Doorman's vloot gaat roemrijk ten
onder in de Javazee
5Meester Zimmer in Lier weet wat een L Ais
In Indonesië gestage strijd
tegen analfabetisme
7
27 Februari 1942:
Poging Japanse invasie van Java
uit te stellen mislukt
Volle kracht vooruit
in het rookgordijn
Wie aan de slag willen
en kunnen gaan
Delta-pompen naar
Egypte
Medische Zondagdienst
Stem des Volks gaf een geslaagd
Jubileumconcert
Zuid-Amerika en zijn
tegenstellingen
Een groot zoon van de stad
aan de Nethe
Omstreeks 1956 kan iedere inwoner van de
Archipel lezen en schrijven
Onderwijs stelt vele
problemen
„Italië-prijs" ingesteld
voor radio-werk
Zaterdag 26 Februari 1949
MORGEN zal het precies zeven Jaar geleden rijn, dat Schout bil Nacht
Karei Doorman met de geallieerde schepen, die onder rijn com
mando, stonden een heldhaftige maar vergeefse poging deed de Japanse
invasie op Java uit te stellen, totdat meer krachten ter verdediging be
schikbaar zouden zijn. Aan deze poging; die in de geschiedenis bekend
staat als de slag in.de Javazee, waren reeds diverse maritieme acties
vooraf gegaan.
Verschillende malen reeds hadden
de gecombineerde, vloten, waarover
admiraal CV'E. L, Helfrich het op
perbevel voerde, contact met de
vijand gemaakt. De schepelingen
hadden reeds tal van.' verkennings
tochten achter zich en nachten zon
der slaap. Nog op 26 Februari had
Doorman bericht ontvangen dat een
vijandelijke strijdmacht in de Java
zee was gesignaleerd en de ganse
nacht had. hg er naar gezocht. De
volgende morgen, langs de noord
kust van Java stomend, zond hij
Helfrich een telegram, waarin hij
hem meldde, dat de uitputtings-
grens van zijn bemanningen reeds
lang was overschreden. Doorman
was op weg naar Soerabaja. Maar
nog voor zijn smaldeel die basis
bereikte, kwam de tijding binnen
dat veertig Japanse transportsche
pen in aantocht waren, die geëscor
teerd werden door twea of drie
kruisers en enige jagers. Ondanks
de toestand waarin hij verkeerde
kreeg Doorman het bevel da vijand
op te zoeken en aan te vallen, zon
der zich om luchtaanvallen te be
kommeren. Tegen vier uur stootte
hij op een Japanse vloot, die onder
me er a cht kruisers telde
Om half vijf opende de vijand het
vuur van grote afstand, hetgeen
mogelijk was, doordat de Japanse
schepen leder over tien kanonnen
van 20 cm. beschikten, De gealli
eerde-schepen hadden ieder slechts
zes van dergelijke kanonnen, maar
toch verliep de strijd aanvankelijk
niet ongunstig. De eerste salvo's Van
de Houston en de Exeter lagen al
dadelijk dekkend. De zware Japanse
oorlogsbodems richtten hun vuur
op Doormans schip, maar het werd
niet beantwoord.
Karei Doorman; „Ik' val aan,
volg mij",
scherm in en da Eleetra werd nim
mer meer gezien.
Gelijke strijd
Doorman gaf bevel over stuur
boord naar de vijand toe te draaien.
De afstand die de schepen scheidde
werd daardoor verkleind tot onge
veer achttien kilometer. Terwijl
men op de nieuwe koera ging kwam
heel de geallieerde linie in actie. De
vijand was tweemaal zo sterk be
wapend en men kreeg het heel
zwaar te verduren.'De geallieerden
hadden echter een betere bepant
sering dan de Japanners en uit
stekende kanonniers.'-De vijandelij
ke zware kruisers brandden fel en
begonnen zich terug te trekken.
Een der lichte Japanse kruisers
kreeg een voltreffer van de De
Ruyter. De strijd ging gelijk op en
het smaldeel van Doorman kwam
zelfs iets in het voordeel. Zo bleef
het tot vijf uur.
Toen zond de Japanse admiraal
^plotseling acht zware jagers uit
"het einde van zgn formatie op de
geallieerden af voor een torpedo-
aanval. Op hetzelfde ogenblik
naderde voor de Japanse formatie
uit een tweede groep vijandelijke
schepen, aangevoerd door jagers.
De Jupiter en de Eleptra, die zich
aan het hoofd van de geallieerde
linie bevonden, waren de enige be
schikbare schepen om deze aanval
te keren. Zij stormden met volle
kracht vooruit het Japanse rook-
Bij het Bureau Schiedam van het
Gewestelijk Arbeidsbureau stonden op
23 Februari de volgende aangeboden en
gevraagde arbeidskrachten genoteerd;
AANGEBODEN ARBEIDSKRACHTEN
Bouwbedrijven: Schilders, metselaars,
vloerenleggcrs.
Metaalbedrijven; Chauffeurs.
