SEDERT 1789 HAD AMERIKA
j 32 PRESIDENTEN
Op 2 November wordt beslist wie
thans Witte Huis gaat bewonen
Uit het verleden van Schiedam
FOTO
KREUGER
OEZ. WILLEMS
KAMP
r
DRIE RIVALEN VAN NU
New York was eerste
presidentszetel
De bouw van de
Schiedamse Beurs
BROERSVEST 75
DE SPECIAALZAAK
PLATE
HUISHOUDELIJKE
ARTIKELEN
EERDER PER
GEKEVEtt
OUDE
NOVEMBER....
Hoedenmaand
de geer
D. DIJKSHOORN
WAAROM...
Ook bij de Schiedamse winkeliers
vindt U wat U nodig heeft!
VAN LEEUWEN
Poest Clement
Vrijdag 29 ÖctoLer 1948
'Tullen wil het 'na 2 November nog over „president
Iruman hebben? Of zullen wij „president Dewev"
moeten zeggen, als wij het staatshoofd van de Verenigde
Staten bedoelen? Staatsrechtelijk geredeneerd blijft „presi
dent Truman nog juist, ook al wordt hij in de verkiezingen
verslagen. Want de nieuwe president wie dat dan ook
is komt volgens de Grondwet in Januari aan de macht.
Maar op de eerste Dinsdag in November valt de beslissing.
De Democraat Truman, of de Republikein Dewey... of
misschien Henry Wallace, de linkse candidaat?
Wallace's kansen worden gering
genoemd. Voor een verzoeningspo
litiek ten opzichte van Stalin, zoals
hij die voorstaat, is het huidige.
Amerikaanse klimaat weinig gun
stig. Men heeft in dit opzicht tè
bittere herinneringen aan die an
dere „verzoener" van tien jaar ge
leden, Neville Chamberlain. En
i met hem wordt Wallace vaak ver-
geleken.
- Twee en dertig presidenten heb
ben de Verenigde Staten van
Koord-Amerika' reeds gehad sinds
zü zich in 'de onafhankelijkheids
oorlog van 1775 tot 1783 vrij voch
ten van de koloniserende mogend
heid Engeland. In'1776 rièperi -zij
hun onafhankelijkheid üif op 4 Ju
li en deze dag, Independence Day,
wordt nog ieder jaar plechtig her
dacht. Dertien jaar later werd de
man, die opperbevelhebber .der-
Amerikaanse troepen was geweest
in de strijd tegen de Engelsen,
George Washington, als-
eerste president gekozen.
Washington regeerde tot 1797,
door dat hij in 1793 herkozen werd.
Aan het eind van zijn tweede ambts
periode stelde hij zich echter niet
opnieuw herkiesbaar en de traditie
die hij daarmee vestigde, zou als on
geschreven wet strikt in acht wor
den ger.omen door zijn opvolgers
behalve door Franklin D. Roosevelt.
Dat deze laatste in 1941, na reeds
tweemaal vier jaar president te zijn
geweest, aan kon blijven, was niet
zo zeer te danken aan de buitenge
wone omstandigheden van dat ogen
blik (pas in December van dat jaar
deden de V.S. hun intrede in de 1
Tweede Wereldoorlog! als wel aan
de ontwikkeling die het land sedert
de economische crisis van 1B33 had
doorgemaakt en die zich weerspie
gelde in de nieuwe sociale - orde,
welke wij onder dé naam New Deal
hebben Ieren kennen,
Getrapte verkiezing
Hoe wordt eigenlijk een president
der V.S. gekozen? Toen zo'n verkie
zing voor het eerst voor de deur
stond, in 178B, heeft men er lang
breed over gediscussieerd, of zij een
directe verkiezing zou 2ijn (depr
het volk dus) of een indirecte, waar'-'
bij de afgevaardigden van het Con
gres (Senaat en Huis van Afgevaar
digden) de president moesten kie
zen, Men vond een compromis,
- waaraan men zich ook nu, 160 jaar
later, nog houdt: noch het volk, noch
de afgevaardigden kiezen de presi
dent, maar een algemene en gehei
me stemming wijst kiesnamen aan.
Dit zogenaamde „Electorial Colle
ge" maakt dan zijn keus uit de can
didate^ die de partijen op hun par-
tijcoi?venties> gepousseerd hebben.
