Hugo de Groot zat te op...een aardstraal componeren Door oordeelsvorming zich zelf overbodig maken Hokus-Pokus in de film FAUST in een oude boerderij Van het Concertgebouw via de bioscoop naar de studio VERKOOPSTERS Drie plannen om de Noordzee met de Zwarte Zee te verbinden J. Daniskas cum laude gepromoveerd ^Zaterdag 3 Juli 1948 (Van onze verslaggever) ALS wij' door de achtertuin van het perceel Laarderweg 216 in Hil versum de weg gevonden hebben naar de „hut" van Hugo de Groot, is de dirigent juist bezig zyn piano te vertillen. Hugo de Groot houdt niet van visile als hij aan het werk is, vandaar dat hy al vóór de oorlog een houten tuinhuis liet bouwen, waarin hij zich van de buitenwereld kon afscheiden. Maar wij treffen het, want wjj kunnen met de jas nog aan een handje helpen, het zware instrument een nieuwe plaats te gevend Als opa kan men het ook druk hebben „Ik zat daar net op een aard straal", vertelt de gastheer, terwijl hü zich het voorhoofd afwist. „Ik heb er wel nooit iets van gemerkt, maar van middag is hier een wichelroe deloper geweest. Die zei, dat mijn pianokruk midden in een kwade bundel stond. x „Nee, van de grote Hugo de Groot uit de boekenkist ben ik geen familie, voor zover ik weet. We hebben wel eens geprobeerd het uit te zoeken, maar we kwa men niet verder dan 1750. W% shutters op een naamgenoot, die driehonderd gulden schuldig bleek te zijn aan een of andere magis traat. Onder aan het briefje van de gemeente-secretaris, die het had uitgevorst stond: „De kosten dezes Voor tien uren onderzoek bedragen zever, tien gulden vyfüg." Ik heb die onkosten betaald en mijn nieuwsgierigheid verder be dwongen. Stel je voor, dat ze me nog voor die driehonderd pop had den laten opdraaien ook. Ën wie weet, wat er nog meer uit de bus was gekomen. Nog een sigaret? Ja, ik heb het nog al druk. Diri geren, componeren, mijn plichten als grootvader nakomen. Zeker, ik ben al opa. Kyk eens, wat een schat van een babyi" Er komen foto's voor de dag. die de persfotograaf Hugo de Groot Jr. van Huug, de kleinzoon, maakte, „En myn dochter mag ik ook niet verwaarlozen." Terecht vindt grootvader Hugo zijn dochter, de 28-jarige Else van Epen-De Groot, die een paar hui zen verderop woont, een bijzonder knappe meid. „Chemisch analyste was ze", ver telt hij met vadertrots. „Op zekere dag legt ze de reageerbuizen op zij en slaat aan het componeren. En U weet 't, het gaat haar goed af. Het stroomt opdrachten voor film- en hoorspelmuziek. Voor een groot openluchtspel in Nijmegen moet ze ook de muziek schrijven." „U maakte zelf ook veel illustra tieve muziek? „Ja, heel veel, ook voor films en hoorspelen. Maar het dirigeren van concerten bleef hoofdzaak Voor me." „Wat is Uw mening over de mu zikale smaak van het grote pu bliek?" Smaken verschillen DIE is natuurlijk erg uit eenlopend. Al aan het begin van mijn radio-loopbaan was het mijn ideaal, de luiste raars goede muziek te leren beluisteren en ze de schoon heid er van te leren genieten. In myn jeugdig enthousiasme liep ik echter te hard van sta pel. Ik bracht nl. iedere week een half uur eerste uitvoerin gen van hedendaagse werken. De reactie bleef niet uit. Ik had In myn ijver vergeten, dat ik te genover een enorm groot publiek was komen te staan, waarvan een groot deel voor het eerst met or kestwerken kennis maakte. Wel kreeg ik veel bijval van muztek- vrienden, maar duizenden geest driftige brieven (de radio was toen nog een nieuwtje) kwamen er pas als ik een populair, voor iedereen begrijpelijk programma had ge speeld. Daarbij kwam de concur rentiestrijd van omroepverenigin gen, die allen hun best deden om het de luisteraar zo veel mogelijk naar de zin te maken. Zo lang er nog leden te winnen waren, was er geen tijd voor zulke dirigenten- idealen. Wat je doet, doet het goed! Zo kreeg ik, onder de druk van deze omstandigheden, mijn eerste les: Geef het publiek eerst, wat het Weer een Duitse PEN-groep Op het P.EN.