig zyn, afge-" wogen en schoonheid gevonden wordt door dc tegenstelling van de natuuriykc 'materialen, glas togen beton, wit tegen het zongebruinde blanke hout,' f.."; u Langzaam maar zeker, werd 'zijn stem. een die gehoord wordt, althans in de kringen- wie het aangaat. Door zyn in- stelling moest'zyn belangstel- .- Ilng öok ultgaah' naar de so- ciale woningbouw, de -arbcf- dchswoningboiiw en zUn .grote kans kwam in 1942, toen" na in- trede van Amerika in "de oor- ■log plotseling - grote vcrplaat- singen -vanbevolkingsgroepen naar dc industriecentra ont- Stonden.:,,; In opdracht van de ,/egerlng bouwde hjj toen J grote arbeldecs- nedérzettingen -en later het neger dorp, Channel Heights In. San Pedro, de marinebasis. - L;/ Eenvoudige Huizen MET een' minimum van de een voudigste materialen maakte hy daar honderden, eenvoudige hui zen. die de niet Verwende negers met groten blHdschap en verbhzing vervulden. Hulzen, dle'door het ont- brckèn van ovcrtolliga deuren en stofnesten, het schoonhouden tot het,noodzakelijkste-beperken en voor 't eerst, in de. historie van. Amerika''de neger de indruk gaven Hverkciyk een vry man en mens te zyn.;'y^', Zo ia ook hier uif noodzaak'een deugd gegroeid 'en dc functionele architectuur een door vele gevolgdei bouwwyzc'in dit deel en andere cfe* len yan Amerika. Aanvaard.door de overheid en gepropageerd door wat jongis of jong" aeukt spreidt -RI^ chard Neutra nu zjjn vleugels uit over het gehele.;continent, getuige zijn laatste opdracht van eeq Zuid-Amerikaanse regering om een groep architecten en technici op te leiden ten einde een -programma uit tè"voeren, dat 150 scholen, 128 ge- ■zondheldsdienstposten, 5 'ziekenhui zen én. vele :Wonlngcn omvatA .Good luck, Richard,-je port was voortreffeiyk en je. .vrouw char- mapt/..... met. zo'n programma, is het een lust,om tc leven. •- .ï":-'.' Rein H..-Fleddeilus. \7aNV de '/vier waarlijk 'vgrote V romanschrijvers, die de genera- ilè van '„Forum" ('32'36) voort bracht: Elischot,- Du Perron, Vest dijk en -.'Walschap,is WUlem Els- schot. pseudoniem van Alfons Jozef de Ridder, die 7 Mei 65 jaar werd,, door zijn - positie" in de -Vlaams-Ne derlandse -literatuur zeker een der merkwaardigste.- - Deze Antwerpenaar is de schep per ~van> minsten* twee onvergete lijke figuren. Boorman en Laarmans, van'een tiental rpmans en verhalen en een ruim tiental verzen, die in hun gecpncentreerdbeid én men selijkheid zo uniek en ailee'nstaand zijn gebleken, dat zij niet alleen on navolgbaar, maar ook onnagevolgd zijn gebleven- i Het werk van Elsschot-mist alles wat zoveel van de Vlaamse Ietteren opgeschroefd en ongenietbaar maakt, elke-sentimentaliteit ontbreekt,-elke romantiek* elk folklorisme of pro vincialisme; het wordt gekenmerkt door bezetenheid niet alleen, maar tevens' door zakelijkheid. bevrijden de en dikwijls bittere humor en ten slotte door een zo sterk in elke bladzij doordringende meoselijkhcui Interieur van' ccn negerwoning ie Sari .Pedro, California '(archilect Richard .Neutra). U kijkt van dc zitkamer uit in dc kcukcnt waar- ook gegeten wordt.' Er is een af zul'. geh voor kpokiiampen boven het fornuis. De bank is uitschuifi^aar tof 'f wee-persoon; bed, DE bekendeRotterdamse oagarisj dr. L. A- G.