Bezegeling van band tussen
vorstin en volk
X
Twee koninginnen,
twee tijdperken
Koningin Wilhelmina als moeder
Koningin Wilhelmina Fonds
opent nieuwe wegen
PLECHTIGE INHULDIGING:
Juliana bestijgt de troon reeds op 4 September
volgens recht van erfopvolging
De symbolen van het koningschap:
kroon, scepter en rijkszwaard
Victoria en Wilhelmina:
Juliana werd behoed voor de
armoede van het rijke kind
.Vrijdag 27 Augustus 1948
Koningin wilhelmina zal
op 4 September afstand doen
van de troon. De inhuldiging van
koningin Juliana heeft eerst op 6
September plaats. Betekent dat, dal
Nederland twee dagen lang een
koningloos land zal ayn? Neen,
want Juliana bestijgt bij recht van
erfopvolging reeds op 4 September
de troon. De plechtige inhuldiging
cp '6 September is slechts de for
mele bezegeling van de bond van
volk en vorst en in dit opzicht
verschilt ons land bijvoorbeeld van
België, waar tussen de dood van
een koning en de inhuldiging van
zijn opvolger de ministerraad tij
delijk met het koninklijk gezag
wordt bekleed, en men dus inder
daad van een koningloos tijdperk
kan. spreken.
T NHULDIGING noemer, wij de
1 aanstaande plechtigheid niet: J^ROON en scepter, hoezeer ook
kroning. Dat vindt zijn grond in de j verbonden met het koning-
ontwikkelingsgang van do Neder- schap, hebben bij de inhuldiging
lafidse geschiedenis en voor een j geen functie. De kroon siert niet
verklaring van dit onderscheid het hoofd van de koningin, zij ligt
moeten wij teruggaan tot 1813,*het 'evenwel duidelijk zichtbaar op de
jaar waarin de souvereine monar- credenstafel en er is dus'wel gele-
chie in Nederland begon. Willem genheid, dit fraaie stuk Amster-
(1), die toen uit Engeland terug- - dams smeedwerk te aanschouwen
keerde, was de zoon van de laatste (ook vroegere Oranjes gaven hun
1II in 1840, Negen jaar later schonk
Anna Paulowna hem aan haar zoon
die toen ais koning Willem III in
gehuldigd werd. Ook koningin Wil-,
helmina is op deze troon ingehul
digd. De troon zelf is van moiré
mahoniehout, bekleed met scharla
kenrood fluweel. In de rug, met
goud geborduurd, prijkt een Al
ziend Oog, waarboven een kroon,
versierd met edelgesteenten. Aan
de beide zijden klampen zich forse
leeuwen vast, terwijl leeuwenklau-
wen ook de poten omklemmen. Op
ieöèr armkussen prijken twee
maarschalksstaven.
De kroningsmantel is van pur
per fluweel, bezaaid met gouden
leeuwen en gevoerd en omboord
niet het kostbaarste hermelijn.
Open kroon
stadhouder, en werd uitgeroe
pen tot „souverem vorst" maar de
koningstitel nam hij pas aan op 16
Maart 1815, toen hij vorst werd
van een Koninkrijk der Nederlan
den, dat, volgens besluit van de
gcote mogendheden op het Congres
van Wenen, Nederland cn België
zou verenigen als bolwerk tegen
nieuwe Franse aggressie men
had pas de uit Elba teruggekeerde
Napoleon bedwongen.
De voornaamste reden, waarom
men destijds aan een inhuldiging de
voorkeur heeft gegeven boven een
kroning, is er een van procedurele
aard. De kroning is de spirituele
wijding van het koningschap en
geschiedt dus door een hoge geeste-
lijke autoriteit. Zelfs Napoleon had
zijn illegitieme keizerschap door
oen pauselijke kroning laten wij
den. Maar wie moest zo'n pleehtig-
- head in het protestantse, sterk Cal-
vinistische Nederland verrichten?
Bovendien werd Willem I koning
van een rijk*, dat zeer velé katho
lieken bevatte. (België behoorde
er immers bij).
