De:s<Affi<Mèa
voii Fritsch
'M
iïllilll
Het is hard werken op een kermis
m
1
Waarin/GrIJSBERT-
DEMAN'i—
Gisëvius. üieetalles-van: -'/V
Generpal, door Gestapo verhoord
en niemand solidair?
Intriges beginnen
Géneraals deden
niets 1
„Schipper naast Gód"
in Nederland
.7 Jéuigcl-puzzle r
Nederlandse kunst in
Florence
dé ldchèré óp zijn poot-heeft.y
pstiiiecechtee
-/I
li
Acht man verplaatsen in één etmaal
vijf en zeventig ton materiaal
Smaésappèlkistals r'ndt-ae -«»'
schiettent
ï^wÖRmixtóójisAMz
•-*.;/".
Jj:1t#jvItf™*1
Zaterdag 17 Mei",1947,.^
1938 was het jaar van' de bezetting van! Oostenrijk', 'van
Europa's-capitulatie te'München en yao <de schandalen,rondqm
Blomberg cn vori Fritsch: rDuitslands''meest vooraanstaande
generaals worden vari bun functie ontheven.
Gisëvius is het* die voor het eerst het'.volledige verhaal van
die ontheffing gëeft. Het.lijkt u weinig belangrijk, nu achteraf,
zo'n relaas óver een paar. militaire! mutaties? Dan' vergist ge u:
.want dit relaas is niet alleen spannend gelijk.de beste 'dectective-
roman, het. is;ook uitermatekarakteristiek voor het optreden
der Duitse nazi-regeerders èn.voor het .-falen van .wie hunaan-
gewezen tegenstanders leken: de, generaals.
NlEMöLLER
in ,;Schutzhaft"
•'•-De 12o Januarif 193? trouwt Gene
ra lfelOmarschair von Blonb'erg
met juffrouw E varGruhn.- Hitler
en Göring zUn getuigen. Wie te "Jufr
fromv Gruhn? Blomberg'» secreta-.
ressc?Neen-, Een damc-met-een-
verledcn? J3: Of nog erger? Ja. Het
ene gerucht is -högverontrustender
t, dan bet andere. ."'A/v/ v
Generaal vori Fritschwordt opgè-.
-held 1 door een anonymus.Hij"' wei
gert bem tc .woord te staan. Ecq ad
judant krijgt' daarop door de telefoon'
te horen:„Zeg dé-Generaloberst dan'
maar, dat veldmaarschalk van'Biom-:
berg een h.'... heeft'getrouwd".
De volgende' 'dagen wijst' een ori-
derzoek de>julstheid .vandie/méde-
deling uit/Eva Gruhnkomt;in 'de
karthotheekder zedenpolitie voor.
-En,érger. - r,
Blomberg, is onmogelijk geworden.
Hij wordt met verlof, gestuurd."
Na eens afscheidsvisité v hij de
Fiibrer, .waarbij gelijk onder .Ger
manen gebruikelijk -yeel' wordt
geweend. En Hitler .laat weten: nooit
treed ik meer als trouwgetuige op.
1 Tweede schandaal
- Tot zoverlijkt alles onbelangrijk.
V Er is een vacature-Blomberg; Er fs
een nieuwe minister van'.Oorlog'no
dig. Maar'als kort daarop" een tweé-r
dc. schandaal losbreekt/, waarbij nu
do oppcrbevelhch-
bcr generaal.v o n
j Fri'tsch is ,beT
troldïen, krfjgt dit
V ajles-toch 'n ander
1 aspect.Het krijgt
het "aspect van een
weloverwogen of.
fensief -.der nazilei
ders togen het le-
.«"er; het'gaat Ifj-'
ken op wat. het in
derdaad is; een
j -welbewust' com-
plot van Görinfc
- cn -Ulmmler togen
de generaals, die
daarbijvoor njëts
terugdeinzen; bijvoorbeeld-niet om
Blomberg in de val van Eva Gruhn
- to laten lopen.'
Tegen von Fritstrh v-soldaat -van
dc oude stempel, -zeer geliefd bij
zijn.troepen-ï--Is-ergens 'nog ecu.
dossier uit l935.rEeh"Soutcncur; Hans
Schmidt,'toentertijd door de .Gestapo
uitgehoord, heeft een „von Yrlsch".
(zonder rt) beschuldigd van homo-;
sexualitcit. Wie is die „von Frlsch"?
,Wie kan het'anders zijn dan de Ge-'
- sneraloberst von Fritsch (met 1!)? Dit
dossier wordt weer voor de dag ge
baald. Juist .nu.-
,Na het schandaal-Blomberg een
schandaal-vpn-Fritsch. Juist nu. Von
Fritsch, generaal, edelman, vertegen-1
woordiger van een zelfbewuste of-
ficiersstan'd,- wordt bij de ^Gestapo
ontboden-cn .verhoord. -Hfj ontkent,
tllj is dan ook onschuldig. Maar. sis
hij verontwaardigd zwijgt, wordt' dat
als schuldbesef uitgelegd. En als hij,"
met' de souteneur- geconfronteerd,
hooghartig-hoffelijk zegt: „Mijnheer
moet zich vergissen", wordt die wel-
gemanierde beleefdhcid-tot-hcU
uiterste óók als schuldbesef uitge;
legd.
Een generaal by de Gestapo:
Maar komen rijn collega's dan niet
in het geweer?-Ik dan niemand so
lidair? Och' ja. zfjn collega's verbie
den hem. een tweede keer' aan een
„uitnodiging"der Gestapoi gevolg; te
geven. Maar verder...'zwygen zi|.
Racdcr zwijgt Hundstcdt zwUgt,
Vergeefs tracht§ehacht, tracht Gi-
scvius, tracht Gördcier hen te.bcwe-
gen iets te doen.'Zjj doen niets.