Alg. Bedrijven: Boekhouders, kantoor
bedienden, incasseerder, expeditie-
knechts. magazijnbedienden, kellners.
leerling kok. musici, portiers, schoen
makers. vertegenwoordiger, ongeschool
de arbeiders, chem-, wasser, distüla-
teurskneebt winkelbedienden, winkel
bediende herenconlectfe. drogist, glas
slijper, fotograaf. cartonnage werkers,
bezorgers, kapper, verbandmeester,
•Jeugd: Leerling timmerman (Nieuw
bouw). chauffeur. magazijnbediende,
jongste bediende. magazijn.rexpectietie-
knecht. 1.3. banketbakker. 1.1. electri-
ciën.
Vrouwen: Leerling verkoopster, ste
no-typiste (moderne talen), behan
gersnaaister (thuiswerk), leerling naai
sters.
GEVRAAGDE ARBEIDSKRACHTEN
Bouwbedrijven; Timmerlieden, mach.
houtbewerker meubelmaker, kuiper,
kistenmaker," meubelspuiter-afwerker,
Metaalbedrijven: Bankwerkers, bui-
•tenbankwerkers. electr. lasser (NVL).
gereedschapmakers. gereedsctiapslij-
pers, constr. monteurs, koperslagers,
vormers, metaaldraaiers (geschoold en
revolver)metaalfraisers. metaalscha-
vers. metaalslijpers. plaatwerkers,
echeepsbikkers, pre cïsiebank werkers,
pupenmonteurs, scheepsijzerwerkers.
smeden (grof cn kachel), sollicitanten
voor omscholing voorsla anders, giete-
rijsjouwers. bikkers, fabrieksarbeiders
voor metaalindustrie, scheepstimmer
lieden, scheepmakers, constructeurs
staalbouw, rijwiellakkers en biezers.
Alg. Bedrijven; Letterzetters, boek
drukkers. drukkerij binder, fabrieksar
beiders. aank. glas in loodzetter. aank.
bedienden, drukkerij inkoper, wijnko-
persknecht, kleermaker, brood- on
banketbakker. broodbakker-bezorger,
aank. etaleur, In de Limburgse mijnen
kunnen flinke ongehuwde arbeiders
geplaatst worden. leeftijd 18-30 jaar.
Jeugd: Bakker-bezorger, borstelma
kers cartonn age werkers, drukkers, for-
ceur. glas in loodzetter. glassnijders.
granietwerkers kunststeen), kurken
snijders, koperslagers. kopergieters,
mach. bankwerkers, metaaldraaiers,
loodgieters, .fitters, smid-bankwerkers,
vormers, letterzetters, slagersjongen,
halfwas-slager, mach. houtbewerkers,
cantine hulpen, leerling meubelmakers,
leerling scheepstimmerman, leerling
opticien, magazün/bestfcljongen. leer
ling 1. 2 kt. MTS.
Vrouwen; Dagmeisjes, fabrieksmeis
jes. verkoopster (kruidenierswaren),
strijksters, wasserijmeisjes, vlaggen-
naaisters- (geen thuiswerk). flinke
werksters, leerling corsettennaaister.
kapsters, ip?'sjes voor licht montage
werk. jonf,*"* bedienden. bekwame
verkoopster, leerltng verkoopster (17
jaar), bekwame hoofdjuffrouw voor
fabriek.
Exeter uitgeschakeld
Van dat ogenblik af gingen de
zaken steeds slechter. De Perth en.
de Java moesten hun vuur verleg
gen om met de toestormende Ja
panse jagers af te rekenen en om
kwart over vijf wist een der Japan
se kruisers, die zich kreupel uit
zijn linie terug trok met zijn
laatste salvo de Exeter in het ketel-
ruim .te treffen. De hoofd-leiding
barstte opètt en deze Britse kruiser
draaide hard naar bakboord uit",
van de vijandelijke torpedoaanval
af. Temidden van rook en granaat-
inslagen draaide de Perth met'de
Exeter mee om het gekwetste schip
in een nevelgordijn te wikkelen.
Ook de Witte de With, de Korte-
nacr en de Britse jager Encounter
snelden toe om bij het leggen van
het rookgordijn te helpen en Door
man op de De Ruyter kon niets an
ders doen dan meedraaien en de ge
vechtslinie verbreken. Op dat ogen
blik trof een torpedo de Kortenaer
midscheeps en de Nederlandse jager
brak doormidden, terwgl een kolom
van rook opsteeg. Twee Japanse
jagers trof pal daarop hetzelfde
lot..
Doorman was in de avond zonder
bescherming van jagers, die alle
olie waren gaan Iaden. Toen kwam
hij in contact met een linie Japan
se -kruisers. Er ontbrandde een ge
vecht, waarin de Houston al dade
lijk werd getroffen;- Terwijl de ge
allieerde kruiserlinie afdraaide,
vloog het achterste schip, de Java,
plotseling in de lucht. Éven later
gebeurde hetzelfde met Doorman's
vlaggeschip de De Ruyter. Of zij
getorpedeerd werden wat het
waarschijnlijkste is of op mynen
liepen, is niet met zekerheid be
kend. De belde andere kruisers, al
les wat er van de geallieerde vloot
over was, draaiden af en bereikten
in de morgen Tandjong Priok.
