Gezagsvraagstuk beheerste
Indonesisch probleem
Regering wachtte
tevergeefs
DAGORDËRSDER
BEVELHEBBERS
m
Voorlopig een militair bestuur in
het republikeinse gebied
Republikeinse leiders
geïnterneerd
Onzichtbare banden
Inschakeling
in federatief
verband
Besluit van
het laatste
moment
Gerucht werd
waarheid
In enige jaren van onderhandelingen kon geen
oplossing worden verkregen
Dr. Beel beantwoordt vragen
Zaterdagmorgen drie uur moest
antwoord binnen zijn
Speciale maatregelen voor
v veiligheid leden CvGD
Generaal Spoor
Vice-Admiraal
Pinke
Gen. Soedirman
Soekarno niet naar India, daar
vliegtuig defect had
Hoe groot is de
strijdmacht der
Republiek?
Uren van nerveuze
spanning
Maandag 20 December 1948
5
pEN overzicht van de gebeurtenissen, die hebben geleid tot
de actie, welke de Nederlandse regering dit week-end is be-*
gonnen moet eigenlijk een beeld geven van de gehele verhouding
tussen Nederland en Indonesië, zoals die zich in de loop der
eeuwen eerst, in de jongste decennia daarna, en vervolgens in
de jaren gedurende en na de oorlog heeif ontwikkeld. Zulk een
overzicht zou boekdelen beslaan. Wij willen volstaan met een
enkel aspect, dat der gezagskwestie, die van hef ogenblik af,
waarop japan capituleerde, actueel werd en sindsdien voort
durend en bij alle besprekingen een beslissende plaats innam.
j-ToNGKONG. Singapore. Pearl Har-
hour, de Phlllppijaen. Indonesië
het zijn symbolen geworden voor het
verlies aan prestige, dat Britten. Ame
rikanen en Nederlanders leden op 7
December 1941 toen Japan zijn verra
derlijke pantersprong deed cn in de
maanden, die volgden, het blanke gezag
grotendeels uit het Paclfic-gebied weg
vaagde en met de slogan „Azië voor
de Aziaten" appelleerde aan het natio
nalisme van die volken die tot nu toe
onder blank bewind hadden geleefd.
Tot die volken behoorde ook het In
donesische, Dg radiorede van 7 Decem
ber 19*12 een jaar na dc Jaeanse
overval waarin Koningin Wilhelmlna
van Londen uit. vérgaande staatkundige
hervormingen voor Indonesië in het
uitzicht stelde, was een bewijs, dat Ne
derland aleh voorstelde, de na-oorlogse
structuur van het Koninkrijk een nieu
we vorm te geven, en wel langs gelei
delijke weg.
Op 17 Augustus 1945, twee dagen
na de .ineenstorting van Japan
wordt evenwel de uitgestippelde
koers doorbroken; op dat ogenblik
■wordt de Republiek Indonesië uit
geroepen. die zich beschouwt als de
belichaming van het Indonesische
onafhankelijkheidsstreven.
Het grote probleem
Daar, en op dat ogenblik, wordt het
probleem 'gesteld, dat zijn stempel zal
drukken op heel de lange en bewogen
tijd die volgt: Moet Nederland tege
moet komen aan deze onafhankelijk-
heidsasoiratles en dus het voldongen
feit waarvoor de Republiek het stelt
aanvaarden, of moet Nederland deze
beweging beschouwen als een opstand
tegen liet wettige Nederlandse gezag
<öat zich echter tengevolge van' aller
lei omstandigheden, o.a. het ontreden
van Engelsen en Amerikanen, niet op
het vereiste ogenblik heeft kunnen her
stellen en daardoor de jure weliswaar
bestaat maar de facto zich niet kan
laten gelden
Geen. verklaringen van minister
Logemann, geen dr. Van Mook, geen
sir Archibald, Clarck Kerr, geen lord
Killearn, geen conferentie op de
Hoge Vel uwe. geen behandeling in
de Veiligheidsraad, hebben een voor
belde partijen bevredigend antwoord
kunnen vinden op deze ^gezags
kwestie".
In September 1048, ruim een jaar na
dat het probleem zich presenteerde,
vertrekt de commissie-generaal naar
Java en er schijnt na lang onderhande
len in November 1948 elr lelijk een mo
dus vivendie te zijn gevonden. Ergens
in de bergen bij Cheribon. ligt een
klein onbelangrijk plaatsje: Xünggadja-
ti. Daar paraferen prof- Schermerhorn
en dr. Sjahrir als voornaamste verte
genwoordigers van beide zijden, de
overeenkomst, die de eerste steenleg
ging betekent voor het nieuw te hou
wen huis: de Nederlands-Indonesische'
Unie Nederland en de Republiek
want zij- is. op-, dat ogenblik nog .de
■vertegenwoordigster-bil-uitstek van het
Indonesische nationalisme schijnen
overeenstemming te hebben bereikt,
een overeenstemming, die op 25 Maart
1947 wordt bekrachtigd door de defini
tieve ondertekening van het „aecoord
van Linggadjati".