-O. Lashley. zell Surinamor van geboorte'heelt* op vêrzoék van- het Rotterdamse Parool bijgaand artikel geschreven, waarin hij een eigen visie ontwik* kelt over'de immiBTatlq-plannen betreilende Suriname, D(ïspiaced) "P(crsons) js;men;, in liet geheel "niet-happig op verhui zing naar Zuid-A'meiika!is het ook van .belang dc aandaclit ^*an Jicf Ncderlkndse publiek on deze pla'ivnen" tc 'vestigen. Wur\ welk Inncl tervvereld zou ec» 1 ':tn goed keuren om kolonisten op tc nemen zondcr .dat men van te voren kan zeggen hoeveel het cr zullen zijn en zonder.dat men het afhanke lijk ötclt'vau de economische mo gelijkheden? Dan dient nog gewezen-tè worden op hctrieil. dat aan deze. Nederlanders of Neder- laudse-ondordancn,.hetzij ze. v30.000 clari wel SOOaOOO in aon- tnl zijn. toch niet verbieden' kan ziph. in liet. Ëurppees rfjksgeliicd te vestigen', wan-' neer blijkt, dat de kblopisatie in het'troperigebied eèn rais- ;j lukking. wordt! v De Staten van Suriname hebben V ^EDUREXDE de laatste twee J7v-^, jaren 'heeft in'cn.lu Neder land meer over Suriname ktinliöh lezen' dan- vroeger, in een kwurt eeuw. Niet alleen; de gekende De- .ccmberrcde vah. *42 is hiervu.ii de joorzaak. Ook het bezoek A'an de isurinaaihse delegatie #aan Nddcr- land, die overigensnnet dez-L redè, surncnhing.'evenals het, tegenbe zoek door dc- parlémentidre ccm- r^uss.ie, hebben tfr^het hunne toe bijgednigcn.Mn it(c laatste tijd 'cch- Je'r ziin het vooral d"c plannen Aan" de Freeland League 'o'm- grote uantallen uit OoshEuropa verdre-^ venen" naar ."Suriname te .doen 'verhuizen; dio voor dit rijksgebied do a -tndacht vragen. In een radio-causerie heqft de vér tegen woord igorvajo de' League .n Nederland, Raptschinsky uit- eehKczct welke dc 'plannen /ziin. Daarbij - werd duldelijkV gemaakt, dat 'fdc nieuwe' kolonisten, die' grotendeels ambachtslieden zijn, /nieuwe takken van "heteenao- rniscli. joyen'. tót ontwikkeling zul len Hrcngên/""Ze zü 1 leij,in specioa 1 vojir' hen gestichte sfeden en: dér- 'pet».wordén-'oiidcrffëbriicht. <l«cge- hóuwd zullen wórden op plakken .die het Kolonisatie-Comité zelf zal uitroei i'n, a f Surinarné'zal een nieuw vadèr- Iniid .voor" defe kolonisten worden eh zo zullen zelfs de .rijkstaal name'In" de. rest van tie wereld een speciale-klank geven cn- heiland zal hierdoor, misschien, goodwill verwerven'. "f v.;*! '\r-Eavop. ;D.P.'s Daargclatpn of ceri kolonisatie van Öpst-Eurppccërs: zélfs in beste gedeelten van'Suririame ger" lukken zal (yan de'zijde der r.'> ZATERDAG .lü MEI.De maand ;Mpi*is hnt tijdstip icaarin'op de bat-- kous .de bloembafckcn vóór ^ile zo mermaanden worden Qevuldm Zowel - - rode Geraniums' als blauwe Lpbe- lia'sl'wftte Margrieteii'. roze óf rode Petunia's en andere bloemgewassen 'kotocntfhièritöQri» roonmerfcin<j. Voór' de' i'ulling gebruikt men go<£ ;\det poreuse; zwarte aarde.Tijdens de zomer, moet 'Üez3 natuurlijk vol doende vochtig gehóuden wórden. •Is de aardeëchterttuat dan- is dit nadelig,'voor! de planieri. Daarom is het.wet goed-'dat er.vöor drainage ■onder in \le bak 'wat potscherven of ^een laagje kootte: aanwezig z U\ :*n bovendien nog. eep paar .gaten t'por -de.afvoer van te veel icatér.' SpL. „De Tréeland. League Jfe. New Y.°rk hecff het pla.n jol vestiging van -30.000verdrevenen fn Suri name goedgekeurd.-Dc vestigingt zal' geen afzonderlijke politieke' gemeenschap vormen. Er is. besloten een „Surinam Development*. Cooperation" op tc richten, om de kolonisatie Je financieren,'Zodra de commissie van experts in Suriname is aan- gekomen.""