Tempo wederopbouw is
nog veel te langzaam
Restaureren is een werk van
geduld en toewijding
„Castilia" en „Tiberia" na
drie jaar weer thuis
Uitzetting' van het negerballet Pasuka
ZWÏTSAL
Gillet, hij wroette voort
Grote achterstand in opleiding
bouwvakarbeiders oorzaak
Engeland geeft het
voorbeeld
Nieuwe Kerk's toren te Delft ral pas
over een paar jaar klaar sijtt
Goede vorderingen
Russen waren geen gemakkelijke
gastheren
Dramatisch schrijven
Weinig te eten in
Berlijn
„Ik was een
idealist"
{Vrijdag 11 Juli 1947,
DESKUNDIGEN beweren dat het gebrek aan geschoolde bouwvakarbei
ders thans nog groter is dan het tekort aan bouwmaterialen. VPij
mogen aannemen dat hun veronderstellingen niet op losse gronden berusten,
Rotterdam bouwt. Maar het gaat nog te langzaam, veel te langzaam,
vooral naar de zin van de tienduizenden gezinnen, die naar een eigen
woning snakken. Het bureau voor de Volkshuisvesting te Rotterdam heeft
met gebrek aan personeel te kampen, waardoor een rechtmatige verdeling
van de beschikbare Woonruimte niet wil vlotten; de wederopbouw blykt
een tekort aan arbeiders te hebben, waardoor o.m. het inhalen van de grote
achterstand in de woningbouw aanzienlijk wordt vertraagd.
By de aanschaffing van het benodigde bouwmateriaal hebben wij het
helaas niet altijd voor het zeggen. Ijzer en hout worden Nederland maar
mondjesmaat 'toegewezen. Maar het vraagstuk van de arbeidskrachten is
een binnenlandse aangelegenheid!
De ambachtsscholen leveren jaar
lijks een contingent leerlingen af.
Maar het zijn merendeels nog jon
gens die de scholen verlaten. Het
duurt nog jaren, voordat zij als ge
schoolde arbeidskrachten hun plaats
in de bouwwereld waard zijn.
De wederopbouw in Engeland
heeft met dezelfde problemen te
kampen, als die in Nederland. Maar
onze overburen hebben trainings
kampen ingericht,waar duizenden
jongelieden binnen korte tijd tot
bouwvakarbeiders worden her
schoold of opgeleid.
Tegen deze massale opleiding zou
men kunnen aanvoeren, dat zij na
afloop van de hoogconjunctuur in de
bouwnijverheid, laten wij aannemen,
dat deze minstens 15 tot 20 jaar aan
houdt, zal leiden tot een massale
werkeloosheid onder de bouwvakar
beiders. Met dit .toekomstbeeld voor
ogen zouden velen er thans de voor
keur aan willen geven het maar te
blijven doen met de schaarse voor
handen arbeidskrachten, m.a.w. men
zou het tekort willen bestendigen.
De materiaalpositie in ons land zou
zich echter binnen enkele jaren in
gunstige zin kunnen wijzigen. En
wat moet er dan van onze wederop
bouw terecht komen als de arbeiders
ontbreken om de schrikbarende ach
terstand Jn. de woningbouw snel'te
kunnen inhalen - ofde bijna even
noodzakelijke bouw van nieuwe in
dustrieën mogelijk te. maken, die
tienduizenden aan werk en brood
kunnen helpen?!
'Zekere het gaat. niet aan na tien of
25 jaar hoogconjunctuur in de bou
werij, de dan misschien overtollig
geworden bouwvakarbeiders eenvou
dig aan de kant te zetten, hen tot
steun-slachtoffers te maken.
Maar evengoed als thans omscho
ling eén gebiedende eis is, zo zon
den op een later tijdstip, indien no
dig, de ontslagen bouwvakarbeiders
in de gelegenheid gesteld moeten
worden zich tot - industrie-arbeider
om te scholen. Ons land heeft dege
lijke ivoningen en gebouwen nodig.
En dit op korte termijn. Maar ge-:
brek aan arbeidskrachten mag hier
bij geen struikelblok worden!
Vdór de oorlog bestonden in ons
1 and reedsverscheidene door. het
ministerie van sociale zaken in het
leven geroepen Centrale Rijkswerk
plaatsen, waar arbeiders: timmerlui,
metselaars, schilders, stucadoors e.d.
hun vakbekwaamheid konden bij
houden.
Sinds September 1946 heeft men in
Rotterdam aan deze werkplaatsen
een andere richting gegeven. Ze zijn
thans doelbewust ingeschakeld bij
de vorming op korte termijn van ge
schoolde arbeidskrachten. Maar wat
weet het publiek, de bouwers en de
arbeiders van deze centrale werk
plaatsen, die thans tot een sneller
tempo van onze wederopbouw steïiig
belangrijk kunnen bijdragen.