Wat tot nu toe Koninkrijk der Neder
landen heette (Nederland, Nederlandsch
West-Indlë en Nederlandsch Oost-In-
dlëj gaat plaats «naken voor een nieu
we structuur, de Neder lands-Indonesi
sche Unie. Deze Unie omvat twee ge
lijkwaardige partners: het Koninkrijk
der Nederlanden (in de zgn. „nieuwe
«tii!" dus) en de Verende Staten van
Indonesië. Het koninkrijk der Nederlan
den zal voor' -n bestaan uit Nederland
en West Inflië, (Suriname en de AntH
ien). de (drie) Verenigde Staten vai.
Indonesië zijn de Republiek. Borneo en
Oost-Indcnesli? (Celebes en de Molitk-
ken).
De verhouding van Nederland tot de
Republiek is dan tot op 'zekere hoogte
cjeregeld. Voor de staatkundige organi
satie van het niet tot de Republiek be
horende gedeelte van Indonesië (alles
buiten Java, Sumatra en Madaera dusD
Wordt de grondslag gelegd op de con
ferentie van Ma'ino. .Wat later wordt
aangeduid als de Mallno-gebieden (Bor
neo en Oost-In don csië) zal in de toe
komst, samen met de Republiek, de
..Verenigde Staten van Indonesië vor
men.
Interpretatie
Maar er schuilen veie interpretatte-
udders onder het prille gras van de
overeenstemming. Het accoord van
Unggadjatl, opgezet als werkprogram
ma. daardoor soepel geformuleerd en
daardoor weer voor velerlei uitleg vat
baar, wordt zowel in Nederland als ln
Indonesië „aangekleed" met interpreta
ties die aan weerszijden misverstand
cn -wantrouwen oproepen en tenslotte
uitlopen op een crisis. In Juli "1947.
wanneer de onderhandelingen zijn dood
■•«lonen en overeenstemming nier meer
mogelijk sehünt, tracht Nederland ge
wapenderhand het ge*»«vraagstuk
want dit ligt ultelndellik nog steeds
nan de crisis ten grondslag tot een
oolosslne te brengen. Twee weken lang
staan Nederlandse en Republikeinse
troepen oo Java pp Sumatra als vii-
ancHge legers tegenover elkaar. 3><n
«riint de UNO in. De vem«?heifl*raflfi
legt beide partijen een ..Staakt het vtj-'
ren" op en vormr een Commissie van
Drie (Amerika. Australië en België),
die haar „goede diensten" moet ver
lenen om de partijen tot elkaar te
brengen. Z11 oogst geen succes.
Een sleoende, sluioendp guerilla woedt
en dageiPks sneuvelen Nederlanders er»
Indonesiërs in de schermutselingen
langs de demarcatielijnen. Maanden la
ter. fn Januari 1948. wordt op neutraal
terrein, aan boord van het Amerikaan
se schip de „RenviUe", door beide par
uien een bestand ondertekend, maar
het heeft slechts een gering effect: al
snoedig slingeren over cn weer de ver
wijten van bestandsschendingen: de
guerilla ciuuri- voort
Federalisatie
Door haar „politionele actie" heeft
de Nederlandse regering de overeen
komst van LSnggadjati noodgedwon
gen terzijde gesteld. Het beginsel
program dat aan LAnggadJati tep
grondslag lag. wil zij echter uitvoeren.
De Verenigde Staten van Indonesië zul
len er komen, bestuurd door een fede
rale regering, maar in plaats van drie
zoals' Linggadjatr Inhield; zullen het er
vele zijn. Want in de gebieden die tot
voor de .politionele ''actie,-, onder bet.de
facto gezag van de Republiek stonden,
maar waar het Nederlandse gezag werd
hersteld, wordt voortgezet wat in Ma-
lino was begonnen: in West- en Oost-
Ja va, aan Sumatra's Oostkust en elders
worden „negara's" gevormd, zelfstandi
ge staten („deelstaten") die straks met
de reeds eerder gevormde staatkundige
eenheden samen één regering zullen
krijgen: de federale (Interim)regering
voor de Verenigde Staten van Indone
sië. Dit proces van federalisatie wordt
door de republikeinen in Djogja met
groot wantrouwen bejegend: men be
schouwt het daar als „verdeel-en-heers-
poiifiek" van de Nederlanders en be
schuldigt de Indonesiërs die er aan mer
doen van „cclaboratie" cn „marior.ct-
tlsme".
