Wilde Hitler alle Nederlanders in 1941
naar Polen deporteren?
vrnmm
Felix Kersten: „Ja!"
Rika Hopper wordt zeventig
De „Willem Ruys" nadert
zijn voltooiing
99*
Op bezoek bij de man, die aan het
ziekbed van Himmler stond
Sprekende brieven
als getuigen
Wat Oorlogsdocumentatieervan zegt
r~
K.
Grootste mysterie
van de
bezettingstijd
TUINKALENDER
Lid van vroegere toneelgarde
nog vol werklust
„Wat goed is, is
van alle tijden"
Tragische dood van Nancy Riach
heöen..
Vertrek uit Schelde-haventje te
Vlissingen wordt lastig karwei
Echt Lloydschip
veu/LteroN
ANKE SERVAES
overleden
3
(Van een onzer redacteuren)
IN Maart 1941 heelt Hitier zi'jn goedkeuring gehecht aan de
uitvoering van een gigantisch plan, dat ten doel had de
gehele Nederlandse bevolking - mannen, vrouwen, kinderen,
grijsaards over te brengen naar het gebied tussen de rivieren
Weichsel en Boeg in bezet-Polen. De „Reichsführer S.S.". Hein-
rich Himmler, zou deze fantastische deportatie leiden. Zij zou
binnen dertien maanden en vier dagen zijn voltooid.
Zodra Nederland zou zijn ontruimd, zou het in bezit worden
genomen door S.S.-boeren. Het zou de eerste Duitse S.S.-pro-
vincie worden.
Met eigen ogen heb ik het geheime, door Hitler getekende
en door Himmler gecontrasigneerde, document van 43 pagina's
gelezen. Dank zij mijn persoonlijke invloed bij Himmler ben ik
er na veel moeite in geslaagd te bewerkstelligen, dat het niet
is uitgevoerd. Hitier besloot tot uitstel na de oorlog, twee dagen
vóór de inhoud van het plan zou worden bekend gemaakt Dat
zou zijn gebeurd op 20 April 1941, de verjaardag des Führers."
Langzaam, met grets nadruK,
klinken de woorden, waarin het
duivelse plan tot in détails wordt
beschreven. Het is Felix Kersten,
die spreekt, de man, die Himmler
masseerde. Een geheimzinnige fi
guur uit de oorlogsjaren, die met
één klap in de gehele wereld be
kend werd, toen hij zijn opzienba
rende 'onthullingen in Amerika en
Zweden publiceerde.
De „magische Boeddha" noemt
Ciano hem in zijn dagboek. Nu, van
een Oosterse priester heeft hij wei
nig, de vijftigjarige natuurgenees
kundige, deze Fin. Dat is de offi
ciële nationaliteit van deze loot van
een oud Duits geslacht uit Estland.
Een gezette Duitser met kleine,
sprekende ogen, "Wij kijken in die
ogen, waarnaar eens mannen als
Himmler, von Ribbentrop, Rudolf
Hess, Galeazzo Ciano en Robert
Ley hoopvol blikten.
Wy zitten voor hem in de ruime
kamer van een Haagse woning. Zo
dra wij vernamen, dat deze "veel
besproken figuur voor een kort ver
bluf m ons land was aangekomen,
hebben wij ons met hem in verbin
ding gesteld. En zo luisterden wij
meer dan twee uur naar de woorden
van de man, die ons land in de
Tweede Wereldoorlog grotere dien
sten heeft bewezen dan menig
staatsman of veldheer. Nimmer
ontving hij van Nederland een offi
ciële erkenning voor zyn werk, doch
de bneven van degenen, die hem
het behoud van hun leven danken,
spreken een duidelijke taal. Wij
hebben ze gezien, brieven onderte
kend door mannen met klinkende
namen, doch ook het schrijven van
de eenvoudige Joodse Nederlandse
vrouw.
Felix Kersten is zeer positief.
Zyn zachte stem aarzelt geen ogen
blik, als hii ons de bijzonderheden
van het deportatieplan verhaalt.
Het zeer vertrouwelijke document
„Geheime Reichssache" stond cr
op was geborgen in een
gele
Naar aanleiding van de mede- Vanzelfsprekend kunnen, wat
delingen van de heer Kersten de details aangaat, m het verhaal
hebben wij ons gewend tot de dl- mnauwkeurigkeden voorkomen,
recteur van het Rijksinstituut een gevolg van het feit, dal Ker
voor fjorlogsdoaimehtatip te Am- sten 't bewuste document slechts
sterdam, de heer L, de Jong, die zeer snel heeft kunnen lezen. Hei
ziek eveneens volledig op de plan, zo verklaarde drs. De Jong
hoogte heeft kunnen stellen van onspast geheel in de sfeer van
de verklaringen van de Finse Hitler's staatwaar de ene macht.