In Rotterdam zijn twee rijkswerk-
plaatsen: aan de Krekelstraat en aan
de Piekstraat. Ook in Schiedam, aan
de Noordvestsingel. is een dergelijke
werkplaats gevestigd voor de oplei
ding van schilders en metaalarbei
ders.
Een der twee Rijkswerkplaatsen in
Rotterdam, die voor opleiding van
metselaars en timmerlieden, is onder
gebracht in het voormalige zuive
ringsgebouw van de oude gasfabriek
aan de Krekelstraat.
In de grote, goed verlichte zaal,
waar getimmerd, gezaagd en ge
schaafd wordt van jewelste, is ruim
te afgeschoten voor theorie-lokalen
en net kantoortje van de directeur,
ae heer M. J, Kok,
Deze vertelde ons. dat de deelnè-
mers aan de opleiding voor timmer
man^ en metselaar minimum acht-
TUINKALENDER
VRIJDAG II JULI. Sommnje
bestrijdingsmiddelen tegen bepaalde
plantenziekten hebben hun eerste
toepassing lente aan eert toeval >'e
danken. Dai'.wds ook het 'geval met
de Bonleausé pap. Deze bestaat uit
een, oplossing van kopervitriool en
kalk in aterReeds vel* jarenge'
leden plachten de vgnboeren m
frankrijk hun drui cnbome.u met
deze slof te bespuiten om diefstal
tegen te gar. n. De blauwe kleur der
bespoten druiven moest (te dieven
de indruk geven, dat ze vergiftig
waren. Toen in 1882 een parasitaire
zwamziektn hevig optrad, bleek, dat
de bespoten druiven gezond waren
én bleven. Er- as een nieuw be-
ptrydmgsmiddel ontdekthet werd
d" beroemd p Bord' ause pap, Voor
de. bestrijding van d' tg. schut h.
ziekte pleegt men in het vourptm
°-a, de appelen perebomen met dit
W'ldel te bespuiten. S. L>
tien en maximum 35 jaar oud mogen
zijn. 2e zijn dus te oud voor de am
bachtschool. De meesten van hen
behoren tot de ongeschoolde arbei
ders, of tot ben, die graag een ander
vak willen leren.
Aan de plaatsing'gaat een genees
kundig en psycbo-technisch onder
zoek vooraf. De deelname is geheel
vrijwillig in tegenstelling met ae pe
riode na de vorige, wereldoorlog, toen
b.v. werkloze sigarenmakers onder
bedreiging van steuninhouding, ge
dwongen werden tot het volgen van
een omscholingscursus. Niettemin
moeten, ook thans vele cursisten fi
nanciële offers brengen. Wel ontvan
gen de gehuwden boven 22 jaar ge
durende de cursus f 30.per week,
plus kindertoeslag. Maar deze uitke
ring is niet hoog. Velen zouden op
het ogenblik in het vrije bedrijf meer
kunnen verdienen. Dat desondanks
de animo voor de opleiding en her
scholing sinds September 1946 reeds
zeer behoorlijk is, pleit voor de vaste
wil van vele jonge kerels 'om een
behoorlijk vak te leren, waarmede te
ven^ de wederopbouw van onze stad
wordt gediend.
De timmermanscurusus duurt 8 h
9 maanden voor ongeschoolden, die
voor metselaars'een half jaar. Na af
loop hiervan gaan de deelnemers een
half jaar in de praktijk werken,
waarna zc nog een week terugkomen
in de werkplaats voor het maken van
een werkstuk. Aan de hand van het
resultaat hiervan, waarbij op kwali
teit en tempo wordt gelet, wordt het
diploma uitgereikt.
Diploma's zijn sinds September van
bet vorig jaar, toen de centrale rijks-
werkplaats haar nieuwe taak aan
ving, nog niet uitgereikt. Wel zijn
reeds verscheidene cursisten vpor een
half jaar in de praktijk geplaatst En
naar de heer Koktons verzekerde
hebben ze daar goed voldaap!
Het grauwtje dat reeds vóór de ezelrace van de Oxo-Club in Bromley
(Kent) zijn amazone in J gras deed bijten, kunnen we geen ongelijk
geyen, want welke rechtgeaarde balkenaar zou zich goedschiks laten
y opjagen door welke lieve Jast dan ook?
