In en om het St. Lucasgilde
r
i
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
,Ik ben geboren uit rijke, doch
fatsoenlijke ouders'
m
a
SINGEL 209
mmÊET
FOT
MULDER
KAiP
GEI WILLEMS
waarqmT
Beeldhouwers en schilders kwamen
voor het merendeel uit
den vreemde
PLAT E
634 7 0
GARAGE
'MOV NGSRlNGEN
jwiMPdra"
Adverteer
regelmatig
Vrijdag 18 Maart 1949
5
Uit het verhelen van Schiedam (XIII)
HET is bij het schrijven van deze artikelenreeks -een prettig
gevoel te weten, dat zij niet alleen gelezen wordt, maar
ook actieve belangstelling wekt. In deze zin, dat gevraagd
wordt over een bepaald onderwerp te schrijven. Zo deed het mij
goed een verzoek te ontvangen eens iets te vertellen over kunste-,
naars - „Schiedammers en vreemden - die in de zeventiende en
achttiende eeuw in onze stad hebben gewérkt.
Als van zelf-gaan dan onze', gedachten terug naar het St, Lucasgilde,
waarin beeldhouwers en schilders waren opgenomen, Maar 'men ver-
gisse zich niet en denke vooral niet aan een kunstenaarsvereniging, van
de moderne tijd, waarvan de leden intens geestelijk contact met elkander
hebben en tentoonstellingen van hun werk organiseren. Neen, het St.
Lucasgilde bood plaats aan de beoefenaars van velerlei beroepen.
\SJANNEER.,.wij de „gildebrieff"
v V- wij zouden, zeggen verorde
ning— inzien, lezen wij daar im
mers, dat Schiedam'sstadsbestuur
in 1614- „op het" ernstichversouck
van verscheijde Burgers deser stede
tot vervorderinge bevordering!
van hun luijder constë ofte hant-
wereken" een „gilde genaamt het
gilde van Sinle Lucas" heeft opge
richt, waarin verenigd werden „alle
die gene die paletverwen ofte pin
celen besigen t'sij in olij ofte water-
verwe, alle Glaesscrijvers, Glaes-
maeckers, Giasvercoopers, Bour-
duijrwerekers, plaetsnijders,beelt-
snijders van hout, steen, metael ofte
andere substantie, compasmakers.
Const druckers, Bouckdruckers,
B ouckvercoopers, .Constvercoopcrs
ende Schilderijvercoopers". Hetis
dus wel den zeer gemengd gezel
schap. Sterk 'krijgen wij de indruk,
dat in de loop van de tijd meer en
meer het St. Lucasgilde de glazen
makers van een „proef" om
meester in het ambacht td worden
is in degildebrief alleen voor hen
sprake en ver.wersbazen (de
..groffschllders'1) ;in zich verenigde.
Wel moesten' ook kunstschilders,
beeldhouwers e-a. toetreden tot het
gilde, maai* steeds weer stuiten wij
in de rekeningboeken, die van 1614
af bewaard zÖo, op de moeilijkhe
den, dat, wanneer de contributies
van leden geboekt worden, i>i het
beroep helemaal niet vermeld
wordt of- niet de onderscheiding
grof- en fijnschilder aaiigeeft. Daar
om wil ik proberen U aan de hand
va a toevallige archiefvondsten om
trent sommige figuren iets mede te
delen.
Om te beginnen is er de-persoon
van Jan Jacobsz, die te Schiedam
op .4 September 1609 werd begraven.