En ver in het Zuiden, in de Indi
sche Oceaan, werd de Langley, die
met een kostbare lading vliegtuigen
voor de verdediging van Java, op
weg naar Tjilatjap was, door Ja
panse vliegtuigen ontdekt en tot
zinken gebracht..Java lag voor
de Japanners open! w
De slag'in de Javazee'heeft, on
danks de tragische afloop, het be
wijs geleverd, dat ons marineper
soneel niet voor niets zulk een uit
stekende roep in de wereld heeft.
Onze vloot heeft Indië niet In de
steek willen laten en het feit, dat
Japan tegen Indonesië te vechten
kreeg stuurde zijn plannen (eerst
het onbeschermde Australië bezet-,
ten, daar Indië dan als een rippe
vrucht de Japanners in de schoot
zou vallen)radicaal -in de war.
Door het oponthoud van drie maan-,
den kreeg Amerika de gelegenheid
Australië te beschermen en zelf zjjn
zeestrijdkrachten weer te herstellen
van de slag, die huh bij Pearl Har-,
bour was toegebracht. Zodoende kon
zijn vloot na drie maanden de Ja
panse verslaan. Dat was het keer-,
punt in de oorlog. Practisch was
toen het lot van Japan beslist.
De Egyptische regering heeft het
plan opgevat, om alle kleine dorpen
in Egypte van een drinkwaterlei
ding te voorzien. Zodoende wil men
de hygiënische toestanden aanmer
kelijk verbeteren om in de toekomst
eventuele epidemieën te voorkomen.
'Daar deze dorpen - niet altijd een
electrische-str oomvoorziening heb-
ben, zullen de „Delta"-pompen door
Dieselmotoren worden aangedreven.
De pompen zullenhet water be
trekken uit artesische putten en de
bevolking aldus van zuiver water
voorziijn. Het ligt in de bedoeling
van de Egyptische regering, elk
jaar in een andere sector, een ge
lijk aantal stations in te richten.
Het eerste project, waarvoor thans
150 „Delta"-pompen zjjn besteld,
zal dan gedurende 5 achtereenvol
gende jaren worden herhaald. Een
soort 5 jarenplan dus. Daar dit
project, ook al vanwege haar om
vang, de belangstelling had van
nagenoeg alle belangrijke pompen-
fabrieken uit de gehele wereld, ia
de concurrentie behoorlijk groot
geweest. Bovendien werden door de'
Egyptische regering hoge .eisen
gesteld. Het stemt daarom tot vol
doening te weten, dat uit 26 aan
biedingen, die van de Nederlandse
pompenfabriek „Delta" werd „uit
verkoren".
Van Zaterdagmiddag 3 uur tot Zon
dagavond 12» uur wordt de medische
dienst "waargenomen door dr. J. J. G, de
Maeyer, Bjc.Laan 30, tel. 6BI63; dr. H.
W. Gasteren van Csttenburch, B.KXaan
41, te], 69952; dr. W. A. de Ridder, Stad
houderslaan 46, tel. 67590.
Geopend is apotheek Evers. Lange
Haven 81.
Het gerechtshof te 's Graven-
hage behandelde de zaak tegen J.
A. M. J.f industrieel te Schiedam
die bij het inspannen van 'n paard
voor een tilbury zijn knecht een
schop zou hebben gegeven, doch
beweerde slechts de bedoeling fe
hebben gehad het pahrd te raken.
De Rotterdamsche rechtbank had
hem 7 dagen, gevangenisstraf apge-
legd. -
Een nouveauté in een strafproce
dure deed zich ter strafrechtzitting
voor, h.l. gephotografeerde getui
genverklaringen. De advocaat-ge
neraal mr. Reitsmameende, dat
aan 'n dergelijke bewijsbestrijding
weinig tu aarde kan morden toege
kend, ontbrekend aan gewone fo-
tagraphieën alle leven; let-- anders
waren de modernste toepassing der
photografien.l. de kinematografi-
sche reconstructie uan een jeit, b.v.
by een ingewikkelde vechtpartij,
teaarbij de dader eener gepleegde
mishandeling zou moeten worden
aangewezen.. Hij u order de bevesti
ging vanhet vonnis.
Hedenmorgen is een paard ge
spannen voor een spoelingwagen in
de Frankenstraat dood gevallen.
Het beestis afgekeurd en in de
-DiePioek begraven.
De „Temps" vertelt, dat, naar
gistermorgen door den minister van
justitie Lebret in den Franschen
ministerraad werd medegedeeld,
het Hof van Cassatie heden reeds
volgens de nieuwe wet een zitting
zal houden van alle kamers in ver-
eenigihg óver dé zaak Dreyfus.