-';.' v jn principe aangenomen de zaak te" overwegen. In hoeverre .men zekere garanties" gevraagd heeft, is niet bekend. Wel wcteirw'e met zckerlieid, dat. men direct na de odï log toen er sprake -van was de politieke, delinquenten haar Suri name óver ie brengen,-direct door dc Suriname^ heftiggeprotes teerd werd; hel verJangen werd 1c kennen gegeven, dat de emigra- tfeniOKclijkheid "voor. Nedérlan- ders gèopehd wer'd. doch dat meh Jn Nederland niet van'de gedach te moc'st.uitgann, een deel van hél volk dat men erfniet', gebruiken kon óf 'waarmee men moeilijk heden had,.tc móeten'overhevelen.' Men stelt ér prijs pp" yeel: Neder landers. In Suriname.op'te nemen; men verwacht evenwel, dat er'cen. scherpé selectiexzal-zijn cn dat inén bovendien, de kansen van te voqên - eórstgrondig,oiidérzockt Dit is nodig zowel ter wille van do iminigrahten als van het land. Suriname wenst niet dat er "enkele tienduizenden guldens worden uitgetrokken om een plan te stëil- nen. wanrvaif men. van teVyörcn zeggen kan. dat-het tót misluk-' king gedoemd is. Te veel leergeld heeft men ih het verleden betaald; om.zich ny ernstig'mettiergeliike plannen bezig te houden. - Een rijksgebied, dat ongeveer 5 maal zo groot is als Nederland en slechts een bevolking telt van: 1SO.OQO zielen, kan natuurlijk dui zenden immigranten opnemern In tussen. terwijl- d? mogeiiikheió voor Nederlanders geschapen werd,om naar Austraiië.^Zuiil- Afrikt*.. Canad^. Brazilië. Argen tinië, enz.-le verhuizen en niet- legehstaande het feit. ..dat er zeer veel jonge .mensen te kennen ga ven naar Surinanie tc willen.ovec- Rtekeri. heeft de-regering geen an der plan ,aan Suriname ^kunnen 'voorleggen dan'dat wan de. Free land League. dat stelt teleur. Daar is Surihame te mooi en te goed voor. i.' Wanneer men bedenkt dat deze Kolonisten met practïsch zuiver Amerikaanse financiële 'steun zich zullen vestlgeii; en daf de bedragen in de millioenen lopen, dan is het erg naïef te denken-dat "zii zich erookzuilen toeleggen de. Nedcrlandso taal fe leren en blij zullen zijn .met de Nederlandse ,d.ó autonomie van Suriname ia "immers nog geen feit nationa liteit. Vooral als men de nlannen beziet en d& voorgestelde -kplónies zich voor.ogeh houdt is het dwaas iv vënvachten dat deze mensen röe behoefte zullen gevoelen èen- laal aan te leren, die ze beslist niet zuilen;nodig hebben. En.ge zien de staots'rethtclijke verhou dingen die nog steeds'gel den, óók wanneer de Staten van Suriname tót een overeenkomst kómen met de? vertegenwoordigers 'van de I- recland League .en' dus bun fiat -;evèn .aaji hesprekitigën die reeds gevoerd zijn tuösën do regering ei>de vertégcmvoDrdigers, dan nog zal' de Ncd. regering de han den niet in'oiischuld kunnen was sen .wanneer dp ter blijkt- dat. er grote nadelen voor de Surinamerg uit Voortvloeien. 'fj Herhaaldelijk, en niet liet minst tijdens het'hezpek var» do* Parlementaire "Commissie jh Suriname, hcéfj men daar uit alle gëóepen der bevolking uitdrukkelijk te;kennen gege-. ./ven het rijksverband, niet te /willen verbreken;; Intussen gapt ,:hot Siirinaamse -volk «leeds meer geloven in de ab-' solute incompetente van N'e- .derland. hulp in welke vórm-. ook, te'bieden/'en hoort nien stemmen opgaan die.voorstel- len die hulp dan elders te,zoe ken; J Uet is jammer, dat dit Volk ook nh weer-gesterkt Avordt in de-ge dachte dat liet-van het vroegere moederland, niets behoeft leger wachten, want ook t.o.vi