-congres, onlangs te Kopenhagen gehouden, heeft men besloten, zonder toestemming de stichting van een Duitse sectie van de PJJ.N -club goed te vinden. Thans zijn de eerste twintig leden bekend geworden; professor Hermann Fried- mann heeft de lijst samengesteld en peter de Mendelssohn, die al dm jaar Brits contróle-pfficier in West- Duitsland is, heeft zich persoonlijk garant gesteld voor de integriteit van de twintig; slechts tegen twee aer voorgestelden rezen bezwaren, nl. tegen Ernst "Wïechert, die inmiddels In Zwitserland is gaan wonen, en tegen Rudolf Alexander Schroder, die bij de Nederlandse sectie van de P.E.N.-club geen genade kon vinden. Het volgende P.E.N.-congres wordt in Venetie gehouden; dan kan men volgens professor Hermann. Friea- mann, die voorzitter is van de Duit se letterkundigen in ballingschap, ae volgende vertegenwoordigers van oe zuivere zijde der Dpitse letterkunde aantreffen: Kaestner, Becher. Anna Seghers, Eulenberg, Tralow, Birken- feld, Penzoldt, Schneider-Schelde, Schneider, -Weissenbom, Ludwig Renn, Flivier, Kasack, Langgaesser, H. H. Jahn, Eggebrecht, Dolf Stern berger, "Wiegler, "Wolff en het ere lid Fnedmarm. Deze nieuwe Duitse P,E.N-groep heeft zich verplicht geen auteur op te nemen, die, hoe ook, tijdens het Hitler-regiem van de bezetting en de oorlog heeft doorgewerkt met in achtneming van de Nazi-wensen en Nazi-wet ten. Het zyn de Franse schrijvers Ave- line en Vercors de man van „De stilte der Zee" die de voorwaar den voor de weder-aanvaarding voor een Duitse F.EN.-groep hebben uit gewerkt. van je verwacht. Dan zal het daar na ook willen luisteren als je zelf iets te zeggen hebt. Ik remde dus mijn tempo en geestdrift, maar verioor het ideaal niet uit het oog. Ongemerkt wer den de luisteraars naar een beter niveau in de muziekprogramma's gebracht. En by alle concessies bleef ik strijden voor deze gedach te: Als je het publiek eenvoudige muziek geeft die het begrijpt, doe het dan in zo volmaakt mogelijke uitvoering! Het zou mijn grootste belo ning zyn, als ik later, wan neer Ik er eens mee zou op houden, de zekerheid zou mo gen hebben dat ook ik er iets toe heb bijgedragen, dat een groot deel van de radio-luis teraars muziek heeft leren ge nieten. Nu al constateer ik vaak uit hartelijke en dankba re brieven, dat mijn moeite niet helemaal tevergeefs is ge weest! Bijna drie uur duurt ons bezoek aan deze radio-man. die een hij zonder onderhoudend causeur blijkt te zijn. Hij spreekt veel over rau- j ziek, politiek, zyn kinderen, zy i verregende vacantie aan zee, de bomen in de tuin. maar over zich zelf heel weinig. Als het tijd wordt gerpent te aanvaarden in Cinéma Royal te Amsterdam. Hier vierde hy gedurende zeven jaren in de tijd van de stomme film-triomfen als film-illustrator. Werd in 3928 mu zikaal adviseur van de VARA en trad een jaar later m dienst van deze omroepvereniging. De Groot dirigeerde alle typen van radio-orkesten in alle genres van het repertoire. Componeerde muziek bij balloze hoorspelen en radio-re vues, Was ook op filmgebied zeer actief als componist. In totaal hon derd filmcomposities dirigeerde hy o a -in de studio's te Wenen (TobisJ, Londen (Metro-Goldwin), Amster dam (Cinétone), Den Haag (Film- stad en Profilti) en Haarlem CMulti- film). De Groot werd in de oorlog uit de omroep ontslagen wegens principiële weigering; na de bevrij ding was hij muzikaal leider van de Wereldomroep, doch hy verliet deze functie om zich geheel aan orkest directie en compositie te kunnen wijden Hij is thans gastdïrigent bij de omroepverenigingen en muzikaal directeur ener muziek-uitgeverij," De feiten vindt men m het boekje. Maar de mens Hugo de Groot leert men eerst kennen in een gfesprek m zyn „hut" en.... uit zyn weergave van de muziek. om op te stappen, weren wij eigen lijk nog mets van zijn loopbaan als dirigent. „Wat doet het er toe", vindt Hugo de Groot. „Het was toch ge zellig zo? En als U nog iets weten wilt, hier is een boekje over mu ziek en muzikanten. Zoek maar bij de G„ daar is wel wat te vinden." Allround musicus IJ ND ER de letter G vinden we ia- derdaad de naam De Groot, Hugo: „Werd 1897 te 's-Hertogenbosch geboren, studeerde aan dg stedelyke muziekschool viool, trompet en piano en