Door een' inhuldiging werden al
deze ^ceremoniële' problemen ver
meden en hierdoor ontbrak ook
voor het vervolg een precedent, re
den waarom sindsdien de vorsten
i van het Oranjehuis ingehuldigd, en
niet gekroond zijn.
Strenge vormen
P)E vorm, waarin zo'n inhuldi-
ging plaats heeft, is aan stren
ge regels gebonden. Niet alleen
spreken de nieuwe koningin en
daarna de Staten-Generaal als ver
tegenwoordigers van het volk con
stitutioneel vastgelegde formules
uit, ook het verdere verloop houdt
vast aan door de traditie geheilig
de gebruiken. De hierbij optreden
de symbolische voorwerpen zoals
troon, kroon, scepter, rijksappel,
rijkszwaard e.d., zijn het beschrij
ven alleszins waard.
De troon, waarop koningin Ju
liana zal plaats nemen, draagt aan
de-achterzijde de volgende inscrip
tie: „Stoel van koning Willem II,
gegeven door koningin Anna Pau
lowna aan koning Willem III". De
ze zetel werd het eerst gebruikt bij
de inhuldiging van koning Willem
voorkeur aan nationale fabrika
ten). De Nederlandse kroon, is een
zgn. open kroon, bestaande uit een
gouden hoofdband, waarin vier
ovaalvormige robijnen, vier lang
werpige saffieren en acht smarag
den eikaar afwisselen. Op de band
staan acht gouden bladen, tussen
ieder w.aarvan een parel prijkt, en
waaruit acht uitgebogen en weer
naar binnen buigende gouden ban
deaux oprijzen, elk versierd met
acht parels. Dc acht bandeaux var-
non de verbinding met de gouden
wereldbol met kruis, die het hoog
ste middenpunt der kroon vormt.
De kroon is vastgehecht op een
roodfluwelen, met wit satijn ge
voerde toque. Zij is in 1840 ver
vaardigd.
Rijksappel
DE scepter is van zilver, zwaar
verguld en een el lang. Op het
Corinthisch kapiteel, waarin de
scepter eindigt, bevindt zich de
Rijksappel. Dit is een gladde, ver
gulde bal, inleen antieke rand van
goud gevat, ingelegd met schitte
rende gekleurde stenen. Reeds de
eerste Romeinse keizer Augustus
wordt afgebeeld met deze appel,
die dan échter nog door de gevleu
gelde Victoria, symbool der over
winning, wordt gekroond. Victoria
is sinds het Christendom vervan
gen door.het Kruis.
De Grondtvet ligt eveneens op de
credenstafel en is uitgevoerd in
roodfluweel, goud op snee en met
een zwaar verguld Rijkswapen op
beide zijden. De herzieningen die
de grondwet de laatste vijftig jaren
beeft ondergaan, zijn aanleiding
geweest voor het voornemen om
voor kohingin Juliana een geheel
nieuw exemplaar te vervaardigen,
gezet uit de nieuwste letter van de
grafische kunstenaar S. H de Roos.
HET Rijkszwaard is het embleem
van het wereldlijk gezag en
wordt evenals het Rijksvaandel en
in tegenstelling tot de zojuist be
schreven attributen, nog wel in de
stoet meegevoerd.
"P^EN halve eeuw geleden, toen
Een foto van Koningin Wilhelmina uit het jaar 1919.