Het politieke overleg tussen Ne
derland cn de Republiek staat in
1948 gedurende lange tijd stil cn de
Commissie van Goede Diensten vier»
op Java reeds haar éénjarig Jubi
leum zonder dat men «en stap na
der tot een oplossing komt. Merle
Cochran, het Amerikaanse lid var
'de commissie, doet informele voor
stellen. die echter door beide par
tijen dusdanig verschillend geamen
deerd worden, dat een tot elkaar
komen onmogelijk schijnt.
Mgar het looot naar 1 Januari 1949
en op die datum moet volgens het be
ginsel'van Linggadjati de nieuwe struc
tuur hJar beslag krijgen: de federale
interimregering moet dan haar taak be
ginnen. Een hoge vertegenwoordiger
van de Kroon zal dan de hoogste Ne
derlandse gezagsdrager in Batavia zijn.
Verhaast door het- ositslagnemen van
de Iuit.-uouverneur-generaal dr Van
Mook. gaat de benoeming van deze
Hoge Vertegenwoordiger reeds eerder
ln: Or> l November arriveert dr, Bèel
op zijn nieuwe post en tegelijk met dr.
Van Mook verdwijnt de functie van
(luitenant-)gouverneur-generaal.
J'ROF. SCHERMERHORN (rechts) cn dr. Sjahrir ondertekenen in Maart 1947 de overeenkomst die men
kon beschouwen als eerste steenlegging voor het nieuwe Nederlands-Indonesische huis: Lihggadjati
Kort dag
Het is kort dag weldra in het 1
Januari en nog steeds is de gezagskwes
tie het struikelblok. De medezeggen
schap die Nederland via zijn Hoge Ver
tegenwoordiger zal hebben in de mili
taire aangelegenheden van Indonesië. Is
voor de Republiek aanleiding om te
weigeren, tot de federale interimrege
ring toe te treden. Djogja, beschouwt
zich nog altijd als dè voorvechtster van
de Indonesische onafhankelijkheid en
wil de Nederlandse medezeggenschap
niet aanvaarden. De ministersdelegatie
Stikker—SassenNeher keert onver-
richterzake terug: begin December,
drie weken voor de datum waarop de
Nederlandse regering grondwettelijk
verplicht is, over te gaan tot instelling
van het Bewind Indonesië in Over
gangstijd. doet zich het gezagsprobleem
nog evenzeer geldon als toen op 17
Augustus 1045 de Republiek Indonesië
haar onafhankelijkheid proclameerde,
Dan besluit de Nederlandse regering
het overleg met de Republiek af te bre
ken en kondigt zü aan, dat de interim-
regering zonder die Republiek zal wor
den gevormd.
Het gezagsvraagstuk komt dan in een
beslissende phase en de Nederlandse
regering besluit" te'trachten het door
een tweede, politiële actie definitief op
te losser.
Avondklok in Batavia en
elders vervroegd
Blijkens een bekendmaking van
,e gouverneur van Batavia is de
avondklok in Batavia met Ingang
van heden vervroegd van 1 uur tot
12 uur.
Uit Oost-Java wordt gemeld, dat
in verband met de gespannen toe
stand in Indonesië de territoriaal
commandant van Oost-Java de
avondklok.heeft vervroegd en heeft
gesteld qp van .19 uur tot 05 uur.
aterdag is de Nederlandse regering reeds des morgens
1f vroeg- om drie uur in vergadering bijeen gekomen. Uit
de mededelingen van de officiële woordvoerder van de Ne
derlandse regering, welke over de aanleiding tot deze verga
dering werden verstrekt, kon niet anders blijken, dan dat .de
regering bij het verzenden van haar brief aan het Ameri
kaanse lid van de C. v. g. D-, Merle Cochran, rekening had
gehouden niet de mogelijkheid, dat tegen dat uur een ant
woord van deTepublikeinse regering had kunnen binnen zijn.
Op een persconferentie heeft dr. Beel medegedeeld, dat de,Nederlandse
troepen te middernacht plaatselijke tijd in actie zijn gekomen. Hy wilde
echter geen rfienws verstrekken over de operaties.
Dr. Bee^zeide, dat de Commissie voor Goede Diensten van de VJÏ. en de
vertegenwoordigers van de regering van de republiek Indonesia te Batavia
een half uur voor het begin der operaties op de hoogte gesteld waren.
Soekarno, de president van de republiek en de leden van zij*1 regering
zouden behandeld worden met de aan hun rang verplichte onderscheiding.
De republikeinse soldaten zouden aanvankelijk behandeld worden als
krijgsgevangenen, doch er zouden regelingen getroffen worden, dat ztf zo
spoedig mogelijk ïn het burgerleven zouden kunnen terugkeren.