Blijkt dit inderdaad zoo te zijn, dan
mag er zeker wel uit opgemaakt
worden, dat men voornemens is ru
ook spoed achter de zaak te zetten
om Frankrijk zoo spoedig mogelijk
van deze nachtmerrie te verlossen.
Casino Coolsingel Rotterdam.
Directie Soesman. Tele joon 1650.
Zonder bluf algemeen en door el-
ken bezoeker als ook buitenstaan
ders wordt eerlijk erkend, dat de
door mij aangekochte Royal Bio
scope en de kolossale verscheiden
heid van gekleurde levende beel
den de beste machine is, die er tot
heden bestaat. Elke avond ca. 22
levende beelden. (Adv.).
Kampioen tafeltennissers
demonsteerden
Het was een goede gedachte van
de Schiedam.se tafeltcnnisclub TCK
(The Celluloid Killers) om enige
prominente spelers uit te nodigen
in onze stad een demonstratie te
geven. In het' Verenigingslokaal
hééft deze Woensdagavond plaats
gehad en de organiserende vereni
ging kan met grote tevredenheid op
dit van grote propagandistische
waarde zijnde sportgebeuren terug
zien, Margot van Wijk, kampioene
van Nederland, moest zowaar het
onderspit delven in haar partij te
gen Tineke MosterdDe Zeeuw,
maar de meervoudige Nederlandse
kampioen Cor de Bruy had geen
moeite met de Schiedammer J._Q.
de Ruiter, Ook de andere partijen
genoten de volle aandacht-en droe
gen er het hare toe bij, dat de de
monstratie èn voor TCK èn voorde
spelers een volledig succes is ge
worden.
Er is een tijd geweestdat de melkboer rs morgens door de straten kwam
zijn komst luid aankondigend met hoorn of bel. Hoog op zijn wagen
stonden de koperen kannen met hun glimmende buiken dan'parmantig
te fonkelen in dc zon, als waren zij van echt goud... Vandaag aan de
dag is dit alles niet meer. De wagen is een bakfiets geworden, de kannen
werden melkbussen en de rest van de ruimte wordt opgevuld met fles
sen, nolle en lege.'De zon is echter dezelfde gebleven en evenals vroe
ger speelt zij met haar licht over dit melkboer-tafreeltje in het vroege
voorjaar van 1949.;
MERCURIUS HEEFT GOEDE
PLANNEN
Woensdagavond zijndc jonge
bandels- en kantoorbedienden weer
bij elkaar geweest, en zoals trou
wens voorlopig iedere Woensdag
het geval zal zijn. hebben ze de za
ken besproken, die z© willen uit
voeren.
Allereerst gaan ze Zaterdagavond
op visite bij hun Rotterdamse col
lega's en wel in het gymnastiek
lokaal van de Zwarte Paardenstraat
111. Een sport en spelavond wordt
daar gehouden. Vertrek 6.45 tram
halte. Aanvang half acht.
Dan hopen ze op korte termijn
een filmavond te organiseren en wat
verder ligt er nog een weekend in 't
verschiet. Met Pasen hopen ze nl.
naar de Jeugdherberg Ockenburgh
te Loosduinen te gaan, alwaar de
groep gast is van de Haagse afde
ling.
Nog verder weg staat er een Pink
sterkamp te Lunteren op het pro
gramma en als hoogtepunt van dit
jaar het Vacantiekamp op de Sche-
lenberg te Lunteren in het Jeugd-
gebouw van de Bond. Spaarboekjes
zullen worden afgegeven, zodat we
kelijks gespaard kan worden om de
uitgaven ineens zo laag mogelijk te
houden.
Nadat al deze plannen bespro
ken waren, werd het bekende vraag-
en anttvoord-spel met succes toege
past. Vier meisjes moesten het te
gen vier jongens opnemen en na het
stellen van 24 vragen kon de jury
vaststellen dat de meisjes 7 pnt en
de jongens 8)4 pnt hadden behaald.
Nobel kamermuziekspel
voor de V.U.
Het Arbeiders-Zangkoor „De Stem des
Volks" R.M., heeft gisteravond in de
Xonünginnekerk zjjn 45-jarig bestaan, en-
tevens het 35-jarb, jubileum van rijn
dirigent. Hendrik Altink, herdacht met
een uitvoering van Le Chant de la
Cloche van Vincent d'Indy.
Dat de keuze op dit werk was gevallen
laat zich wel Ingrijpen. Deze partituur
bevat weliswaar bladzijden die niet
altijd even persoonlijk en belangrijk van
inventie zijn.-Maar over het geheel ge
nomen is het muziek die om haar warme
melodiek en prachtige instrumentatie
ook thans nog vele aantrekkelijkheden
biedt. Bovendien krijgt het koor een
niet eenvoudige, doch niettemin dank
bare taak tc vervullen. -
De jubilerende vereniging heeft met
dc weergave ervan veel eer ingelegd. Er
werd mét overgave gezongen en de
kfankproductie gaf aanleiding tot veel
waardering. Ze getuigde van een zorg
vuldige voorbereiding en muntte vaak
uit door goed getroffen dynamische
sehakWngen, Wel kwam een enkele
maal de intonatie in gedrang, waren er,
wel eens ogenblikken waarin, de vrou
wenstemmen' iets te "onbeheerst klonken.