de -^o- evcn génocmdkolonfsatiekomt mén met een plan dat door de Amerikanen werd uitgëwerkt-en ïtiat.met.Amerikaans kapitaal ten uitvoer gebracht za) worden. Het js niet .ongegrond te. vrezen dat men het:paard/ \ari.Troje blnnen- lisalt .cn dat er in dc- -toekomst ook in Suriname, geen-kans "njecr voor. de vestiging van/Ncderlan-, ders of voor het investeren van Ned. kapitaal zal bestaan, ep aan d^'andëre kanl geëi) mogelijkheid "pïn een...Invasie"' van Eurq-Ame- Tikanen in Nederland' tegeji - te gaan.V ;,die ^oenNederlands kennen.r als ook .in' dé Noord-N'ederlandse letterkunde een zeldzaamheid is ge bleven. - Aan Elsschot énaan Walschap heeft Vlaanderen éet te danken, dat het Vlaamse proza niet alleen op een o.a. voor de Nederlandse Jette-; ren hoog peil kwam le staan.'-maar zelfs voor dat van Europa. Dat van Elsschot meer nog dan dat van Wal schap. niet omdathet bewogener zou zijn, maar omdat het strakker en eenlijnigér. is. meer geschreven van een individueel -, conflict uit en daardoor persoonlijker. - ..Want-Elsschoi's proza is-niet in de eerste plaats dat van eenverte.Hcr,. zoals dat der meeite Vlamingeh.. maar, van iemanddieiets-, te - zeggen heeft en daarom diepér peilt als hij zijn conflicten direct van'zich af schrijft, dan als hij het verhaal als pure fantasie gebruikt. Daarom zijn, naar veler smaak althans en naar dé mijne., "boeken als' ...Lijmen" ei\; „Pensioen" locb aangrijpender dan „Villa des Roses" en zeker .dan 't, naar mijn smaak in het totaal-van zijn werk zelfs mislukte ..Het Dwaal licht". dat met de Elsschot op zijn beste niets meer-gemeen heeft dan de stijl cn dan nog op zijn slapst. Maar helemaal billijk is dit niet Want al zijn vroege publicaties, van ..Villa des Roses" af en waaronder behalve bovengenoemde ,-Eem Ont-. goochcling" (Het> enige thans niet herdrukte; waarom?), ..De Verlos-' 'sing"./„Klaas" en-„Tsjip" gerekend moeten .worden, bezitten die span-, nihg cn typisch „Elsscholtiaanse"' gevoeligheid. dië onfeilbaar tussen sentimentaliteit en. cynisme balan ceert en zich' in de humor oplost evenals de thans'aangevulde'en- her drukte verzen.-... Boorman verdween Dat daarna "die spanning is-afge nomen en daarmee het onnavolgbaar karakter van. dit werk. het lijkt, mij na- „De Leeuwentemmer". „Het Tankschip" en „Het Dwaallicht" aan geen twijfel onderhevig. Ter Braak had het als zo dikwfils. bij het rech te eind. toen hij in 1937 schreef, dat Elsschot., de- „lijn Boorman", liet- schietcn*en zich-ging identificeren met Laarmans. die het leven ^an dc opljchter-In-grote-stijl Boorman, niet aan kon. ïn ,Bnorman. schreef. Ter Braak. steeg - Elsschot .boven zichzelf uit.. - En zo is.het onweerlegbaar dat' met dc verdwijning van Boorman sinds „Haas" en „Tsjip." 'dit werk op .een ^ander plan kwam te' slaan, al was. dit niet minder menselijk cn ontroerend.'Maar met Boorman ver dween wat men kan noemen de g r o^ etragiek uit het werk. om plaats te maken voor de tragiek van het kleine, intieme. Heeft Elsschot; 'dit zelf als een gemis gevóeld, toen hij in „Het Tankschip", Boorman, tot nieuw leven trachtte te brengen?. Men kan het veronderstellen.'niet weten. Zeker is, dat dit kwantitief tamelijk geringe, maar kwalitatief zo rijke werk. thans blijkens de talloze herdrukken ook populair, reeds vol doende' heeft gegeven om. tot het beste van onze geest cn onze taal ge rekend te mogen worden. •"-*••• "MAX NORD. Het .waa maar een smerige w-» "gon derdè klasse,'houten banken meneer, waar. ato samenin réisden, Nog niet eens een /fatsoénjyki plank was er" om op te zitten: lat; werk droeg ons, dat de derrière* plisfieerL Maar u merkte het niet want uw geest was efgensand ere, Joost mag wetenwaar wel. Ik-waag die map die tegen' oyer u zat'te suf^- fen en te. geeuwen van de, slaapt want met'schryven wordt hét, nogjj ai ecn3 laat, "zief u^-Dat schryven 1^ een raar werkje, dat soms langj| zaam vordert, in ieder geval vee®1 langzamer'den lezen, en zo schrijf;' vende denk je Vel eens: wat. een^ ondankbaar karivei ishet tócJ® eigeniyk: daar/zit jc dan zó'n uui^ óf.wat te piekeren en te peutcre» raet.Je potlood én In vÖLminuti is het gelezen/ Net ais mét"de^k'< kprij; Tijdenlang staat'moederdel vrouw in de keuken té knutselen ei»l aan tafel is het. in een ommëzt» op.Maar als de- etersV d an me' smaak zitten, te smikkelen en' .nsi afloop tevreden aan 't spinnen zyri| met dat iets verzadigde ln hmi blikf* ken van 'smullers na'een goed'maal! dan acht de' kookster zich itjKeiyk] voor haar moeite beloond. SchrUyors zitten'echter, (géluk kig voor hen misschien) in de regel niet. met hun lezers aan -. tafel daarom vond 'ik het zo aardig ei troostvol 'dat, ik daar juist tegen óver u zat in de trein én u zag lé zen. meneer. Wei- verre' van.' mei uw neus over. uw bord te schrok ken, zat u smakeiyk to proeven éi nu en dan keek u eens.op, of/u iel liét smelten op de tong Langzai zag Ik'uw over het boek gebog! hoofd; naar. boven komen. Het leél of u me.aankeek' met stralende/'li chende ogen en een guitige trek oi ,uw mond. als had ik u daarjuiaL een verduiveld; goeie mop verteld Maar u zkg me niet eens,.al keek'x me recht in 't gezicht. U zag hele- haal niets, noqh van dé gore-cóupé noch A*an dé'reizigers.. U'.hkd' eer binnenprètjé om wat u had jjeiezér en rifstig zat u er van'na.tè genie ten. Jammer, meneer, dat dc mar die het vóór u geschreven /had niett op myn plaats tegenover u zat Hél zou een grote bploning'geweest rijd 1 voor die woordzwocger/ te zlerij.da' zy'n met zorg bereido maaltje/, w smakeiyk genuttigd .werd. V :vDESIDEIRItji J^ï E mij. tot nog Joe. onbekende LJ Marie-Louisc Doudarf de le t die niet' VV; mocht'terugkeren C - DOOR WH.lV CpRSARI 58) V Ellen schuddo het hoofd; „Ik.^an niet haten.' Als ik me indenk, dat iemapd slecht' gcjiocg. ^is geweest om iemand zo jong cn goed als Felix in dc/dsod te drijven, kan ik me alleen maar,mateloos en -droevig verbazen. Waarom doen mensen zulKé dingè.n tegenover-elkander Sigurd?'Als ik bedenk,wat mensen gedaan, hebben deze jaren., is het mij alsof ik tussen krankzinnigen, heb.geleefd. Ik kan hen niet haten en my op hen,wre ken. Zo mitv' als Ik- het zóu kunnen bjjkrankzinnigen, diealles verme len cn gevaarlijk zijn voor anderen.- Het maakt me alleen koud van' af grijzen cn van - medelijden. .""Wknt het moet v-rcselijk zijn om slecht te tyezen. Sigurd". - r Zij', keek naar hépi op. Hij keek neer in 'haar grote, bedroefde; ogen en zei zacht: „Jc bent een urachtig mens, Ellen. En gelukkig. ;in weer wil van alles. "Je" bent óéri van die mensen,-die leven'jn een eigen reine atmosfeer. Het - zouvreselijk- zijnals' je daaruit ooit werd.-; weggesleurd, naar beneden,, ln al. hét/vuU ea.de ellende,- waarin zoveel 'andere men- sen ^even".1 - .