Antwoord; Voorzover nodig voot
de handhaving van orde en veilig
heid zijn bepaalde personen gearres
teerd en aan enkelen is huisarrest
opgelegd in het gebouw van de re
publikeinse delegatie te Batavia. In
het algemeen zijn er echter geen. ar
restaties verricht.
Vraag: Kan ongeveer worden aan
gegeven. wanneer de in het besluit
Bewind Indonesië in Overgangstijd
genoemde federale regering zal
worden ingesteld?
Antwoord: Uiteraard zal er voor
de instelling overleg worden ge
pleegd met de regeringen der ver
schillende Negaras, welk overleg zo
spoedig mogelijk zal plaats hebben.
Over dit tijdstip kunnen thans geen
mededelingen worden gedaan.
Vraag: Zullen in de federale,, ge
bieden republikeinse couranten jno-
gen blijven verschijnen?
Antwoord: Dat zal afhangen van
deze republikeinse couranten zelf, er
zullen alleen dan maatregelen wor
den genomen, indien /zulks -noodza
kelijk is voor de orde en de veilig
heid.
Vreeg: Zijn. er speciale maatrege
len genomen voor de veiligheid van
de Commissie voor Goede diensten,
die thans te Kalicerang verblijft?"
Antwoord: Ja. (De. heer Cochran
vertoeft op het ogenblik te Batavia,
de heren Critchley, -Herremans en
een aantal leden vsn de staf der
C.V.G.D. zijn te Kalioerang)
Op deze persconferentie, welke
o.a. door een aantal buitenlandse
correspondenten werd bijgewoond,
heeft dr, Beel een groot aantal vra
gen beantwoord, welke antwoorden
vervolgens door dr. Koets in het
Engels werden vertaald.
VrBag: Zullen Nederlandse, al
thans nïet-repubïikeinse bestuurs
ambtenaren. werkzaam 'worden ge
steld in onder Nederlandse contröle
gebrachte republikeinse gebieden en
welke maatregelen stelt de Neder
landse regering zich voer te nemen
met betrekking tot het bestuur in
bedoelde gebieden?
Antwoord: In de eerste tijd zal er
een militair bestuur zijn, waarbij
territoriale adviseurs van het be
stuur zullen worden ingeschakeld,
wier taak het is, zo 'spoedig mogelijk
het burgerlijk bestuur' weder in or
de te maken.
Vraag: Zijn er nog arrestaties te
verwachten van .te 'Batavia verblij
vende republikeinen?
BE LAATSTE DELEGATIE, die met de Republiek tot een oplossing
van de moeilijkheden trachtte te komen, was die van de ministers Stik
ker en Sassen en de heer Neher. Nog geen twee weken geleden keerde
deze ministeriële missie onucrrichterzake op Schipholster^!?.
Eadio-Indonesië te Bataria heeft een
dagorder omgeroepen 'van generaal
Spoor, die door de chef van het kabi
net werd voorgelezen en die1 luidt als
volgt:
„D6 regering heeft zich genoodzaakt
gezien uiteindelijk dc slotsom te trek
ken uit de souverelne rechten en plich
ten, die zij aU-nog over Indonesië uit
oefent. Op u wordt een beroep gedaan
de laatste acte to voltrekken, nu ln ein
deloze onderhandelingen het geduld is
uitgeput en geen andere weg meer
overblijft. Bij de afronding van uw
taak wek Ik u op, doortastend te-werk
tc gaan doch daarbij bovenal de mense
lijke eigenschappen, die u sieren, te
ontplooien. Beseft, dat gil geen krijgs
volk zijt doch brengers van recht cn
veiligheid aan de bevolking, die reeds
te lang zuchtte onder terreur en on
derdrukking, Verlicht haar noden, ver
meerdert deze niet. Onthoudt u dus
van elke daad. die niet de toets van
sterke critiek zou kunnen doorstaan.
Zijt beslist doch tevens menslievend
en ontziet andermans eigendom, Ik stel
mijn volle vertrouwen in uw houding.
Moge God u leiden en behoeden in de
komende dagen."
De vlce-admiraal A. A. -Plake, de
commandant der zeemacht In het Oos
ten. deed de volgende dagorder uitgaan
aan de Koninklijke Marine ln het Oos
ten, alsmede voor de schepen van de
dienst van scheepvaart onder operatief
bèvel van de C.Z.M.O.:
„Gedwongen door de iniutratle. de
terreur en het wanbeheer van. de repu
bliek en door de houding van do totaal
onhandelbare regering te Djogja, heeft
de Nederlandse regering het besluit ge
nomen, over te gaan tot een militaire
actie tegen de republiek. Wederom
roep ik u dus op, thans uw plicht je
gens Koningin en Vaderland, jegens Ne
derland en Indonesië te vervullen en
een militaire aetle te gaan ondernemen
tegen een niets ontziende vijand. Gij
kunt geroepen worden, het hoogste of
fer te brengen, want bij eon dergelijke
actie zullen ook wij verliezen lijden,
mnar bedenkt steeds, dat de beste ver
dediging steeds blijft de vernietiging I
van 's vijands tegenstand.