Wie Amerika zegt, denkt ook aan
het negerprobleem Er zijn twee pre
sidenten geweest die zich dankbaar
heid van Amerika's gekleurde inwo
ners hebben verworven. De eerste
was Monroe. Hij regeerde van 1817
tot 1825 en een van de belangrijke
jaartallen uit zijn presidentschap is
1822 In dat jaaremigreerden vrij
gelaten negerslaven uit de V.S. naar
de Westkust van Afrika- Hun. repu
bliek, Liberia, wélks naam de vrij
heid van deze mensen symboliseert,
kreeg als hoofdstad Monrovia, ge
noemd naar Monroe.
Van Monroe zijn ook de histori
sche woorden „Amerika voor de
Amerikanen''. Zij dateren uit De
cember 1823. Tsaar Alexander van
Rusland had twee jaar tevoren een
oekase uitgevaardigd, waarin hij de
51ste Noorderbreedtegraad opeiste
als Zuidgrens van de Russische, be
zittingen, en aan buitenlandse sche
pen verbood, de kust van Alaska
dichter dan 100 mijl te naderen.
Scherp was de reactie in de V.S,: de
nauwelijks dertig jaar vrijgevochten
ex-kolonie was allerminst belust op
nieuwe Europese expansie op
grondgebied, dat zij als het hare be
schouwde. .Amerika voor de Ame
rikanen" zei Monroe in zijn bood
schap tot het Congres. De V.S.'tel
den voortaan mee in de politiek.
,tNegerbevrijder"
De tweede president, die naam
gemaakt heeft door zijn houding,
tegenover de negers, is Abraham
Lincoln geweest In zijn presi
dentschap viel de zgn. Secessie-oor-
log, de burgerkrijg tussen- Noorde
lijke en Zuidelijke.staten der V.S.
Zij was in feite een revolutie, waar
in het modern-georganiseerde, iu-
dustrieel-kapitalistische Noorden
en het feitelijk feodale systeem dat
in Zuidelijke staten als Georgia.
GEORGE WASHINGTON
.•10K.-lïI.'i:.r tiNCOLN
Alabama en Mississippi met hun
slavenplantages heerste, de partij
en waren. Het Noorden overwon en
bij besluit van het Congres werd ln
1864 de slavernij afgeschaft. Maar
president Lincoln, die de erenaam
„bevrijder der negers" had gekre
gen, werd in het volgende jaar door
een fanatieke psychopaath ver
moord.
Ook McKinley, die tijdens de
laatste eeuwwisseling president was
en onder wie Amerika in 1898 oor
log voerde tegen Spanje uit die
tijd dateert het Amerikaanse bezit
van Hawaii en van de (in 1947 on
afhankelijk geworden) Philippijnen
viel door moordenaarsband. Door
McKinley''s dood (in 1S01) .werd de
man die toen vice-president was,
automatisch president; het was
Theod or e Roosevelt. Of
Truman, die in 1345 op gelijke wijze
van vice-president president werd,
eenzelfde belangrijke rol zal zijn be
schoren als Theodora Roosevelt (die
8 jaar regeerde), zal nu worden uit
gemaakt.
Wilson en Roosevelt
Pas in de twintigste ëeuw zijn de
V.S. zich rechtstreeks gaan bemoei
en raefc de Europese politiek. Onder
president Wilson deed Amerika
in 1917 zijn intrede in de Grote
Oorlog, die pas in onze dagen Eer
ste Wereldoorlog zou gaan heten.
Woodrow Wilson was een van de
Grote Vier die in Januari 1919 te
Parijs bijeenkwamen om over een
vredesregeling te spreken. De ande-
re drie waren de Engelsman Lloyd
George, „Tijger" Clémenceau voor
Frankrijk en Vittorio Orlando na
mens Italië. Rusland, dat ook aan
de geallieerde zijde had gestreden
was niet vertegenwoordigd,
En hier wordt de: vergelijking
zichtbaar, welke er te trekken is
tussen Wilson en die tweede „oor
logspresident" Franklin D. Roose
velt.
Doelend op de afwezigheid van
de Sowjet-Unie te Parijs, zei Wil
son in 1Ö19 dat het dwaasheid was,
om als men over wereldvrede sprak,
een zesde deel der wereld van de
onderhandelingen uit te sluiten. Hij
drong er herhaaldelijk op aan, dat
men de Sow jets zou uitnodigen tot
Voor ons spreekt hét vanzelf, dat
de president te Washington zetelt.