De Sle-Ursulatoren, meer bekend als de toren van de Nieuwe Kerk
te Delft, staat al sinds 1938 in de steigers. Was de oorlog er niet tussen
gekomen, de restauratie van dit belangrijke bouwwerk zou reeds lang
voltooid zijn geweest. Nu was hei Duitse bouwverbod een lelijke kink
in de kabel. Niet alleen, omdat het werk van 1 September 1944 tot 1
April 1946 heeft stilgelegen, maar ook. omdat de houten steigers niet
berekend waren op de 9 jaar, die de restauratie nu al duurt. Na de be
vrijding moesf eerst begonnen worden, grofe gedeelten van de steigers
Ie vernieuwen: een werkje'van enige maandenf En hoe belangrijk de
steiger is x'oor een werk als dit, kan alleen hij weten, die eens langs
hel tientallen meters hoge latwerk, waarin ongeveer 250 m3 hout is
verwerkt, naar boven gejift" en geklauterd is. Een steiger is het A..B.C.
van de restaurateur.
Nu is men zover, zo deelde de ar
chitect, prof, N, Lansdorp, mede, dat
binnen enkele maanden het houten
steigerwerk kan worden gesloopt. De
68 m hoge bovenbouw is dan gereed
en er rest dan alleen nogdé 40 m
hoge onderbouw, waarvoor men sta
len steigers denkt te gebruiken. Dit
betekent, dat het geweldige werk
goede vorderingen maakt. -
Men is in '38 begonnen met het
opmeten van de toren, omdat uiter
aard yan het bouwwerk geen teke
ningen voorhanden waren. Dit al
leen nam maanden in beslag. Met
5 V? CL
Het stellen van kozijnen en profielen op een gemetselde muur is een
der moeilijkste opgaven voor de timmermamcursus in de Centrale
Rijkswerkplaats aan de Krekelstraat.
deze gegevens was men in staat,
modellen, van de toren te maken,
aan de hand waarvan de aesthetische
vormgeving kon worden nagegaan.
Men heeft kunnen constateren, dat
de gemetselde fuhdering zich nog in
uitstekende conditie bevindt. Anders
was het met .dé muren, vloeren, ijze
ren ankers en het balkwerk. Het
ijzer was goeddeels vergaan, de hou
ten balken waren verslechterd, de
muren gescheurd en mede tenge
volge'van, in watering had de toren
zeer geleden.
Belangrijke verbeteringen
Prof. Lansdorp, die de leiding van
de restauratie heeft, streeft ernaar,
de oorspronkelijke vorm te handha
ven, maar past' nieuwe technische
vindingen toé, die het bouwwerk als
schone kunstuiting niet schaden.
IJzer wordt vervangen door monu-
mentenbrons, een niet-roestende al
liage; houten vloeren worden ge
sloopt, in de plaats waarvan beton-
vloeren worden, aangebracht. Uit de
"gewelven en de muren wordt de ver
weerde steen weggebikt, de .wentel
trappen worden geheel vernieuwd.
De oude wijzerplaten, die een door-
'j snede hadden van 4 m, zullen wor
den vervangen door open wijzerpla-
j ten, die het visuele effect niet na-
delig beïnvloeden.
Men verwacht, dat men de restau
ratie over twee of drie jaar zal kun
nen beëindigen. Daarmee zal Ne
derland zijn nationale monument bij
uitstek in oude luister hebben her
steld. Zoals men weet, is de restau
ratie van de kerk in '38 gereedge
komen.
De heren van het kantoor van Phs. van Ommeren'» Scheepvaartbedrijf,
die gistermiddag- op een motorboot waren gestapt om twee repatriërende
binnentankschepen een eindweegs tegemoet te varen, zullen verrast opge
keken hebben toen zjj de „Castilia" en. „Tiberia" in het vizier kregen! De
vlaggen in top, keurig verzorgd en prima in de verf, het was moeilijk te
geloven, dat dit schepen waren, die een zwerftocht yan ruim drie jaren door
een chaotisch Duitsland achter de rug hadden. Hel weerzien was hartelijk
en namens de firma Van Ommeren werden de opvarenden getracteerd op
een delicatesse, waarvan zy zich de smaak vermoedelijk niet meer herin
neren konden: nieuwe Hollandse haring!
duurde het eer kapitein. Jonkers
schip vrijgegeven werd-
Geen prettige herinneringen heb
ben de opvarenden van de •„Castilia",
kapitein Jonker en zijn-vrouw -en
stuurman Bruinsma eveneens met
echtgenote, aan hun gedwongen ver
blijf in de Rijkshoofdstad .bewaard.
Wie. niet werkt, aldus de Russen,
krijgt rantsoenkaart 5, wat zeggen
wilde, dat men een bitter beetje te
eten had. Hierdoor hadden dé Hol
landse schippers het vooral in het
begin zeer moeilijk Later ging het
beter, toen het Rode Kruis bijsprong
en het toegestaan- werd levensmid
delenpakketten uit Nederland te ont
vangen.