-•••• /V:,-1 - ,.;Zc zei verlegen: „Jc moet memiet zo idealiseren. Ik ben maar een heel gewone vrouw". - Ee waren voor het huis van dokter "Van Hettefn gekomen en,'ze vroeg zacht: ü"Wil-je niet-meegaan, Sigurd,, en ween bij óns blijven?. Doe het. Kom weer bij ons eh vergeet èn vergeef". i - Hü zei: .„Het Is geen kwestie vaii .vergeven," .rnaar het. is beter dat ik niet mee naar binnen ga. Adieu El len". Zij vroeg :snel: -„Je gaat toch niet voor goed .weg?" „Wat •vyect/men ooit", /zei:hfj én glimlachte1 triest. Zij ging langzaam de tuin door en het huis binnen. Hij keek haar. na' tot .dé deur zich achter haar had;ge-. slóten. .-•• Een' paradijs, waaruit m'cn -niet verdreven kan worden. Maar uit èïk paradijs kan mén-verdreven worden; Hij dacht men moest, haar daar ,liri latera Als zij verdreven -wordf. zou het haar kunnen^ breken.—"En hij. peinsde. ;or .over, :hoc vreemd'het was, dat hij nu stond tussen EUen en' Lilian en niet wist hoe hij de weg verder kon gaan, - die .hy. toch,.gaan moest, zondcf Ellen.: nog dieper te wonden dan zij. al gewond-.was en Hij was'zich bewust,\dat hij nu snel moest besluiten en snel handelen. De -oude kapitein-was dood. Hij was vl&gger gestoiwén'dan men/ver-' .wacht?had.'-,.. Zolang hij leefdé'was 'er nog tijd geweest/Nu .was alles misschien etn kwestie van dagen, wie weet van Grje,schrijf ster-van dc mijtot nóg toe onbekende .Zondaressen", en •f.Vagevuur"; heeft een roman ge produceerd C,,&mmaüs"i AW. Bü- mal, dat het levenvan Han. van Afccgeren behandelt, -pilaar/ schep pende intuïtie" heeft hear: in aan raking gebracht mei de schilder'en dit 'Jntuiileve contactH heeft geleid, tot dii boek waarin dc sonde van. haar f gerijpte ,.vrou\veUJk-gevoeiige geest", een verrassend Hcht werpt op deze gespleten mehj* K 'fJ.- „Exceptioneel JÈoek" Ntyh verwachtingen- warendus hoog gespannen, te meer. daar. deze- „exceptionele verschynlng op, de boekenmarkt" ik citeer steeds, Ik had.hct trouwens niet beter kun nen zeggen, wèl anders! —/ver lucht Is door 13 tekeningen van dé.' meester zplf. Het heeft mijn ver wachtingen zelfs overtroffenHoe, peilt de. sonde (met een s)»der schrijfster diep-wroetend in de ban jert van het qhaotlsch-gcnlalo ge- dachtcnlcvcnvan haar schilder!' FUnetrekjes en forse grepen wis selen elkaarin - aeze stryd öf- in bonte riien! In historische waarde kan dit slechts vergeleken worden met het Oera Llnda Bok. .schilder technisch -met „Olieverf voor. Ieder een", uit-de Hulsviyt Serie. Telkens treffen ou8 levendige be schrijvingen uit velerlei miüeu's artisten,'geestelijken, geldmagna-, ten, aristocraten —r niets Inenpe- lüks biyft ons vreemd' na lezing. Ge wilt ,een voorbeeld?. Van 'Mee geren wordt ontboden by een baron „Lakeien in gespannen broek" lelden hom naar t prachtige praal bed, waar do ploertige aristocraat.'- (hy is slechts van-burgeriyke kont uren. -• •./•>-.' XIX Toen Ellen thuis kwam', zag zij een auto vierde deur staan ,cn in de voorkamer vond zij haar ouders en Erik met Chris. Ze was verwonderd, want Chris had zich niet ryeer ver toond'. .nadat zUn 'al te- onstuimige licfdcyverklaringen waren .af ge we-' zen. Hij -zag'.cr wat verward en ver legen uit. .Biykbaar was hij zo juist aangekomen,-. Ellen begroette hem met haar. gewone, rustige vriende lijkheid. - Hij zei:,; Ik heb .inlichtingenin gewonnen over Sigurd Gren en ik vond dat ik éven' direct hier meest komen....'' Hij kcék Erik.aan: „Ik weet niet of je de.anderen hier iets van verteld hobt'V, ;-v