„Medizmalrat", hebber de meest waanzinnige
u„ plannen kon uitvoerenzondrr
H„ ml de waarheid mn deze J imWj ,ehenU behm,„r
■/er/evens, hoe fantastisch deze hmdm 4e Mm, v„„
nok mown klinken, geenszins In f ^ootkukn,
nPttel te trekken. D,t bm «J Wij kannen kier mg aan toe-
he, feit, da', de vertegenwoord'. f/ Fdir Kml„, talr
ger van het Rgksmstituu, te Ber- Jorigimle papieren bez,t. Vm
„in thans pogmgen doet het de- ln/oui mn- ie tetangriMe
portalleplati er bestaat ver- öewüisfufrfrert hebben wij inzage
moedel ijk slechts éen exemplaar ucyieaen,
ran op le sporen, althans fjjdens zijn recente verblijf tn
bukken over deze zaak. fWS heeft de neer Kersten
Hef bewijs zou moeten worden opnieuw een ontmoeting gehad
gevonden in de lha»s onder ge- met de oud-gezant, baron Van
allieerde controle staande ar- \agell, de Nederlandse dipfn-
••hieven van Himmler, die gro- maat, die nnnmer vergeefs een
fe:.deels de stormen van de oor. beroep op zijn bemiddeling heelt
ng hebben overleefd. gedaan.
Himmler zou niet gedogen, dat de 1941 raaar doorgezet met die de-
Reichsführer een zo veelomvatten- portatie. Dan hadden wij nu geen
vijand in het Westen gehad cn in
het Oosten zouden de Nederlanders
map. Het kwam 1 Maart, des
avonds om 6 uur, in zyn handen
door een indiscretie van Himmler's
secretaris dr. Rudolf Brandt (de
zer dagen te Neurenberg ter dood
veroordeeld). Kersten bevond zich
toen in het hoofdkwartier van zijn
patiënt, gelegen in de Joegosla
vische grensstad Manbor of, zoals
de Duitsers haar.noemden, Marburg
an der Mur
Zwart op wit stonden daar de af
schuwelijke byzonderheden, nuchter
m het regelmatig machineschrift.
In twen étappe» zouden 8-209.009
mensen worden geëvacueerd. Eerst
de bewoners van liet katholieke Zui
den, daarna de rest. De zieken, de
ouden \an dagen en de kinderen in
spoorwagens en autobussen. De
jonge vrouwen en mannen in lange
colonnes te voet over een afstand
van zeventienhonderd kilometer.
A Lies was voorbereid, tot in de
kleinste détails. Lublin werd de
hoofdstad van de nieuwe kolonie-
De bodem was er vruchtbaar en het
Duitse Kijk zou zorgen voor bouw
materiaal en zes grote electrische
centrales. Tot de nieuwe oogst zou
fcün binnengebracht, konden de Ne-
VRIJDAG 19 SEPTEMBER.
Pioenen kunnen zowel in het najaar
als in het vroege voorjaar worden
geplant. ÜactT ze reeds zeer vroeg
in het voorjaar gaan ontspruiten
verdient de najaarsaanplanting de
voorkeur. Dat komt hun groei voor
het volgend jaar ten goede. Het eer
ste jaar bloeien de jonge planten
gewoonlijk nog weinig of niet, doch
nadien geven ze iedere zomer bloe
men, Men onderscheidt enkelbloenv-
ge, en dubbelbloemige in rode, rose
en witte soorten. Ze zijn een sieraad
voor de tuin terwijl bovendien de
welriekende bloemen uitslepend in
vazen kunnen worden gebruikt- De
planten kunnen reeds thuis of m
October worden aangeschaft en ge
plant. Indien men oude planten wil
verplanter, óf splitsen kan dit ook
thans geschieden. Ze verlangen goe
de, voedzame aarde en een plek in
'de volle zon. 5. L.
Mr. J. f. Baron van Nagelt
kroongetuige
derlanders aanspraak malton op
levensmiddelen \an de Wehrmaeht.
Na de verovering van Sowjct-
Rusland zouden zij hun gebied bo
vendien kunnen uitbreiden met
Lemberg- en de ten Oosten daarvan
gelegen streek. Neen, zo somber
was het nog met. Het was de be
doeling, dat alleen de Nederlandse
Joden de plaats van bestemming
niet zouden bereiken. Himmler was
persoonlijk daarvoor verantwoorde
lijk gesteld...... De N.S.B.-cIite daar
tegen zou sn de super-arische gebie
der» Warthegau of de Baitischc lan
den een nog betere toekomst tege
moet gaan.
Nederland met al zyn huizen,
spoorlijnen, fabrieken en landerijen
was dan automatisch het eigendom
van de Duitse staat. Hcinnch Him
mler zou er als „Reichskommissar
f«r die Fcstigung deutschen Volks-
tumg" wel voor zorgen, dat het de
'f eerste S S -provincie van'het Groot-
duilsc rijk werd.