Men "kan duS in het.. Derde-Rijk
niet alleen socialisten "cn .commums-
t ten, niet alleen Jodon en -Bciyaenis-.
predikanten, men kan zelfs generaals
trapjjen. En zij zwijgen.;En-zy doen'
niéts7 v
De 3e Februari-1938 daveren fan-
fBrcs uit'de-radio.'Wachten. Weer
fanfares. Weer-, wachten. - Opnieuw.
fanfares. Dan maakt Hitler een on
eindig aantal, mutaties bekend. Ncu-
rath - is afgezet,- Bibbenttop wordt
minister.Schacht" Is .afgezet,- Funk
volgt hem op, Fritsch is .verdwenen,
Brauchitseh .volgt hem op, cn Görlng
t wordtGcncral-feldroarschalL Fan-
1938 jaar. van Anschluss: jdap.
van Miincheh;-jaar van ,laffe'ca-:
pitulatie van Duilslands gene-,
raals. Wij - - wijden heden y een
tweede.artikel aan het- boek-Van
Gisëvius:Bis zum bittern Ende,
waarover wij in ons blad reeds
een-eerste Jjeschpuwing gaven. "-
Do dng daarop" worden de minis
ters bijeengeroepen. Hitler, spreekt
hen-toe. ZU zwijgen. Dc. volgende
dog lezen zij in de krant,-, dat'zij
Hitler's maatregelen goedkeurden
cn hem-gelukwensten.'.
En rnog doet niemand iets. Alleen
Schacht.- Afgezet, als minister, wordt
zijn directeurschap van de Duitse
Bank echter verlengd. Men', kan/do
financiële tovenaar niet missen. Hij
laat weten/dot*hU 2ijó herbenoeming
wel wil oanvahrden,-mits men hem
bclovo, dat men hom niet .zoiets'als
vóu Fritsch ovorkwara". zal laten'wc-«.
dcrVarcn. Een hatelijkheid, waar hg
waarschijnlijk trots.op'is, maar waar
op mc'n niet'ochs dc moeite neemt
fe reageren. -
Dat is .alles. NU ja, er'komt een
speciale rechtbank- om het geval-von
Fritsch te onderzoeken, maar GÖrlng
is daarvan, voorzitter! :En dé bezet-
Het focdc in zeventien {nnden ge-
'gpeeldo tonéólstuk '„Schippbr.naast
God'" van Jan db.Hartog, èchrUvcr*
ï?Üvv? vanHol land's >Glorfc, rz«al' nd bok inJ.
Irj üihet A's. seizoen IA N.edorland/opge-f
vberd worden en wel door Cór van
VderLugt-'Mclsert (hot4Hoderland8;
-Toneel); '('dio ook Jan^do^vHartog's..
vcèrsto toneelwerk'.J. „Do; ;ïo'ndergang;.
-•/:Vv;:*i'vandó/"Vrijheid" - in/1039 ten; tonelior-
brachtCor. jyari ,'dcrMelscrt-
j'zal 'in Schipper naast'-Gödido hóófd-'
rol 'vefv-ullon'. Dfr boidólgezolschap-
T-do 'stichting Het Neü. -Toneel en»,
.do'Komeianten stellen ■Uich -.YOOi;
tlbg van Oostehryk léidt de aandacht
af.... '."v:
-Als de -speciale rechtbank uit-
spraak doet- /.luidt.; deze: - vrh-^
-'.spraaki1 Er heeft werkelijk een/,
•■••von Frisch' (zónder t) bestaan!
:Wie op het .voor. de hand liggen- :*-■
- de,idee'komt het-adresboek er*;,
op.na te 'slaan, vindt hem to. Dev
- Gestapo* wist ^trouwens, zelf ook
wel .beter, maar -verzwóég. de*
ware feiten. De stok was-te moo!,
waarmee men yón Fritsch (met
t) kon slaan/- yh-
-Vrijspraak!-13 het nu geen^Ud om
te handelen?-Zou von Fritsch Himm-
ler 'niet dienen uit-te dagen, tot een
duel? Zou hetnu eledeigk geen tijd
worden, dat het lef-fr* het Gestapo-
gebouw.* bezet en opkomtvoorzijn.
eer?Wordt h'eVEce^-'Hjd. de'dolge
worden nazi's -.een halt-tóe te- roe
pen? .'-t-.-i-
y, Vergeet niet, dit Is bet voorjaar
en: de zomer van. 1938. Dit .zijn-de'
maanden,, die voorafgaan .aan -Sep-
lcmber 1D38, aan dc maand van Mtln'-:
chen, aan de maand, waarin Wereld
oorlog II' angstig "dichtbij zou ko
men. .Dat - moet' .worden voorkomen.
En' slechls.de generaals, kunnen het
..voorkomen.'Nu,, vink na-, het schnn-
daal-von Fritsche is de tijd' daartoe
rijp. En.*..; von 'Brauchitsch, de',
nieuwe 'oppcrbevïthcbber-, (yon
Kritsch'blljft-al is.hg vrijgesproken,
voerlopig „ziek")/ schyntte willen
handelen!-',/*.
Geen;moed
r Tegenover Gisëvius. die 'rusteloos',
een ieder aanspoort tot Verzet, laat'
♦von Brauchitsch zich 'over Hitier
minachtend uit alsover „der: Kcrl'
Jln als' Giscviua'?; het. met yon .Brau-
cnttsCK/OVer/ dtf-mOgel ijkhnld-van-
oorlog heeft^ grijpt de 'opperbevel
hebber, wanhopig - naar zijn slapen.