Wij komen in de republiek om orde
en rust, recht en wet te brengen, om
de volkeren, die thans onder republi
keins gezag leven, te bevrijden van een
regime van baatzucht cn onrechtvaar
digheid. De volkeren, ln de republiek
zijn onze vijanden niet. Onze vijanden
zijn de gewapende strijdkrachten met
hun aanhang van allerlei kwade ele
menten en de aan hun leiband lopende
regering'te Djogja.
Tracht dus het leed, dat de bevolking
door deze strijd zal ondergaan, zoveel
mogelijk te verzachten, van welke
landaard zij ook zij en toont u waardig
aan de hoge traditie van ons vorsten
huis en ons volk. krachtig en humaan.
Leve de Koningin."
Dc radio-omroep „Stem van vrij In
donesië" heeft te kwart over tien. een
dagorder omgeroepen van Soedirman,
welke de volgende vier punten omvatte:
1. Wij zijn aangevallen.
2. Op negentien December hebben de
Nederlandse strijdkrachten de aanval
geopend met als doel Djogja en Ma-
goewo.
3. Daarmee hebben zij het bestand
verworpen,
4. Dc republikeinse strijdkrachten
leggen de ten aanzien van de Neder
landse aanval opgestelde plannen ten
uitvoer.
Nadrukkelijk verklaarde de offi
ciële woordvoerder ze'is, dat de re
gering- aan de republiek gieen en
kele andere tijdslimiet voor haar
antwoord ha<j gesteld, 'dan die wel
ke met het woord, „onverwijld" kon
worden vertaald. Ook Zaterdag
avond toen het besluit, dat de re
gering in haar ochtendvergadering
had genomen, werd bekend ge
maakt, werd nog ontkend, dat er
een andere tijdslimiet was gesteld
door de Nederlandse regering. Zon
dagavond echter werd medegedeeld,
dat er, nadat de regering haar
brief aan Cochran had laten tele
graferen, met het verzoek om on
verwijld antwoord, nog een tweede
telegram is verzonden In de loop
van Vrijdag.
In dat telegram dat via de C.v.G.D.
aan de Republiek werd verzonden werd
de eis gesteld dnt het Republikeinse
antwoord vóór 18 December tien uuf
Java tijd, d.w.z. vóór drie uur in de
morgen Nederlandse tijd het uur
waarop ln Den Haag de regering bijeen
kwam binnen moest zijn. In diplo
matieke kringen verluidt, dat minister
Stikker aan de buitenlandse vertegen
woordiger zou hebben, meegedeeld, dat
dit ultimatum Vrijdag 5s uitgegaan van
de Hoge Vertegenwoordiger van de
Kroon, dr. L. J. M. Beel.
Bevestiging daarvan konden wij gis
teren noch vandaag krijgen- Men deel
de slechts mede r in tegenstelling tot
de tekst jvan de- regeringsverklaring
van Zaterdagavond dat de regering
zelf ln een nader telegram dit ultima
tum zou hebben gesteld.
Naar verluidt zou uit de gegevens
van de Nefis. de Nederlandse Intel
ligence Service, ztin gebleken, dat
er grote concentraties van troepen
aan de Republikeinse zijde van de
bestandslijn waren geconstateerd,
en dat daar uit en uit het feit dat
Soekarno zijn vertrek met een aan
tal Republikeinse figuren naar In
dia had aangekondigd, alsmede uit
bet feit, dat Hatta had Jaten weten
ziek te 2tin, voor de Hoge Ver
tegenwoordiger van de Kroon en
voor de Nederüandse regering zon
neklaar was komen vast te staan,
dat" de Republiek de Nederlandse
brief niet zou beantwoorden..
Dit heeft Batavia en Den Haag er
toe gebracht, het tweede telegram met
het ultimatieve uur te verzenden. Dit
uur is overschreden. En op grond daar
van heeft de regering Zaterdagmorgen
haar beslissing genomen. Eén ding Is
intussen niet opgehelderd.
•Zaterdagmorgen ontvingen de bladen
vrijwel onmiddellijk na elkaar twee te
legrammen uit Batavia, waarin werd
gemeld dat Cochran een nota van Hat
ta had medegebracht Tot Zondagavond
toe ts door Den Haag officieel ontkend
dat Cochran, die Zaterdag onmiddellijk
na zijn terugkeer uit Djogja in Batavia
r.aar de heer Elihk Schuurman is ge
gaan om rapport uit te brengen, eni
gerlei antwoord van Hatta bij zieh zou
hebben gehad. Dit is door alle woord
voerders met de meeste klem verze
kerd.