Het eerste presidentshuis stond ech
ter in New York. President Adam
vestigde zich evenwel in 1800 in. een
negen jaar tevoren gestichte neder
zetting (die toen nog niet veel meer
dan een verzameling blokhutten
was), door kolonisten genoemd naar
de eerste president, Washington.
Van links naar. rechts ziét v hier Thomas Dewey, die candidaat-presi-
dent is, Harry Truman, die president-candidaat is en Henry - Wallace,
die wel candidaat is, maar het mei niet tot een presidentschap zal breh-
gen.' IPbUtieh .géspr'okêh 'is deze triptiek het spiegelbeeld van. de wer
kelijkheid, want Wallace is links, Dewey rechts en Truman vaart zo'n
beetje een middenkoers',)
de vredesconferentie. David Lloyd
George de Britse premier, steunde
hem, maar door heftige agitatie van
Franse zijde (Clémenceau en Foch)
en later ook van de toenmalige
Britse minister van oorlog (Winston-
Churchill!) sloeg de stemming ter
vredesconferentie om en dat is een
van de voornaamste oorzaken ge
weest, dat Woodrow. Wilson als een
gebroken man terugkeerde naar de
V.S. waar hem nieuwe strijd wacht
te tegen, het isolationisme in het
Amerikaanse Congres.
Een accoord met'Rusland is .ook
het streven geweest van Fr a nkfin
D, Roosevelt en dat wordt op
het ogenblik uitgebuit door zijn po
litieke tegenst-, ders, die geen mid
del onbeproefd laten .om de nage
dachtenis van „F D. R." in discre
dit te brengen. Dank zij de huidige
houding van de Sowjet-Unie zelf
hebben zij in zekere zin de wind
mee. Roosevelt was namelijk zo'n
figuur, die door haar grootheid bo
ven de eigen politieke doeleinden
uit stijgt. Waarschijnlijk zijn er hon
derdduizenden Amerikanen, die al
leen op de Democratische partij
(dus op T riiman) stemmen uit
overwegingen van trouw aan Roo-
sevelts nagedachtenis. Lukt het de
Republikeinen (waarvan Dewey
candidaat is) die nagedachtenis nu
maar eens 'n flinke knauw te geven,
dan komt er, zo hopen zij, een grote
politieke massa „vrij", die de ver
kiezing sterk kan beïnvloeden.
Eens en oneens
Over de te voeren buitenlandse
politiek zijn de beide grootste par
tijen het eens: geen „appeasement"
tegenover de SowjetTJnie. Maar
binnenlands-politiek zijn zij de cn-
verzoenljjkste tegenstanders. Juist
dezér dagen heeft Triunan aange
kondigd, de New Deal-politiek van
Roosevelt weer in zijn programma
te willen opnemen. Een oprecht
plan? Of een. manoeuvre om radi
caal-linkse kiezers van steun- aan
Henry Wallace af te houden? Of,
evenals zijn plan om rechter Vinson
naar Stalin te sturen, een nieuwe
(slechte) Roosevelt-imitatie? Tru
man heeft "toéP AA. pas aan het be
wind., was, .ook ..ischt, in alles zijn
voorganger „ha te doen". In Pots
dam trachtte hij met Stalin te spre
ken in dezelfde stijl als Roosevelt
Ook tegenover journalisten mat hij
zich een „Roosevelt-air1' aan, maar
het ging hem slecht af. Een correct,
nauwgezet, accuraat provinciestads
advocaat als Truman van huis uit is
bjj hem gaat allés met de regel-
FRANKLIN ROOSEVELT
maat''van- de klok "kén zich nu
eenmaal niet omgeven met dat ge-
nialiteitsaureoolvan" Roosevelt, de
onberekenbare, die soms zeer be
langrijke conferenties in de steek
liet om een gcsprek.met vrienden te
gaan voeren;-dfe:hele. nachten door
werkte, soms .zijn cigaret aanste
kend met de brandende péuk van
dé vórige; die detectiveromans ver
slond en soms van zijn bed uit een
conferentie leidde..
