mi
IÏ1ET EER
in EEfl HOEKJE
Taak van Rotterdamse PRA
praetisch beëindigd
Vijftien jaar geëist wegens
verraden van Joodse zwager
In twee en een half jaar werden
60.0000 zaken behandeld
Van der Waals spoedig
voor de rechter
Nieuwe koopvaarders
binnenkort gereed
Vrijgesproken wegens
gebrek aan bewijs
Hij was zo'n edele
kameraad
Proefkamer voor de luchtvaart
Cassado speelde Dvorak met het
Philharmonisch Orkest
Tentoonstellingen in Ons Huis en
het Zuider Volkshuis
Nederlandse stukken
op Engelse planken
Radio-programma
jhditierechte-c
Een zware knol
Dinsdag 9 December 1947
„BH het schelden van de markt",
zo"1 drukte hy het uit, heeft het
hoofd van de Rotterdamse P.R.A.,
mr. H. W. van Doom, enige gege
vens verstrekt «ver het werk, dat
de P.R.A. in de twee en een half
jaar van haar bestaan in onze stad
heeft verricht, Zijn belangrijkste
mededeling was wel, dat de P.R.A.
te Rotterdam, in tegenstelling met
die in de andere grote steden, vrij
wel geheel gereed is gekomen met
haar onderzoekingsarbefd.
Met ingang van 1 Januari gaat de
dienst over naar de gemeentepolitie,
met dien verstande, dat het P.R.A.-
personeel waarvoor een wachtgeld
regeling is ontworpen, wordt ont
slagen. met uitzondering van dc
vijftien politie-ambtenaren, die ir
tijdelijke denst van de P.R.A. wa
ren en die de nu nog lopende zaken
zullen afwikkelen onder leiding en
verantwoording van de hoofdcom
missaris van politie. Het F.R.A.-ar-
chief zal reeds dezer dagen naar
het Haagse Veer worden overge
bracht.
De P.R.A., die pp 20 Mei 1945 uit
de grond werd gestampt, heeft
steeds, doch vooral in de eerste
maanden na de oprichting, met vele
moeilijkheden te kampen gehad.
Men had slechts de beschikking over
dertig beroepspolitie-ambtenaren;
verder moest men het doen met wel
zeer ijverig, doch onvoldoende ge
schoold personeel. Er bestonden
geen duidelijke instructies, er was
geen outillage, die een politieappa
raat nodig heeft en er waren niet
voldoende transportmiddelen om de
arrestanten be vervoeren. Verwar
rende toezeggingen aan het tijde
lijke personeel, dikwijls door onbe
voegden, hadden een ongunstige in
vloed op de samenwerking.
60.000 zaken
In totaal behandelde de P.R.A. in
twee en een half jaar 60.000 zaken.
Hiervan werden er tienduizend ter
zijde gelegd omdat zij bij de P.R.A.
niet thuis hoorden of omdat niet de
minste bewijzen aanwezig waren.
Dertigduizend zaken werden gerang
schikt onder de buitengewoon, lich
te gevallen. Hiervan werden wel
dossiers aangelegd, doch deze wer
den niet doorgezonden naar het
parket van de Bijzondere Rechts
pleging. Over bleven 20.000 min of
meer ernstige zaken, waarvan de
gegevens ter beschikking werden
gesteld, van de procureur-fiscaal
van het Bijzonder Gerechtshof.
Voor en door de Rotterdamse
P.R.A. werden in totaal 13.423 ar
restaties verricht; van deze arres
tanten werd een gedeelte naar in
terneringskampen overgebracht:
8.393 personen brachten meer dan
24 uur door in het 'arrestantenvér-
blijf van de PRA...
Van "de zijde der verdachten wer
den talloze pogingen gedaan om door
middel van P.R.A.-personeel in het
bezit te kom-m van bezwarende do
cumenten. Wel moesten enkele per
soneelsleden wegens knoeierijen
voor de justitie geleid en vervolgd
worden, doch in het algemeen stond
het P.R.A,-personeeI sterk. De af
deling Interne Controle maakte het
plegen van onregelmatigheden trou
wens vrijwel onmogelijk.
De P.R.A.C, (afd. Collaboratie)
zal na 1 Januari 1848 voor het res
sort Den Haag te Rotterdam ge
vestigd .«worden. De leiding zal blij
ven berusten bij de heer A. Kalk
man. i-"e grote collaboratie-zaken
zijn op vier na (o.a. Wilton) afge
daan. Behalve van talrijke Duitse
oorlogsmisdadigers werden de za
ken behandeld tegen vele hande
laren in Joodse eigendommen. Het
onderzoek naar de schanddaden van
Anton van der Waalè, die zich tij
dens de bezetting beijverde, het
verzet en de sabotage te bestrijden
en die door de Rotterdamse F.R.A.
als Nederlandse verdachte nummer
één beschouwd wordt, is thans prae
tisch voltooid. Van der Waals zal
binnen enkele maanden berecht
worden.