v- „Nicts'V zei Eriló»nors: Vr; Mevrouw Van Hettem had thee in-' geschonken. ]Nu vroeg zij verwon derd: „Heb je.inlichtingen over Si gurd ingewonnen? Waarom? Als je iets wilde wetera had je het toch aan ons kunnen vragen". Chrisdronk' zijnkopje thee leeg, hoewel' hy thqe verafschuwde. Hy trok een-vies gezicht maar zei-toen. haastig,,bevreesd dat" iemand- het ge-, merkt had: „Ik heb een razende* kiespijn". Toen hoestte hfl even. „Ja, Erik heeft dus .niets .'gezegd." Dat-is maar goed ook. Maar wat Kon ik an ders denken in die omstaridighéden? Zeg nóu zeir. Hy keek Erik aara Erik trok, de'wmakb'rauwen op.' „Zou je wat duidelijker willen'zljn?"- „Nu dan.-'ik dacht: dat die Gren voor de Gestapo had gewérkt...." „Wat!" Dokter Van Hettem, dié juist pijn pUp stopte, liet die byna' ivallera „Ben je gek geworden?" v'„Ja, ziét.u, ik zag hem tydehs dé oorlog met Falk, verschillende 'ke ren. en Falk, dat weet u; was bij dé Gestapo. Enfin. Erik-zal het wel alle maal vertellen naderhand. Dc begrijp niet goed, waarom hij dat zelf niet lieoft gedaan,Ik bedoel Sigurd Gren.' Ik bedoel de waarheid",,. •'.Chris streek door? zyn hzren. Erik had hem nog nooit zo verlegeii-ge zien, cn hy wankelde' tussen erger nis cn lachlust. Om rijn spanning té verbergeq.zej hij met gespeelde on-' ycrschiUigheid: ,Jk wou dat je eens iets anders zei dan' zulke onsamen hangende' nonsens", Chris haalde diep adem.- zag met schrik dat, mevrouw Van Hettem op nieuw zyn kopje met thee wilde vullen en zei haastig: „Nee, Jn 's he melsnaam niet meer, -ik'bedoel; ik vind het erg lekker maar ik kan er niet goed tegen met m'n kies riet u.- Wel.' ik-weet nu precies hoq Het met hem-staat, Hij is in '42 naar Noorwe gen gegaan en heeft daar eerst met Noren samengewerkt-in de Verzets- beweging cn toen kwam Hij bij de English Security Service. Omdat'hij zo.goed Hollands kende» stuurden ze hem; met een" opdracht naar Holland. Hij gaf zich hier uit voor-een Duit ser. werkte -zich in bU -de Gestapo, en zou juist'- - ln '43 naar Engeland worden gehaald, zodra hü de'nodige inlichtingenhad. toen ;hywerd ont maskerd. Dat kwam elgénüjk min of meer door my. 'Hy wendde zich naar Erik. „Je weet dat Ik de op dracht had om, Falk té liquideren. Ik kan het niet helpen, dat raUri commandant een fout beging en een verkeerde, opdracht gaf,, want Falk moest pas worden om zeep gebracht als Gren'klaar was met aUcs.'Hoe dan ook,'toen ik die opdracht uiti voerde. werd de- tweede man ,ook neergeschoten. Ze waren met z'n dneëra Het pchünt dat-Gren het was die dat deed./tocn dé verrt op mij miKte. Ik heb me later wel verwon derd, toen ik-hoortic, dat Falk niet alleen gedood was, maar dat'ook de andere man bij hem was neërge- scholcn, maar ik. heb er niet .verder- over nagedacht. Die geschiedenis-fs oorzaak,geworden dat ze verdenking tegen Gren begonnen .te 'koesteren. Vlak voordat hij zou worden afge haald.: namen Izé. hem tc pakkera. Ze Probeerden natuurlijk het cera eh ander, uit hem te krijgen, maar dat lukte niet Toen zaten ze blijkbaar, wat met hem in hun maag;*omdat ze ontdekt-haddèn dat hij een Zweed was Ze-schoten 'hem tenminste miet dood, maar ..ze stuurden hem naar- een Nacht- „und Nebellager,- tyat <-ge- gewoonjyk toch;'op hetzelfde-neer kwam als doodschieten. Hij is alleen gered door de* actie van Bemadotte„ Toen die de .Deense, én Noorse gé- vangenen los kreeg, werd Eigurd ook meegenomen door het Rode Kruis en in' Zweden, weer bygewerkt./ Ik bëgryp niet ;waarom hy dat zelf niet .allemaal verteld heeft "dan had ik geen 'figuur geslagen".