Het was een eigenaardige situatie
daar, aldus kapitein Jonker. Wij la
gen weliswaar ïn de Engelse sector,
maar het water was Russisch en
wilden we iets gedaan' krijgen dan
moesten we bij de Russen zijn. Dat
waren verre van gemakkelijke knar
•pen om mee te onderhandelen! Prac-
tisch hebben zij de macht in ..Berlijn.
De voedselsituatie fs hopeloos
in de zwaar-gehavende Duitse
hoofdstad. Op de dag vani het
vertrek had men zes a zeven
weken lang geen aardappel ge
zien, Was het mevrouw Jonker
gelukt nog één keertje een maal
tje verse groenten op de kop te
tikken, dan had met het aan
boord van de „Castilia" met eni
ge plechtigheid verorberd, want
het zou dan voor de vierde maal
in het jaar 1947. geweest z^n, dat
men zo'n buitenkansje had. Het
is bij drie keer gebleven....
Geen wonder, dat kapitein Jonker
en zijn collega Steenbergen van de
„Tiberia" dolgelukkig waren, toen
aan het tergend lange wachten een
einde kwam en de ankers konden
worden gelicht. Heiaas is het voor
een vijftal andere tankboten van Van
Ommeren nog niet zo ver.
De thuisreis verliep voorspoedig
op een klein incidentje na. In het
Mittellandkanaal, aan de Russlsch-
Engelse demarcatielijn, haalden enige
Russische douane-ambtenaren de
schepen compleet overhoop en daar
bij is het horloge van kapitein
Steenbergen „zoekgeraakt".
De beide tankschepen gaan
voor een. grondige revisie naar een
scheepswerf cn intussen zullen kapi
tein Jonker en zijn vrouw zich naar
hun kind haasten, dat zij reeds in
1945 naar Holland stuurden en sinds
dien niet meer hebben gezien.
Toen de tankers omstreeks drie
uur aan de boeien langs het eiland
Brienenoord meerden, waren daar
mee de eerste in de Russische zone
van Duitsland vrijgegeven Hollandse
schepen in de thuishaven terugge-
kèerd.
„Dit laatste reisje heeft wellicht
langer geduurd, dan U heeft gedacht,
kapitein. Kunt U misschien iets van
Uw oponthoud onderweg vertellen?",
aldus luidde onze eerste vraag, die
we kapitein Jonker van de Castilia"
stelden. En dat kon hij! Als het móést
konden wc vervolgverhalen van hem
krijgen.
In Juli 1944 werd hij uit Rotter
dam weggedirigeerd om in Duitsland
te gaan varen. Daarvan kwam niét
bijzonder veel terecht en in de daar
op volgende winter lag hij'met. zijn
schip op de Elbe bij Avelberg. Na
eerst door de Duitsers de Avel -te
zijn opgejaagd dit vanwege de na
dering der geallieerde legers liet
kapitein Jonker zijn „Castilia" enige
tijd later naar de Elbe terugkeren.
Daar vond hij aan de ene kant de
Amerikanen en aan .de andere zijde
ae Duitsers. Hij ging toen maar aan
de Amerikaanse kant liggen.
Een strop
Terwijl het schip in Maagden
burg lag kwam de capitulatie. De
Amerikanen vonden het best, dat
schipper Jonker naar huis vertrok,
edoch, de „Castilia" bleek te hoog
om ccn over de Elbe geslagen hou
ten noodbrug te kunnen passeren.
Maanden lang duurde het oponthoud.
De Russen trokken intussen over de
Elbe, de „Castilia" kwam automa
tisch in de Russische zóne terecht en
daarmee was .de kans op naar huis
gaan verkeken. Hier blijven, zeiden
de Russen, en varen!
Enige malen ging het op en heer
tussen de Elbe en Berlijn om olie te
vervoeren. Kapitein Jonker kreeg
toen in de gaten, dat verscheidene in
Maagdenburg liggende binnensche
pen, Nederlandse, Zwitserse en Bel
gische. door de Russen in beslag wer
den genomen en gebonden achter
zeeboten naar Leningrad werden ge^
sleept. Kapitein Jonker was bang,
dat hij op zekere dag ook achter
een zeeboot zou hangen en besloot
daarom in de Engelse sector van
Berlijn weg te schuilen. Drie maan
den lag hij daar, doch de Russen
spoorden hem op en .op 28 December
1945 kwam het bevel naar Dresden
te varen. Daar werd de „Castilia"
tot sleepboot verklaard!