Het ongeveer 12.000 ton d. w.
metende motor-, vracht- en passa
giersschip Annenkcrk, bij de werf
WiltonFyenoord in aanbouw voor
rekening van de Verenigde Neder
landse Scheepvaartmaatschappij te
's-Gravenhage zal Woensdag haar
technische proeftocht houden. In
de afgelopen week werden de mo
toren van het schip dat aan de af-
bouwkade van de werf ligt, be
proefd.
Volgens het afvaartschema van
de rederij zal de Annenkerk, on
voorziene omstandigheden voorbe
houden, op 26 December van Rot
terdam naar Australië vertrekken.
Een ander, ongeveer even groot
motorvracht- en passagiersschip,
de „Bali", dat bij de Rotterdamse
Droogdokmaatschappij in aanbouw
is en eigendom zal worden van de
Stoomvaartmij. Nederland te Am
sterdam, is eveneens zover gereed
dat het medio December de techni
sche proefvaart kan maken.
De 51-jarige Johanna Maria Bre
merBreek, wie ten lastè was ge
legd het verraden van haar Joodse
man en diens familieleden, de dood
ten gevolge hebbende, moest we
gens gebrek aan bewijs worden vrij
gesproken. De eis was acht jaar
met aftrek.
MEER BROKKEN DAN KLOKKEN... Mat het m.s. „Kuwi" zijn uit
Hamburg een aantal geroofde kerkklokken met een totaal gewicht van
425.000 kg. in Rotterdam gearriveerd. De goede exemplaren worden aan de
j kerken teruggegeven.
Twee zwagers konden het met
elkaar niet vinden; dat komt meer
voor. Maar in dit geval was het öe
ene zwager noodlottig, want hij
was Jood en over Nederland woed
de de Duitse terreur
De thans 66-jarige koopman Ge-
rardus Dekker verkocht prentbrief
kaarten langs de deuren, evenals
zijn zwager Israël Boas. Tezamen
in het Westen van de stad lopend,
werden zij aangehouden door een
politie-agent. Tegen dero^zou Dek
ker verteld hebben, dat 'zijn bege
leider (die geen ster droeg) Jood
was en als steuntrekker zonder
vergunning ventte. Boas werd ge
arresteerd en liet in Auschwitz het
leven.
Deze zaak was aangehouden, om
dat Dekker op de vorige terecht
zitting alles ontkende, tot verba
zing van zijn raadsman.
Volgens de advocaat-fiscaal mr.
Donker staat vast, dat er even voor
de arrestatie ruzie tussen de zwa
gers is geWeest.
„Ik heb nooit een edeler kame
raad en huisvriend gehad dan
Boas", aldus verdachte. „Als ik het
gedaan had, zou mijn vrouw mij
dan 26 maanden lang in het kamp
hebben opgezocht en mijn zwager
zoveel voor my doen? Ik had hier
wel als moordenaar kunnen staan,
want ik had een groot stuk ijzer in.
mijn kast, voor als ze mijn joodse
vrouw zouden komen weghalen"...
De schriftelijke getuigenverkla
ringen, ook van verdachte's vrouw
en broer, waren nu niet zo mooi.
Verdachte heeft de dag na de ar
restatie alles in kleuren en geuren
aan zijn broer en diens echtgenote
verteld en zijn vrouw sprak over
het geval in de buurt. „Nu is hit
voor de bijl", zou Dekker gezegd^
hebben.
De advocaat-fiscaal vraagt 15
laar met aftrek en uitsluiting van
de kiesrechten. De raadsman achtte
het bewijs niet geleverd en pleitte
vrijspraak. "Uitspraak over 14 da-
ffen.
Eerste uitvoering van
Pizetti's Symphonie
en La
Toen de violoncellist Caspar
Cassado de eerste inzet van Dvo
rak's concert speelde, klonk de
toon een ogenblik weinig buigzaam,
een gevolg echter van de acoustiek
der Schouwburg, want nauwelijks
had de kunstenaar dit verschijnsel
ontdekt, of hij kreeg spoedig de ge
wenste souplesse. En vanaf dit mo
ment kon men een waarlijk mees
terlijk spel beluisteren, waarin de
technische moeilijkheden spelen
derwijze werden opgelost en de
toon in grote verscheidenheid van
nuance in hoge mate boeide. Maar
achter al deze, op zichzelf be
schouwd reeds prachtige, gaven,
stond een kunstenaar, die met zijn
fel zuidelijk temperament het ro
mantische, muzikanteske werk, een
vertolking gaf, die mijns inziens
haar wedergade niet zat vinden.