componeerde reeds jong voor het Bossche stedelijke orkest, waarvan hy enige jaren deel uitmaakte. Slaag de op ISjjarige leeftijd met lhffelyke vermelding voor het examen viool- onderwyzer van de Ned. Toonkunst ver. Op zijn. 20ste werd hij ca proef spel gekozen als violist in het con certgebouw-orkest. Zoekend naar zelfstandig werken, verliet hij dit na drie jaar om als dirigent een enga- Advertentie I M. Voor spoedige indiensttreding kunnen geplaatst worden: IN DIVERSE AFDELINGEN, 1 ersoonlijke aanmeldingen vanaf Maandag a.s. tussen 10—12 uur: MATHENESSERLAAN 31. I. n. r.: Claude Ratns, Anne Baxter en Paul Munt De taak van de dagbladencritiek BIJ de aanvang van mijn werk zaamheden als schrijver van Satan verloor" Lutusca Satan verloor... Met betaamde karakterspelers als Paul Munt en Claude Halos en een knap regisseur, die Archie Mayo ongetwijfeld is. heeft men nochtans van het verhaal „Angel on my shoulder" lSatan ver loor) maar een zeer matig boeiende film weten te maken. De ietwat bizarre en niet erg originele geschiedenis verhaalt van een uit de hel ontkomen gangster, die door Satan zelf naar de aarde geleid wordt om bezit te gaan nemen van het lichaam van een brave rechter-politicus, een sprekend op de boet gelijkend man Men wordt dan beleefd verzocht te willen geloven in de gemoedszujvering van de boef, als hij de verloofde van de rechter, nu automatisch de zijne geworden, gaat be minnen Dat is dan de ernstige hoot in deze grappig bedoelde film. waarin Muni de gangster speelt, een. rol die hem maar ten dele, ligt Het spreekt van zelf dat men aan het spel van Ralns en Mum, als altijd, wel genoegen kan beleven Victoria, Harmonie Als het moederhart spreekt Naast het voortreffelijke spel van Olivia de Havilland in deze füm, is zü het in meer negatieve zin het hier en daar wel zeer zwakke scenario het meest opvallende Want dit werd Ook Zwitserland heeft een project Het Brusselse blad „Het Volk" maakt melding van besprekingen, welke de burgemeester van Ant werpen te Dinz en Wenen heeft ge voerd met betrekking tot de plan nen voor een Ryn-Mam-Donauka- naal, dat de Noordzee en de Zwar- HIER IS HILVERSUMt „V luistert naar een concert, det gegeven wordt door het omroep-orkest on der leiding van Hugo de Graat", Men ziet op de foto slechts een deel van het zeventig man sterke orkest. Geheel reeftfs de concert meester Willy Busch. te Zee met elkaar zou moeten ver binden. Hiertoe zou een kanaal van 170 km. lengte tussen de Donau en de Main (tussen Mainz en Regens- burg) gegraven moeten worden, een werk dat acht jaar zou duren, 50.000 arbeiders werk zou ver schaffen en waarvan de kosten op \Vz milliard Mark worden ge raamd. Volgens „Het Velk" zijn de plan nen voor deze verbinding reeds in kannen en kruiken. Tezelfdertijd komt het Zwitserse blad „Strom und See" met een lang artikel over de verbinding NoordzeeZwarte Zee, waarbij sprake is van zelfs drie plannen. In Zwitserland zou men graag een verbinding zien van Basel, via de te kanaliseren Boven-Rijn naar bet Badenmeer, dat door een ke rnei met de Donau bjj Ulm zou lyinnen worden verbonden. Voorts maakt het blad gewag van een bestaand blad, de Neckar van Heilbronn tot Plochingen te kana liseren en door te trekken tot de Donau bij Ulm. Welke van de drie genoemde plannen tenslotte zal worden uit gevoerd, moet worden afgewacht, maar aangenomen mag worden, dat Zwitserland zyn belangen bij een Basei-Donauverbinding met l#nd en tand zal verdedigen. NIEUWE ROTTERDAMSE SCHAAKVERENIGING Maandagavond werd in de Nieu we Rotterdamse Schaakvereniging de laatste party van de bekerwed strijd gespeeld tussen mr J. H. Landwehr en A. M. Broer. Deze werd door Broer gewonnen. Hier- doorkomt de beker voor de derde maal voor een jaar in het bezit van de heer A. M Broer. In Zaltbommel vertelt men nog heden ten dage het verhaal van de wonderlijke geleerde, die zijn zie! verkocht in ruil voor de hoogste geneugten ter aarde. Deze Faust zou op het kasteel „De Stomp" bij Waardenburg onder Zaltbommel geleefd hebben. Er zijn aanwijzm- n E vriendelijke conducteur van de