Zondagavond heeft minister Stikker
in zijn persconferentie echter medege
deeld, dat Cdchran bepaalde meningen
had kenbaar gemaakt. Hij voegde daar
echter aan toe. dat de mening van
Cochran niet kon worden beschouwd
als een antwoord van de republiek en
dat zij dütroni niet ter zake was. On
duidelijk blijft echter welke „mening"
de heer Cochran kenbaar heeft ge
maakt.
Minister Stikker heeft tijdena
zijn persconferentie de grote dank
van de Nederlandse regering- je
gens de C.v.G.D. uitgesproken. Uit
drukkelijk gaf hij daarbij uiting
aan zeer grote waardering voor de
bijzondere inspanningen welke Co
chran zich heeft getroost om een
oplossing te bereiken.
Vraag: 1
'edeeld o
gedeeld over de reis van president
Soekarno naar India?
Antwoord: De regering ie niets
meer bekend dan wat daaromtrent
in de pers is gepubliceerd!
Vraag: Is de republikeinse good-
■willmissie naar Oost Indonesië ver
trokken?
Antwoord: Neen.
Desgevraagd verklaarde dr. Beel,
dat er geen briefcensuur is inge
steld. De vraag, wanneer de actie is
begonnen, werd beantwoord met: te
middernacht van Zaterdag op Zon
dag, Verder verklaarde dr. Beel op
desbetreffende vragen nog, dat voor
het ogenblik de vertegenwoordigers
der pers liog niet ih de gelegenheid
kunnen, worden gesteld, een bezoek
te brengen aan. de onder Nederland
se controle komende republikeinse
gebieden.
Er is geen overleg gepleegd met
de vertegenwoordigers der deelsta
ten. die echter wel tijdig zijn inge
licht
Aan dr. Darmasetiawan en enige
anderen is huisarrest opgelegd in
het gebouwvan de republikeinse
delegatie te Batavia.
Aldus dr. Beel op de persconferen
tie.
(Van onze Haagse redacteur)
Een woordvoerder van het mi
nisterie van 'Overzeese Gebiedsde
len, de heer TJrzone, maakte Zon
dagavond hekend, dat het in de be
doeling ligt de Republiek staatkun
dig zo spoedig mogelijk „aan te ha
ken" bü de bestuursvorm voor de
andere onder Nederlandse controle
staande gebieden. Hjj achtte geens
zins uitgesloten en voor Sumatra
zelfs waarschijnlijk, dat de bevol
king ln de tot nu toe onder repu
blikeins gezag staande gebieden de
wens te kennen zou geven zich in
verschillende deelstaten te organi
seren.
Onwaarschijnlijk achtte hg, dat
de gebieden die tot nu toe onder de
republiek ressorteerden reeds aan
stonds in de interim-regering zullen
worden vertegenwoordigd. Dit zou
echter wel' zo spoedig mogelijk ge
schieden.
De heer Stikker zeïde ïn dit ver
band. in de andere persconferentie
dat met republikeinse deskundigen
indertijd reeds een technische rege
ling ïs ontworpen, welke had. moe
ten worden toegepast bg de inscha
keling van de republiek ln de fe
deratie. Een deel van deze regeling
zal wellicht in de toekomst bruik
baar blijken te zgn.
De minister van. Buitenlandse Za
ken gaf te kennen, dat er ook naar
zijn oordeel verschillende figuren in
de leiding van de republiek zijn,
waarmee men in de toekomst zou
kunnen samenwerken. De heer Ur-
zone gaf in ziin persconferentie nog
te kennen, dat wordt gerekend op
een spoedige instelling van de in
terim-regering ingevolge het be
sluit BJ.O, (Bewind Indonesië in
Overgangstijd).
Volgens een uitzending van de Dienst Legcrcontactcn via radio Indonesië
werd Zondagmiddag medegedeeld, dat kort na de bezetting van Djogja,
president Soekarno, de vice-president Moh. Hatta, de oud-premier Soetan
Sjahrir, air-commodore Soeriadarma, de minister van Buitenlandse Zaken
Hadji Agoes Sallm en een twaalftal andere republikeinse autoriteiten
werden geïnterneerd.
Tl schrift hebben geknipt,
iyi ET een grillige maar ook ïandschap-
liin Steekt de pan en stadsgezichten
jj r QCTr, uit de hen vertrouwde
bosrand af tegen een Sfyee^ souvenirs aan
effen, blauw-zwarte thuis en bovenal por-
hemel. Binnen de tretten van familie.
i p_f vrotno, verloofde of
omheining van het TOej5je- y00T <jG soldaat
prikkeldraad staan dat Sijn alles. Steeds
hier en daar ver- weer valt zijn oog erop
spreid wat kampong.
huisjes. En uit diver- sombere land aan de
se kieren en spleten Noordzee, dat hem zo
straalt een flauw jgf lds;aaflt ie porir(,t_
schijnsel naar buiten, ten met zich mede.