Cassado zelf in grote vervoering
geraakt, kwam na afloop, alvorens
voor de stormachtige toejuichingen
te bedanken op het dirigeergestoel-
te bij Flipse om op zijn wijze de
dirigent zijn grote ingenomenheid
te betuigen, die" zich uitte in een
hartelijke omhelzing, een voor onze
begrippen ongewone, doch voor
zuidelijke volken een spontane
uiting van bewondering en oprech
te waardering. En dit enthousiasme
van de kunstenaar was verdiend,
want het orkest, blijkbaar sterk ge
ïnspireerd door dit meesterlijke,
bruisende cellospel had inderdaad
voor een begeleiding gezorgd, die
zich onderscheidde door klankrijk
heid, musiceervreugde en grote ac
curatesse.
Voor de pauze hadden Flipse en
In December wordt in het Castle
Theatre in Farnham bij Londen de
premiere gegeVen van „Nacht
schade", een nieuw toneelstuk van
H. B. Fortuin. Het is een tragi-co-
medie in twee bedrijven en toont
hoe drie personen, een schrijver, een
schilder en een emigrante reageren
op de Duitse inval in Nederland.
„Nachtschade" staat op het pro
gramma samen met Fortuins één-
acter „De Stoel", die reeds eerder
gespeeld werd. Ditmaal wordt de
hoofdrol, de tot de electrische stoel
veroordeelde gevangene, gespeeld
door de neger Robert Adams, onder
andere bekend uit de films Caesar
en Cleopatra, Men of Two Worlds,
Sanders of the River etc.
DINSDAG 9 DECEMBER 1947
Avond-programma
HILVERSUM I. 19.— Klokje
van 7 uur; 19.05 Bernard Person;
19,15 Beroemde lied. reeksen: 20.
Nws; 20.15 Bonte Dinsdagavondtrein;
21.30 Contact: 22.15 Buitenlands
overzicht; 22,30 Pierre Palla: 23.—
Nws; 23.15 Franse Balletmuz.
HILVERSUM n. 19.— Nws,
weer; 19.20 Kareol septet; 19,45
Anatomische les; 20.Nws: 20.12
Gewone man; 20.20 Radiophilh. ork.
22.10'Van Rooyens; 22.15 Avondge
bed; 22,30 Nws; 22.45 Berlijns staats-
operaork.; 23.— Conc. t.g.v. "Willem
Pij perherdenking; 23.50 Grpl.
WOENSDAG 10 DECEMBER 1947
HILVERSUM I. 7.— Nws; 7.15
Gymn.; 7.30 Grpl,; 8.Nws; 8,15
Lichte morgenklanken: 8.50 Voor
de huisvrouw; 9.Werken van
Dvorak; 10.Morgenwijding; 10,20
Onze keuken; 10.35 Grpl.; 10.45
Pop. nonstopprogr.: 12.Ramblers;
12.30 Weer, platteland, Kilima Ha-
waiians; 13,Nws; 13.15 Vaudeville
ork,; 14.Nwe kinderboeken; 14.15
Jeugdeonc. 15.Luisterspel voor de
jeugd; 15.30 Roodborstjes: 15.45 Re
genboog: 16.15 Vragen staat vrij:
16.45 Het stond in de krant; 17.15
Orgel; 17.30 Ned. Volksherstel; 17.35
Malandp; 18.Nws: 18.30 Jack
Payne; 18.30 Strijdkrachten.
HILVERSUM n. 7.— Nws; 7,15
Reveille: 7.45 Woord voor de dag;
8— Nws; 8.15 Grpl.; 9 Ziekenbe
zoek; 9.30 Waterst.; 9.35 Klassiek
conc.; 10.30 Morgendienst: 11.—
Cello; 11.25 Luisterspel Esther; 12.—
Varianten; 12.30 Weer, Advents-
stond; 13.— Nws: 13.15 Piano; 13.50
Orgelwerken van César Franck:
14.35 Pop. discoklanken; 16— Jeug-
dige postzegelverzamelaars; 16,15
Meisjesklasse o.l.V. Aleid Feith;
16.45 Bijbelvertaling; 17.30 Felix
Mendelssohn; 17.45 Rijk overzee:
18.— Motet Psalm 130; 18.20 Cha
conne; 18.30 Zending, als werk van
verwachting; 18.50 Gershwin Med
ley.
n E snelle onttvikke-
*-* ling van de ceactie-
motor deed een geheel
nieuw vliegtuigtype ont
staan: het straalvliegtuig,
dat meer dan 1000 km.
peuur kan vliegen. Een
nog groter snelheid zou
mogelijk zijn ware het
cn intens koude lucht
lagen van de stratosfeer.