(Uit „Williclmina; een levensgeschiedenis in foto's" Ultg. „Bezige Bij")
VJT? ANNEER een jonge moeder
staat bij de wieg van haar
eerste kind, kómt soms een. gevoel
van machteloosheid over haar bij de
wetenschap dat we zo heel weinig
kunnen doen voor het geluk van wie
ons lief zijn. Hoeveel sterker moet
dit gevoel zijn ba een koninklijke
moeder: zij weet bij ervaring hoe
eenzaam het leven is van een vor
stenkind, hoe verbijsterend het is
voor een jong kind, tot de ontdek
king te 'komen dat het een lots
bestemming heeft die op zoveel
punten afwijkt van die van"de mees
te andere mensen. En ze weet dat
die eenzaamheid en die verbijste
ring ook aan haar kind beschoren
zijn. Over hoeveel wijsheid, over
welk een onuitputtelijke liefde moet
zo'n moeder beschikkenI
Te waken tegen de ongunstige
invloeden die door de omstandig,
heden en door de lichtzinnigheid van
vele mensen het jonge gemoed -be
dreigen, het kind, ondanks de uit
zonderingspositie, de volle kans te
geven, zich als mens te ontplooien,
brizondere lotsbestemming te
In verband met het aan H. M,
.de Koningin ter gelegenheid van
haar 50-jarig regeringsjubileum
aan te bieden kankerfonds schrijft
dr. J. J. Brutcl de la Rivière,
voorzitter van de gezondheidsraad:
De belangstelling voor kankerbe
strijding, gewekt door de bestem
ming welke H. M. de Koningin aan
het Koningin Wilhelmina Fonds
heeft willen geven, doet bij velen
de vraag opkomen op welke wijze
deze bestrijding zal geschieden.
Daarbij wordt biet zozeer gedacht
aan het werk dat thans reeds in
cns'land geschiedt, aan de univer
siteiten, In het Van Leeuwenhoek
huis in Amsterdam en het radiolo
gisch Instituut in Rotterdam en
aan het onderzoek door individuele
werkers, maar de belangstelling
gaat vooral uit naar de nieuwe we
gen welke uit de middelen van het
fonds kunnen worden ingeslagen.
Door de vraag op deze wijze te
stellen toont de vrager dat het on-
y'jmbolen van het koningschap. De kroon, de scepterhet rijkszwaard
en de rijksappel. Daarboven het Rijksvaandel.
derwerp hem niet vertrouwd is en
de vraag verraadt eveneens dat
van de betreding van nieuwe we
gen directe, liefst eclatante succes
sen worden verwacht. In beide op
zichten is voorlichting gewenst.
Nieuwe wegen, in de zin van es
sentieel verschillend van de thans
gevolgde, zijn er niet. Deze uit
spraak is geenszins teleurstellend.
Het kankervraagstuk is zeer inge
wikkeld, Vruchtbaar wetenschap
pelijk onderzoek vergt uitgebreide
specialistische kennis cn behoort te
blijven in de handen van hen die
deze kennis hebben verworven. Het
fonds kan voor hen echter nieuwe
methoden van onderzoek mogelijk
maken door de aanschaffing van
kostbare apparaten en de eontinui-
teit van het onderzoek waarborgen
door de middelen beschikbaar te
stellen voor de opleiding en vor
ming van medewerkers en opvol
gers.
Naast de bevordering van speur
werk staat in elk programma van
kankerbestrijding de toepassing der
verkregen kennis ten behoeve der
lijders. Deze toepassing biedt vele
mogelijkheden, die ook voor een
S klein land als het onze kunnen
worden verwezenlijkt. Niet alleen
S het wetenschappelijk onderzoek,
i ock de diagnose en behandeling
van kanker vergt in vele gevallen
specialistische kennis. Er is be
hoefte aan meer instituten waar
deze hulp kan worden verleend.
In Denemarken worden drie zul-
ke instituten, o.a. het bekende
Finsseninstituut in Kopenhagen,
gefinancierd uit de inkomsten
van een vereniging tegen kanker,
die 100.000 leden telt. Is dit niet
eveneens mogelijk in ons land dat
meer dan twee maal zoveel inwo
ners telt?
De intensieve studie van het
kankervraagstuk welke in vele
i landen plaats vindt, voert tot een
i voortdurende toeneming van ken
nis. Ook al betreft het geen op
zienbarende ontdekkingen is het
van reëel belang voor de lijders
dat deze kennisvermeerdering vol
ledig en zo spoedig mogelijk te
hunnen bate wordt aangewend.
Hiertoe is voorlichting nodig, o.a.
ook van de huisartsen. Dit houdt
geen critiek in, Wanneer, zoals
het geval is, uit Amerika bericht
komt van een nieuwe methode
voor de diagnose van baarmoeder
kanker is het voor een huisarts,
zonder deskundige voorlichting,
niet wel mogelijk zelfstandig te
beoordelen welke waarde aan de
ze methode mag worden toege-
kend, welke techniek moet worden
gevolgd, e.d.