Met een lichter op sleeptouw
ging het naar Stettin en vandaar
met vier ledige schepen naar
Maagdenburg. Zeven maal ging
kapitein Jonker met zijn „tanksleep
boot" tussen Maagdenburg en Stet
tin heen en weer en toen vond hij
het -.velletjes. Hij vertelde de Russen,
dat de scheepsmotor hoog nodig
moest worden gereviseerd. Hij kreeg
toestemming naar Spandau te gaan
met de boodschap er bij, dat een
monteur zou komen om de moier na
te zien. De man is evenwel nooit
komen opdagen.
Consuinentencrediet
Met de zwarte Pieten is het ook
al weer niet anders gesteld dan inet
de braafste'kooplieden uit de rain-
ste handel: .grote heren heb je er
onder en van die echte minimum-
lijders; succesmannetjes en arme
sloebers.
Neem bijvoorbeeld zo'n Janus,
daar voor het hekje. In zjjn bruine
boevenpak van de Rijkswerkinrich
ting ziet hij er heel niet welvarend
uit- Per dienstauto is hg uit de
strafkolonie voor leeglopers en.
zwarte handelaars even komen over
wippen naar de Noordsingel, waar
ze nog een ander appeltje, met hem
te schillen hebben.
Janus moét zes "maanden Veen-
huizen opknappen omdat-ie gesnapt
is bij het verkopen van bonkaarten.
Hij was een heet klein zwarte Piet
je, eigenlijk een veel te slome dui
kelaar dm het zelfs in de gifhandel
ver te brengen,
Bij Janus thuis was armoe zo
troef, dat er "vrijwel geen stoel
stond om op te zitten. Weken was
hij al achter met de huur en zwaar
en lang moest de bakker poffen om
de familie Janus in het leven te
houden.
Toen Janus op een dag zijn con-
sumentencrediëtbonnen v ontving,
meende hij voorlopig uit de brand
te zijn. Hij betaalde er de bakker
mee, schafte er zich een*paar twee
dehands stoelen mee aan en ver
effende zelfs zijn huurschuld met de
credietbonnen.
Je wist toch dat dat niet
mocht, zei de rechter, die crediet
bonnen kreeg je niet om er je lo
pende schulden mee af te doen,
daar had je nieuwe spullen mee
moeten kopen, waar je lange tijd
wat aan hebt. De bakker en de
huisbaas hadden ze ook niet mogen
aannemen, daar zullen ze straks
voor gestraft worden-
Janus hield zich van de domme
en hield vol dat hy het niet. wist,
maar even zo vrolijk kreeg hy veer
tien dagen nor.
Ha, die Janus, zei z'n vromv,
die net binnenkwam toen manlief
werd weggeleid. Ook zfl moest op
het matje komen, want ze had ook
gescharreld met credietbonnen.
Och heren, lamenteerde ze, we
'hadden het zo arm, ik moest wel.
En volgens het verbaal stond
je net je nieuwe permanent uit te
kammen, toen de politie kwam. zei
de rechter, voor die dingen had je
dus Wrikbaar wel geld.
Zes gulden kostte de perma
nent, ik had ze van m'n broer ge
kregen,
Dan had ik er maar eten voor
gekocht, zei de rechter en je haar
maar zo gelaten.
Er kwam geen antwoord, maar
de vrouw keek of ze zeggen wilde:
daar moét je nou man voor zgn om
zoiets te verzinnen.
'Het werd een tientje boete en 10
dagen voorwaardelijk.
Vlug wipte de vrouw de deur uit,
blijkbaar in de hoop op de gang
haar slome Janus nog even te be
groeten.
'ij(t"deftna f
AsmbtUn*atf
„Van verschillende zijden rezen
ernstige klachten over het optreden
van de Vreemdelingenpolitie in Am
sterdam tegen de leden van het ne-
gerballet Pasuka, dat in Maart j.j.
een tournée door ons land deed,"
schrijft Federatie, het blad der Ne
derlandse kunstenaars.
„Het hoofdbestuur heeft een
nauwkeurig onderzoek doen instel
len naar de gegrondheid van deze
klachten en het heeft een verslag'
van dit onderzoek ter kennis ge
bracht van de betreffende instan
ties.
Vast is komen te staan, dat de
Vreemdelingenpolitie tegenover
deze buitenlandse kunstenaars is op
getreden op-een wijze, die met alle
goede zeden strijdig is. Liever dan
over de zeer gecompliceerde achter
grond uit té weiden, citeren wij
letterlijk uit ccn brief van Pasuka
uit Londen.'