Henry- Wa 12ace, de progres
sieve candidaat van het ogenblik,
maakt zoals gezegd,, met zijn ver
zoeningspolitiek, -jegens de aggres-
sïeve Sowjet-Unie, waarschijnlijk
weinig., kans, doordat hij met zijn
ongetwijfeld door idealisme ingege
ven programma- op een. uiterst onge
legen moment komt. Hij is een lief
hebber van de kippenfokkerij en
grasduint bij voorkeur op zulke ge
bieden. als de theosofie, de astrolo
gie en het spiritisme, maar het Ame
rikaanse volk heeft op het ogenblik
een politicus-nodig, en daarom zal
de voornaamste keus z-ijn: die tus
sen Truman en Dewey.
Het feit, dat een èeuw geleden de
grondwetsherziening van 1848 werd af
gekondigd, tal ook op de Nederlandse
onderwijsinrichtingen worden. her
dacht. Aan de scholen Is overgelaten
daarvoor de juiste vorm te vinden,
Te Parfjs is op de plaats waar zich
het atelier van de schilder Maurice
Denis bevond, een kunstcentrum geves
tigd dat ten doel'heeft, onderricht te
geven in godsdienstige kunst.
ENKELE wegen geleden op 8
Octoler 1948 werd in het
Beursgebouw te Rotterdam de inte
ressante tentoonstelling geopend,
gewijd aan het 359-jarig bestaan van
de Rotterdamse Beurs. Deze exposi
tie deed htj m(J het plan opkomen
om ook voor onze stad Schiedam
eens na te gaan, hoe de plannen om
hier een koopmansbeurs te stichten
zijn gerijpt en hoe de bouw tot stand
is gekomen.
Allereerst moet dan medegedeeld
worden, dat de Koopmansbeurs, zo
als wij die kennen, niet de eerste
plaats van samenkomst is geweest.
Toen in het laatste kwart van de ze
ventiende eeuw de brandersindustrie
in" Schiedam toenam in betekenis, in
1690/de-branders zich in een gilde
verenigden, en dan èn in de acht
tiende eeuw steeds meer aanvragen
om vergunning yoor het plaatsen
van „ketels" bij het stadsbestuur in
behandeling kwamen, werd ook de
behoefte aan een beurs, waar de
branders gelegenheid zouden hebben
hun moutwijn,4e verkopen, groten
Zó werd in Maart 1718 door een
groot aantal branders een overeen
komst getekend, waarbij zij zich
(éérst vrijwillig, later werd het ver
plicht gesteld) verbonden om
*s middags bij elkaar te komen aan
de Westzijde van de Haven, tussen
de Blauwe en de Groene brug,'een
plaats, die hun door het stadsbe
stuur ,was aangewezen. Waar was
dit? Op de zeldzame plattegrond van
Schiedam, vervaardigd in 1770-door
Rutger van Bol'Es, kunnen wij zien
dat het dat gedeelte van dé Lange
Haven was, lopende van de West-
molenstraat tot de Korte Haven.
Eerst in de tachtiger jaren van de
18e eeuw vernemen wij van plan
nen om een nieuwe koopmansbeurs
té stichten. Op 28 October. 1783 is
er vergadering van de vroedschap
(gemeenteraad dus). De burgemees
ters toen waren er meer dan een
hebben belangrijke mededelingen
te doen: bij hen waren komen spre
ken de Oud-burgemeester Den Beer,
het lid van de vroedschap Keuche-
nius en de predikant Soetens, in hun
kwaliteit van bestuursleden van'de
„oeconomische Burgermaatschappij".
Deze instelling had nL in het vorig
jaar (1782) .„bij. een publiecq Pro
gramma uitgeloofd eene praemie
van dertig gouden ducaten' voor
dengenen, die het beste plan of tee-
Een kijkje op de Lange Haven bij de Koopmansbeurs in het jaar 2906
toen dejtige heren met garibaldi's getooid nog op de binnenplaats hun
handel dreven of zich voor het gebouw in een gezellige kout met elkaar
onderhielden.