Zo is dezer dagen de op
de foto afgebeelde proef
kamer in gebruik geno
men, een cylinder van
ruim 10 meter lang en
met een diameter van
4.20 meter, die staat op-
niet. dat de vliegtuigont- gesteld in dc vliegtuig-
werpers zich geplaatst fabriek van de Havilland
zien voor problemen ten te Hatfield, waar o.m.
aanzien van de vlieg- het bekende straalvlicg-
tuigvorm en constructie tuig „Swallow" werd
zn ook 3e soort van de ontworpen en gebouwd,
'e gebruiken materialen, In deze proefkamer kun-
lie^nog vet re van opge- nen de atmosferische om-
lost zijn. Kosten noch standigheden wat betreft
no cite worden gespaard druk, vochtigheid cn
ieze intensieve research- temperatuur worden na-
arbeid te doen slagen en gebootst tot op een
het vliegtuig van de toe- hoogte van 24 km. Al-
komst te vinden, de ma- dus kunnen materialen
chinedie zich met su- en bepaalde constructies
pcrsonische
voortbeweegt
snelheid
door ijle
hjkhcid worden getest,
welke proeven door
waarnemers zowel bin
nen als buiten de cylin
der worden gecontro
leerd. Vlak naast de cy
linder zitten enige waar
nemers voor een „dash
board" met talrijke meet
instrumenten; zij kunnen
tevens via een raam bin
nen de cylinder kijken.
Schuin achter deze mcet-
installatic bevinden zich
luidsprekers. waarmee
0./71. het geluid van het
kraken of breken dcc
materialen en const ruc-
tiedelcn wordt geregi-
treerd. Daarachter staat
de man, die deze inge
wikkelde en kostbare
test-installatie met kra
nen en handles in wer-
onder de juiste voor- king stelt en onder con-
waarden op hun deugde- trölc houdt.
Cultureel pionierswerk is geen te
groot woord voor de beide ten
toonstellingen. die het Rotterdams
publiek dezer dagen worden gebo
den, door Groep R in „Ons Huis"
(Gouvernestraat 133) en door eni
ge andere kunstenaars in het „Zui
der Volkshuis" (Brink).
Wie vorige tentoonstellingen van
de Groep R heeft gezien (zoals
„De Wand" - momenteel in Den
Haag) zal ook belangstellend ken
nis nemen van de expositie
,.Zwart-Wit" (tot 12 Dec.) dezer
vooruitstrevende Rotterdamse kun
stenaars, die zich verenigden, „op
basis van de oppositie tegen ieder
traditionalisme dat in onze tijd zo'n
remmende invloed heeft op de so
ciale en culturele vooruitgang".
Van Elsenbas: pen- en pen
seeltekeningen, getuigend van een
streven naar sobere, maar verant
woorde vormgeving. Belangrijke
composities "in." grijs" en zwart
vormen de steendrukken van Den
Dikkenboer, wiens decoratief
werkje met opgeplakt zwart vooral
geslaagd mag heten. Louis van
Eoode presenteert, behalve een
gouache boeiende tekeningen zoals
hel Vrouwenportret en Liggende
Figuur. Op deze tentoonstelling, die
in de eerste plaats een streven is,
hebben de naakten en de „Ruiter
met Paarden" van Nico Ben
schop nog het meest het „doel
bewust voltooide". Interessant is
met zijn werk te vergelijken de
(schijnbare) aarzeling waarmee
Wissing zijn Dansfiguurtjes en zijn
„Cimetière en Serbie" realiseert,
welke door de frêle liniatuur éen
grote charme krijgen. De speelse
fantaisie van Benno's prenten
zou misschien in een andere tech
niek dan, de litho dankbaarder ver
wezenlijkt zijn, nu doen ze enigs
zins mat aan.
De Groep R, die haar werk op zo
aparte wijze weet te exposeren,
moge de belangstelling trekken die
zij van de zijde der Rotterdammers
verdient. De prijzen (van 15 tot 50
TUINKALENDER
10 DECEMBER. Een zeer ster
ke, groenblijvende plant is wel de
Mahonia Aquifolium of Hulst berberis.
Deze plant groeit zowel in de volle
zon als in de diepe schaduw en kan
in alle grondsoorten worden gehou
den. De Mahoma heeft mooie, glan
zende stekelige bladeren bloeit in het
voorjaar met gele bloemen en draagt
in de zomer blauwe bessen. Ze is reef
geschikt om met andere groenblijven
de planten te worden gegroepeerd en
komt ook voor kleine tuinen in aan
merking. S. L.
gulden) rechtvaardigen hun
ook sociaal.