„De politie was buitengewoon
ruw tegen mij en ook tegen
Vivian Siïüw, een van de danse
ressen. Zij werd van 's morgens
10 tot 's avonds 7 op het station
vastgehouden. Zij slaagde erin
door haar-v.iendcn haar bagage
en zelfs haar wasgoed te laten
brengen. Maar ik was er ver
schrikkelijk aan tóe. Al mijn
kleren, mijn kostbare hangkoffer
was in- het hotel achtergebleven,
mijn garderobe-koffer, een koffer
met krantenknipsels van onschat
bare: waarde over dc gehele we
reld, al de chorcographiecn voor
mijn dansen,- ook voor toekomsti
ge balletten en het meest' tragi-
.sche: de contracten en brieven
van de troep, etc. Mijn brieventas
is daar ook nog."
.ik ben te nerveus, om er
over te'schrijven 'in de Manches
ter Guardian,Maar ik ben van
plan, een blief te Schrijven naar mijden.
de Nederlandse pers om mijn ver
haal tc vertellen.,.."
„....your police force is very
much like the Gestapo really
horrid...."
Wie ook schuldig moge zijn aan
tic financiële moeilijkheden van het
gezelschap Pasuka, vervolgt Federa
tie, hoezeer men van de zijde der
politie moge betuigen dat vreemde
lingen, die geen geld meer bezitten,
over de grens gezet, moeten worden
voor ons staat .vast, dat in dit
geval de handelwijze van de Neder
landse politic bepaald onfatsoenlijk
was. Dat deze handelwijze met na
me ook kleurlingen gold, geeft aan
deze gehele affaire een we! zeer
wrange smaak!
Het hoofdbestuur zal vooral bil
de instanties er' op aandringen, dat
in gevallen, als dat van 't Pasuka-
ballet, bij eventuele moeilijkheden
onmiddellijk contact gezocht wordt
met de Federatie. Het zal dan onge
twijfeld mogelijk zijn om dergelijke
beschamende gebeurtenissen te ver-
In Berlijn
Zowel in Spandau als" in de West
haven van Berlijn werden alle Hol
landse binnenschepen door de Neder
landse Missie bijeengebracht. Zo
Ontstond een uitgebreide Nederland
se schipperskolonic, die niet anders
te doen had, dan te .wachten tot het
verlossende bericht kwam: vertrek
naar Holland! Dertien maanden
Vau vier Joodse bedrijven was hij
beheerder geiveést, maar hij ver
klaarde „er met de pet naar gegooid"
te hebben, alles in 't belang van de
betrokkenen, Dat verhinderde hem
niet, zich aardig voor ztfn diensten te
laten betalen, royale voorschotten op
te nemen, onkostcn-rekeningen „naar
boven af te ronden" cn uit de kas
een bedrag te storten op rekening
van de Winterhulp.
Gillet heeft, naar in de zitting van
het Tribunaal bleek, „Vcnvalter" ge
speeld van Cliever.
Toen als represaille voor de aan
slag op een majoor van politie twin
tig illegale werkers op de Oostzee
dijk waren. neergeschoten, heerste er
Blij weer thuis te zijnVan links naar rechts: kapitein Jonker van de
„Castilia", siuurmun Bruinsma, mevrouw Bruinsma,- mevrouw Jonker,
machinist Jansen en- kapitein Steenbergen van de „Tiberia".
awi Craig Kice
Vertaald dooi Ada Campers
40)
2e deed haar ogen weer open. „In dat boek van Moeder,
je weet wel, waar die vent becijfert, wie de moord gepleegd
heeft, omdat hij zo reuze gehaaid in wiskunde of zoiets was.
en waar hij de lijn uitrekent, waarlangs de kogel gegaan
moet zjjn.
„Jammer, dat je een onvoldoende voor wiskunde hebt",
zei April. .„Of misschien zou je de moordenaar van Mrs San-
ford met een telmachine kunnen vinden".
„Val me niet in de rede", zei Dinah, „Er waren twee scho
ten. Mrs. Saniord stond..:, daar. Als je nagaat, welke kant
ze uit viel, dan moet het schot ergens van die kant gekomen
zijn". Ze wees in de rjehting. van de blauwe sofa. helemaal
aan de andere kant,yah de kamer. „Toen kwam. er nog een
schot, uit de eetkamer".
„Waarom?" vroeg April,
„Dat weet ik niet", zei Dinah. „Ik probeer te denken, Mis- -
schien schoot de moordenaar de eerste keer mis en probeer
de het toen nog eens".
„Die twee schoten klonken erg kort na elkaar", herinnerde
April haar. „En het is een heel eind van de sofa naar de
eetkamer. En het is precies even ver van de .deur van de
eetkamer naar de blauwe sofa. Natuurlijk, als je op skis
bent
Dinah staarde haar aan. „Er waren er twee. Twéé!"