Al met al echter heeft het koor met
deze uitvoerirg een prestatie -geleverd
waarop het trots kan zijn. Veel bewon
dering kan'men tevens hebben voor de
wijze waarop de dirigent zijn discipelen
door de dikwijls zeer moeilijke passages
heenhielp. Hij bewees hiermede een be
gaafd koorpaedagoog te zijn.
Corry Bijster, sopraan, Mane .Naveu,
alt, Han le Fèvre, tenor en Otto Cou
perus, bariton, verleenden hun solisti
sche medewerking, terwijl het Philhar-
monisch Orkest voor een volgzame be
geleiding zorgde.
Het talrijke publiek heeft alle uit
voerenden warme bijval geschonken.
De. violist Simon Goldberg en de
pianist Stefan Askenase speelden voor
de leden der Volks-Univcrsitelt een drie
tal sonates (resp. op. 12 In'.D gr., t.,
op. 96 in G gr. I. cn op, 47 in A gr. t.,
de 'z.g. Kreutzer-sonale] van Beethoven.
Belde kunstenaars toonden zich mees
terlijke kamermuziekspelers. In dit
nobele ensemblespel werd de Indruk
wekkende techniek geheel ondergeschikt
aan het kunstwerk gemaakt, Eeh vol
komen uitschakeling van elk virtuoos
vertoon, een beheerste doch brandende'
herscheppingsdrift, benevens een groot
stijlbegrip, kenmerkten dit* meesterlijk
musiceren. Herman van Bóm
Schaakmatch door de
aether
Hollandradio P-T.T. en de Radio
Corporation of America zullen het
technische gedeelte verzorgen van
een schaakwedstrijd tussen tien
schakers van de Amsterdamse ef
fectenbeurs en tien van de effecten
beurs te New York; 'Deze wedstrijd
zal, via de aether, Zaterdag 5 Maart
worden gespeeld onder leiding van
Hans Kmoch, die zich' in Amerika
bevindt. Eenzelfde wedstrijd, verle
den jaar, werd door de Amsterdam
se beursmensen gewonnen met 5>5
4i/2.
Het is een uitstekende gedachte
geweest van de Zweeds-Nederland
se "Vereniging in Rotterdam, mr.
W. J. v. Balen uit te nodigen' tot
het houden van een lezing over
Zuid-Amerika. Mr. v. Balen is de
kenner 'bij uitnemendheid van
Zuid-Amerika, heeft verscheidene
boeken geschreven over dit enor
me gebied, dat een werelddeel op
zichzelf Is, en binnenkort zal weer
een boek van zijn hand verschij
nen, Met fraaie lichtbeelden ver
duidelijkte hij zijn uiteenzetting.
Zelden hebben wij het fraaie
landschap van Zuid-Amerika, dat
met zijn tropische bossen, het
enorme Andesgebergte, het woeste
Patagonië en bovenal met zijn
prachtige steden zo geheel anders
is dan West-JEuropa, tijdens een
lezing meer kunnen bewonderen
dan Vrijdagavond in de Zweedse
kerk aan de Parklaan.
„Hebt ge de Zimmertoren reedsbezocht," vraagt men. U steevast,
wanneer ge voor de eerste; maal ih Lier, vertoeft en niet zodra is van
Uw onwetendheid blijk, gegeven, of er loopt al 'n Lierenaar met U mee
naar het Wilsonpiein, waar in een ;oude middeleeuwse toren de schep
pingen van de meester-horlogemaker Zimmer kunnen worden bewon
derd. De man, "dié hierheen uniëk uurwerk in elkaar zette,'dat zijn
weerga wel nergens zal vinden, kunt U vandaag, aan de dag ih Lier ook
nog tegenkomen en als een plaatselijke bèroemdheid wordt hij dan
aangewezen. Lier is trots op meester Zimmer en terecht.
DIES NATADIS
De Societas Studiosorum Refer-
matorum, afd, Rotterdam, viert op
Vrijdag II Maart haar 31ste dies
natalis. Het bescheiden programma
vermeldt een receptie in Galand-
West van 3.30-5 uur, een vergade
ring in dezelfde zaal 's avonds om
7 uur en een souper in de Rotonde'
van het Beursgebouw, aanvang 12
uur. .- -
In 't honderdste hedenkings-
jaar van België's onafhanke
lijkheid schonk de 42-jarige
Lierse horlogermaker Lodewijk
Zimmer, die ook zorgt voor de
klokken van zijn Koning, zijn
vaderstad een bijzonder uur
werk dat behalve de tijd nog
vele andere wetenswaardighe
den op zijn wijzerplaten liet
zien. Naast deze klok, waaraan
vijf jaar was gewerkt, maakte
meester Zimmer nog een astro
nomische studio, die hetzelfde
uurwërk als de Jubelklok tot
mechanisme heeft.