De tentoonstelling in het» Zuider
Volkshuis (tot 20 December) om
vat werken van Riet Elias,
Jaap Viss eT, Joan Bak
ker, A. Schot el en Adri
C o r n e 1 is.In tegenstelling tot
boven besproken expositie is deze
(uiteraard) veelzijdiger en gaat er
van het geheel minder overtuiging
uit, doch tevens zijn de exposan
ten ongetwijfeld selectiever te
werk gegaan. Het boeiendst zijn de
schilderijen van A d r i C o r r, e 1 is,
door tonaliteit en compositie, maar
vooral door het pogen de gecom
pliceerdheid der psyche te analy
seren in gestalten en figuren. Zui
ver picturaal kan men reeds genie
ten van dit dof-gloeiende, soms
tintelende werk en verzoent men
zich er mee, dat de catalogus vol
staat met de aanduiding „decora
tieve wandversiering". De gegrein
de litho „Rijnhaven bij Avond"
heeft een soortgelijke lichte tinte
ling, waardoor dat doorzichtige
van het avondduister bewaard
werd.
J-aap Viss er geeft blijk de mo
gelijkheden der riettekeningen vol
maakt uit te buiten: uit elk der
werken spreekt zijn meesterlijk
hanteren der (soms zo weerbarsti
ge) tekenstift.
Van Joan Bakker en Riet
Elias is plastisch werk aanwe
zig. De eerste demonstreert meer
durf en persoonlijkheid en is ver-
trouwaer met het métier: het
Vrouwenbeeld en de krachtige Kop
tonen zijn kunnen, evenals het
jrote relief, in de partijen nog niet
geheel uitgebalanceerd, maar met
voortreffelijke eigenschappen
Het ongecompliceerde en voor
zichtige in Riet Elias' werken is
vooral het Jongenskopje ten goede
gekomen. Buiten de sfeer van het
tentoongestelde valt het aanwezige
van A. Schotel (toegepaste
kunst: Uploma's, ex libris en een
wandkalender). Node mist men
hier „vrije" werken van deze
knappe graficus, die nu te weinig
tot zijn recht komt. Het naar voren
treden dezer kunstenaars in ons
Zuidelijk stadsdeel kan nipt genoeg
gewaardeerd worden door hen tot
wie zij zich richten.
B-n.
de zijnen reeds voor Pizetti's sym
phonie en La, die hier haar eerste
uitvoering beleefde, een warm plei
dooi gehouden. En dat is deze mu
ziek waard, ook al kon ze door haar
melodische uitgesponnenheid en
eenvormigheid niet altijd boeien.
Ongetwijfeld is ze ontsproten uit
een contemplatieve kunstenaarsziel,
die uiterlijkheden tracht te vermij
den, „tracht", wel te verstaan, want
niet ontkend kan worden, dat zich
op bepaalde ogenblikkeen in de han
tering van de melodiek bovenal,
doch tevens in de harmoniek, (die
bij Pizetti wel heel veel in het ge
ijkte begrip drieklank blijft steken
en ondanks chromatische verschui
vingen op de duur wel iets te ge
maniëreerd aandoen), alsmede in
de instrumentale neigingen ver
tonen tot een meer theatra
le uitingswijze, die echter nimmer
van wansmaak getuigt. En is. de
aanduiding pastiche bij deze com
positie 2eker niet van toepassing,
van een geheel eigen klankidioom
kan toch moeilijk worden gespro
ken.
Men moet Flipse niettemin er
kentelijk zijn dit werk een plaats
op het programma te hebben gege
ven. Ook kon men veel waardering
hebben voor de fraai klinkende
uitvoering ervan. Eveneens kreeg
Aubert's aantrekkelijk gecompo
neerde „Dryade" waarmede het
Maandagavondconcert werd ge
opend een zeer geïnspireerde ver
tolking.
z Herman van Born.
Een aantal Jonge Duitse schrijvers
uit alle delen van Duitsland heeft zich
verenigd in een bond. die de naam van
..Gruppe 47" draagt.
Binnenkort zal deze bond het litte
raire tijdschrift „De Skorpion" gaan
uitgeven.
Op de boerderij van de heer
F. van den Hout te Huiten
(gem. Gilze Rijen) is een knol
gegroeid van elf pond. Leraren
van de land- en tuinbouwschool
te Breda hebben het exemplaar
bewonderd. „Zulk een gewicht
van een knolgewas komt nooit
voor," aldus een der leraren.
Lepels en vaders
Pantryboy oftewel scheepsbedien
de is deze Marinus van beroep ge
weest. Hij was toen nog slechts 17
jaren oud. Nu is hij 18 en suiker
bakker aan de wal.
Er was daar aan boord van de
Volendam iets vreemds geschied
met Marinus. Als pantryboy had hij
o.m. tot taak het eetgerei op te ber
gen. Op een avond nu, dat de Vo
lendam hier aan de kade lag, borg
Marinus vier messen, 6 vorken en
21 lepels niet op, maar stak ze in
zijn zak en nam ze. mee naar de
ouderlijke woning.