kening tot stigting van een nieuwe
koopmansbeurs alhier ter stede,,met
opgeving van de convenabelste
(s= de meest geschikte) plaats en ten
minsten bezwaar van stadsfinantiën,
souden komen in te leveren". Na een
deskundige en onzijdige beoordeling
van plannen en tekeningen was de
prijs toegekend aan de stadsarchi
tect Rutger van Bol'Es, De vertegen
woordigers van de Oeconomische
Burgermaatschappij hadden hoe
aardig zijn die ouderwetse bewoor
dingen „onder de duidelijkste
blijken van derzelver ijver en zugt
tot bloey en aanwas der Commercie,
de ingekomen plans en teekeningen
ter tafel van Hun Edel Groot' Acht
bare Heeren Burgem eesteren ver
toond en de volvoering van het oog
merk daarbij vervat in de meest ge
paste en ter materie dienende aller
geschiktste bewoordingen aan Hun
Heeren Burgemeesteren aanbevolen
en opgedragen". Is het wonder dat
ook de burgemeesters warm liepen
voor het plan en enthousiast het bo
venstaande ter kennis van. de raad
brachten? Ook daar werd met veel
belangstelling naar een en ander ge
luisterd. Uit de aard der zaak nam
men niet direct een beslissing. De
hele materie werd „om advies" ge
zonden naar burgemeesteren en ge
committeerde vroedschappen (in
onze tyd zou men zeggen het colle
ge van burgemeester en wethou
ders).
Wat waren nu de werkzaamheden
van deze heren vóór zij hun advies
uitbrachten? Om te beginnen heb
ben zij op 5 November 1783 nauw
keurig bestudeerd „de profijten, te
keningen, mitsgaders het bestek tot
opbouwing van een nieuwe koop
mansbeurs". Wij zien hen daar op
het stadhuis staan, gebogen over de
tafel, waarop de plannen waren uit
gelegd., Maar hun. besprekingen al
daar bleken niet voldoende resultaat
te hebben; de bode werd naar de
„stadsarchitect" (Directeur van Ge
meentewerken) gestuurd met de op
dracht,-dat deze „het bestek ter op
bouwing van een nieuwe koopmans
beurs volgens de tekeningen, zo
door hem architect-zelfs van
Bol'Es) als door den, architect van
Gunckel in 's Haage geformeerd, op
de bedoelde plaats, namentlijk op
den Dam of wel alwaar de vcorige
dag nu gedempte schutsluis is gele
gen" met latwerk moest afperken.
Toen dit gebeurd was, daalden de
vroede vaderen, met ernstige waar
dige gezichten en druk pratend, de
trappen van het stadhuis af en gin
gen naar de zo juist vermelde plaats,
langs de nieuwe sluis, die enkele ja
ren te voren was tot stand gekomen.
Men heelt toen ter plaatse een
nauwkeurig onderzoek ingesteld,
met een niet gunstige uitslag. Im
mers 10 November 1783, toen er
weer vergadering was van het dage
lijks bestuur der gemeente, viel „na
rijpe overweging" het. besluit
overwegende dat de bouw volgens
de tekeningen en bestekken „zoda
nige wijdte in dé Haven zoude ab
sorberen in beslag nemen), dat
deze daar door niet alleen zoude
worden ontcierd, maar dat daar en
boven ook de doorvaard zoude wor
den belemmerd" dat de bouw van
een Beurs zoals nu was voorgesteld
niet kon worden uitgevoerd. Drie
dagen later verenigde ook de vol
tallige raad zich metdeze, .uitspraak.
Maar de burgemeesters hadden niet
stil gezeten. Zij waren op zoek ge
gaan naar' 'een 'betere plaats en
meenden die gevonden te hebben in
de onmiddellijke nabijheid van de
eerste, dus ook bü de Dam en ge
dempte sluis. Aan de reeds genoem
de Haagse architect Gunckel en de
Schiedammer van. Bol'Es hadden zij
verzocht om ieder afzonderlijk nieu
we tekeningen van een Beurs te ma-
KOUSENREPARATIE
K. v VUUREN
Ontwikkelen
Afdrukken
Vergreten
Pasfoto's
Reproduc*1--
Hoogstraat 106
Telef. 66720
Dameslingerie
Corsetten
Bustehouders
Banden
Kousen
VOOR
voor
ALLE HUISDIEREN
VAKKUNDIG TRIMMEN
EN SCHEREN
Het nieuwste op het gebied
vm balsbanden, lijnen en.
tuigen,
HET Ie SCHIEDAMSCHE
KONDEKBADHUIS
HOOGSTRAAT 78
SCHRUFBUREAÜX
f 115
blank eiken
bind maat 111
BUREAUFAUTEUILS
in blank, of fin. en eiken
vanaf f 69.
gr. keus
of n. tekening gemaakt
MEUBELFABRIEK
GR. MARKT 21
t/0 Stadhuis, Tel. 67762.