Maar hJJ mist de moed, tot daden/Hij
.durft.'niet'telefoneren, uit vrees te.
worden: afgeluisterd. Hij durft niet
met de ministers, van-Justitie,.Gürt-
rter;. te pratenv üit angst te -worden
gezien. Toch Jiopensamenzweerders
aÏ3 Gisëvius* en Gördeler.- "Wen,
Schacht!), op-':hem. En Gördeler
schynt ,het te gelukken: von Brau
chitsch vindt.' dat-de Gestapo moet
verdwijnen, dat de oorlog moet wor
den' voorkomen, dat er- iets/moet
worden gedódn. Dus tochl- .v
Op dat ogenblik lekt er in I,onden
iets uit. van de gesprekken,, vdie-
Brauchitsch;'en. Gördeler hebben ge
voerd. .En een emigrant v allaen
maar dom? alleen maar/indiscreet?
jjubliccert het •.-</
Zal von' Brauchitsch: nu-beseffen,
datbij niet meer terug kan? Zal hy
toeslaan? Neen,; de angst wordt hem
nu pas* goed dé baas. -Hy raast, en
tiert,. Hy dreigt idja oppositionele..
GENERA AL;:VON FRITSCH
vrijwillig-in de^dood.V'
vrienden met..,;, de Gestapo^ HU
loopt.naar^Hitler, ontkent en weent.'
En'in-hotel'. Continental- doet hij of
Gisëvius niet kent Hij is.ergerdan
een-' verrader: - een doodgewone .laf
aard. En in hem capituleert het leger
voor. goed 'en:, definitiefvoor 'Hitler,'
capitiileertdé. traditierijke Duitse
officiersstand Voor de gpkke korpo
raal uit Braunau.
Na d<f generaals: Nlcinoller
-Diezelfde dafen, als de-"rlaatste
hoop op' 'n ,lefi;erleldinc -met ruggc-
graat- vervliegt,, vindt het proces te
gen. N I c m 11 c r .plaats. Dc domi
nee van Dahlem .wordt- vrUgcspro-
ken: een laatste restje van integri
teit, geeft-de rechters dc Vnoed tot do
waarheid/ Maar op hetzelfde ogen-
b 11 k,datNi cm 51 Ier wo rd t'vrUgespro
ken. neemt - de Gestapo hem Irt
„Schntzhaft" die tot 1915 zal. du
ren. Hitler tiert:. „Al de rechters
naar het concentratiekamp". Hitler
raast: „Niemcilicr biyth zitten tot-hU
z^rart ziet",,
Gisevjus—.wij zeiden het reeds
kan schrijven: Hij heeft zin voor het
dramatische detail, 's'Avonds-is hij
met anderen in*de pastorie van Dah
lem bU mevrouw, Niemöller.Haar
jhan is dus niet thuisgekomen:. Zij
blijft moedig, dc moedigste van al-
den.- Wordt de-telefoon afgeluisterd?
Wat doet het'er toe?. Zij bolt achter
eenvolgens alle Lutherse bisschoppen
en- Generalsuperintendantcn op, -om
hen op dc hoogte te stellen van-het
mcor %dan onmenselijke onrecht haar
.man'aangedaan. Het,wordt een tragi-
comedie. Alle-.bisschoppen cn Genc-
ralsunerintendantcn anhvoorden met
een troostrijke Bijbeltekst/' En daar
toe bcpéalt zich hun reactie. Het ge
zelschap in;de pastorie raadt van.:tc
voren: welke.bjjbcltek.it znl Mahra--
rens prevelen? -en'"-welke Koch? /eii
vvelke Genqralsupcrintcndant Zo-en-"
■zo,? fDc rijkdom 'aan teksten:-biykt
onuitputtelijk, de armoe aan- moed
eveneens 1 5
Valt alles niet symbolisch samen?
Dc generaals capituleren.' De bis
schoppen eapltiilercn. Alles capitu
leert, in Duitsland, op'een paar nn.
Die lezen' in de krant: Fritséh wórdt:
door dé Fdhrer. gelukgewenst- met
-zUn\her*t<d cn'benoemd tot-crécom
mandcur-van een ^regiment''Die/ho
ren, dat Brauchitsch oen villa-krijgt
cn een oa'nzieniyk bedrag, .waarfnee
hij. zijn tweede vrouw'kan aflcoperi
om een derde tett-ouwen. Die ver
nemen bij geruchte, dat de souteneur.
Schmidt ergens op "de^vlucht is dood-
gpschotcn.-
En nu het legd* capituleerde; kan
de oorlogbeginnen.- Anderhalf Jaar
na de schandalen rond:Blomberg en
,von Fritsch. Van.(dc laatste duikt de
.naam nog eenmaal:op, als hy In het
begin Van do oorlog tegen Tolen be
wust, de. dood zoekt. Moed' kennen
mensen als von Frltsoh slechts als
geldt zelfmoord te plegen.: V -
BÜ zUn crebCgrafcnls: bréngt zyn
vyandGoring hem met ,zUn maar
schalksstaf de laatste groet. Op' die
staf staat een /datum gegraveerd: 4
Februari' .1938, de datum waarop
Güring Generalfcldmarschall.werd:
do ..datum waarop von Fritsch' werd
weggetrapt',v.- V J.W.
BLOMBERG,;smndeüjk;üu het [officierscorps geworpen!' /'-*
'Ir js in Duitsland. Het was misschien
Beste jongens eh meisjes,
Ditmaal een invulraadseU Schryf
achter elkaar op, de acht- woorden
van vier letter»; die hieronder om
schreven zijn ea'tlie-alle meteen
R. beginnen. De' L*a a t s t e let
ters vormen dan'de naaro/yan een
Nederlandse prinses. Die haam kun
Je na het* eerste 1 gevondenwoord
natuuriyk. gemakloelykraden maar
het gaat er. om, alle acht woorden,
to vinden. Doe Jc}best!
l.Melkvetr*2 meisjesnaam: 3 stuur;
4 harig; 5 ongewoon; 6 berg in
Zwitserland; 7- hoofdstad van.Italië,-
8 honingbewaarplaats,
Onder de inzenders van de on
juiste oplossing worden drie boeken
verloot Inzendingen vóór. Vrijdag'
23 Mei aan de redactie van Het Rot
terdams Parool,Schiedamse Singel
50—52/ Op dé. enveloppe vermelden:-
Jeugdpuzzle. \.v;.,*-
De oplossing-;van 1 onze' vorige
raadsels isals.,volgt:■;i -..,r
1 Kürk, Urk. 2 Haar, baar/haar.
Na loting, werd- een' boek gewon-
nëh' door Janny. 'Krygsman, Oost-
dy k 1176,Middelham is (Z JL) P. J.