Het Koningin Wilhelmina Fonds
kan doeltreffend bijdragen tot het
totstandkomen van een georga
niseerde voorlichting cn ook langs
die weg belangrijke diensten aan
de kankerbestrijding bewijzen.
doen zien, niet als een noodlot dat
mén 'niet lean ontwijken, maar als
cén roeping die, mits vrijwillig aan
vaard, tot een gelukkig en zegen
rijk bestaan kan leiden, dat was de
taak waarvoor Koningin Wilhel
mina als moeder werd gesteld en die
Zij od onvergelijkelijke wyze heeft
vervuld. Zo haar kind op te voeden,
was alléén mogelijk voor een vrouw
met een sterke geloofsovertuiging.
Van het begin af heeft de Konin
gin de godsdienstige opvoeding van
Haar dochtertje zelf in handen ge
houden. Bij de benoeming van de
nieuwe hof predikant, Dr. J". H. Ger-
retscn, werd in de eerste plaats ge
zocht naar iemand aan wie Hare
Majesteit in later jaren het gods
dienstonderwijs van de Prinses zou
willen toevertrouwen.
Toen de Vereniging van Chris
telijke onderwijzers verzocht een
kinderbijbel te mogen, aanbieden,
werd dit graag toegestaan, maar
de Koningin behield zich het
recht voor, zelf de tekst te kie
zen; de keus viel op de „Kaap-
schc Kinderbijbel". Öok de pla
ten de beroemde serie bijbelse
platen van Gustave Doré. werden
met moederlijk oog geïnspecteerd
en enxclc platen, ais wat heel
bloed dorstig, achterwege gelaten
Toer. de Prinses wat ouder werd,
vond de moeder het vanzelfspre
kend. met Haar kind naar de
kindnrkerk to gaan, tot de thd
kwam dat Jul:ana de gewone
godsdienstoefening kon volgen.
De diepe levensernst van de moe
der. de overtuiging dat het ..de
mens niet baat of hg de hele we
reld gewint, als hu schade lijdt aan
de ziel", heeft aan ce opvoeding van
Prinses .JuJiana een eenheid gege
ven die b:i dc opvoeding var. .de
meeste vorstenkinderen ontbreekt.
I/" DNINGIN Wilhelmina heeft
Haar meisje weten te bewaren
voor de armoede van het rijke kir.d.
dat nooit Ue vreugde smaakt, een
langgekoesterde wens ir. vervulling
te zien gaan, omdat iedere wens on
middellijk vervuld wordt. De kleine
Juliana heeft meer centen en dub
beltjes dan guldens in Haar spaar
pot en als Sinterklaas nadert, moet
er heel wat gerekend worden, zul Jen
de financiën niet in de war raken!
Het begeerde doosje kleurkrijt, het
onmisbare potje Gluten staan on «ie
verlanglijst voor verjaardag of Sint-
Nicolaus. De fiets heeft lang ge
wenkt a'.s een schier onbereikbaar
bezit, voordat hij bij de verjaars-
tafel var. de elfjarige komt te staan.
En zo gaat net met verschillen
de genoegens, die juist ou tild cn
zeker niet te vroeg, in het leven van
het opgroeiend meisje verschijnen.
De eerste buitenlandse reis is een
boottocht larigs de Noorse kust.
Prinses Juliana, twaalf jaar oud.
bereidt zich voor op dit groots ge
beuren door in een boekje van
..Help u zelf op rds" dc Noorse taa!
te bestuderenook aan de kamenier,
die mee zal gaan. worden een paar
woorden Noors bijgebracht.
Hoe geniet het geestige kind.,
dat in Moeder's boekenkast de
„Overwintering op Nova-Zembla"
van Tollens heeft ontdekt, van de
hoogdravende beschrijvingen der
Poolstreken jn dit illuster dicht
werk; de meest toepasselijke pas
sages worden van buiten geleerd en
met geestdrift geciteerd.