Als een zwerm sprinkhanen zou
do Waffcn- en de algemene S.S. op
de lage gewesten neerstrijken.
Hoofdstad werd Utrecht. Het land,
verdeeld m stukken van zestig tot
honderd hectare, zou cadeau" wor
den gedaan aan de longe boeren uit
de S.S., zorgvuldig geselecteerd vol
gens de beginselen van rassenkunde
en politiek. Voor 't geval iemand
deze Germaanse werkzaamheden
zou willen verstoren, moest langs
de kust een machtig vestingwerk
verryzen, dertig kilometer diep. Een
en ander zou wordöi verricht als
een „Vierjarenplan". Als enige Ne
derlandse vertegenwoordiger bij
Himmler was mr. M. M, Rost van
ionningcn aangewezen.
Nadat Kersten het staatsstuk met
kloppend hart had geJczcn, viel hij
ten prooi aan een grote onrust. Hij
aaent aan de twaalf jaren, welke
hp in Nederland had doorgebracht,
aan de vele Nederlanders, die hn in
deze periode had leren kermen. Ja
ren van voorspoed waren het voor
hem .geweest. Talrijk waren de Ne
derlanders. die naar do villa aan de
Badhuisweg te Scheveningen waren
getogen om zich aan de behande-
'tan„d2 Finse "atuurgeneeskun-
digp te onderwerpen. Prins Hendrik
de gemaal van de Koningin, had
hem op advies van een Duitse ken
nis geconsulteerd en zo kreeg Kers
ten weldra de patiënten uit de krin-
gen van de haute finance en indus
trie. Ln nu zou dat hele volk een
zekere ondergang tegemoet gaan
in de wijde vlakten langs de grau
we wateren van Weichsel en Boeg
„Verjoodste marskramers en pa
rasieten zijn die Nederlanders,"
antwoordde Heinrich Himmler, toen
Kersten dc zaak voor de eerste
maal voorzichtig ter sprake bracht.
En de Reichsführer vervolgde; „Het
is militaire noodzaak. Aan do mon
ding van de Duitse Rjjn en aan de
Noordzee mag geen volk wonen,
dat te allen tijde bereid is het land
als springplank aan de Britten over
te leveren. De Nederlanders hebben
geen begrip getoond voor dc rol, die
zjj in ds Germaanse gemeenschap
hadden 'kunnen spelen. Zij hebben
de kans, die wjj hun boden, ver
zuimd."
Kersten wees er toen op. dat het
waanzinnig was milhoencn Neder
landers over de Duitse wegen en
spoorlijnen te laten trekken, juist
nu de strijd met Rusland op het
punt stond uit te breken. „Bedenk
toch, wat in 1940 in Frankrijk is
gebeurd, toen die tienduizenden
evacué's elk militair transport on-
mogeluk maakten."
De S.S.-dicta*or xzei, dat de oor
log met de bolsjewisten maar een
maand of twee zou duren en dat
alles van geen belang zou zijn.
Toen speelde Kersten zijn troef
uit: de gezondheidstoestand van
de taak op zich nam, „Wacht tot na
de oorlog!'1 luidde het klemmende
advies. Op 16 April, tijdens een
zware inzinking, gaf de door pjjnen
gemartelde Himmler toe. Hjj ging
aceoord met Iversten's redenering.
Twee dagen later zou hij tic zaak
bij Hitier uiteenzetten- En op 18
April ullligde Hitler de wens van
zjn naaste medewerker in. Neder
land was gered.
Kersten is een goed verteller. Als
hj zwjgt, treft ons het getik van
<e klok. Kersten heeft ons méér
ertrld. Hj releveerde de redding
van bekende Nederlanders uit de
greep van de Gestapo: generaal
Röèll, minister-president Colijn,
directeur Plesman van de K.L.M.,
barones Van Heemstra, oud-minis-
ter Van Royen, de arts jkvr. P.
Hennyj—van Suehtelen, de familie
Asscher.
Hjj is geen fantast. Rustig
klinkt zyn stem en zakeljke
bespreekt hij zijn grote avon
turen, zoals een koopman een
geslaagde transactie met een
flinke partij koffie. „Duizenden
Nederlanders heb ik gered."
Zijn honorarium van Heinrich
Himmler, groothandelaar in
mensenlevens. "Mensen, iii ruil
voor de kracht van Kerstcn's
handen, welke een einde maak
ten aan dc onhoudbare kram
pen, die clc Reichsführer deden
rondwentelen op diens veldbed.
Dus toch handel?
Zelf hebben dc,.honderden gered
den nimmer geweten, wie te hunnen
behoeve had geïntervenieerd. Ook
de Finse geneesheer kende de Gc-
stapo-slachtoffcrs niet persoonlyk.