W, Eckstein jr., 'Dq, VIiegerstraat:48a
Rotterdam CW). en Anny;Smit, Sta
tionsstraat 57 II, Schiedam.- v.
"De boeken^'zullcn door onze admi
nistratie worden toegezonden,
'Doruierdap- is jn: Florence- een
tentoonstelling'yaii.* Nederlandse
en Vlaamse, kunst uit do vijftien-,
oe cn zestiende ccüw gespend met
een 250-tal Nederlandse, Belgischo
cri ook Italiaanse meesterwerken
uit die tfjd.Onder 'de tallozu'auto-"
riteiten dio 'de opening bijwbón-
don'bevonden/zich ook doaralJaa-
sadeurs van.Nederlónd cn België.
De-Windsors Weer in
Engeland
- Dè.hertog én hertogin van Windr
sor, zijn Donderdag uit'.New York
per .Queen' Elizabeth in Engeland
aangekomen eq zullen de "volgende
maand naar. hun- huis' in: Kaap Anti
bes teruggaan/. In'September willen
zij don \veer,-naar. de; States. -
„Amerika is gunstig gestemd jegens
Engelanden -de Engelse; :mocligk-
heden 'wórden met /het grootste
imedeleven - gadegeslagen", zei -, dc.
voormalige koning/.- ;*r-
ZATEJiDïlG n Vclo ]a:.
ren geleden werd op 'dc ètadskxeeke
rij vandc- gemeente 'Schiedam een
nieuw-ras Dahlia's gewonnen, liet
wgren de lage, enlcelblocmige Af/f/-
hondahlla's, die nadien door, de
gehele wereld békend werd cn. Door
hun kleine .afmeting zijn •deze
dwergdahlia's-, ookscor-geschikt
if oó/ aan planting op'perlien of klei
neborders of in turnen van beperk
te omvang: De. kleuren xyin de tal'
rijke soorten vtiridrétir tussen rood,
rosejoranje, geel én éeit. Ze bloeicn
rijk en brhoeven-door -hun lage af
meting jt Iqt.aanstokkew.tciwOrdcn
opgcboiiden. Dé aanplanting^ kan
thans nog geschieden,
\7*OOR dc deric 'maal. tetterde
V het orkest de vroigke intree-'
mars van Gijsbert Konijn.Olifant
hief bemoedigend zijn^slurf-, -.cn
trompetterde de slotaccóofdcn mee:
Nu nam Tschick] Gijsbert op, droeg
hem 'ccn, eindje het circus in/zette
hem neer en klopte hem op, zijn to-
verbroekje, v/^:/-'.
- Met slappe angstpoten /wankelde
Gijsbert: cca-. onafzienbare zand
vlakte binnen, dreigend omzoomd
door .mensengezichten. Hij werd
.ontvangen -door schallendgescha
ter; want^PubUek lacht-vaak,.als er.
elgenlijk.nict!/te lachen-valt.
Klein' cn-verlóren stondhij daa^
midden in dió zee'van Jicht, en hij'
had het gevoel of;hij hélemaal .hol
was. Maar toen gebeurde 'er iets
wonderiyks. Het gesuis iti- zijn
oren «hield op en zijn. poten .staak
ten het bibberen. Het.werd heel
rustig cn helder binnen in hem cn
ccn stenv zei., ergens:/ „JU; bént
Gijsbert Konijn, toon/ zé. wie, je
•bent,'*V.']A é'tét'
Het publiek, dat duizend;gezich
ten .heeft,/-crdwecn^haar. deach
tergrond cn er was alleen nog maar
het werk, dat Jukken zou, hij voel-'
de het. Op dit; ogenblikwerd .Gijs
bert „een art i"es t. '..éy'.
Hg hief zün stokje cn mét een
eeuwenoud tovergebanr' bracht hij
zwierig do rode geranium/uit ,- zijn
mouw. Een hoc-bestaat-het-zucht
ging door.'dc rijen, diéhem .blij
maakêc cn zórgde, 'dftt hij;vol'ver
trouwen het spel kaarten, dat-altijd'
zó glibbcri..cn moeilijk in de poot
lac/ylot en mcestcriyk: te voor
schijn rolde. "Dc bewondering/ era
hom steeg tót doodke stilte en - in
die stilte bracht hij uit dc hak-von
zijn linkerschoen zijn, vriend/ de
duif naar voren/die koerend aan dc
.oppervlakte '.verscheen. Maar In
'plaats van tc blijven 'zitten" waar
hij hoorde/ hief dc duif plotseling
zijn witte,, vredige vleugels 'en be/
gon zómaar tc vliegen/„Hela; hela",
.zei GijsLért, die gewóón vergat, dat
'hij 'aan hei optreden was,-. ;,Waar
ga'jo-hcenf:'; cn hij liep. ceri eindje
mee op. Maar de duif vloog harder
cn "harder, naar dó nok van hetfeir-,
cus cn Gijsbert kon Jrcro, met zijn
lakschoenen aan, niet bijhouden.
Hij schopte ze uit cn-.liep,, barre
voets verder, terwijl dc ylaggetjcs
VToiyk-uit zUn boord wapperden:
„Terugkomen/ ;tcrugkómen,"riep
hy,;maar dc duiE koerde, dat hij,
zijn hele leien een,olijftak had/wiU,
Icrv hebben; cn er nu ccn ging'zoc-
kCn.„. -* 1
Het publiek schaterde 'met dui
zend kelen om Gijsbert, die schich
tig in hét rond rende. „Hoé is het
mogelijk*lachten'de menscnjtegen
elkaar, „zó'n beest, 't' js .cch -.won
der 1",-/
Toen het wonder zag'dat dc duif
van de schoenhak op^zijn eigen
olij f tak gesprongen was keetde hij
gelaten terug tot :zyn tovcrbczig-'
ncdcn.Hjj had nu bijna alles.gehad.