En zo gaat het met dc vele
kleinere en grotere vreugden,
dc Moeder weet niet liefdevolle
wijsheid tc waken tegen het „te
vroeg" en tegen het ,,te veel". Zij
wordt beloond door te delen in het
genot van haar f cl-lcvend kind,
Het grootste geschenk, dat de
Koningin Haar dochter kon ge
ven, was dc toestemming, een
poosje in Leiden te gaan stude
ren cn ook iets van het onbezorg
de studentenleven mee te malton.
Deze beslissing deed tal van pro
blemen rijzen van practischc en
van protocols!re aard. Het moe
derlijk vernuft wist ze alle op tc
lossen.
Bij dc opvoeding van dc meeste
koningekinderen in het verleden
was de 'leidende gedachte, min. of
meer opzettelijk tö suggereren èn
aan het kind zelf èn aan de omge
ving, dat dit niet een kind was als
een ander: de eenzaamheid van het
vorstenkind werd kunstmatig aan
gekweekt ter wille van het pres
tige van het koningschap. We ken
nen ze uit musea en paleizen, de
kleine infanten, gehoed door hoog
adellijke duegna's. omstuwd door la
keien het tere lijfje stijf, van vor
stelijke pracht, dc ogen groot van
verbazing over een wereld waarin
sommige kinderen niet het recht
hebben, kind te zijn.
Niets van dit stelselmatig onder
strepen van de positie van. prinses
en troonopvolgster bii de kleine Ju
liana van Oranj'e-Nassau; geen
kwesties van voorrang of etiquette
vertroebelen haar omgang met tijd-
genootjes. Ze moet tegen haar ver
lies kunnen, heeft geen enkel spe
ciaal recht op de leidende functie
bij het gezelschapsspel of de hoofd
rol bij het comcdicstukje. Allemaal
dingen, die voor velen vanzelfspre
kend schijnen, maar die het vol
strekt niet zijn voor wie met dc
sfeer van een hof vertrouwd is.
I JE Koningin heeft ook persoon-
lijk de leiding gehouden van
bet onderwijs der Prinses, een oplei
ding die op Haar achttiende iaar zo
ver moest zijn gevorderd dat dc dan
politi ek-meerd eri ar i ge troo nopvoi g-
stcr eventueel het regentschap of
de regering zou kunnen aanvaar
den.
Eerst het lagere-school-klasje,
geleid in de geest van Jan Ligthart,
waar vier kleine meisjes dc illusie
smaakten van een „echte school";
zelfs cijfers en. rapporten ontbraken
niet! En daarnaast het zangklasje
van Catharina van Rennes, waarin
ook jongens waren opgenomen, zo
dat de Prinses niet alleen op vrien
dinnen, maar ooit op vrienden kon.
bogen.
Praktische overwegingen maak
ten het moeilijk dit systeem van on
derwijs in groepsverband in een la
tere pcriodf» voort te zotter: d*
Nederland zijn jonge koningin
„met jubeltonen" gelijk het in
het Kroningslied heet begroette,
neigde de lange regeringsperiode
van koningin Victoria ten einde,
had Enjjjelands koningin reeds een
jaar geleden "friet pracht en praal
haar vijftigjarig jubileum gevierd.
Er zijn vele treffende overeenkom
sten tussen dc beroemde Britse
vorstin en onze scheidende konin
gin, waartoe in de eerste plaats
beider bijzondere eigenschappen
van hart en verstand behoren: deze
toch stempelden hen tot uitnemen
de hoofden van democratische
staten.
In 1837
Koningin Victoria besteeg in 1837
de Britse troon, haar regeringspe
riode duurde 64 jaar en het „Vic
toriaanse tij'dperk" bracht grotere
veranderingen dan enig vroeger
tijdsgewricht. Groot'' Brittanniö
werd de eerste moderne industrie
staat het rijkste en machtigste
land: Londen werd in waarheid de
hoofdstad van de wereld.
Voltrokken de diepgaande ver
anderingen zich snel? Integendeel!
Toen koningin Victoria pas aan het
bewind was, werd Robert Owen,
een der grote voorlopers van het
socialisme, aan het hof voorgesteld.