Zijn beroep was „antyeqsnijder" of
„Antijckwerker", iemand .dus die
klassieke kunstwerken snijdt, ver
moedelijk wel uit bout, Van hem en
zijn vrouw Gryete Syvertsdr. ken
nen wjj een. testament van 7 Sep
tember 1598, waarin sprake is van
hun huis op de Hoogstraat} hoe
aardig is het te lezen dat in dit huls
„seéekere kiste van wagenschot in
de keucken was staende". Onge
twijfeld staat dit in verband met
het beroep, dat Jan Jacobsz. in. zijn
whning, die hij- reeds in 3567 had
gekocht, uitoefende; Wat jammer
toch, dat wij van zijn wtfrk verder
niets weten. In dit opzicht is het
met hem als met zovele anderen,
van wie wij het beroep weten zon
der hun werk te kennen.
Als beeldhouwer vond ik' ook
vermeld Lamberius Ia Forcë. In het
güdearchïef staat hij nu. weer eens
vermeld als ,jnr- Lambertus", dan
weer als >.d»r) ^beelthonwer". soms
ook met rijn «nJTsHijra riaam aange
duid. Van 16B6 tot en met 1697 -was
hij lid van het Schiedamse St. Lu
casgilde. Op 17 Juni 1698 werd la
Force van, het Gasthuis tilt begra
ven. Blijkens de - stadsrekening van
1697 heeft na een brand in'ons stad
huis, deze beeldhouwer er enig
werk verricht, inaar meer is niet
van hem bekend en bovendien werd
niet omschreven, wat' hij precies
maakte in het stadhuis, zodat ook
van deze kunstenaar geen oeuvrd
tot op heden tot ons is gekomen.
Overigens moge ik er de aandacht
op vestigen, dat bij het doorwerken
van de rekeningen van verschillen
de regeringscolleges in. onze stad
verder géén Schiedamse beeldhou
wers te voorschijn zijn gekomen.
Moest beeldhouwwerk worden uit
gevoerd, .dan waren het de Delfte
naar Bollina, de Bottdrdammer van
Douwé en dè eveneens -.in-de:
Maasstad wonende Engelsman Ale
xander Fluscus, die in Schiedam
aan het werk t,ogen.
OOK" wanneer een schilderstuk
moest worden aangeschaft, moest
men meestal zajn toevlucht nemen
tot vreemdelingen. Bij een onder
zoek in de -stadsrekeningen vond ik
dat de stad Schiedam voor het
stadhuis in 1658 aankocht uit de
failliete boedel van een tot armoede
gekomen lid van de aanzienlijke fa
milie Bolleman: „een groot schilde-
rije, voorstellende de grote Mal-
theus". De schilder wordt niet ge
noemd; waar het Kunstwerk is ge
bleven, is mij niet bekend. Ook in
de veertiger jaren van de achttien
de eeuw kocht ons stedelijk bestuur
enkele schilderstukken, of, beter
gezegd, liet het ze schilderen. In
1744 en 1745 werden aan Matheus
Terwesten, lid van een Haagse schil
dersfamilie, sommen geld uitbetaald
voor ,,'t schilderen van schoorsteen
stukken in de kamer van schepenen
en in de kamer van burgemeeste-
ren". Jammer, dat de? voorstelling
niet omschreven werd. Anders had
den wij misschien er uit kunnen
concluderen of hier sprake ts van
A. v. cL Poest Clement
Wie aan de slag willen
en kunnen gaan
Bij het Bureau Schiedam van het Ge
westelijk Arbeidsbureau «tonden op 10
Maart de volgende gevraagde en aan
geboden arbeidskrachten genoteerd:
Aangeboden arbeidskrachten:
Bouwbedrijven: metselaars,, vloeren-
leggers; Metaalbedrijven; ...chauffeurs,
fabrieksstokers, aank. elec.lasser: Alg.
bedrijven: boekhouders, kantoorbedien
den. incasseerde, expeditieknechts, ma
gazijnbedienden. keliners, portiers,
schoenmaker, vertegenwoordiger, onge
schoolde arheidera, chem, wasser, distil
lateursknecht, winkelbedienden, win
kelbediende herenconfftctie, glasslijper,
fotograaf, bezorger, kapper, verhand-
meester; tuinman.