Het geld cn het kuikentje, en /ook
het zwarte spiraalmannetje, dat
vooral door - de mensenkinderen
prachtig werd' gevonden en waar-
Voor hij 'een extra applaus kreeg.
Toen begonnen de. trommels van
hetorkest tc roffelen/eerst zacht
cn toen harder en harder^/-. Dc
mensen voelden dat er,nu iets heel
bijzondêrs kwam en in de stilte, die
gelaten-tussen' de scheUe" lichten
hing,, nam -Gijsbert-. Konön lang
zaam cn plechtig zijn hoge /hoed
van zijn oren.
Met een geheimzinnig gezicht
dook-hij. er. in-en haalde ér- een
rode doek uit. De ctromniels rom-|
melden....toen/een groene,toen.
ecn blauwéi*.Harder gingen de
trommels**.-./ een. witte,een gele,
een paarse. Daar speelde het orkest
ccn hoge, fyne ,toon.en plotseling
•was daar —-wit "en klein -—. ccn
wollig 5pcelgoedkonijntje, dat op de
rand van de hoed zat cn knipper
de tegen het fcllsJicht.V Er steeg
een langgerekt Ooooooh! op. uit dc
menigte, want zo iets aardigs had
dén de .mcriscn nog nqoit gezien.'
„Kijk mensen,"zei Gijsbe'rt, „dit
is nu Prutsjfc, die altijd lief Is' en
•nooit iem'and.vcrdrict doet, .want
;hij leeft, niet, zié je....cn 'hij
stond roerloos-...' Toen schalden
de trompetten 'cn het orkest zette
In. Dc muziek ging verloren In ccn
'donderend aplaus, Gijsbcrts num
mer was voorbij/Er werd-gejuicht
cn hij.boog cn boog cn daar was
Tschichk, die hem oppakte cn.'in
dc lucht hief cn ook boójt, Dc men
sen riepen cn klapten als razend en
Gijsbert. moest terugkomen. Een
trots, tn triomfantelijk gevoel .klop
te tegen zijn', ribben, want nu wist
hij, dat hIj b ér oem<J wasl
En toen klonk uit het verflau
wend applaus /een. harde, boerse
:atem' en die stem schreeuwde://'/-
-..„da'e warentig micn kónUnl
Die is ér v mit KarscmIs vandeur
'egaan. Een.ecrate prijswinnaar. 'Ik-
mot' *em éeemm hemm<>1///" '-
(Wordt vérvoled;)'- 1,'v'
■v V;;/-. /MARIAN SMEETS.
Moeilijk mens
Soms zdet men het de beHlaagdcn
al terstond b{j- het ;C binnenkomen
aan: 'do's .natuuriyk een- juffrouw
met jaanleg'tot belodlgen/denk je -
'dan;/m'n ;kop ;'er ai- als;deze man A
'geen motórfiet?heeft ,'opgekocht -
waar.cén' luchtje aan/- zit; --^daar -/
komt: con hazcndlefstal aanen. als
dat geen bigamist is,-dan weet pd
het niét meer/-. «-v
Maar van deze Jan, deze* keurTge ;v;^i
gebrilde - kantoorheer had -lk het >1
niet gedacht.' Tenminste niet zo dl-/-^*«3;
reet bö het binnenkomen. By insti- -
nadere bdschouwing van zön
u om Jan zn. geaon to iwcu-
let, verklaard ook de daad van
op 't eerste gezicht zo "ruatige >--m
-er. t: -J/A!
fiaibnomle - kon ik er wel inkomen,
want die Jan is een' man mct.moei-./'vy;
lökheden .in zyn karakter. Ja, kfjk
maar,'; dat'moet cen moeliyk mens
ztjn: vole dingen "zinnen hom-niet, 7
hy te ontevreden over do gang van.
zakenln zfjn loven. Thuis zal -hy V
ongemotiveerd kwaadaardig1 kun
nen zfjn. Zfjnvrouw weet het al:
als Jan die trek om zfn mond krijgt
geeft ze de kinderen gauw- een
wenk: smeer^m, blfjf.uit.de,buurt/^r_^I,.
Fa heeft het weer. - v"-
Het staat, als Je goed kykt, alle-
maal om' Jan z'n; gezicht tp lezen - /«t
CD ilct ..«.trliin wl - fïft rlnni? 'Vfln
deze oj
burger.
Op een avond was Jan een café
binnengelopen cn iiad een borrel
besteld. „Op,/ uitverkocht ;voor
vanöaag," zol de kastelein,-morgen *r
misichlen, een püsjo. dan maar
„Nee, ccn borrel.''sprak Jan, „na- .-/'//i
tuurlhk heb/je nqg wel/een:borrel,
In huis; dat ztjn m&ar. smoesjesvvan. v;/ /f
jullie." t
„Ik heb'geen borrel cn 'jé kriJgt- -7
geen borrel,"-zei de .waard, „en als
Je niet aan staat dam d.....} Je 7 /v/
maar op. "r;
Toen kreeg Jan weer last van die-
trek om z'n roond. -HÜ ging de deur
uit Een ntinder moeilHk mens was
kalm naAr een volgend kroegje go-ƒ2
stapt cn had hot daar eens gepro* /Lp
beerd. Maar- by Jan waa/er: al. re-..:
volutie uiiiebrojten in .zyn 'gemoed.
Die. kleine- t'clcursJclUng .had - - do
woelingen w.eer te /weeg gebracht:
-*- dood aan allo, kroegbazen,
schi-eeuwdc hetIn zyn-binnenste, j
Hy greep ccn zware steen ."en -
smeet dié met wellust door dc grote.
ruit van -hot cafó.
IJa; dat'deeddeze rustige, keurié*//^
fo kantoorheer/, cn iemand die
eter wist zou hef nooit geloven, r
Revoluties 'zyn; duur:; zy ver site- ^^3
den .eenvoudig geld. - -
ken'
goedlng
kwamen
by.