VOOR
ALLE
HOOGSTRAAT 128
TEL/ 68304
voor 'n goed SCHILDERIJ.
naar
KUNSTHANDEL
„ARTISTIEK"
A. M. JANSSEN
INLIJSTEN VAN FOTO'S
PLATEN. EN ETSEN
Rotterdanisedljk 21i
Telcloon; 68617
l»
R0TTEWOW /64
TEL6999OSCME0AM
GARAGE MULDER
Telefoon
PRACHTIGE
SORTERING BIJ
BROERSVEST 6
smakelijk
BROOD
GEBAK
Bakkerij
Breersveld 15—17
Tel. 68231
Schiedam Rotterdam
Bezorging door de
gehele stad
BLOEMENMA6AZIJN
Souvardia'
Fè 6EBRS
KRABBENDAM
TEL.B66S7.
VISSER CO.
LIKEUREN
WIJNEN
BIER
en
LIMONADE
A. J. 'v- 'd. VEN
Telefoon 66821
HOOGSTRAAT 51
BRILLEN
direct uit voorraad
leverbaar!
REPARATIES
binnen 24 tmr
gereed!
St. Lidulnastraat
No. 13
Ziekenfonds-
leverancier
NO& LANGEB
PIJNLIJKE O
VOETEN
B. P.H. JANSE
Pedicure - Sportmasseur
Specialiteit
Een
AANWINST
voor Uw boekenkast
CARNAVAL DER
DESPERADO'S
Englandspiel
Schreiedcr
Prijs f 6,90
BOEKHANDEL
Broersvest 44
Telef. 68153
ken. Goed moest er om gedacht wor
den, dat het .nieuwe gebouwniet zó
zou worden opgetrokken dat daar
door „versmalling van bet water of
doorvaart** zou optreden. Enige hui
zen zouden moeten worden ont
eigend en afgebroken. Alles wat de
burgemeesters alvast hadden ge
daan, werd goedgekeurd. Men moest
dus nu wachten op nieuwe tekenin
gen.
13 Januari 1784 kon worden be
richt, dat er nieuwe tekeningen en
bestekken waren binnengekomen.
De burgemeesters meenden echter
dat nu eerst definitief een plaats
moest worden vastgesteld. Men
kwam tot de overtuiging, gezien de
schaarsheid van geschikte ledige
terreinen 'in de stad, dat de Dam en
de oude gedempte sluis toch wel het
meest in aanmerking kwamen.
Het ging toen ook al
zuinig aan
Nog ln het zelfde jaar kwam er
een rekening van de architect Gunc
kel. Deze-Haagse bouwmeester was
werkelijk niet de eerste de beste. Hij
heeft o.a. in Den Haag gebouwd het
gebouw van de Raad van State en
de Tweede Kamer, dat vroeger een
deel uitmaakte van het" paleis .van
Prins Willem V, en ook de Schouw
burg aan de Korte Voorhout, oor
spronkelijk de linkervleugel, van een
niet verder 'opgetrokken paleis van
de Prins van NassauWeilburg.
Gunckel's nota voor Schiedam be
droeg f 465.—. Men" vond'dit echter
in onze stad nog al veel en aan de
•burgemeesters werd opgedragen zich
met de architect in verbinding te
stellen om de zaak af te. wikkelen
„is het doenlijk op voordelige en
menagense zuinige) wijze". En
het lukte ook: Gunckel ham tenslot
te genoegen 'met f Z50.—
Nog een ander belangrijk punt
werd in 1784 aangesneden. Wie de
Beurs ook bouwde en waar zij ook
zou staan, één ding stond vast: het
zou veel geld kosten. Waarop kon
men dit verhalen? 12 October 1784
werd dit door'het stadsbestuur on
der ogen gezien. Men bedacht toen
een belastingplan, waardoor de in
woners van Schiedam zelf niet be
zwaard zouden warden. In de eerste
plaats zou een belasting geheven
worden van bieder zeeschip, gela
den met graanen of kooien of andere
stuk- of koopmansgoederen, binnen
de Haven dezer stad komende", ver
der van „ieder'schuit of vaartuig
van buiten deze provincie met graa
nen. of andere waren geladen en
geen or din ar Is gewone) beurs-
of marktschuit zijnde, binnen deze
stad komende" en tenslotte,zou het
ballastgeld voor ieder schip ver
hoogd worden,
15 November 1785, dus nilm een
jaar later, kwamen weer verschil
lende tekeningen op tafel, van Gun
ckel uit Den Haag, van Van Bol'Es
tilt 'Schiedam- en van nog -• andere
bouwmeesters.