Hij kreeg de lijsten met namen
doorgaans van de Nederlandse
gezant te Stockholm, baron Van
Nagell, die zijnerzijds vanzelf
sprekend in nauw contact stond
met de Nederlandse regering tc
Londen. Ontelbare Denen en Noren
en Joden, van alle nationaliteiten
werden gered, nadat de Zweedse
minister van Buitenlandse Zaken,
Günthar, «een beroep op de bemid
deling van Kersten had gedaan.
Een geheime tclefoonljn tussen de
Zweedse hoofdstad en Himmler's
hoofdkwartier maakte het moge
lijk, dat Kersten telkenmale kon
ingrijpen vOór het te laat was. Ir) de
laatste phase van de oorlog had
Hitler bevel gegeven de concentra
tiekampen met alles wat er zich m
bevond door middel van dvnamïel
voor de neus van dc aanstormende
Amerikanen cn Engelsen te ver
nietigen. Nu ging het niet om enke
len, doch om duizenden te gelyk.
Met uiterste spanning luisterden
baron Van Nagell en een Joodhc
vertegenwoordiger uit New York
aan een apart toestel méé, als Ker
sten met Himmler's commandopost
te Hohen-Lychen onderhandelde.
Z(jn laatste grote overwinning
betekende-het behoud van Den
Haag. In Maart vernam Kersten
van dr. Brandt, dat Hit Ier bevel
had gegeven tot gedeeltelijke ver
nietiging lan de Residentie, In
dien de Duitse troepen er niet ln
zouden slagen in hun stellingen
in )Vcst-Nederland stamt te hou
den. Nabjj de belangrijkste ge
bouwen in Den Haag moesten V
2-rakketten tot ontploffing wor
den gebracht en ook (le „Vesting
CHngendaal" zou door deze helse
cvpIostevH ladingen worden ver
nietigd. De bewoners van dc na-<
bijgelegen wtfken -zouden niet
worden gewaarschuwd. Later
werd ook de Afsluitdijk in het
plan betrokken.
Bitter waren de woorden van de
ontgoochelde Himmler, „Had ik in
heus wel naar de wapens hebben
gegrepen om hun leven tegen de
Sowjets te verdedigen."
19 April bezocht Kersten Hun-
mier voor de laatste maal. „Herr
Reichsführer, bedenk toch, moet de
geschiedenis dan registreren, dat de
amokmaker Himmler de bloeiende
Germaanse stad Den Haag door
zijn verblindheid heeft vernietigd?"
Verbluft luisterde Himmler naar
deze woorden. Hij aavzclrlc. Toen
ging een telegram naar de bevel
hebber der S.S. in West-Nederland.
..De Duitse troepen zullen zich zon
der verzet terugtrekken. Wn heb
ben de oorlog verloren. Doch dat
Den Haag blyft gespaard, is niet
de verdienste van de Hollanders,
want die hebben alles gedaan om
onze positie te ondermanen".
Dat waren de laatste woorden,
die Heinrich Himmler tot Felix
Kersten heeft gesproken. Een paar
weken later beet hy een buisje met
vergif door en lag zyn lyk onder
pen wollen deken op clc morsige
vloer van een Brits wachtlokaal.
Kersten keerde naar zijn Zweedse
woning terug. Ook zijn oorlogstaak
was ten einde,
(Iniicznnd°n meJcdetinst)
pijn en
Een gesprek met Rika Hopper (24
October wordt zij 70 j'aar cn viert ze
kort daarna ook haar jubileum in
Rotterdam) levert een onderhoudend
en duidelijk overzicht op van c:is to
neelleven in de laatste halve eeuw.
Van de zaal uit hebben we, nu ze bij
Co media oötrad, vaak met bewonde
ring gekeken naar deze kranige to
neelspeelster, die zich zelfs aan
deze tyd en aan d i t toneel zo
precies weet aan te passen.
Hoe dat moge'yk is?
„We hebben," zegt Rika Hopper,
,een strenge school doorlopen. Op de
repetities van de Koninklijke Vereni
ging Het Nederlands Toneel zat
onze regisseur we spaken ver
trouwelijk van Pa de Leur— achier-
aan op de galerij om te horen «>f liy
onze fluistergesprekken op hrt to
neel kon verstaan. Op een avond was
ik onder het spelen op een \'erkf erde
«toel gaan zitten. De volgende dag,
in de direct ie ka rpcr, werd me meege
deeld, dat ik een boete van vijftien
gulden te betalen had."
Als Riart Hopper uit vroeger tij
den verteld, merken we met wik een
ambitie en welk een vertrouwen zij
zich aan het toneel heeft gewijd, ,,Er
zijn er uit mijn jaren maar weinig
meer over," zegt ze in gedachten
verzonken: Julia Cuypers, Ectty Hol.
trop-Van Gelder, Emma Morel
wat hebben die vrotmon hard moe-'
ten werken en hoe zorgzaam waren
ze voor hun gezin en hun kinderen.