„We hebben twe- schoten; gehoord", zei April. „En we
hebben twee auto's horen wegrijden. Dus er moeten twee
moordenaars geWeèsL zijn. Maar.één van hen schoot mis!"
Ze keek 'gissend de kamer rond, haar ogen half dicht. „De
vraag is alleen maar: wie van de twee?"
Dlnab raakte er helemaal door in de war. „Ik kan er geen
touw meer aan vastmaken", zei ze.
„Ach ja", zei Api-il, „je bent ook altijd slecht in wiskun
de geweest. Luister. Twee schoten, twee kogels. De ene heeft
Mrs. Sanford getroffen en de andere 't portret van oom Her-
bert, in z'n oog., Ze moeten uit twee verschillende revolvers
gekomen zijn, tenzij ze afgevuurd zijn door de reus met de
zevenmijlslaarzen, die met één sprong de afstand van de
blauwe sofa naar de eetkamer af andersom heeft afgelegd.
Zo moet je 't bekijken, snap je? Wat we nodig hebben is de
twee kogels en de twee revolvers, en het aantal graden van
de hoeken, waaronder geschoten werd cn de vingerafdruk
ken.
„En .we hebben niets van dat alles", zei Dinah triest.
„En zelfs al hadden wc dat allemaal, dan zouden we nog
niet weten,' wie de eigenaars -van de revolvers waren of waar
ze stonden, of van wie de vingerafdrukken waren. Laten we
maar naar buis gaan en de vaat gaan wassen".
„Wees toch niet zo pessimistisch", zei April. Ze keek pein
zend omhoog naar het linkeroog van Oom Herbert. „Als ik
nou 's' op een stoel klom
Er klonken voetslappen op de oprijlaan. Voetstappen van
iemand, die hardliep.
De meisjes keken eïkaar aan en zochten om zich heen
naar een plaats om zich ie verstoppen.
„De trep", hijgde April.
Ze vlogen de trap op en bleven op het portaal staan luis-
teren.
„In geval van nood hebben we altijd nog de latten van de
wingerd'.', fluisterde Dinah geruststellend.
/(Ssssssssst", .siste April.
De agent stoof het huis in niet Archie vlak achter zich
aan.". Hijgreep dh hoorn van de telefoon, draaide het num
mer var. bet hoofdbureau en zei: „Hier McCafferty",
Het was ccn heel jong, becl blozend en op dat moment
heel opgewonden jong agent je.
„Vergeet niet ze te vertellen over al die platgetrapte strui
ken", zei Archie, terwijl hij rond keek om te zien waar Dinah
en April zaten, en al die.
„Hier McCafferty", zei het agentje vertwijfeld, „verbind
me vlug door, meneer!"
en al die bloedvlekken overal", zei Archie* „ên dat
mes, dat in die boomstam zat
„Een ogenblik", zei McCafferty in de telefoon, toen hield
hij zijn hand op de hoorn en zei tegen Archie: „"Wat voor
nies?"
„Dat in de boom zat", herhaalde Archie. „Precies waar die
vent moet zijn gevallen". Hij zag er kleintjes, bang en bleek
uit. „Hebt U het niet gezien?"
„Nee", zei het agentje, „maar....".
Juist op dat moment werd hij met het Hoofdbureau ver
bonden. Enigszins builen adem deelde hij mede, dat hij een
plek gevonden had. waar klaarblijkelijk een moord gepleegd
was. Vlak bij de plaats, waar de moord op Mrs. Sanford ge
pleegd was en op een punt, dat met de auto gemakkelijk.te
'bereiken was vanaf de verlaten vijver, waar het lijk van
Franklc Rilcy gevonden was.
Terwijl bij stond te telefoneren, gelukte het April, vanuit
hun schuilplaats, op de trap Archie hun kant uit te doen
kijken, Ze gaf hem een teken, dat betekende: „Zie hem hier
vandaan te krijgen!"
Archie antwoordde, door drie vingers tegen zijn onderlip
te leggen, wat zoveel betekende als: „In orde. Laat dat maar
aan mij over!"
McCafferty hing de hoorn weer op de haak. April ging een
tree hoger de trap op en Archie zei met doodonschuldige
ogen: „Waarom heeft U ze niets over het lijk verteld?"
„Hè?" zei de cgent, „wat voor lijk?"
„Daarginder", zei Archie en maakte een vage handbewe
ging. „Ir. de struiken. Waar ik U gewezen heb". Hij haalde
diep adem en zei: „Doorzeefd met kogels".