blauwewaarschuwt, wanneer Ben, dat Goethe door deze oer- -LX u moet uitstappen. ^Het ruikt naar hooi en bloeiende vlier daar in Faust geïnspireerd is. Het Is be- het vredige land tussen Voorburg en Voorschoten. Men wandelt een kend, dat een reizende poppenspe- dichtomgroeid, romantisch laantje af, recht op de Vliet aan, waar een ler van het verhaal op de Bosse tjalk traag door de weilanden schuift. Het paadje buigt naar links en kermis speelde en hiermee langs de Cia van Boort's poppen spelenden Bommelse legende Ryn trok, Duitsland in. Goethe zou deze speler gezien hebben; merk- tnera staat op het erf van een oude boerderij. Klimrozen omranken de serre-deur, waar men aanbelt. Als de kleine gastvrouw opendoet, zijn toe even vergeten7 wat ons wssrdig is ook dat hij zyn Faust naar hier voerde. Cia van Boort heeft wél een fijne neus gehad, toen oorspronkelijk als poppenspel heeft ze in deze vriendelijke omgeving haar poppentheater begon. «opwreven kh «in AT was tien jaar geleden, ze Meer dan 250 poppen telt haar had zich in laten schrijven Arsenaal en het repertoire is uitge- - de Haagse Academie voor breid. Voor de kinderen: Hans en bre"2t een Nederlandse Faust, zo- geschreven, hoewel hij nooit in die vorm uitgevoerd is. Hoe het ook zij, Cia van Boort aan Beeldende Kunst. Ze was de wijde Grietje, Repelsteeltje, Sneeuwwitje, als ze die uit kronieken en uit de verten van het polderland rond Tafeltje-dek-je, het Vrouwtje van volksmond heeft opgetekend en de Zaltbommel gewend, te lang om in Stavoren. Voor ouderen: de Blinde ,fri„__fo7u_- w. een grote stad te kunnen wonen. Koning (naar een sprookje van Ida voorstelling, die wy ervan bijwoon- En daarom is ze zo blij, dat ze Heyennans), Impromptu (Liszt in °en in haar boerderij, was een zeer deze boerderij onder Voorschoten Holland), de Wraak van de Gou-« aantrekkelyke geschiedenis met heeft gevonden. Op de plavuizen vloer vao gezellig ingerichte kamer staan Kustermans. kannen met kleurige veldboeketten en in ons gesprek komt telkens weer die liefde voor de natuur vernante Amoralt en Cunegonde vele en aardigs décors, fraaie pop- de en de Vlaamse senaten Peerke pe„ en de mueiek van Berlins. Binnenkort is de première te n„ verwachten van de versroman Op het ogenblik is er een serie Floris ende Blancefloor: een soort Een Nederlandse Faust naar boven, die een onmisbare zeer interessante voorstellingen, nl. poppendeclamatorium, waarvoor llQBT* Vüttflt TC V0J1 0511 Iv Of. clsö FfiUSt, mir—nlv 1 voorwaarde voor haar kunst is. Als ieder ander meisje kreeg ook Cia, toen ze nog klein was, poppen. Ze speelde ermee, maar al gauw werden 't hele voorstellingen. In het Bosse Casino trad ze wel op en na een cello-studie, die door een ongeval opgegeven moest worden, vatte ze de oude liefhebberij weer op. Op de Haagse Academie be kwaamde za zich verder in boetse ren en beeldhouwen. Middelerwijl is de melk voor de koffie al twee maal aangebrand, want als Cia over haar zeif-geboet- seerde en gecostumeerde lievelin gen komt te spreken, vergeet ze alles om zich heen. Steeds weer duikt ze andere poppen uit kisten op, duivels, wijzen, boeren, vor sten en als we opmerken, dat we hun haar zo natuurlijk vinden, ver telt ze dat ze daar haar eigen lok ken voor gebruikt. speciale muziek is geschreven. geschreven door Charles Brackett, de man die met Billy Wilder het draaiboek schreef voor „The lost u-eek end". Nu heeft de „toevalligheid" van twe gebracht „de waslijn tusEen twee grafzerken", werd eens opgemerkt en in dit licht bézien ia ..To each lus own" door een zekere beperking stellig geen mislukking Het valt tenslotte niet mee, een dergelijk gegeven aannemelijk te maken, maar van iemand, die op zo'n overtuigende wijze de gemoedstoestand van de alcoholist «Wórvoelde. had njen toch mevr verwacht dan enkele opge legde toevalligheden, waar wat meer oorspronkelijkheid, noem het vinding rijkheid. wonderen had gedaan Regie en camerawerk zijn zeer ver antwoord en Olivia de Havilland heeft haar belangrijke rol goed aangevoeld Arena De vrouw, die terug kwam Bij deze film zou men eigenlijk drie minuten voor het einde moeien weg gaan, om de herinnering te kunnen, be waren aan een goede, spannende, mygte- rlefilm met een heerlijk griezelig vraag teken. Is het werkelijk zo onmogelijk dat een vrouw, die 300 jaar terug wegens (vermeende?) hekserij de vuur dood moest sterven, zich reïncarneert in een jonge knappe. 