Jn'al die huisjes, die waar hij ook gaat,
het tijdelijk kwartier
zyn van Nederlandse
militairen in Indonesië
hangen foto's aan de
wand. Zij getuigen van
die onzichtbare en toch
zo sterke banden met
een verfomfaaid ka-
inderboekje of in een
lortefeuille en telkens
weer manen zij hem
tot het schrijvenvan
een brief met zijn er
varingen in dit vreem-
thuis. Zij zijn het ge- de land. Het sijn prent-
luk, en het verdriet jes, die hem over zijn
van deze soldaten
spreken van het ver
langen, dat hen met
Nederland verbindt.
Er zijn natuurlijk
plaatjes bi? van lief
tallige meisjesdie zij
uit een of ander tijd-
móeïtijke ogenblikken
heen helpen, hem een
steun zijn, als hij voor
een beslissing staat.
En hier, in Neder
land. Buiten slaat de
regen tegen de ruiten.
Het fs toctrm in de
huiskamer, waar ech
ter steeds een plaats
onbezet blijft. Op het
dressoir te midden van
wat snuisterijen staat
een foto op de ere
plaats. Het is het por
tret van ..hun jongen".
Laat radiospreker en
kranten het hebben
over „de mannen over
zee", voor zijn „thnis"
blijft de soldaat «ïtijd
een jongen. Nu is hij
ver weg, maar er komt
een dag, dat hij het
huis weer zal vullen
met zijn rumoer. En
ook dit portret is een
herinnering, een kost
baar souvenir. Het
doet de brieven nog
eerts herlezen, die men
eigenlijk al van buiten
kent en maant om zelf
te schrijven over al die
nietigheden van het
dagelijkse leven, die
de man over zee meer
dan ellenlange artike
len van ervaren schrij
vers het gevoel geven
deel te blijven uitma
ken van de gemeen
schap, die hij tijdelijk
moest vaarwel zeggen.
In deze uitzending werd voorts
medegedeeld, dat een aantal leden
van het K.N.I.P. (voorlopig repu-
b^keins parlement) werd geïnter
neerd. Hierbij bevond zich de voor
zitter van het K.N.I.P. mr. A. Saat.
De geïnterneerden zijn- onderge
bracht in het palei3 van de presi
dent of dc ambtswonnig van de
vice-president.
Van officiële zijde wordt aan dit
bericht toegevoegd, dat president
Soekarno hot voomemefi had dezer
dagen' in gezelschap van enige mi
nisters en adviseurs naar India te
gaan, was in de eerste plaats op 16
dezer door hem openbaar aange
kondigd in een dagorder. Voorts
was het de regering bekend, dat
aan de republikeinse vertegenwoor
diger van New Delhi de komst van
Soekarno op 20 December aldaar
was aangekondigd. Soekarno zou
17 dezer vertrekken om via Fort da
Cock, waar h(j de 18e 's avonds een
receptie zou houden, naar Hangoc^i
in India te vliegen. Aangezien geen
tegengesteld bericht meer werd
ontvangen, werd verwacht, dat de
reis conform het opgestelde pro
gramma zou worden uitgevoerd, zo
dat de regering in haar communi
qué van Zaterdag dit vertrek als
een vaststaand feit naar voren
heeft menen te kunnen brengen.
Blijkens heden ontvangen persbe
richten is echter het toestel, dat
Soekarno zou komen halen, in Sin
gapore onklaar geraakt. Hieraan is
het toe te schreven dat Soekarno
niet uit Djogja heeft kunnen ver
trekken.
(Van onze Haagse redacteur)
Zondagavond werd door een.
woordvoerder van het ministe
rie van. Overzeese Gebiedsdelen
in den Haag met klem de aan
dacht erop gevestigd, dat er in,
de dagen na de zestiende De
cember - de dag waarop de Ne-
der lands e brief aan Hatta via
Cochran werd verzonden - een
overstelpend aantal aanwijzin
gen is binnengekomen, waaruit
enerzijds bleek, dat de republi
keinse regering niet tot wijziging
van haar standpunt bereid was,
en waaruit voorts duidelijk aan
het licht trad, dat de republiek
voorbereidingen voor vergaan
de infiltratie-acties zou hebben
getroffen.
De woordvoerder wee3 erop, dat
meer dan 100-000 man T.NJ.-troe-
pen langs de bestandslijn, aan de
Westelijke grens van de Republiek
waren geconcentreerd. 4
In buitenlandse kringen in- Den.