Er is veel veranderd.
Vooral wat de stukken aangaat.
Als je vroeger getoond had Iets te
kunnen presteren, kreeg je als jeune
premier volop je kansen, Je had de
grote scènes-a-faire, waarin je al je
gevoelens kon uitspelen. Nu ivordt
vaak ieder thema cn ieder karakter
nauwelijks even belicht. Het flitst
voorbij on als je zou willen gaan
spelen is een bepaalde passage al
weer voorbij. Er wordt zo dikwijls
gesproken van modem. Wat gncd is,
is volgens mij \an alle tijden
Rika Hopper heeft haar foto's
voor de dag gehaald. Ze zouden het
illustratiemateriaal kunnen vormen
voor een uitvoerige geschiedenis van
een toncelperiodc. De Portia uit ,.De
Koopman van Venetië" ligt er naart
de Rosalind uit „Naar het u lijkt".
De Fransen, Rostand, Sardou.
Brieux zyn er e\+n gord vertegen
woordigd als Schiller Maria Stuart)
en Shaiv (Mevr. Warren). Rita uil
Allerzielen", Koningin Loui-e uit
„Vorstenschool", Ba del och cn Elsje
uit „De Bruiloft mn Kloris cn Roos
je" zijn slechts enkele van riè vele
rollen in Nederlandse toneelspelen.
Aan tedere foto heeft lïika Hopper
haar herinneringen. Bedrijvig loopt
ze door ha.U' kanier. „Hij de aan
komst van mijn collega's van Come-
De 20-jarige En
gelse zwemster
Nancy Riach, die
in de Britse ploeg
voor, de Europese
kampioenschappen
uitkwam op de 100
m. borsicrawJ, is
Zondagnacht over
leden. Nancy Ri
ach is Zaterdag
ernstig ziek ge
worden, de (lok
toren constateer
den kinderver
lamming.
De trainer van
dc jEngclfcC ploeg
vertelde, dat het
Nancy's droom
was geweest te
mogen deelnemen
aan dc Olympi
sche Spelen te
Londcp. Op hel
congres van dc
Europese zwem-
liga werd een mi
nuut stilte in acht
fenomen bij een
roerende plech
tigheid. gewijd
aan dc nagedach
tenis van Nancy.
De dokter, die
haar behandeld
had, was van me
ning. dat de
zwem kampioene
kinderverlamming
had opgelopen bij
haar training in
Schotland voor dc
Europese kampi
oenschappen, daar het gewoonlijk 10 Volgens Fiance Picsse zou dc
dagen duurt, voordat de ziekte zich dood van Nancy Riach tc wijten rijn
openbaart. nan slaapziekte. Ecu bevestiging
hiervan ontbreekt.
„TFe hebben een sirenge school
door/open".
dia op Schiphol, zegt ze, kon ik mefc
de begroeting niet langer wachten
■n ben ik door de afzetting lieenge-
broken. Niet omhelzen, riep een
douanebeambte me na. Zeker met
het oog op het smokkelen."
Rika Hopper is actief bezig met
de voorbe rei ding van haar feestavon-
en. Sjarow zal haar stuk re#isseren
„Het glazen Paleis", dat Jeanne van
Schalk-Willing naar Sidney Howard
bewerkt heeft. En alleen al het feit,
onder de Russische regisseur uit de
school van Stanis.au ski, die haar
door de jaren tot vriend is gewor
den, te mogen arbeiden, stemt haar
tof vreugde.
Ia aansluinng op het bericht van
gisteren verneemt het A.X.F., dat
Dinsdags cn ZatPrdngs tciefini!e''h
nmt Son ah,» ia kan woiden gtepm-
ken \nn in17 urn Amsterdamse
tijd. Het tarief is f 2T-per 3 nti-
mitcu eu voor iedere minuut meer
7.—-.
Pik, ik Heb je
In de oorlogsjaren viel er in de
buurt van 't Burgemeester Meinesz-
piem eens een bom. midden in de
nacht. Na de ontploffing was van
een der huizen de voorgevel totaal
verdwenen. Luchtbeschermingsmen
sen snelden toefen troffen in een
slaapkamer aan de straatzijde een
bejaard echtpaar in een twijfelaar
aan. rustig slapend.
Ik persoonlijk slaap nog een ietsje
vaster.
Het is dus niet omdat zij me wak
ker houden of maken, dat ik de mug
gen en bromvliegen in m'n slaapka
mer zo verfoei. Ik haat ze omdat 2e
me prikken en mijn gelaat schenden»
Dat kan er. fris geschoren en zonder
pukkels of vlekken nog net mee
dom-, maar een dicht oog en een
dikke, opgezette onderliep zijn abso
luut ruinous voor m'n schoonheid.