Giudid of Bol 'Es?
Eén was er by „van den architect
Judice- terRotteraamr^WKlïe aanlei
ding had gegeven denzei ven hier te
ontbieden". Giudici, de beroemde
uit Italië afkomstige bouwmeester,
die wij kennen als de bouwer o.a.
van de in 1940 verwoeste Rosalie-
kerk te Rotterdam, van de Gasthuis-
kerk en het Kantongerecht van
Schiedam, is toen naar Schiedam ge
komen. Hij gaf te kennen, dat naar
2ijn mening hef uitgekozen terrein
niet groot genoeg/was „om daarop
te doen stigten een gebouw van aan
zien". Bouwde men het déar, dan
zou het blootstaan aan „verschelde
critiques". Ten sterkste ried hij
aan „om het Fróntespice of voorge
vel van het te maken gebouw te
doen stellen regtstreebs over de
brug van de nieuwe sluis op de
groote Haven", dus daar waar de
Beurs inderdaad gekomen is.
Maar 14 Februari 1786 werd ge
rapporteerd, dat hoewel het plan-
Gunckel en het plan-Giudici „de
meeste aandagt kwaamen te verdie
nen", eerstgenoemd ontwerp niet
kon worden uitgevoerd „als zijnde
geformeerd in vooronderstelling, dat
de nieuw te stigten Beurs met zijn
voorgevel zoude moeten worden
geplaatst op den Dam of de oude ge
dempte sluis", terwijl ook Giudici's
plan niet kon worden aangeprezen
,,uit hoofde van desselfs uitgestrekt
heid en daaruit voorvloëijende
meerdere kostbaarheid". Men ver
zocht aan de Schiedamse architect
Van Bol'Es toen „om uit de hierbo-
vengemelde plans en tekeningen,
mits in het oog houdende en vol
gende de bouworder daar bij geob
serveerd, eene nadere tekening te
formeren". Dit heeft Van Bol'Es toen
gedaan. Volgens zijn ontwerp 1 het
definitieve nu kon de Beurs 600
personen bevatten. De bouwkosten
werden- thans geraamd opj..
f 80.000.dat is twintigduizend
gulden meer dan bij het eerste plan!
Op 21 Februari 1786 werd: dit- door
het stadsbestuur aanvaard. De be
stekken berusten nog op het ge
meentearchief. Het werk werd aan
besteed.:
20 September 1790 besloot men
..om boven de voorn, beurse te
doen maaken een goed en bekwaam
uurwerk met een klok daarin". 19
December 1791 bracht nog het" be
sluit „tot verligtinge der straat -vier
lantaarnen, twee aan de voor- en.
twee aan de agtergevel van de beur
se te doen. plaatsen".
Op 17 April 1792 eindelijk kon
worden bericht, dat de Beurs nu ge
heel voltooid was. De architect Van
Bol'Es kreeg een „douceur", van vijf
tig gouden ducaten.
Nog moge hier er aan herinnerd
worden, dat op 2 September 1840 de
Beurs is -afgebrand. In de „Rotter-
damsche Courant" van 5 September
1840 vinden wij. daarover een" be
richt. Echter wérd zij wéér opge
bouwd; zo veel mogelijk in de oude
trant, i
Rest ons nog één vraag. Wij heb
ben gezien, dat het uiteindelijke
plan voor de Beursbouw van Van
Bol'Es was. Moet men nu hem als
de bouwmeester beschouwen? Het
staat vast, dat hij de tekeningen-van
anderen, vooral van Giudici, daarbij
beeft gebruikt. Helaas is er geen
enkele bouwtekening over, zodat wij
geen vergelijkings-materiaal hebben.
Ik neig er toe over te veronderstel
len, 'dat Van Bol'Es in de plannen
van Giudici geen ingrijpende wijzi
gingen heeft aangebracht De Beurs
is dan toch wel als eert schépping
van Giudici te beschouwen. Dat
Rutger van Bol'Es, telg van een
uiterst merkwaardig architectenge
slacht, geen tweede rangsfiguur is
geweest en een nadere studie ver
dient, meen ik met het bovenstaande
evenwel aangetoond te hebben.