Dit feit was aanleiding tot opge
wonden protesten-in de conserva
tieve pers dier dagen. En toen
koningin Victoria stierf in 1901
bestond de Labourpartij nog
maar één jaar. Bij de verkiezingen
in 1900 had ze voor het eerst Can
dida ten gesteld. Geen hunner was
gekozen.... De ontwikkeling ging
dus betrekfceLjk langzaam maar
men moest ook uil een diepte op
stijgen, die wc ons thans moeilijk
kunnen voorstellen.
Ruwe zeden
De zeden waren ruw in het En
geland van ruim een eeuw geleden.
In 1833 werd pas bij de wet ver
boden dieren (beren, stieren, das
sen of honden) in het openbaar
dood te ranselen. Ook een andere
vermakelijkheid, de befaamde hon
dengevechten, die honderden harts
tochtelijk weddende toeschouwers
aantrokken, werden toen verboden.
Behalve ten opzichte van de stom
me dieren was er ook ten aanzien
van de mensen een langzaam
groeiend verantwoordelijkheidsbe
sef: kinderen beneden de achttien
jaar mochten niet langer dan
twaalf uur per dag of 69 uur per
week in de fabrieken werken. Een
kind moest minstons negen jaar
oud zijn voor het aldus te werk ge
steld mocht worden! Ook waren in
1834 alle slaven in de Britse kolo
niën vrij verklaard.
De slavenhouders behoefden hun
slaven nu liet meer te onderhou
den, konden hun nu loon bctalcn.in
ruil voor hun arbeid en..kregen
nog twintig millioen pond schade-
«1l'f fïa BftnafIrIsf on de
Haag. cn ook bet zeer speciale ka
rakter van de opleiding, waarvoor
geen bestaand schoolprogram te ge
bruiken was. Dc Koningin volgde vol
aandacht ook dit stadium van on
derwijs. Haar stoel cn werkmand
stonden in dc leerkamer cn elk van
de docenten kon er op rekenen,
minstens enige malen per iaar Hare
Majesteit onder zijn gehoor te heb
ben. Van de prachtige lessen van
Professor Van Eerde over dc Indi
sche samenleving en cultuur werd
zelfs geen enkele overgeslagen. En
toen na de zestiende verjaardag de
lessen meer het karakter van col
leges gingen krijgen, waarbij een
grote plaats werd ingeruimd aan
volkenrecht, staatsrecht en geschie
denis, werden dc koninklijke bezoe
ken aan dc leerkamer nóg veelvul*
diger. Men voelde dat het hier niet
alleen gold belangstelling in de vor
deringen van dc leerling of een
vriendelijk held jegens dc docenten,
maar dat ook de materie van dit
onderwijs Hare Majesteit in de
hoogst e' mate in teresseerdc.
De begaafde Moeder met haar
scherp en helder verstand ontdek
te met begrijpelijke trots do ga
ven van het zo anders-geaarde
kind. Ook hier een schrandere
geest, maar daarnaast vooral
muzikaliteit, fantasie, zin voor
humor, een bijzondere gave tot
vormgeving die zich uitte op al
lerlei manieren: in het schrijven
van een gedichtje of toneelstuk,
in het bedenken van een St. Nico-
laassurprise, in het ontwerpen
van een handwerk.
Ook op dit punt mist de konink
lijke moeder zoveel dat anderen als
vanzelfsprekend ervaren. Het ko
ningskind vindt voor zijn. minste
pracstaties een soort van gemakke
lijke, haast werktuiglijke bewonde
ring, die weinig met echte waarde
ring te maken heeft, maar krijgt
bijna nooit, de kans, ztin talenten
rustig en onpartijdig met die van
anderen vergeleken te zien.