Toen alle afweermiddelen volko
men gefaald hadden: strooien, snui
ten. gewoon doodslaan (maar altijd
hnudt cr één zich schuil, en die doet
het dan) werd de enige remedie mij
van uit het dierenrijk in de schoot
geworpen.
Gaande langs een boomgaard zag
ik een kocbei-st rustig liggen her
kauwen. Rond zijn kop maakten een
paar kippen grappige danspasjes etl
torn ik goed toekeek zag ik dat de
hoenderen zich te'goed deden aan
vliegen, die het arme rund zaten te
sarren oo de snuit cn rond de ogen.
De koe liet zich rustig bepikken en.
ik meende een glimn van dankbaar
heid in haar van vliegen zwart om
rande ogen te zien Onmiddellijk
,stond mijn besluit vast: Die avond,
vóór het slapen gaan. pakte ik m'n
lieveïingskrlelhen. Jennie, van stok,
nam haar mee naar het .«taaovertrek
en plaatste het beest op de bedrand.
Jennie, de baas gaat slapen,
sprak ik. doe je plicht, pak ze!
Het leeslampje boven het bed liet
ik aan. ten gerieve van Jennie en.
weldra sliep ik als een das.
Nou: die fikse bult hier naast m'n
rechter oog moet van een mug zijn
die Jennie net iets te glad af was.
Maar die vijf rode putjes in m'n
voorhoofd zijn kennelijk treffers van
Jennie. Geloof maar dat die mug
gen een harde dood hebben gehad in
Jennie's krop. Het is ze gegund, dat
tuig
DESIDERIUS. -
DE „WILLEM RUYS". het grootste Nederlandse door motoren voort
bewogen passagiersschip, dat door dc Koninklijke M\j. „De Schel
de" tc Vlissingen voor rekening van de N.V. Rotterdamse Lloyd wordt
gebouwd, nadert zowel uitwendig als inwendig de cinrlphasc van de
bouw. Een leger van arbeiders, timmerlieden, schilders, meubelmakers,
stoffeerders, electriciëns, monleurseu technici zwermen dag in dag uit
over de negen dekken van het grote schip uit. Het is voor de leek aan
"boord van dc „Willem Ruys" ais op elk ander schip in aanbouw, een
chaos, waarvan hü niet begrijpt, dat daarin nog ooit orde geschapen
kan worden. Maar onder duizenden vaardige handen groeit uit deza
chaos langzaam maar zeker het eindproduct: een prachtig cn comfor
tabel schilt.
monding naar de Schelde te laveren.
Deze manoeuvre, die in haar geheel
twee maal 24 uur in beslag zal ne
men, kan echter alleen worden uit
gevoerd bij windstil weer. Daar d«
weersomstandigheden een belangrij
ke rol spelen, kap dus niet tevoren
worden gezegd, wanneer het nieuw
ste passagiersschip van de Rotter*
damsche Lloyd in Rotterdam zal ar
riveren.
Zodra de „Willem Ruys" buiten, de
afbouwhaven is, zal 7i\ voor enige
dagen op do rede van Vlissingen voor
anker gaan. De korte tocht naar Rot
terdam gaat met een,omweg om ds
ingenieurs en technici van werf en
fabrieken, die machines en instru
menten leverden, ln de gelegenheid
te stellen dc uitgebreide technische
installatie le lesten. Wanneer de
„Willem Ruys" voor de eerste maal
in haar thuishaven zal zijn aangeko
men, zal zij in het grootste droogdok
van Wilton-Feyenoord te Schcedam
worden opgenomen, Na voltooiing
van het wenk aan het onderwater-
schip alriaarr wordt zij naar da
Lloydkadc verhaald, waar als laat
ste phase van de bouw het inwendi
ge wordt afgetimmerd en de uitrus
ting wordt gecompleteerd.
Ook de „Willem Buys" wordt wat
dc inwendige uitrusting' betreft een
echt Lloydschip. De inrichting van
hutten, eetzalen, rooksalons. bars,
trappenhuizen, warandes, kortom
alle verblijven waar passagiers zullen
verpozen, werd weer opgedragen
aan kunstenaars en architecten van
naam. die evenals eertijds bij dc
„Dempo" en „Baloeran" met vermij
ding van elke pompeuze opschik, een
rustige cn voorname sfeer hebben
welen te scheppen Eenvoudig doch
smaakvol zijn de aankleding cn ver-
sie-ing van wanden en plafonds als
ook het in het interieur passende,
slylyoHe meubilair,
Men verwacht, dat het srhlp nog
aan hel eind van deze maand Vlis
singen zal kunnen verlaten. Het ver
trek van dit grootste schip, dat ooit
door dc Sc helde werf werd gebouwd,
zal echter door de kleine afmetingen
van hel afboinvhaventjc niet een
voudig zjjn.