"Waarom wilde je die dingen
stelen, vroeg de rechter.
Ik wilde ze niet stelen, zei
Marinus bedeesd, ik wou ze voor de
aardigheid maar eens mee naar huis
nemen en ik was van plan ze weer
terug te leggen aan boord.
Een en twintig lepels is toch
nogal wat, sprak de rechter, wat
moet je nu met 21 lepels thuis doen.
Met z'n hoevelen zijn jullie?
Ik ben alleen, met vader en
moeder.
Nou, kijk eens an, zeg nu
maar eerlijk: waarom stal je die
dingen?
'k Begrijp het zelf niet, zucht
te Marinus, 'n kwestie van waan
zin, denk ik.
De officier moest over die waan
zinnige daad eens even prakkize-
ren, alvorens aan bet eisen te slaan.
Hoeveel verdient je vader,
vroeg de rechter nog even In de
gauwigheid.
*k Heb geen vader, zei Mari
nus, triest als een wees.
Wat zeg je me nou, sprak de
rechter verwonderd, zo even had je
nog een vader, waar is die zo gauw
gebleven?
Hij is al een poosje weg, hij
woont ergens anders, maar er is op
het ogenblik een andere vader bij
ons thuis, puzzelde Marinus.
De rechter zat nog even te pieke
ren over dat vadercomplex, maar
de officier toonde niet de minste
belangstelling voor die familiever
wikkelingen van Marinus en wierp
de eis midden in het vaderprc-
bleem: dertig gulden boete, vader
of geen vader.
De rechter ging aceoord. Die drie
tientjes zal Marinus moeten dok
ken, hy zelf of een van z'n vaders.
(Ingezonden mededeling)
FEUILLETON
op een kier, zodat Peter aannam, dat alleen nog zelf van. maar de koster schoot, als door een gïf-
het puntje van des kosters neus zichtbaar moest slang gebeten, vooruit en alle veiligheidsgedacn-
zijn ten verlatend, liep hy ijlings met uitgestrekte
banden de kerk door.
Wat er toen gebeurde veroorzaakte grote op
schudding, in de kerk en ver in de omtrek: de
kerkklok begon te luiden.
In wanhoop had de koster zich op het zware
touw geworpen en liet nu wild de alarmkolk
slaan. Peter schrok er zo van. dat hij zijn kost
baarheden greep en ook wegholde, maar niet in
de richting van de koster. Hij hoorde nog ge
schuifel en gestommel achter zich: het vastgelo-
„Is daar iemand?" De vraag kwam wat beverig
door de deur. Geen antwoord natuurlijk.
„Werd daar geschoten?", klonk het nog zachter,
haast fluisterend. Stilte en de deur bleef nog
steeds een handbreedte open. Peter overwoog,
dat hij de enige van alle partijen was, die van
het tijdelijk staken van het vuren profijt kon
trekken door rustig zijn taak te vervolgen. En hij
3) kroop verder naar rij 13. Hü tastte met de hand
Weggevaagd waren meteen alle heldhaftige hoekbank en zowaar, daar lag het statief,
voorstellingen en plannen; Peter was de kleine het viel kletterend op de vloer.
burger geworden, die zijn schamele have uit het mciaent veranderde de gehele situat»
krijgstumult wil redden. En de begeerte naar zijn ^eh:nkeirhoek stommelde» het plotseling en van.
fototoestel was dan ook zo hevig, dat hij terstond jklonk een diepe zucht. De koster was on-
zijn schuilplaats verliet en over de stoffige grond besluit gekomen. Hy liet zich
voortkroop, tussen de bankenrijen door, zoekend voorover vallen en kroop snel op handen en voe-
iiaar de plaats, waar hij zijn apparaat had neer- ten over middenpad vooruit,
gelegd, toen de duizeling hem overviel. „Een moedig man!", prees Peter zachtjes en
„Hier moet het zijn," dacht Peter, bij rij 11 j hij zegende het, dat de koster niet het andere
gekomen. Nu kwam het gevaarlijke moment. Hij gangpad had gekozen voor zijn weg. Peter zou
Da't 'incident veranderde" de"gehele'situatie. In. pen""front kwam in beweging Maar Peter zag
s. lintmnknAT. ijj-■niet meer om, in een ren was hij de deur uit,
niet weten hoe hem aan te spreken bij een ont
moeting op handen en voeten: „Hoe maakt U
het?", zou ongepast zijn; evenals het ongeloof
waardig moest klinken, indien Peter' vroeg:
„Hebt U iets laten vallen?"