Vlcr-ep-nefcéntlg guldén achado-
vergoeding moest Jan betalen en
kwamen nog ,15.~ aan-boete
amen nog 15.-
p •-
,Jk had hot'niet moeten doen,";
zei Jan spijtig.
„Da'a duidciyk,". zei de rechter.
Het Eegelae filmteam Michael
Powell en Emoric Pxessburger (Th#
Archers) hebben.eèn contract goslo-/
tén'met sir Alezandër.KórJa's'Lqi^^Yps
don ï^ilmproductions'om in;]iet'hÓ-./7/|^-|
,gin/van/1948^' êetu ,f Um/y oór.Korda
te maken,. Dit zal zijn „The promo^;/
iion' 'of theAdmira3.,!:.^V^4^-
IAZ ARM'stoöft de zorf het tcrr'cln, woat tot. vermaak vnn jon# en aud
des ovonds'ohder felle ltchtcri dc Weefmolens draaien,-miniatuur-
auto's ronken cn kermisorgefs dreunen'. In 'den'ochtend ts het stil op het
'Luna-pafk non het Hofplein^Zware zeildoeken onttrekken de jdcurlgc
intertcuren der seh/c//cn/cn,-wondcrpfl/c/zcn en poffertjeskramen aan het
oog 'vnri dc. vroege, bezoeker. Dc in galóp'verstljfde carousscl-paerdcn
storen stom in het zijnd. - '--...y*'./'-•
De „Renbaan" op. het Lupepérk
irekt.altijd veel- „renn'eri?
'De.meeste kermis-ispuUen" - zyn
gesloten, '.maar in enkele zfjn de
mannen van het vak bezig met, hot
onderhoud vanhun' bcdryf. vin', de
grote autó-skaoter r.yden monteurs in
blauwe overalls proef, met de blin/
kende botsrautootjes. De haas-yan 't
spul staat/in hemdsmouwen, midden
In dc/tcnt toe tc kyken./ HU stelt
zich eycn: later voor als een' der. di-
reetcuren van de N.V. .yercnlgde
Amuscmcntsbcdryven, waarin opge
nomen dc.kermissen van de beken
de exploitanten Hbmmerson/ Verma
len'eri Janvier. Als -wc;tyd hebben
voor ccn kop koffie, moeten wp
mnar een.'ogenblik „binnen'! komen.
In de grote wagen woning..—, van
een woonwagen kan haastniet, ge
sproken worden vóelt men "zich
als op ceri etage!/ - Wie^ de trap op
komt, ;trcedt ccn modem uitgeruste
keuken .binnen en komt vervolgens
in dc smaakvol gemeubileerde huis
kamer. Verderop, bevindtzich nog
ccn ruim, slaapvertrek. -/*
,Noc, 'dcie kermk Is niet ,meegc-
Veel,;heel veol pacht betaald. En'do
belangstelling is, vooral gedurende
het-slechte weer van do. - afgelopen
weken,, matig geweest, Op drukke
avonden, wanneer het geld bU dc
exploitanten biykt binnen ,tesatro-
men, moeten ;bnltenstaandcn- wel
de indruk krUgcn,* dat zo'c kermis
een goudmöntjc hu
Maar wie weet dat de /Verenigde
Amuacmentsbedrijvcn ln de loop van.
1946/'op.' 250/** kermissen precies
'f527.289,48 aan. Racht hebben be-.'
taald; bcgrypt. dat .alle inkomsten
geen winst zyn.'En dat het in/een
Lunapark 'hard werken1 is voor elk'
lid\van 'het pej'soneel,. bewijst'wel,
dat' maarccn enkele dcg- stil
liggen \Nls we van dc'eqe'plaats
naor dc''Jndcre trekken; Dc materia-,
len alleen van.het bedryf-dat'ik zelf.
exploiteer; wegen tezamen'75.000; kg,,
netto.'. Afbreken cri weer opbouwen
kost ons -ceri 'dag. Draaien .wc ■Zon
dagsavonds, nog in Rotterdam, ..dan*
kunnen we Dinsdagsmorgens/. b,v.
al weer iri 'Schiedam'starten. En'dat
allesdoen we met acht,man. En'ge
loof maar, niet dat we in de winter,
stil "kitten.Dan.is het:in de'werk
plaatsen, in - Amersfoort cn Bergen.
op;Zoom eon/drukte/ van belang, en
.dfe'niot \15
:^tóochfc terugkeren
MiZ Nedcrlacdso «tokkci op
-
Sigurds mond trok 'even;..alsin
pUn. Hij streek/met zijn hand ovorf
zynogen, :alsof hij plotseling zeer
vermoeid was. Toen hijweer sprak,
was zyn toon anders dan tevoren en
zün'ogen hadden ccn uitdrukking
van spanning.'* HU vroeg: „Dus- je
houdt vol, dat Je destijds werkciyk
gearresteerd bent?"
,^Ia",'zei Felix, en"keek hem recht
in dc* ogen. Zijtr blik was/weer hel
der géwordén en zUn_ gezicht ont
spannen. „Ja, dat zweer lk. Ik be
grijp best, dat*Je geen sympathie
voor.mü kunt voelen, maar ik neem
jedat; helemaal niet kwaiyk",.Hy
glimlachte - én nu.leek/hy weeA op
het portret, waar Sigurd eens naar
had staan' kijken.„Ik begrUpi wat" er
in je-om gaat, als je/werkeiyk. ge
looft dat ik schuldig benden ik waar
deer het, -als ,1e probcert/EÜen- en
het kind te sparen.- Maar ik/kan;.'je'
bezweren, dat ik ben gearresteerd cri
naar Duitsland /gezonden en pas .kort
geleden/teruggekeerd ben. Ik Avas
byna dood. toen .de'Russën ons kwa
men,bevrijden en ^iet;heeft'lang ge
duurd/ eer.' ik goed genoeg-was om
eizen. Ikheb geschreven^ maar
jrieven moeten zUn zoek geraakt,
lebt geen idee wat een chaos het*
jdioot van,mo ora. iqo hier;yerborgen
tc houden, in do hoop te ontdekken,
wib mUvhad verraden, maar Ik. heb
wel meer idiote dingen gedaan, 'zo
ben - jk nou eerimaar. HU glimlachte
weer, zyn stralende glimlach/ „Ik
heb alleen Alice in vertrouwen geno
men'en. ik- wou.ook met mUn vader
spreken./- maar; Alice - ontdekte .wat
er gaande was' met hem. Het,was céri.