Al sinds drie maanden is men be
zig met baggeren, daar het op diepte
houden van de haven cn haventoe
gang m de oorlogsjaren "verd ver
waarloosd, Wordt hiermede dus het
probleem, dat het diepstekende schip
bij liet wegvaren voldoende water
onder de kiel zal houden, opgelost,
het vraagstuk van het tekort aan
„bewegingsruimte" is daarmee nog
met uit de wereld.
Nauwe bochten
Do situatie ln Vlissingen is name
lijk zo, dat 't 21500 ton metende schip
zich door een tweetal nauwe bochten
1 moeten wringen alvorens het het
open water van dc Schelde kan be
reiken. Dc eerste bocht naar de ha
venuitgang maakt een hoek van bijna
60 graden, waarvoor men 12 ui*en
nodig denkt te hebben om het schip
doorheen te brengen. Dan wordt hei
wachten op een nieuw vloedlij,
waarna het wederom twaalf uren zal
duren om het vaartuig uit de haven-
VAN S/V£LLe/V&£J5G
Nu zie ik dat je niet gelogen hebt: je bent wel
een Hollandse jongen hoor. Het echte Hollandse
handclsbioed heb jc. Neem de helft Jonska, de
rest is meer dan we nodig hebben".
,Ik heb genoeg aan vyf", zei ik; maar ik ver
(telde hem niet dat ik het kleine schilderijtje waar
ik als bananen sjouwer op stond, veilig het hotel
dat je iets meer weet. Laten we aan het begin
beginnen. Wie ben ik, wat doe ik hier?"
Ik luisterde vol aandacht. Graaf Paul sprak na
denkend, als maakte hij, zo sprekend, de dingen
ook voor zichzelf duidelijker. „Graaf Paul Ladis-
laus Zakany dat weet je al. maar daar word
je met veel wijzer van. Misschien dacht je dat
had binnengesmokkeld cn dat het nu diep in mijn ,'f "l\dat,Khc' 'och ni,cl'. Nai
-- tionalilcit? In welk Jand ligt dat graafschap?
Wat doet het er toe? Bohemia, laten wc zeggen.
Tevreden?"
koffer verborgen was.
HOOFDSTUK VI.
De „Inwijding".
De volgende avond zei graaf Paul:
„Kom,
Hij gunde mij getr. tijd om er een woord tussen
te brengen; ik deed er ook geen moeite toe; ik
voelde wel dat dc boste manier om iets te weten
te komen was ncm le laten praten nu hij ervoor
Jonska, ik zal je nu-maar in het geheim inwijden, m <je stemming was. „ik zal je een kort verbal-
Hy bracht mij naar de grote Kamer tje vertellen, Jonska, luister. Ergens in Bohemia
„Wat geeft U dan?" vroeg ik,
„Dertig wil ik er wel voor geven".
„Dertig pesetas, voor vier zulke schilderstuk
ken?" In mijn verontwaardiging vond ik veel
meer Spaanse woorden dan ik zelf wel wist
„Schandalig.! No, no, Scnora, es impossible! Zie,-
hoe mooi, hoe ffjn deze kleuren zijn. Veel beter 9." mee -
dan wat in het raam staat. Kijk deze eensIk die meestal op slot was; ik was cr nog nooit ge- dus. woont een jonge graaf <.,p een uitgeteerd
nam een van de schilderijen op; het kleinste doek weest. Het was een ruim vertrek met een klein landgoed dat geen cent meer opbrengt. Hij begint
en bekeek het eigenlijk eens goed voor de eerste bureau en een enorme tafel. „Dit is mijn wcrR- ct>n mriuv ievcn van reizen cn zwerven, soms
keer. Dat was een verrassing. Ik zag mij zelf er- kamer", zei graaf Paul. „Van nu af is het ook de heeft hij gold en soms geen cent; op zonderlinge
op. Het was een studie-doekje, eigenlijk nog niet jt>uwe"- Ik keek rond; dc tafel stond vol flessen vvjj^c komt hy aan de kost ja een titel helpt
helemaal uitgewerkt, vermoedde ik, vlug neerge- crl reageerbuizen en ook stond cr een kleine mn- daarbij, meer dan jc denktdoms....' Op
zet, maar toch levendig, pakkend en opeens zag *or- n'et groot, ccn spcelgoedmolor leek het mij. eens sprong graaf Paul op. met gefronste wenk-
ïk weet; het brandende strand en Porquero en de Een vreemde ontdekking in dit hotel; een soort brauwen liep hij met giote passen door de kamer,
cano's en de eindeloze bananenslroom. van chemisch-electro laboratorium. „Ach. onzin! Wat doet het cr allemaal toe. Wat
„Dat doekje is te klein voor mijn klanten", zei „Is dit ook één van uw hobbies scheikunde?" bclansijk is, dat is dit: ik kom aan de kost op
het vrouwtje. „Daar kan ik hiet meer dan vyf vroeg ik belangstellend. een rare manier; ik maak gekke sprongen. Vol-
pesetas voor geven, werkelijk niet". .Ach ja. sinds een p3ar weken. Ik weet er gens mijn opvattingen ben ik eerlijker dan de
„Dan hou ik het zelf", antwoordde ik. „En de eigenlijk niet veel van. Aan die rommel heb ik meeste mkenlui. dan menig hoogst respectabel
rest ook. als je geen fatsoenlijke prijs bied". mijn laatste geld uitgegeven.... ik moest er burger Maar-r-rdaar zit 'm de kneep: de
Het oudje lachte opeens, en met ren moederlijk., eigenlijk ook nog wat bij kopen!..." Hij blader- wet denkt er soms anders over. Dus nu moet ik
gebaar legde ze. vier tien peseta-biljetten op de de ui een dik boek en scheen mij opeens verge- weten, voordat :k verder ga aan welke kant sta
toonbank. „Bueno, bueno". ten te zyn. H 2 S 04 -Ihoorde ik hem mom- jij. Jonska, aan mijn kant of aan die van de wet".