ning gesmaakt, objectief te zien
vastgesteld dat Haar dochtertje de
vergelijking mei tijdgenoten glans
rijk kon doorstaan. Prinses Juliana,
ais noviet van de vereniging van
meisjes-studenten tc Leiden, moest
met alle jaargenoten dec-lnemen aan
de wedstrijd van het „jaarficd"; op
een bestaande, zelfgekozen melodie
een lied dichten dat bij officiële ge
legenheden gezangen kon worden
en zo de herinnering vastleggen
aan de jnarklassc 1927; Inzending
onder motto: jury ernstig cn inte
ger. Wie Juliana kende en wist, hne
vlot het fleurig liedje, haar bjj atle
gelegenheden uit de pen vloeide,
was niet verbaasd te horen dat van
dc circa honderdvijftig inzendingen
dc Hare was uitverkoren, wel te
verstaan zonder dat één jury-lid
kon vermoeden, wie de dichteres
was van het-stralend-geestdriftigc
versje op de wijze van het Kro-
ningslind
Waar sinds ongeleide jaren
De Oude Rgn door Leiden vloeit
En een eeuwig-jonge schare
Zich met wetenschap bemoeit,
Zijn wij de novieten-schaar
Van het wonder-hccrlijk jaar
Negentien twintig cn zeven!
Een voorval, op zichzelf niet heel
belangrijk, dat winnen van een
prijsvraag, maar dat toch aan dc
moeder een ogenblik van grote vol
doening schonk
In dit Jubileum-nummer worden
verschillende aspecten van Konin
gin Wilhelmina's persoonlijkheid
waarderend en bewonderend toege
licht. Een galerij van portretten
waarin ook het beeld niet mag ont
breken van de Moeder die, ondanks
een zware en veelomvattende Laak
heeft bereikt dat het Haar kind
nooit één ogenblik aan liefdevolle
aandacht heeft ontbroken,
A. E. 0.
loosstelling uit de schatkist op
koop toe.
Engeland was in deze dagen wel
iswaar een rijk land, maar het
werd bewoond door een arm volk.
In 1842 werd officieel vastgesteld,
dat er op elke elf Engelsen één
pauper was en dat er op elke 500
Engelsen één werd vervolgd we
gens het een of ander misdrijf. Het
is even moeilijk zich voor te stel
len, dat het nog maar een eeuw-
geleden is, dat Ierland door een
hongersnood werd geteisterd, zoals
we ons die thans alleen nog maar
jn China of India kunnen denken.
Van 1845 tot 1850 stierven tien
duizenden Ieren van honger, voor
namelijk omdat een aardappelziek
te de oogsten deed mislukken. In
hel gebied van Skibbereen bijvoor
beeld, dat honderdduizend inwo
ners had, stierven er tienduizend.
Het aantal zwarte bladzijden in
het begin van het Victoriaanse tijd
perk is legio. Het gewone, werken
de volk genoot nauwelijks onder
wijs en het had rok geen kiesrecht.
In 2848 was de grote Chartisten-
beweging, die welhaast het begin
van een gewelddadige revolutie
scheen, nodig om ook aan gewone
arbeiders en boeren enige politieke
medezeggenschap te verzekeren.
En in 1895 tijdens de Krim-oor-
log, onthulde het optreden van Flo
rence Nightingale dat de Britse
soldaat te velde er niet beter aan
toe was dan de landsknecht der
huurlingenlegers uit de late mid
deleeuwen. Toen pas werd het
Rode Kruis geslicht.
Koningin van een wereldrijk
EN toch werd in dezelfde jaren
Engeland door een dicht net
an spoorwegen bedekt. Een mo
derne zware industrie kwam tot
fantastische ontwikkeling. Van een
industriële spoorwegstaat groeide
Groot Brittannië tot een „stoom
schepenrijk". Hel gehele aangezicht
van Engeland veranderde: dit land
werd hel hart van het grootste im
perium dat de wereld ooit heeft ge
kend. Disraeli, Gladstone en ande
re staatslieden van groot formaat
droegen de verantwoordelijkheid.