We zijn in-Lier geweest, en waren
natuurlijk ook bij de Zimmertoren,
Als ge bij de oude.gevangenispoort
de hoek om gaat, ziet..ge al van
verre, dat er iets bijzonders met de
klok van de Zimmertoren aan de
hand is. In het midden een grote
wijzerplaat, die de officiële Bel
gische tijd aangeeft en dan daarom
heen nog een tiental wijzerplaten,
waarop de wonderlijkste figuren
vaak of reeksen cijfers te zien zijn,
Een gids is hier onontbeerlijk en
mankeert dan ook niet. In rad
Vlaams vertelt hij van al die wij
zers, tekens en getallen, wat zij te
vertellen hebben. Hoe men er kan
aflezen hoeveel onze tijdsbereke
ning bij de zonnestand voor of
achter is, in welke dierenriem we
ons bevinden en in welk jaar van
dc zonnecirkel. Na iedere 28 jaar
komen de Zondagendata in dezelf
de regel terug. Meester Zimmer's
klok vertelt U dit'alles en ook nog,
welke dag van de week het is, waar
de zon op aarde schijnt, welke da
tum, maand en jaargetijde het is
cn hoe de maan 's avonds te zien
zal zijn. Zo het u interesseert, kunt
u de waterstand van de Nethe er
te weten komen en over de maan
nog iets vernemen betreffende zijn
plaats in de maancirkel, die negen
tien jaar duurt.
Tijd en eeuwigheid in de toren
In een van de torenkamers is de
Astronomische Studio onderge
bracht. De begrippen tijd en
eeuwigheid gaan hier voor de be
zoeker leven op talloze instrumen
ten, klokken en cijferplaten. Te
midden van vele klokken, die de
precieze tijd in de verschillende
werelddelen aangeven, komt ge er
eerst te staan tegenover een schep
ping van de Pranse revolutie, de
decimale klok, die het uur in hon
derd minuten deelt en per etmaal
tien uren telt. De kLok was en is
een curiositeit, want zelfs de revo-
lutionnairen kwamen er nooit toe
de klok in te voeren. De waterstan
den in niet minder dan tien landen
geeft de astrohomisch'é' studio ook
aan en daarbij komt de bezoeker te
weten, dat o.a. in Saigon {Indo-
China) en Polynesia slechts één
merkbaar getij per dag voorkomt
door de invloed van twee oceanen.
Vlug of langzaam, al naar de
aard van hun grote broeders aan
het firmament, draaien in de stu
dio van meester Zimmer de pla
neten rond een as. Op cijferborden
worden ingewikkelde astrono
mische berekeningen op voor de
leek begrijpelijke wij zé aange
geven, de aswenteling van zon.
Mars, Jupiter, Saturnus en Ura
nus kan men er aanschouwen en
verder alle eigenaardige astrono
mische verschijnselen. Boven in de
zoldering kunt ge dan de sterren
beelden van het Noordelijk Half
rond nog waarnemen.
We hebben niet verzuimd
ook nog het uurwerk, dat hier
zorgt voor de beweging, te
gaan zien. Een zeer eenvoudig
mechanisme is het, dat de kern
van klok en studio vorm* en
in totaal dertien wijzerplaten,
vier automaten en de 57 in
strumenten in de studio in be
weging houdt. Iedere* zes se
conden valt er een droge tik in
de 'toren te horen het uur
werk verschuift de wijzers.
Een electrische klok verzekert
de juistheid van het uur. Elke.
minuut wordt het grote uur
werk door deze klok gecontro
leerd door middel van eïeetro-
magneten, -
De omgang der koningen
's Middags om twaalf uur is er
steevast een groepje mensen bij de
Zimmertoren te vinden, die met
steeds weerkerende belangstelling
de omgang der koningen en burge
meesters sinds 1830 aanschouwt.
Vier beelden aan de zijkant van
de toren, die de levensphaseii van
de mens verbeelden in de figuren
van Bertha uit het boek van Tony.