De moeilijkheid bleef echter vrijwel dezelfde,
moest een weinig overeind komen om op de bank
te kunnen zien en hij wenste, dat hij 'n helm had.
„Daar gaan we dan", sprak hij zich moed in.
„Eén, twee, héél vlugMaar er gebeurde
niets. En het fototostel lag niet in rij 11. Voor
waarts weer. -
Tèk, ging het, nu rechts van Peter. Dèng!, links wanneer de koster in zijn gang .eenmaal 13 pas
van hem; gekraak van hout. Toen piepte de deur seerde en even terzijde zou blikken- Maar Peter,
en Peter, die juist langs rij 12 keek, vergat zijn voorzichtig om de hoekbank spiedend, zag. dat
hoofd tenlfe te trekken en zag op de drempel een de koster een merkwaardige tactiek volgde, Tel-
man in een lange, zwarte jas staan Hij herkende, kens deed hij vier handen- en voetenpassen voor-
hem als de koster. Tèk! Tèk!, knetterde het.
„Te hoog", mompelde Peter, nu met de onver
schilligheid van de krijgsman, die de vuurdoop
reeds ontvangen heeft. Toch trok hij zijn hoofd
schielijk terug. Hij kon nu, onder de banken door
juist de benen van de koster zien en die benen
verdwenen plotseling weer. Maar de deur bleef
uit en keek dan vlug om. Blijkbaar vreesde hij,
evenals Siegfried in de rug aangevallen te
worden.
Peter had toen een van zijn heldere momen
ten. De koster was juist rü 13 gepasseerd en zou
omkijken, toen Peter een dreunende slag met
zijn statief op de houten bank gaf. Hij- schrok er
naar de kastanjeboom, waartegen zijn fiets.stond
en met gekromde rug stoof hij over de landweg.
HOOFDSTUK II
Waarin krijgsraad gehouden wordt
Frank Mertens was de enige dokter in de goe
gemeente van Axen, Per dag had hij twintig mi
nuten rust; dat was na zijn middagspreekuur.
Om één uur luisterde hij naar het radionieuws,
sprak dan altijd na het weerbericht: „Mooi zo,
nu hoef ik morgen de krant niet meer te lezen!";
kuste dan Karin en de kinderen teder, als gold
het een afscheid voor een reis naar de Congo, én
ging naar boven. Daar verdween hij in een zij
kamertje. deed de deur op slot en huldë zich in
dc couranten van de vorige dag en sigarenrook.
Toen hij dat ritueel enkele jaren geleden in
voerde, gaf hij zijn vrouw het strikte parool tus-
spn één uur tien en half twee aan een ieder, die
naar hem vroeg, te vertellen, dat „dokter niet
thuis was", zelfs al verongelukte de auto van de
minister-president voor zijn deur.
Wordt vervolgd
Van de onlangs overleden
schrijver Arthur van
Schendel is in de Eikserie
van J. M. Meulenhoïf een
herdruk verschenen van
Nachtgedaanten, dat
voojr de eerste maal (1938)
bü Boosten en Stols werd
uitgegeven.
Verstilde melancholie klinkt door
in deze korte verhalen, die bevolkt
zijn door ongeziene verschijningen
en gedaanten ongrijpbaar als de
nacht zelf en verstaanbaar slechts
voor hen, die hebben leren luiste
ren, niet naar de mensen, maar
naar een muziek, die zich niet in
noten laat neerschrijven.
Van Schendel heeft zijn fanta
sieën vorm gegeven iri de klare,
simpele taal, die zijn kunde ook in
zijn andere werk bepaalt. De Zan
ger zonder Stem en De vier Muzi
kanten troffen ons wederom het
meest van deze 12 litteraire pro
ducten.
In de lacune, die wij in de
herdenking van de vier
honderdste geboortedag
van Johan van Oldenbar-
nevelt hebben menen te
moeten signaleren, nï, een
beschrijving van de Rot
terdamse periode van deze
grote staatsman, wordt op
voortreffelijke wüze voor
zien door het boekje van
Dr. E. Wiersum, „Jo
han van Oidenbamevelt
als pensionaris van Rot
terdam".
Dit monografietje van de vroe
gere stadsarchivaris is het eerste
van een reeks boekjes over Rotter
dam in Heden en Verleden, die het
historisch genootschap Roteroda-
mum onder redactie van de biblio
thecaris der gemeente, dr. F, K. H.
Kossmann zich voorstelt te publi
ceren over de geschiedenis van de
stad en haar omgeving als woon
plaats, als knooppunt voor handel
en industrie, als haven en als cul
tureel centrum.
De eerste serie zal behalve het
boekje van dr. Wiersum, waar
schijnlijk zes deeltjes omvatten:
Dr. L. J. Rogier: Rotterdam om
streeks het midden van de 19e
eeuw.