20e eeuwse. dat deze een geheimzinnige en verderfelijke in vloed gaat uitoefenen op haar omgeving, ze sterk, dat haar medeburgers haar voer een heks gaan aanzien' Natuurlijk is dat onmogelijk, er zjjn zo veel din gen tussen hel en aarde, die een mens niet kan begrijpen en dan i het toeval' Toch, deze fjlm van Walter Colmes weet die oude legende zo suggestief in moderne sfeer over te zetten, dat men graag enige uren aan de dagelijkse werkelijkheden wil twijfelen Nancy Kelly is soms beklemmend in haar zelfstrijd tegen de niet te stuiten identificatie met het wezen, dat drie eeuwen her door eén van haar voor raderen tot de brandstapel veroordeeld werd En de tTeemde suggestie wordt opgebouwd naar een climax, die zeker niet oninteressant lijkt Maar een Ame rikaanse film kan het daarmee niet doen. Een oplossing voor al deze raad selen is vereist, een goede, verstandige, solide, alles opklarende oplossing En die wordt dan gevonden aan het eind; in het lijk van een oude. dwaze vrouw, die het heksenverhaal ook kende en zich daarin ingeleefd had Deze vondst verklaart nu gelukkig alles en het bedreigde huwelijk kan zonder bin der doorgaan.' Dat zyn de drie minuten, waarvoor we hierboven waarschuwden, want ze bederven nu Juist alles, wat deze film aantrekkelijk maakte Capitol De vliegende Tijgers Zolang de koene vliegers van het Amerikaanse vrljwilligerspsfcader in China zich by hun beroep houden want dèt was toch deze strijd tegen de Jappen, die raison van 8 neer geschoten worden zolang ze met hun vliegende haaien" de meest adembene mende (en knap gefilmde) stunts ver dichten en tegen een 4-10 voudige over macht de fraaiste staaltjes van moed en koelbloedigheid weggeven zolang is het wel in orde met deze film en men knkt er zelfs geboeid naar Maar zodra ze weer op de aarde staan, normale mensen worden, met neigingen, en meningen en tirades, dan doet de verveling haar intrede en een knappe verpleegster wier positie nooit geheel duidelijk wordt maakt 't alleen nog maar erger Het Chinese landschap en zijn bewo ners zijn op de beproefde, naïeve manier voorgesteld, ongeveer in dezelfde stijl, als Rotterdammers rich aanmeten, wan neer ze bami gaan eten n Katendrecht Als oorlogsdocument heeft deze film met John Wayne en Anna Lee nauwelijks waarde, sportieve heroïek is er te kust en te keur. In de maand Juni bedroeg het aantal bezoekers aan het museum en de bi bliotheek van het Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart 1757 Er werden ai3 boeken uitgeleend, terwijl 128 inlichtingen zijn verstrekt. de letterkundig® kroniek in dit dagblad is het misschien niet on dienstig, te trachten mijzelf en de lezer er rekenschap van te geven, wat in het algemeen de taak van de tegenwoordige dagbladcrxtiek behoort te zijn. De gemiddelde lezer is iemand, die in de litteratuur niet of weinig georiënteerd is en die zijn weg zoekt bij de keuze van lectuur in de beperkte tijd, die hem gemeen lijk tot lezen beschikbaar blijft. De critiek bestaat om die lezer te die nen. Maar zij bestaat ook, om de belangen van de letterkundige kunst te behartigen. Niet altijd gaan deze twee behoeften evenwij dig. Een enkele maal komen ze zelfs met elkaar in strijd, Nooi mag de critièk de hoogste maatst" der letterkundige waarde ter zijde leggen om alleen maar een zekere categorie van lezers tot gids voor amusement en ontspanning te die nen. Nooit ook mag in de criticus de moralist of propagandist de waardeschatter van litteratuur on derdrukken, onderwerpen of tot slaafsheid tyranniseren. De laak van de tegenwoordige daiS- hladcnllek is enigszins anders dan vroeger In de eerste plaats is door de papierschaarste de beschikbare ruimte winger In een krant zal de heden daagse beoordelaar dus minder met aanhalingen, met