vrcselijk'e schok voor mU; toen'ik het
hoorden vDo- aim^a man,: het moet te,
Veel vonr hem zUn geweest,'toen hJJ
die avond -hier kwamen' ontdekte
wat cr gebeurd was". -
Sigurd"stond :hfem" roerloos .aan' te
kyfccn. Tocn de ander-zweeg, vroeg
hjj: „Is er nóg gevochten/bijde ar-
rcstetiel'Vi--/'///»/?T;/.•'*-' -*•
Felixzei met/ galgenhumor:c,Dat
wil zeggen,.zó sloegen mo half dood,
toen ik- probeerde, mei.te .verzetten".
".•/„En tocri?"//^
„Toen riamonrze 'ine mee en ver-,
hoorden me.op de gebruikelijke wy-
ze. Ze wildenweten/ wie-^modaar*
had ondergebracht en welke verbin
dingen ik had met de. illcgaien, maar
ik heb het/gölukk!g uitgehouden cn
niets - gezegd.- Daarom' heeft ook nie
mand; last ondervonden". ?-'/ 1
V - Sigurd trok een stoel naar. zich toe
en-, ging zitten. ;Hyv keek-nog; steeds
naar'de. ander.» ra^jr.'zyn; ogen had-
denj weerde lege' blik van- te voren/
Hy; zei zacht:'* „Ik heb'je- nog een
•laatste kans gegeven./Alsje gezegd
hadi '/Jk ben- die1 avond'-ontvlucht,-,
naar Lilian gegaan cri zé vertrouwde'
me.toe a ari een Duihysren - we .wér-
woü geloven.. Misschien' zou lk dan
zwak cri laf genoeg zyn geweest om
vcnlcr maar niets meer te vragen en
niets meer te onderzoeken.7:."
Het, bleef, een ogenblika doodstil-
Het gezicht Ynri-Fclix-Enrb, hnd;eon
grauwe, tint gekregen /en- voor/het'
eerst" vorriederi ïijri'ogen, een grote
angst. Sigurd vervolgde op dezelfde
matte toon en alsof, hy: "met weerzin
dé woorden uitsprak:--„Ik? zou-wel
eens willen welen /wat'je hpbt gc-
daan met, Lilians broer/ Heb je hem:
soms ook!verraden7 Het zou mé niet
verbazen".'--
Hy zweeg eVen en ging toen ver
der,-terwyi de twee;anderemhem als
in' hypnose, zatenaan to^ staren: /Je
hebtv/daaréveri r gezegd,- dat Jé' zo
weeklwas en, dat Je kon huilen als
jfe een hond zag;overrUden. Dat had
je;bcter nicbkunnen zeggen, want
datvriep /ccnherinnering v bij; ma
wakker. -Ik'heb "namciyk/nög eens
iemand, gekend, die zo -week was dat
hy-."tranen in do/ogen kreog, toen hy
eens eenvogeltje vond, dat ;uit het
nest was gevalfen; /Maar die man
had al, ontelbare mensen eri'ook kin-
deren naar de raskamers gezonden
en tocA hy my liet martelen bij het*
verhoor, kreeg by géén; traan in do
ogem^lk ben nanelök'wèl in de ge
vangenis cri-in «cn concentratiekamp
gowccst cn ik )en toevallig-,wil ge
marteld,, toeriizi;me verhoorden".
./Hij drukte 'zineindjesigaret 'uit
op de koude kalhel en zei toen plot
seling kort' cn bynn "zakélifk: .La
ten. wc geen4 tld meerverhezén. Ik
den belden, ge
hebben-geloof
■r
voorgoed vcrdwynt". ;.";V':;*
Fclix bracht, mociiyk uit: /„Ik/was
blJ/Lilion, ik heb, het''niét 'gezegd,',
omdat, ik haar niet er in'wilde*men
gen". A 'AiimAj
'/Heel- attejit van jo",. zei Sigurd
droog. ,*AI die „tijd heef t zyln de
waan geleefd/dat ze schuld had*aan
je dood cn 'dat- wns. - hard op' weg
haarwzerimVz!ck- te maken. Zo dacht-
dat ze jc in ccn val had laten Jopen.'
lk, vrees, dat het haar broer was, die
'in.eenval liep".,.
»DatIs' niet'wanri"v.-,/ riep
„Wo zUn samen'met nog-een Duitse
desortcur.naarhet Zuiden- gevlucht
Als hy kon worden opgezocht .zal hy
dat getuigem Kij weet ook boe ik.er
Uitzag,- toen; ik'die. avond bij Lilian
.kwam, waarom zou^Ik in zo'n .toe
stand hulp zijn kjoraen vragen als ik
niet was overvallen? Lilian weet toch
ook; hoe ik: et aan toe was -
Sigurd1 kniktc/AO ja, de oude 'inari
was-zekér *niet-mnlsi al? hy razend'
werd.'En, Je zal bang;genóeg.zUn/cc-'
wcest.,.. voor hem cn voor de ge
volgen, als anderen tc weten kwa
men/wat je-: had" gedaan, Je/leven
was -dan/geen cent'meer waard: ge
weest en dat wist je. Neen, zog lie
ver niets meer en vooral zwóór riiot
meer.Je hebt Teun Grovers ^cn/ dQ
anderen verraden en je'bcnj^vérdwo^
ncn: omdat Jo^vadcrv het -Xontdekt,
bad cn omdat, je nint hueérTrndcht
terugkeren, want je wist?wei,, dat,hyi
Je dan zou aangeven, nietwaar?"