„En nog één voor geluk", zei ik. pelen. Er volgden nog enige scheikundige forrnu- ue wet of graaf Paul. Hoe kon ik zo'n pro-
„Madre mia! jij bent geen artist, jij bent een ^es: toe" klapte hij bet boek ment. legde zyn be- bleem zo maar één-twee-drie oplcjssen? Er moes
kleine handelsman!" n-n J>P het bureau en riep: „Jonska Ga daar zit- wetten zyn. anders werd het een bende in de
Maar toch legde ze nog een tien-peseta biljet ten- Weet je iets van scheikunde af?" wereld Maar er moesten ook mensen zoals graaf
naast de andere. „Op school hebben we 't nu twee jaar lang ge- Paul zyn. anders zaten stakkers zoals ik eeuwig
Toen ik in het hotel terugkwam en de vijftig had 't is nog wel niet zo erg lang. Maaronder voet van zulke ellendelingen als Per-
peseta's voor graaf Paul op tafel legde, riep hy: „Je gezicht is één vraagteken, Jonska". Hij quero.
„Wat! Heb je dat van die oude heks los gekregen? stopte een pijp en knikte. „Nu, 't wordt ook tijd, (Wordt vervolgd).
Anke Servaes, de bekendö
schrijfster, is Dinsdagavond iaj:
het St. Eli5abeth-Ziekcnhuis
Alkmaar op 49-jarigo leeftyd i
overleden.
Anke Servaes' romans (haar ware
naam was mevr. A. G. Valkhof f—
Wij dom) die veel belangstelling trok
ken, beschrijven voor een belangrijk
deel 1 et leven in ziekenhuizen.
Hierbij kwamen haar ervaringen als
verpleegster, welk beroep zij uit
oefende voordat zij in het huwelijk
trad met de schrijver Rein Valk-*
hoff, haar zeer goed van pas.
„Bezoekuur", „Kinderzaal", „Moe
der Liesbeth", het zijn boeken dlo
door hun hoewel ietwat sentimen
teel karakter toch zeer de aandacht
hadden. Van haar andere werken
noemen wij „Wie volgt", „Kinder
toevlucht". „Oorlogskinderen1" cn
„Paul alleen". In October verschijnt
een novelle „Koos" getiteld.
Tijdens de bezettingsjaren hield
mevr. Anke Servaes veie lezingen,
terwijl zij uctieï deelnam aan het:
illegale werk.
Eerst onderwijzeres
Anke Servaes is 26 Nov. 1897 to
Tilburg geboren. Na in Rotterdam
de ondcrwijzersacte te hebben be
haald, was zij werkzaam in een Kin
derziekenhuis ln Den Haag cn ver
wierf de diploma's Kinderverpleging
cn Apolheke-s-Assistente. In 1926
trouwde zij met de schrijver Rein.'
Valkhof, dia zich later in Bergen
vestigde, waar in het door hem ge
bouwde landhuis „Het Haveke"
Anke Servaes de «neeste harer wer
ken schreef, In 1940 ging het gezin.
Valkhoff tot het Katholieke geloof
oxer In 1945 werd Anke Servaes
benoemd tot 1id v«n de Maatschap
pij der Ned. Letterkunde.
Begin Augustus is de schrijfster
ziek geworden. Haar toestand ver
ergerde snel, zodat men het op 22
Augustus nodig oordeelde haar de
Sacramenten der Stervenden toe ta
dienen.