Victoria wrs een constitutionele
orslin. Maar haar invloed op tal
van gebeurtenissen was onmisken
baar. Zij bezat soepelheid en poli
tiek werkelijkheidsbesef. Een paar
jaar vóór de Frans-Duitse oorlog
van '70-'71 stond ze in Parijs aan
de graftombe van Napoleon - „aan
de arm van Napoleon III, nu mijn
naaste en dierbaarste bondgenoot",
gelijk ze in naar dagboek vermeld
de. Later wist ze tegen de intriges
van haar rumoerige kleinzoon
Wilhelm II met succes op te tre
den: in haar persoonlijke brieven
zette zij hem op zijn plaats. Ze wist
de gevaren reeds te onderscheiden
die er dreigden: „Als we een eer
sterangs mogendheid willen zijn
met ons Indische rijk en onze grote
koloniën, moeien we voortdurend
op aanvallen voorbereid zijn en op
oorlogen," verklaarde zij. Er is in
tussen betrekkelijk weinig oorlogs
geweld nodig geweest om het Brit
se imperium te bouwen. Er werd
gestreden tegen de Zocloe's in
Afrika, in Afghanistan, in de Soe
dan cn op tal van andere plaatsen,
ir.aa» het was weinig strijd verge
leken bij de enorme groei van het
Britse rijk. Het Suczkanaal kwam
onder Britse controle zonder oor
log en in Egypte domineerden do
Engelsen vooral door hun geld
macht. Victoria werd keizerin van
India.
Ze werd ve;ufgood door millioe
nen, maar ze was ook het mikpunt
van de haat van velen. Zeven maal
werd een aanslag op haar leven
gedaan.
Dc eerste film
Koningin Victoria z^g in 1896
met kinderlijk genoegen voor het
eerst een filmvoorstelling, ook tuis-
1erde ze opgetogen naar de rede
voeringen op het banket van de
Lord Mayor in Liverpool, die haar
via dc telefoon bereikten, terwijl
ze thuis dineerac. Ze sprak in een
pbonogranfcylindcr wetende dat
koning Menelik haar boodschap
horen zou in Abessyniö. Op de
20sle Juni 1897 tijdens haar zestig
jarig jubileum drukte ze op een
eleclrische knop en de boodschap,
die zc had geschreven, werd naar
de uiterste einden van haar uitge
strekte rijk getelegrafeerd. Konin
gin Victoria drqeg haar naam met
recht. De overwinning op de Boe
ren mocht dan weinig roemrijk
zijn, het Britse wereldrijk had niet
temin gewonnen. Victoria's politie
ke kwaliteiten moesten erkend
worden. Het lijdt gccti twijfel dat
de wijze waarop zij haar taak ver
vulde aan het monarchistische
principe in ontzaglijke mate ten
goede is gekomen.
Eett voorbeeld voor
Wilhelmina?
2ou koningin Victoria in voel op
zichten voor Koningin Wilhelmina
een voorbeeld zijn geweest? Men
moet het \v^l aannemen al zijn de
bijzonderheden hiervan nog niet
bekend. Nederland heeft in de hal
ve eeuw van dc regering van ko
ningin Wilhelmina meer meege
maakt en fundamenteler verande
ringen ondergaan dan zich vroeger
in eeuwen voltrokken.
Veel erouderrie opvattingen wer
den overwinnen en aan die wijzi
gingen aan d;c ontwikkeling, had
kuningir Wilhelmina ruimschoots
deel. De feiten daarvan zijn of
worden nu in ruime kring bekend.
Hoe haar persoonlijkheid gegroeid
was, bleek in de zwartste uren van
onze geschiedenis tijdens de Duitse
bezetting. Van W .helmina, de nu>-
stitutionele vorstin bij uitnemend
heid, kwamen in die tijd (toen er
van een regeren volgens de regels
van de grondwet weinig sprake
kon zijn) de grote kwaliteiten nog
hot duidelijkst tot openbaring. Er
zijn weinig historische feiten, die
mot zó grote eenstemmigheid wer
den erkend.
In de eeuw van Victoria en Wil
helmina verdwenen er vele keizer
rijken, en tientallen andere monar-
chale landen verkozen een republi
keinse staatsvorm. Keizers kennen
we alleen nog in Japan en in Abes
synië, Het koningschap hoeft zich
in Europa alleen nog in Engeland,
Ncderlmcl, in België, in Scandina
vië en Griekenland kunnen hand
haven.