* - (Wordt tvervolgd). werk. af, moét- ge weten„opgeba» ligt" *»ee, hij is noc1 aprlngleve Dat biykt wel uit rijn; converaatle en eetlust, wacht maar.'.„Een-lakei kondigt hot volgend ""bezoek Zaan? „Son Excellence, Ie Princede:'CeI-l lier Grialdü". „Lege woorden vallei over en weer. Titels, vmacht; geld Een nieuwe ridderorde/ wordt d4 baron op do borat-gespeld. Eenab van lakeien brengt spijzen én drar Binnensmonds excuseert de baronK „ïk. moet wat eten; Die verdomd® pens!" Eenverscheidenheid 'vaif schotels passeert' hem; van/>'elki schaal.neemt hy 'een''hapje, kaüw het uit iri een.kristallen schaal, dii onderdanig wordt bygehoudeni.' Zó peilt, de 'sonde der schrijfster:/ de high-life; ikhad trouwéns',*: lang gedacht,dat het erzó-toe gingl^ - l/., V'r.<V a In Amerika -vcrfiliiu Mén zegt, dat dit boek InStóm rikaverfflmd zal worden; 'pat .vei wondert; me niet /Mepzegt, :da tegeltikertyd ;cen tentoonstellini van Van Meegeren's werken,-- gej opend zal worden. Ook dat verwon dort me-niet Maar wèl zou ik'vëi wcmderd zijn, als ze die opgebaard baron met de schalen tc keer; zou] den laten gaan'J Waarom wa nog zoveel'aandachj schenken aan. dit prul, deze?inTO bonden colporiageroman?. OmaaJ er legenden aan het groeien ztfi waartoe, dit boek, dat toch nóg*a tyd lezers zal vinden, hèt zijne "bi. draagt en Waartegen niet genoei stelling genomen kan 'worden. E6 dier legenden- ls do blanko. onbaat zuchtigheid en 'het' stoöre vadei landerschap van. die illegala/Uyq: ker Han van ^Teegeren;* dië ,;grin mlg" opstuift als er-Iets- van he: naar Duitslandverkócht wordt wie het „keen pp keer gelukt, wi niemand, njogeiyk acht ensteef weer gearresteerden'vrij 'wéefc'-S krijgen.' -fV--Vcrwarréndé* legem Dan is ér da legende van jiti] corrupte bende", -de 'critici of *1 wel „de dom klotsende krante jongens", zoals ^ze -hier p.opulai genoemd worden.Mén lhag Pvé, crltlek denken zoals men .wiV maal om "do beoefenaars :er/van cornip' te noemen, zelfs „corrupte hendek als één geheel, Is épn dier gifUd conclusies .'.waar to edézop r opagaaJ da voor een derdó legende ;moa leiden. De legende, die vemarrint brengt in de hoofden-dcc'•mensen ei hun inzicht in het'wezen der. kuna vertroebelt: dat Van -Meegeren eei arm, verdrukt 'genie zou zyn, daj met zyn -falsificaties bewezen -lïeefl tot de grotegeesten aller, tyderv/tl behoren. Laten-we het daarom no/ eens.met nadruk zeggen: Van'Mea geren is.een handige plaatjesmaké een'fabrikantvan -- Kitsch, /'eri slecht schilder.-Mocht- hy de' Em1 maüsgangers gemaakt hebben, dai zou dit enkel een ontstellend groo assimilatievermogen bewyzen// eeï respectabele kennis van schilder technieken cn van .stijleri, eeratioi to raat honoris, causa waard.. Dat -dé .Van Meegeren, uit /dt boek,/.verbitterd cn rancuneus,/ja! ren zinnend op wraak op. die dom kletsende; krantenjongens/ten'bIoc te dacht zichhiermee te verhèffei en rechtvaardigen als artist;/wijé wat- ieder^ uit Van .Meegeren'» eigenwerkreeds kon aflezen«H alleen maar. op /gebrek:-aara ó'oc spronkeiykheid, onmacht/ desvgeés tes en cynisrae ten opzichte van/aj werkeiyke /^waarde van c«x'; kurisn J. DL PRANGE V i 1 1 - - -f<r .'J '-

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Rotterdamsch Parool / De Schiedammer | 1947 | | pagina 3