technische voorbeel den kunnen werken; hU zal daarom minder ontledend, meer samenvattend moeten rijn Zijn uiisDtaken wordert dus apodlctlseher, minder met motie ven, argumenten en vergelijkend be wijsmateriaal omkleed Er verschijnen op het ogenblik veel minder boeken dan, bijvoorbeeld een jesr geleden Maar nog altijd veel te veel, dsn dat het voor de gewone liefhebber van boe ken mogelijk zou zijn. zich een eigen oordeel te vormun bij de keuze van zijn lectuur. De cr'tiek zonder als de boekverkoper belanghebbende te zijn, komt hem daarbij te hulp Haar taak Is het in laatste fnstantie, hem tot de vorming van dat eigen oordeel op de duur od te leiden en aldus zichzelf overbodig te maken Maar litteratuurerittek moet verge lijkende litteratuur critiek zijn, anders Letterkundige Kroniek door Victor E. van Vriesland Is zij waardeloos Een klein taal- en cultuurgebied als het onze is literair veelal bestemd tot transito-verkeer En al Is door onze devlezenposiüe het m ons land sinds de bevrijding verkrijg bare aantal buitenlandse boeken uiter mate beperkt, toch heeft het, derhalve vaak zin, ook dan litteraire werken uit den vreemde te bespreken wanneer ze voorlopig ten onzent niet of slechts zeer moeilijk te krijgen zijn Zou ten gevolge der in voer-moeilijkheden de critiek een werkwijze volgen, waar door de belangstelling 1n de buiten landse litteraturen op grote schaal af neemt, dan zou dat de lezer en dus in direct ook onze eigen Nederlandse let terkunde. die altijd geestelijk een rui me opnemingscapaciteit heeft gehad zonder dat dit san haar eigen-aardig nationaal karakter afbreuk deed, berekenbare schade berokkenen. Volk en litteratuur j N vroegere tijden, minder gediffe- 1 rentieerd maar misschien gelukkiger, bestond er onder de mensen één enkele wereldbeschouwing. De litteratuur was een onderdeel van het leven en daar van als zodanig weinig onderscheiden; zij kwam tot stand van een volheid, een overdaad uit. Zij was niet, zoals ln moderner tijden en ook tegenwoor dig, een toevoeging aan het leven, ont staan uit de behoefte een tekort aan te vullen. Een kunstenaar was een middelaar tusaen het persoonlijk leven en de gemeenschap, welke overigens dicht bijeen lagen De Griekse trage dies werden opgevoerd In vertoningen, die In wezen volksfeesten waren, waar aan ieder burger deeinam In de Mid deleeuwen werden gedichten gemaakt die, mondeling of schriftelijk, anoniem werden verspreid. Bijna niemand In teresseerde zich voor de dichters; want hïin stem was de stem van allen en wat zf) deden had een ander ook kun nen doen. De Renaissance bracht voor het eerst daarin een kentering. De cultuur bood geen eenheid meer maar viel uiteen; zij kreeg in verhoogde mate de ken merken van de individu en ook wel van het nationale. Die ontwikkelingsgang zette zich steeds verder voort en bracht een toenemende neiging tot speciali satie mee. De negentiende eeuw onder scheidde zich, na het rationalisme der achttiende, door het positivisme (Com- te), het pessimisme (Schopenhauer) en in de litteratuur het naturalisme De kunst om de kunst en de individueelste emotie werden de nieuwe leuzen. Geen wonder* de voorafgaande ro mantiek immers, met haar vitaal In stinctleven, haar spanningen, haar sim plistische driften en vooropgezette ideeèn vroeg, technisch gezien, een rechtlijnig eenvoudig, op ideeën ge richt en dus organisch gebruikt taal vermogen. Het realisme daarentegen, met al zijn voor-, bij- en navexsehljnse- 3en, moet het beeld van het waarge- nomene weergeven ln de allereerste plaats. Het niet door ideeën of span ningen vereenvoudigde, psychologische af plastische werkelijkheidsbeeld nu i8, zo niet chaotisch, dan toch uitent veel- vormftig gecompliceerd en vegt du» ook litter air-technisch een veel gecompli ceerder uitdrukkingswijze. Vandaar de paradox, dat de naturalistische uit beelding van het volk een kunstmatig- artlstleke litteraire schrijftrant mede- oracht Letteren en gemeenschap gin gen voortdurend verder uiteen. Deze scheiding duurt ook thans nog voort. Volk en cultuur blijven van elkander vervreemd en sinds de