Jeugd: leerling timmerlieden, maga
zijnbedienden, aank. bedienden, maga-
zijn-expeditlekneeht, 11. electricien, 11.
mach. tekenaar; 11. automonteurs,
scheepstimmerlieden, 11. mach. bank
werkers, 11. laboratoriumbediende.
Vrouwen: leerling verkoopster, steno
typiste (moderne talen), leerling naai
sters, aank. kantoorbedienden.
Gevraagde arbeidskrachten;
BouwbedrijvenMach.- houtbewerker
(fralser) kistenmakerschilders: gla
zenwassers,
Metaalbedrijven: Bankwerkers; precl-
slebankwerkerselectr. lassers (NVL)
gereedschapmakersgereedschapslij
pers; constr. monteurs; koperslagers*,
vormersmetaal draaiers (geschoold en
revolver); metaalfraisers; metaalscha-
Vera; metaalslijpers j plaatwerkers;
acheepsbikkers; pij penrrt on tours
scheepsijzerwerkerssmeden (grof en
kaohdft; voorslaanders; v 'fabrieksarbei
der# voor m«a al i n dus trie, scheepstim
merlieden; constructeurs -staalbouw;
rijwiellakkers; biezers: kslefatere,
Alg. bedrijven: Letterzetters; boek
drukkers; fabrieksarbeiders; aank be
dienden. wijnkopersknecht; Jdeerma-
fcer; brood- en banketbakker; brood
bakker—bezorger; motorsehipper. 18—
20 jaar; in de Limburgse mijnen kun
nen flinke ongehuwde arbeiders ge
plaatst worden, 'leeftijd 18—30 Jaar.
Jeugd: Bakker-bezorger; borstelma
kers: cartonnage werkers; drukkers;
forceur; glas in ïoodzetter; granietwer
kers (kunststeen) kurkensnijders; ko-
perriagerskopergieters; machine bank
werkers vormers; letterzetters; slagers
jongen; halfwas slager; magazljn-be-
steljongeo; 1.1. tekenaar, 1, 2.ki. MTS;
1.1, voor glasindustrie; LI. verwarmings
monteur; 1.1, kapperloopjongens.
Vrouwen; Dagmeisjes; fabrieksmeis
jes verkoopster (kruidenierswaren)
strijksterswasserijmeisjes; vlaggen-
«aaister (geen thuiswerk)flinke werk
sters; 1.1, corsetlennaalster: kapsters;
jongste bedienden; bekwame verkoop
ster; gezinsverzorgster,
Personen, die wensente emigreren,
dienen zich uitsluitend te wenden tot
het arbeid eb ure au.
de schoorsteenstukken, in de tegen
woordige burgemeesterskamer en de
kamer van het College van Burge
meester en Wethouders. Beter zijn.
wjj in dit opzicht ingelicht over
twee schoorsteenstukken, die in
1747 de Rotterdamse schilder Dxo-
nysius van Nimwegen voor het
stadhuis vervaardigd*?. 3£en stelde
voor „daar Th esene door zijn moe
der Athra het swaert en voetsooien,
hem door syn vader Aegustot ge-
dagtenis nagelaten op syn meerder-
jarigheyd wierden ter hand gesteld"
üïi is niet meer aanwezig. Het an
dere schoorsteenstuk was „verbeel
dende eenïge kinderties". en Is naar
allewaarschijn!ijkheid .het; "schilde
rij in de tegenwoordige raadzaal van
het Schiedamse stadhuis, dat bij dit
artikel wordt afgebdeld.