McCafferty keek Archie met open mond aan. Toen nam
hij de hoorn weer van de haak en telefoneerde om een over
valwagen, Daarna rende hii de keuken uit en het grasveld
over in de richting, waarheen Archie gewezen had.
„Dinah,. haal 's een mes pit de keuken", zei April, Ze
trok een stoel naar het portret van Oom Herbert „En schiet
een beetje op".
Dinah vloog naar de keuken, rommelde met bevende han
den in de vorken- en messenbak, en keerde terug met het
eerste het beste mes, dat ze gevonden had. Toen ze terug
kwam, stond April al op de stoel aan de kogel in het oog
van Oom Hermert's portret te peuteren.
April keek naar het mes en zei: „Dat je geen breekijzer
meegebracht hebt".
„Het is....", Dinah slikte. „Schiet nou op. Alsjeblieft!"
CWordt vervolgd).
onder het personeel van Gillet be
grijpelijkerwijs een gedrukte stem
ming. Getuige B„ cheffin, herinnert
zich dat G. op die bewuste dag aan
z'n personeel vroeg, waarom ze niet
dansten, zoals gewoonlijk in de mid
dagpauze. Zijn mensen hadden ge
zegd, erg down te zijn door t' ge
beurde, waarop G. zei: ik draai er
m'n hand niet voor om, al ligger er
500!
Wanneer verdachte onder 'i oog
wordt gebracht, dat hij als eigenaar
directeur van de Clleverfabriek of
fertes en leveringen heeft gedaan
aan Wehrmacht en verwante instel
lingen en dat hg alle corresponden
tie daarover op Dolle Dinsdag heeft
verbrand, verklaart G. dat hij „een
idealist was onder de goede Neder
landers, die door lid te blüvcn van
de N.S.B., zoveel mogelijk mensen
hoopte te redden".
Vriend der Duitser*
Zijn brief aan Seyss Inquart, waar
in hij tekeer gaat over de hetze van
de Nederlandse regering tegen *t
Derde Rijk, had hij op aandrang van
een N-S.B.-ambtcnaar ten stadhuize
geschreven, om zijn verzoek om een
hogere oorlogsschade-uitkering
kracht bij te zetten. Met dc comman
dant van deOrdnungs-polizei, ma
joor Scholtz onderhield hij relaties.
Een agent van politie signaleerde
hem in een luxe auto, gezeten naast
Grünen, op weg naar en van de fa
briek had hij een lijfwacht van
Grüne en na de fusillering op de
Oostzeedijk hij ter plaatse versche
nen in gezelschap van een groep
Duitsers.
In zijn villa had hij met Scholtz
en Budde, brandweercommandant,'
gesproken over de belangen van de
vrijwillige brandweer, waar hij ja
ren lang lid van was geweest. Op
voorstel van. Budde werd hij be
noemd tot opperbrandmeester van
de staatsbrandweer. Eveneens met
toestemming van Scholtz, mócht hij
na een waarschuwing van de L.U.P.
een geladen revolver dragen.
De schrik van de buurt
Een buurvrouw van G„ die met
een Jood is gehuwd, %verd regelmatig'
door hem beledigd. Haar zoontje had
hij met een revolver bedreigd en in
't algemeen trad G. in Kralingen zeer
provocerend op.
Als hij met vacantie was, voelde
de buurt dit als een werkelijke op
luchting: G. zelf zegt niet anti-Joods
geweest tc zyn.
Voorts werd verdachte er van be
schuldigd propaganda gemaakt, te
hebben voor N.S.B, en N-A.F.. Zo zou
hij 't woord gevoerd hebben op per
soneelsfeesten in de stijl van "Vreugde
en Arbeid, waar tevens Jordans van
het Arbeidsfront sprak. Verschillende
getuigen a décharge verklaren dat G.
er nooit bij het personeel op aan
heeft gedrongen, lid van N.S.B. of
Arbeidsfront te worden. Zelfs zou hij
al het'mogelijke gedaan hebben om
zijn mensen voor uitzending naat
Duitsland te behoeden.
Niet kwaad geboerd
Tenslotte komt dc opmerkelijke
vermogensaanwas op het tapijt.
Bjj het uitbreken van de oorlog
was zjjn vermogen f 65.000 (f 165.000,
zegt verdachte), op 1 Mei 1945 be
droeg het volgens de beheerder
f 950.000 (f 600.000 volgens G,).
Nadat mr. de Bie zijn pleidooi had
gevoerd en digns verzoek om onmid
dellijke invrijheidsstelling tot de dag
van de uitspraak, door 't Tribunaal
was afgewezen, werd bepaald het
advies in deze zaak uit te brengen op
19 Juli,