beide wereld oorlogen kan men de klove tussen lit teratuur «n wereld zien al* een vol dongen feit. Voorlichtend!, leidend, onafhankelijk TEGEN deze tot onvruchtbaarheid en zelfs waanzin doemende toestand kwam van drié zijden reactie. Ten eer ste van de kant van het publiek. Ten tweede uit de letterkunde zelf Ten derde van de zijde der critiek. De ge wone lezer staat tegenover litteratuur, die van hem ls vervreemd. Onderwijs, radio, boekenweek-propaganda-zijn alle belangrijke pogingen tot overbrugging, die echter niet geheel toereikend zijn, want nog nooit kon*enlge cultuurpoli tiek de wezensrichting der cultuur es sentieel wijzigen Vooral voor de dag- biadentiek echter Jigt hier een belang rijke taak. want zij moet, naar mijn mening, niet zozeer helpen populari seren dan wel helpen verklaren en daardoor aanvaarden Zij ls rüet de aan prijzende en toeterende vreem delingen- gids bij de rondvaart door Amsterdam* grachten, maar de kunsthistorisch des kundige van de rondleidingen voor ihu- seumbezoek. De taek van de dagbladerltiek is te- gelyk objectief en subjectief. Immer*, zy is ten eerste het geven van voor lichting. ten tv.eede het geven van lei ding. Als voorlichting zjjn boekbespre kingen verslagen van journalisten, die bericht geven over hetgeen er in boe ken 'staat, feiten betreffende de schrij ver enz.'Dit is echter slechts uitgangs punt, geen wezen van de critiek Dat wezen is de, uiteraard subjectieve, lei ding. Deze subjectiviteit atelt 'hoge eisen, van zelfbeheersing en eerlijkheid. De courant is niet de plaats waar ia polemische vorm, anders dan bij uit zondering, de critiek tot uiting dient te komen. Maar het eigen standpunt moet duidelijk zijn, ten einde het eigen inzicht over te dragen Het i* de voorwaarde der oordeelvelling Het werk van elke schrijver bevat let*, zegt Paul Valéry, dat lk niet geschre ven zou hebben Onafhankelijkheid in de eerste plast* ts voor critiek nodig. Een recensent moet evenzeer tegen zijn eigen belan gen (bfj uitgevers) als tegen de publieké opinie in durven schrijven, en zonder rekening te houden met persoonlijk# sj mpathieèn en antipathieën. Men moet als recensent, litterair gesproken, geen vrienden en geen vijanden er op na houden. Men. moet nooit bang rijn om auteurs te kwetsen Indien hun. boek Gisteren is aan de RijJcsuniversi* teit te Utrecht cum laude gepromo veerd de heer John Daniskas, di recteur van het Rotterdams Toon- kun Conservatorium, op het proef schrift.* Grondslagen voor de Ana- tytische vormleer der Muziek. De promotor, prof. dr Smyers, noemde deze dissertatie, op welker betekenis wij in deze kolommen nog nader hopen, terug te komen, van zeer groot belang voor de muziek wetenschap. Na de promotie hebben velen van de geboden gelegenheid gebruik ge maakt de jonge doctor geluk te wensen. Namens de leraren van het Toonkunst Conservatorium bood mevrouw Suze Luger, dr Daniskas een boekwerk aan in de vorm van een facsimilé van de Schedelsehe Weitkromk anno 1488. Voorts kwamen vele telegrafische gelukwensen binnen en werden na mens de leerlingen der school fraaie bloemen, aangeboden. Dr. Faust ontmoet dc schone Margaretha en wint haar hart STEUNT ONS STREVEN ZEILDE MET GOEDE WIND De Rotterdamse vereniging voor i blindenzorg „Steunt ons streven" heeft, naar uit het jaarverslag bhjkt, met gunstige resultaten gewerkt. I Alle poster, van inkomsten vertoon den een prachtige sty ging, zodat nan diverse ondersteuningen 300 i gulden méér kon worden uitgekeerd dan vorig jaar. Dit was alleen mo gelijk door het vele werk, dat door de propagandisten is verricht, Zy hebben gewerkt met opoffering van nachtrust en huiselijkheid en voor hen is een woord van lof zeer zeker op de goede plaats. De enorm uitgebreide lflst van prijswinnaars van de prijsvraag „Help Indlë nu!"' van de stichting Nederland helpt Indiö ligt te onzen burelc, Schiedamaegmgel 42 ter in zage. De winnaars van de hoofd prijzen zijn: 1000,- J. G. P. Steen- kamp, Den Haag; f 500.- B. R de Vries, Utrecht; 250.