Bergmann, die zëlf als student de
tweede figuur voorstelt, de kunst
smid van Boeckel, ook een bekend
Llerenaar uit het verleden en
Mijnheer Firroen uit de werken
van Felix Timmersmans, kon
digen gezamenlijk het middaguur
aan door het slaan van alle klok
ken. Twee luiken openen zich'en
dan wordt de buitenstaander ge
confronteerd met de koningen van
België en burgemeesters van Lier,
wier portretten achter elkaar langs
schuiven. Leopold III staart verla
ten de ruimte in van achter de tra
lies van een hek
Het laatste koningsbeeld houdt
nauw verband met de bestemming
van de vijf Zimmer klokkendie na
1930 nog tot stand kwamen. De
Lierenaar bestemde ze voor de
staatshoofden en aanvoerders van
de geallieerden, als president Roo
sevelt, Churchill, Tsjang Kej Tsjek,
Stalin en Koningin Wilhel,.- -
Er kwam echter een kink in de ka
bel; Koning Leopold van België
bleef in ballingschap. Als' vurig
koningsgezinde heeft meester Zim
mer de dure eed gezworen, dat
geen van zijn klokken de deur uit
gaat voor zijn Koning in eer is
hersteld. v
Meester Zimmer is niet alleen
een knap man, hij is ook eèn wijs'
man. Enkele millioenen. francs kon
hij ermee verdienen als hij ëcn van
zijn klokken zou willen plaatsen op
de wereldtentoonstelling in Chica
go. Hij wees het aanbod van de
hand.'Dat hij dit deed, bewijst weL*
dat hij zich plaatst bij de :groten
uit het verleden, die bij hun werk
zich ook alleen gedrongen voelden,
door hun liefde voor het valt.
De uitwisseling zal vele stadge-
noten'straks eens een kijkje in Lier
doen nemen. Latenzij dan. niet
verzuimen het levenswerk van
meester Zimmer een bezoek te
brengén. Ge zult er, evenmin als
wij, spijt van hebben-
„Dr, Butahuruf' op tournee
(Bijzondere correspondentie)
Wanneer'alies goed gaat, zullen er in 1956 gecn^ analfabeten in Indonesië
meer zijn. Een tentoonstelling, die op het ogenblik door de archipel four
neert. laat zien wat er wordt gedaan ter bestrijding van de „létterblind-
heid". Maar vooral ook wat er nog
,w... wa „we e.wwww,, zal moeten w'orden^want-.-nog
steeds is meer dan" dë 'helft der Indonesischebevolking metuirstaafte
lezen en te schryven. -•
ZONDAG VALT VOOR
SCHIEDAM DE BESLISSING
Het belooft Zondag op. het Bos-
hoek-terrein weer spannend te
worden. Om half drie 's middags
treden de rood-witten voor hun
laatste competitie-wedstrijd in het
veld tegen Germinal. Beide elftal
len hebben de puntjes hard nodig.
De huidige 'stand in de laagste
regionen van de vierde klasse van
afdeling G is thans: Germinal 11
Uit 15, Terlaak 9 uit 15, Schie
dam 9 uit 15, Spoor wijk 8 uit 14,
zodat hieruit duidelijk blijkt
welk een groof belang beide ver
enigingen bjj een overwinning
hebben. Daar er een 'Zondag niet
veel sportevenementen plaats vin
den, kunnen de sportliefhebbers
op Boshoek weer. eens kennis
maken met het lagere voetbal;
Om half tien speelt Schiedam 2
tegen UrsUs 2 welke wedstrijd de
beslissing voor de bovenste plaats
zal brengen.-
Voor ons, West-Europeanen, is
het de gewoonste zaak ter wereld,
dat iedereen kan lezen en schrijven.
Een ongeletterde is in onze samen
leving tiets ondenkbaars. Toch is dit
niet zo vanzelfsprekend. Hoogstens
de helft der wereldbevolking is al
fa beet eri een recente schatting doet
zien, dat Indonesië er nog slechter
voorstaat.
Het analfabetisme is een probleem
dat niet alleen Indonesië aangaat.
Juist door de oorlog werden de vol
keren meer en meer opgenomen in
het moderne wereldverkeer. Gelijke
tred daarmee hield de groei van het
nationaal bewustzijn, het besef dat
voortaan over eigen aangelegen
heden diende te worden beslist. Öm
dicht bij huis te blijven: „Indo
nesië omnoog stoten in de vaart der
volkeren" vormt -tegenwoordig een
geliefkoosde leuze, die aan deze
wens uitdrukking geeft.
Dd Unesco, de wetenschappelijke
cn culturele organisatie van de Ver.
Naties zag in, cat de verheffing der
volken een zinledig begrip zou wor
den als deze niet gepaard ging met
een grootscheepse bestrijding van
het analfabetisme. Het eerst nodige
was een hervorming en uitbreiding
van het onderwijs. Daardoor zou het
kwaad in de wortel worden aange
tast. Maar tevens zou aandacht moe
ten worden besteed aan de vol
wassen analfabeten.
Niet gelijkvormig
De tentoonstelling, die thans on
der auspiciën van het departement
van O. K, cn W, te Batavia door de
archipel reist, geeft eon duidelijk
beeld van. de situatie hier tc lande
en hoe mén die denkt te verbeteren.
Het vooroorlogse volksonderwijs
voorzag in een cursus van drie jaar.