Fciix. staarde hem aan als .gebiolo
geerd.'. i-.'J*-.; m;
ftep smekend: „Zeg/I
waar is,-FelixIk
wordt; ev:jsomivvoor oriderhóud!,en'
reparatie /van het/ materiaal - nog
harder gewerkt dan in het seizoen*/
M-reïrr-jtb.5/i.V'/f H« hetbegon
Hoé hU zé. in het kermlsbedrijf is
terechtgekomen; -! vzagen/wo dè; di
recteur. '-1
Hij <laéht- en zUri'. echtgenote, die
juist; dekoffie serveert,- glimlicht
eveneens. ■- •-/
„Zoals delmcesté van- rnyriVccllé-
go's, ben ik Ja de voetsporen, van
mijn vader getreden; En mya vader
volgde weer. mijn grootvader op.
Verder gaat In myn familie de tra
ditie niet. Elgeniyk was mUn'groot-*
vader ook niet de eerste die'ia het
vak kwam, maar;myn grootmoeder.:
Die twee woonden destijds in
utrecht, 'waar grootvader - ypp ccn
.Fcllx;2al nog écn.ogenbjik /roer
loos. to staren naar SigurdM; Toen
vertrok>zyn gezicht alsof -;hy bp het
punt stond in tranen1 uit te barsten
en hyzei; op gebrpken toom/,Ja/het
^Neénl"'Alicë drakte'bolde^tan--
den tegen haar voorhoofd.„Necn.'
Neenl" rZij schreeuwde het s alsof
Iemand haaé een vreselijke wond had
toegebracht'Toen41 viel zy op--een
stóeU'ivoorovergebogen,de handen
v8?r. SczichL' Felix zej na een
ogenblik:* ,Ja.' Jk heb het gedaan./Dc-
begrijp niet;-meer; hoe ik hpt :kon
doen.- Ik1 heb: er ontzettend: berouw
van; maar hettó .-nu 'te laot..;/'V
Toen-sprak hIJverdér,- alsof hy 'niet
anders meer kori danpraten; alsof
dc. woorden uit hem-werden gedre
ven. Hy vertelde-allés.. Sigurd- zat
roerloos naar hem te kyken,.
t Het was zoals hy het. gedacht had.
In 42 was Folix in'contact: gekomen
metrdo Duitsers. Hy,had-bun'verteld
van zUn uitvinding cn hun voorge-
spicgeld. dat hy 'die aan Duitsland
wilde afstaan uit sympathie mot; het
Nazisme, maar,dit niet kon.doom-
zolang Teun Grovcrs er,rechten -op.
had, din* het - nooit zou goedkeuren.
HIJ.zei dat.-het-zyn bedoelingwas
geweest' 'zichzelf op dié 'maniervin
.veiligheid:to stellen cri' tcvens.de uit»
vindmg alleen In -handen, te krygeri.
Hy geloofde -tooa nog/in de Duitse
overwinning, - Toenldat geloof'.ver
dween/ begon/hy er 'over .-té denken
of WJ /niet tydig 'zou; kunnen/ver-
fabriek werkte. Zyn vxouw.'had hem
al-mcermalen gezegd, dat er tydens//
de' jaarmarkt' op het vreeburg toch-*
wel iota te verdienen 'moest zijn,/
maar grootvader wilde "van bulten- Z"
nisslgheden .niets horen - cn - bleef
zwoegen op zijn fabriek. Maar 'groot- H
"moeder,kocht stiHetjes von de spaar-v
centjes twee windbuksen eri,. wacht-
te haar gelegenheid
Op zekcró dag - toeri' - hy thuis
kwam. van zijn werk,.*> vond groot- -w
vader dc tafel ongedekt /Lc; vrouw
slant op den*?rkt-met een schiet-
tent",-zeiden: daghuren.
V Opa greep^dó bUl*.
Woedend" greep/opa naar dè/bUL/-:
Hy /.zou die romiricl kort en klein
slaan! v"Maar toen hy op do markt-;
kwam en zog hoe dc Jongkerels met
de windbuksenstonden te rlchten/
om ecn-knnrsvjammetje 'iri een-- sI-7!^
naasappelklst uit, te schieten 'en toeal-;
hU'ontdektCi: dat een oude drinkens- ;v
kroca bovenop; die kist vol dubbel-
tjes zattoen .koeldeopa's wocdo.5r:
Hy liét de'byi vnllen, klopte moedert
do vrouw .op/de schoudcr en bcgon'
te/helpen/met het ladenvon de ge-;-'
weien. ;t-v /•--/
'^ihkció''jaren - later cxploitéardéri1
ze; behalve';cen:*natuurlljk; yeel gro-",
tere schiettent cen paarde-draatmo-
Ion, een/schommel enAecn/ Hoofd éi
van JutEr volgden buweiykea vau
dc kinderen met' kinderen van an-?;
dere .exploitanten" en^nu-hebbenwé';*'
gezamenlijk- ecuvan -■ do Cgrooteto
kermisbedryven van /Europa, .waar»f/:
van1", op het egenblik. een ëededte:in^
Egypte-werkt/ .Maar laat-nlcmnndïï
denken, dat dezo ontwikkeling/ge-'//
makkeiyvt is gegaan///Wy /hebberr
vele jaren des winters met turf moe-''"
ten,: IeujcnV/ï!/:;-^
,Mcn*;ziet 'hetr het kermisbedrijf
kan .floreren, ;maar het kan'ook tb*
.-«Cu,» «eiuKiag -weers*
.volop zomer - en do''kermisaan
'Hotplcln.pwt tot én/met zSdaS'/pS3
Voor; het zover! te;:' zalinog menigsWiM
Rotterdammer een- tachtl«^in ïWéK&teêm
eenjBèrgsoh-Ki
kó-dobrmtelBtt
bygoWóond^^ï;