Mej. dr. A. C. Kersbergen;
Standbeelden en gedenktekens in
Rotterdam.
Dr. C. Wiskerke: De scheepvaart
wegen van Rotterdam naar zee.
Cornells Veth: Charles Rochus-
sen.
C. Poslma: Hoek van Holland in
oorlogstijd 19391945.
Waarschijnlijk omvatten: dit
voorbehoud zü met nadruk ge
maakt, want het is duidelijk, dat de
uitgave van dergelijke boekjes, die
een betrekkelijk beperkt afzetge
bied hebben, een riskante onderne
ming is. Het zal van de tekening op
deze eerste serie van zes titels af
hangen, of de uitgever (Ad. Don
ker. R'dam) uitvoering zal kun
nen geven aan dit en hopelijk nog
vele volgende prijselijke initiatie
ven.
Wij geloven, dat de redactie in
het boekje over de raadpensiona
ris een zeer goede blikvanger heeft
gevonden. Mogen vele Rotterdam
mers en in-onze-stad-geïnteres-
seerden zich erdoor laten verleiden
Voor gi;oot
1 Arthur van Schendel, Het
Oude Huis, tweede drjik.
Meiilenhofï, Amsterdam, '47.
Een boek als dit verslindt men
niet; het is geen „leesvoer" voor de
naar lectuur hongerenden. Het is de
weemoedige meditatie van iemand,
die afstand gedaan heeft van de
dingen van het dagelijkse leven en
ze nu ziet in vage contouren, tegen
de achtergrond van de eeuwigheid.
Het gaat over een Amsterdams
grachtenhuis, welke gevel de spreuk
draagt: „Het is alles ijdelheid" en
waarin „dan deze, dan gene zijn
ogenblik verslijt". Dit komen en
gaan is als het leven zelf, dat in
eeuwigheidslicht veel van zijn ge
wichtigheid verliest en waarover
men mijmeren kan als bij de ijle
klanken van een oud clavecimbel.
"Wie innerlijke rust en geduld
heeft zal de glans ontdekken, die
leven en wereld tooien, als Van
Schendel ze beschrijft. Voor hem is
dit laatste werk van onze grote
letterkundige een waardige afslui
ting van zij'n oeuvre, meesterlijk
van vorm en van een diepe fiwijsheid
vervuld.
Voor klein *r
Tante Nans
Zat op een gans
„Wip!" zei de gans
En weg vloog tante Nans
Dit en nog veel andere genoeg
lijke kolderversjes van vroeger heeft
S. A. Abramsz verzameld en Jan
Sluyters en Sluyters Jr. hebben er
ten gerieve van peuter en kleuter
leutige prentjes bij gemaakt. Een
grappig boekje, dat keurig is uitge
voerd.
Titel: Rijmpjes en versjes uit de
Oude Doos.
Uitg.: Meulenhoff, Amsterdam, '47.
Voor romantisch
„De Schuldenaar" was een inzen
ding van V. Sirolf voor de eerste
Gottmer-pr ijs vraag, eep goed-gedo-
cumenteerde, historische roman, die
doet denken aan romanciers uit de
vorige eeuw. Kolonel Otto Von Blo-
witz, de hoofdfiguur in deze roman,
heeft in de zevenjarige oorlog tegen
Oostenrijk belangrijk werk gedaan.
Aan zijn eigenmachig optreden in
de slag bij Torgau, waarbij hij aan
het hoofd van zijn ruiters de be
slissende charge uitvoerde, is de
overwinning te danken geweest. De
Generale Staf wil hem voor zijn
daad bevorderen, maar de eigen
aardige zijde van Von Blowitz* ka
rakter begint zich te openbaren. Hij
ontkent elke eigen verdienste en
beroept zich op een zogenaamde
order van bbgerhand. Hij trekt zich
uit de dienst terug en vestigt zich
op ziin landgoed Daar begint Von
Blowitz aan vervolgings\vaanzin te
lijden. Hij voelt zich van alle zijden
belaagd. Vooral achter de daden
van ziin nichtje veronderstelt hij
boos opzet- De schrijver is erin ge
slaagd. zijn figuren op interessante
wijze tegen een historische achter
grond uit te beelden. (Uitg. Gott-
mer Haarlem),
Amerika vraagt
manuscripten
De uitgeverij Farrar Straus and
Cpmpany te New-York heeft een
oproep gericht tot schrijvers uit alle
landen, om manuscripten van boe
ken op te zenden, die, voor geval
zy geaccepteerd worden met 2000
dollèrs boven de gebruikelijke tan
tièmes worden gehonoreerd.
De auterus zyn geheel vrij wat
betreft thema en omvang van het
werk.
Bovendien zullen de mogelijkhe
den tot verfilming van het oeuvre
overwogen worden.