Dit bleek echter volkomen ontoe
reikend om iemand in die enkele
jaren geestelijk en intellectueel uit
te rusten voor een moderne maat
schappij,
De oude volksschool heeft nu
plaats moeten maken voor de 6-
jarige Indonesische school. In elk
punt van het leerprogramma .is er
rekening mee gehouden, dat hei gaat
om de fundamentele ontwikkeling
van iedere Indonesiër. Dat daarbij
de cursussen niet gelijkvormig kun
nen zijn,- spreekt vanzelf. Het onder
wijs in de Bataklanden bijv. zal er
anders uitzien dan dat op O. Java
of Z. Borneo. Na afloop van dis zes
jaar echter zullen alle Indonesische
jongeren een gelijke ontwikkeling
hebben ppgedaan. ïn tien jaar wil
man de gehele jeugd binnen dc
schoolmuren hebben.
Geen gering plan het aantal
schoolrijpe jongeren bedraagt onge
veer tien millioen, dat is ongeveer
gelijk aan de totale bevolking van
Nederland. Momenteel volgen" twee
millioen leerlingen het lager onder
wijs, De leerkrachten zijn echter
niet allen even bevoegd en het zal
ook afhangen van het tempo, waar
mee men onderwijzers opleidt, of
het gestelde doel wordt bereikt.
24 millioen
Het onderwijs aan volwassen an
alfabeten zal uiteraard anders aan
gepakt moeten worden. Om prac-
tische redenen rfchi men zich tot
Indonesiërs, die niet ouder zijn dan
40 jaar. Ook ondanks deze beper
king is het aantal dergenen, die van
„duisternis tot licht" moeten wor-'
den gevoerd, al groot genoeg, nl. 24
millioen. Er wordt een 'uitgebreide
organisatie, in het leven geroepen,
die tot in do kleinste dessa. werk
zaam kan zijn. ..Multifilm'"heëft eéii
paar suggestieve filmpjes vervaar
digd, die de ongeletterde Indonesiër
opwekken aan de studie te gaan.
De samenstelling van een popu
lair leerboekje heeft nogal wat
hoofdbrekens gekost. Men moest
met verscheidene schijnbaar nietige
zaken rekening houden.-Zo is bijv.
de eenvoudige archipelbewoner in
het algemeen gewend aan het wijde,
onbelemmerde uitzicht ó'ycr nét
Indonesische landschap én zijn oog
zal zich niet makkelijk .aanpassen
aan gedrukte letters. Daarom moest
de tekst zo ruim en groot mogelijk
worden gedrukt en toegelicht met
illustraties van voorwerpen, die dé
leerling vertrouwd zijn. Het boekje
moet in drie maanden worden door-
gewerkt.
Het onderwijs staat onder leiding
van mensen, die bereid 'zijn om hun
„letterblinde" dorps- of wijkgenoten
op weg te helpen. „Dr Butahuruf",
heten deze leerkrachten in de wan
deling. heigeen zoveel zeggen wil
als „dokter tegen de rlettêrblind-
hcid".
Na deze eerste drie maanden, is de
leerling er nog niet. Hij moet. de
zaak bijhouden anders weet hij
na korte tijd net zo veel als toen hij
begon. nl. helemaal niets. De locale
en algemene nazorg roept zo moge-
lijk nog moer vraagstukken op dan
de eerste „speT-periode. De belang- -
stelling van een kustbewoner is nu
cnvitnaal anders dan die van de
landbouwer oS fabriekskoelie cn
daarbij moest bij het schrijven van
boekjes voor „meergevorderden"
terdege rekening worden gehouden.
De locale nazorg wordt mogelijk
gemaakt door een aantal uiterst
goedkope geschriften, die de lees
routine vermeerderen. Ook hier zal
..Dr Butahuruf" een oógje' in het
zeil houden cn leiding geven aan dc
voortgezette lees- cn schrijfoefenin
gen. Tenslotte komt in de vorm van
algemene nazorg de kroon op bet
werk. De leerling is nu toe non
■„vakliteratuur", die hem sociaal en
cultureel vormen en hem geschikt
maken voor vole, tot hu tóe onbe
reikbare functies, waardoor hij zijn
financiële positie aanzienlijk kan
verbeteren.
Wanneer alle beschikbare krach
ten kunnen worden gemobiliseerd
cn de gevolgde methode juist blijkt,
dan zal omstreeks 1?5S het euvel
van het analfabetisme overwonnen
en het eerste punt van het Uncsco-
programma, ..de doorbreking der-
onwetendheid", voor Indonesië ver
wezenlijkt zijn.
Batavia. Februari 1949
Omroepvertegénwoordigers uit
veertien landen, w.o. Nederland,
zijn In Italië bijeen geweest om het
instellen van een zgn. „Italië-prijs"
te bespreken. Dit is een prijs die zal
worden uitgeloofd om de beste
schrijvers en componisten te stimu
leren tot het scheppen van werken,
die bjj uitstek voor microfoonbewer
king geschikt z\jn. Ieder jaar zal
een bedrag van 20.000 Zwitserse
francs beschikbaar wórden gesteld.
Op 5 September zal dc jury bijéén
komen om de ingezonden werken,
die n.himaal 30 en maximag.1 90
minuten moeten, resp. mogen du
ren, te beoordelen.