- W. G. de Wall Rotterdam: radio H. Hoogen- kam-^ Den Haag: stofzuiger H. A. Blarcjiiière, Heerenveen. De prfrzen zullen aan de winnaars worden toegezonden. Corresponden tie over de oplossing kan niet ge voerd .worden. merkt Bezit de dagbladcritiek boven genoemde eigenschappen niet, dan it zij eer schadelijk dan nuttig Natuur lijk kan men slechts eisen, dat naar dit alles wordt gestreefd, niet dat het steeds wordt bereikt. Maar de neiging moet aanwezig zijn. Sociale achtergronden Duurzaamheid der beschaving EEN dagbladcritiek moet bevattelijk blijven en mag geen essay wor den Zil wordt meestal in snel tempo geschreven Men kan vrezen, dat hier uit oppervlakkigheid zou kunnen voort vloeien. Maar de goede zijde van dl# snelle werkwijze bij het dagbladwezen fs, dat bet verband met de grote litte raire stromingen tegen de achtergrond van het gehele Ojcts- en cultuurbeeld beier in het oog gehouden kan wor den, doordat men zich niet in uitvoeri ger analyses op één object doodkijkt Wel ontstaat zo het gevaar, ln alge meenheden te vervallen, maar aan dacht voor de vormtechniek kan daar bij een tegenwicht vormen. Een goede critiek geeft een cultuur analyse in a nutshell Want de criticu* moet enigszins op de hoogte zijn net de maatschappelijke en geestelijke stro mingen, die aan het ontstaan van be paalde litteraire richtingen ten grond slag liggen. Hoe zou hij anders haar werkelijke betekenis onderkennen? IS zijn gezichtskring beperkt, zijn geest te bekrompen gespecialiseerd, dan. deugt hij niet voor zijn taak. Wie alleen scheikunde begrijpt, begrijpt ook geen scheikunde De invloed op de verkoop, het let van een boek, uitgeoefend door de boekaankondigingen ln de dagbladen i* groter dan men gemeenlijk aanneemt De recensent draagt mede de zware ver antwoordelijkheid voor de kansen van de jonge schrijvers. En ook voor de smaak van brede kringen van het pu bliek. Wapneer hjj in hoge mate zich zelf zal zijn, zal hij een vaste kern van lezers om zich kunnen vormen die vertrouwen Jn. hem stellen, Zonder dat vertrouwen ls de criticus voor zijn le zers van geen enkel nut. Dit vertrou wen zal hem zijn gezag geven en In vloed verlenen aan zijn. werk. Er wordt wel eens gevraagd: waarom worden slechte boeken eigenlijk be sproken? Is het niet beter, zich tot de goéde te bespreken? Dat critiek allen opbouwend zou moeten, zijn ls echter een gedachteloze frase Za zou dan elke didactische waarde verliezen, Ock negatieve critieken missen haar uit werking niet Een boek lezen behoort meer te zijn dan een ontspaunng al* zwemmen of vissen, en een negatieve critiek kan «en machtig wapen zijn |n dc strijd tegen minderwaardige boe kenproductie, dus ten voordele van da lezer. De positieve critiek, anderzijds, heeft niet tot taak achter de successen van de dag aan te draven. Een verkeerd ge richte publieke opinie zal, wanneer zy een vastberaden en werkelijk leiding gevende critiek tegenover zich vindt, op de duur en voor een groot deel haar houding herzien Het is de taak van de dagbladcritiek om ook in de2e tijd van toenemende spanningen het geestesle ven te bewaren en zijn verdere ont plooiing te bevorderen tn die sfeer van onaanrancbare continuïteit en vrijheid, die steeds tot het wezen der Westers#, der Europese en der wereldcivilisatl# heeft behoord, Muzikale plannen van sqeiëteit „Harmonie*' tn het a.e. winterseizoen zullen, voor de sociëteit „Harmonie" op de navolgende data avondconcerten gegeven worden in de Rotterdamse schouwburg door het orkest van 't Concertgebouw te Amsterdam. Zaterdag: 11 September, dirigent Ed. van Beinum; Woensdag1 27 Oc tober, dirigent H. Jordans; Dinsdag 18 Januari 1949, dirigent Hans Kimüler; Dinsdag 22 Maart, diri gent Brich Kleiber, Solisten zullen nader worden bekend gemaakt. Het ligt in de bedoeling der so ciëteit „Harmonie", oc Zaterdag middag* de 31e September, een po pulair concert te doen geven, even eens in de schouwburg en onder leiding- van de dirigent Ed. van Bei num, zulks naar aanleiding* van de gewichtige gebeurtenissen in ons vorstenhuis in September. 4

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Rotterdamsch Parool / De Schiedammer | 1948 | | pagina 5