Haag toont men zich echter ver-1
baasd over het feit, dat de repu
blikeinse regering, die kennelijk
niet In staat is geweest ïn haar ge
bied orde op zaken te stellen, wel
in staat zou sjjn een zoveel eisende
actie te organiseren als de 1-
Jauuari-actie, welke door de Neder
landse Inlichtingen Dienst is gesig-
naleerd.
De woordvoerder van Overzeese
Gebiedsdelen, i'cstigde er de aan
dacht op, dat de thans begonnen,
actie allerminst tevoren is „ge-'
pland". Deze moet uitsluitend als
een sluitstuk van de politiek der
Nederlandse regering worden ge
zien. Eerst toen al het andere was
mislukt, moest onverwijld tot deze
actie worden overgegaan. Dit ie
echter een besluit van het allerlaat
ste ogenblik geweest.
Hij wees er in dit verband dat
ondanks het feit dat de ReA !*k
op 16 December haar afwi^iid.
standpunt in een officieel commu
niqué had kenbaar gemaakt,. de.Ne-
derlandse regering is blijven wach
ten totdat de gestelde tijd was ver
streken. De heer Stikker heeft er
nog op gewezen, dat Hatta tijdens
het eerste bezoek van de heer Stik
ker verklaard heeft, dat de repu
blikeinse strgdmacht 200.000 'man
omvatte. Bij een volgende gelegen
heid heeft hrj dje stetkte op 300.000
man geschat, terwijl'hij nog later
het getal 460.000 noemde. Bij die
gelegenheid vestigde Hatta er ech
ter de aandacht op, dat 160.000
man bij de rationalisatie 'naar huis
waren gezonden,
De heer Stikker zag;in het feit
dat de republikeinse regering zelf
geen duidelijk beeld van haar strijd
krachten had, een bewijs te meer»
dat Nederland van de eis dat er een.
eenhoofdige' legerleiding; moést ko
men allerminst kon afstappen.
Zaterdagmorgen oqj elf uur
werd de Nederlandse pers op
het ministerie van Overzeese
Gebiedsdelen bijeengeroepen dm
op de hoogte te worden gesteld
van het feit, dat de ministerraad
in alle vroegte bijeen was ge
komen om de situatie te bespre
ken, zoals,toen officieel werd
meegedeeld.
Hoewel er teen reeds aanduidin
gen waren voor een politionele ac
tie, werd door de officiële woord
voerder van de regering verzekerd,
dat dc situatie wel ernstig, doch niet
zeer ernstig was. Ook verzekerde hij
dat de brief van de Nederlandse re
gering aan Cochran, waarin van „on
verwijld" werd gesproken, aller
minst een ultimatief karakter droeg.
Toen de journalisten tegen twaalf
uur uiteen gingen bestond algemeen
de indruk, dat vóór Maandag geen
beslissingen door de regering zouden
worden genomen.
Anders werd het echter toen
men voor het ministerie van
Buitenlandse Zaken aan de
overzijde van het Plein een op-
merkelijke activiteit ontwaarde.
Ambassadeursen ambassade
raden van de belangrijkste mo
gendheden gingen af ert aan. En
zo ontstond in politieke, diplo-
matieke en journalistieke krin
gen het gerucht, dat nog diezelf
de dag de politie-actie zou be
ginnen.
In het begin van de avond werd
dit gerucht versterkt toen uit Lon
den het bericht werd ontvangen, dat
de Nederlandse ambassade aldaar
aan de pers had meegedeeld, dat de
actie inderdaad die avond zou wor
den ingezet. Deze mededeling van
de ambassade die blijkbaar aan
een fout in de regie te wijten was
verhoogde de spanning nog. Op ieder
heel uur worden de journalisten
naar Overzeese Gebiedsdelen ontbo
den, telkcnmalé echter weer tever
geefs. Tot om elf uur eindelijk de
officiële mededeling de vermoedens
kwam bevestigen.
Omstreeks twaalf uur in de mid
dag heeft minister Stikker de eerste
buitenlandse vertegenwoordigers bij
zich ontvangen en hen op de hoogte
gesteld van het besluit dat de Ne
derlandse regering des morgens had
genomen. Voor verschillende verte
genwoordigers van de grote mogend
heden schijnt de mededeling van de
Nederlandse minister van Buiten
landse Zaken een ernstige verras
sing te zijn geweest, evenals blijk
baar voor hun regeringen. Daarop
schijnt ook te wijzen het feit, dat de
Amerikaanse regering, die aanvan
kelijk haar, woordvoerders had doen
verklaren, dat zij een afwachtende
houding zou aannemen, Zondag later
op de dag het besluit nam de Vei
ligheidsraad te verzoeken de zaak in
behandeling te nemen.