MAAR, zo zal men vragen, heeft
Schiedam dan in de zeven
tiende en achttiende eeuw nooit
Schiedamse schilders kunnen laten
werken? Laat ik voorop- stellen, dat
."bij mijn. onderzoekingen: in de ar
chieven' van de verschillende be>
atüurscoïleges van onze stad Ik
daarvan weinig vond (het regenten
stuk In het Weeshuis der Hervorm
den, geschilderd door Fatijn, mis
schien uitgezonderd; maar Fatijn
was geen lid van het Schiedamse
St. Lucasgilde en archiefvondsten
over de kunstschilder Patijn zijn
nog niet te melden), maar dat er in
Schiedam.merkwaardigerwijze
vooral in de zeventiende eeuw, toen
er nog velé oude deftige families
woonden, die, al ging hun hoofd
bedrijf, de haringrederij, langzaam
maar zeker achteruit, toch nog kon
den beschikken over tamelijk grote
kapitalen, en een heel andere kring
vormden dan de opkomende bran-
ders uit de-achttiende eeuw wel'
kunstschilders waren van enige be
tekenis staat vast.
In de eerste plaats noem ik U Jo
nas Jonasz-, ze'.f hd van den van de
meest aanzienlijke haringredersfa-
milies In Schiedam in de zeventien
de eeuw. Vier malen hebben op 10
Juli 1667 Schiedam's Kerkklokken
geluid, toen hii, „in gijn leven ge
weest zijnde baljuw ende schout
deser Stede" in de St. Jan werd be
graven. Zouden velen geweten heb
ben, dat de overledene ook kunst
schilder was? Wellicht niet En
toch was hjj het: in het „Schilders-
register van Jan Sysmus, stadsdoc
tor van Amsterdam' komt hij voor:
„Jonas Jonasse, Balju van Schie
dam, out ontrent 42 jaer, obüt
stierf) 1607, in lantschappen treffe-
lijck, fuit was) in Italia". Maar
helaas, werk var. hém is mij niet
bekend, en. ook onder de leden van
hét St. Lucasgilde treffen wij hem
niet aan.
Evenmin vinden wjj daar Adam
Pynaeker, die tussen 1050 en 1660 in
Schiedam moet hebben gewerkt,
Wèl -lid van het gilde was Christof-
fcl Pierson, bekend als schilder,
glazenier en schrijver. van hem
stamde oa. de grote Allard Pler-
oon a£en wel van 1685 tot en met
1691. Maar noch Pynaeker noch
Pierson zijn in Schiedam gebleven
en waren er ook niet, zoals Jonas
Jonasz, geboren.
Veel minder bekend waren en
kele schilders, die lk hier toch even
wil vermelden, nl. Isacq Vromans,
Abraham Veer; en Hendrik van der
Burgh. Deze drie vond ik "ook als
lid van het St. Lucasgilde vermeld,
zij het dan ook dat zij soms jaren
contributie achter waren. Abraham
Vdcr werd te Schiedam begraven
op 9 Januari 1712; van 1691 was hij
lid van het Schiedamse gilde; vroe
ger had hij in Rotterdam gewoond,
maar een huwelijk met een Schie
damse bracht, hem naar onze stad.
Zal er nog eens werk van hem ont
dekt warden? Dezelfde vraag kun
nen wij stellen bij Vromans. Deze
komt met zijn broeder Franco Vro-
raens als „fijnschilder" In Rotter
damse notariële acten uit het laatst
van de zeventiende eeuw voor.
Isaacq Vromans moet echter ook
enkele jaren in Schiedam gewoond
hebben: hjj was er enkele jaren' lid
van het Sint Lucasgilde omstreeks
1699 en in 1685 had hij er de brou
werij „de Windhond" aan de Hoog
straat gekocht en hij wordt dan
„constschilder, wonende binnen de
ser stede" genoemd. Merkwaardig
Is ook de figuur van Hendrik van
der Burgh; van 1684 tot en met 1689
betaalde hjj zijn jaarlijkse bijdrage
aan het gilde. In 1681 kocht hij een
huig aan dé Nieuwstraat, wat hij
twee jaren, later weer van de hand
deed. Dan koopt hij terzelfdertijd
het logement „Het Wapen van Hol
land" op de hoek van de Lange
Hagen en de Westmolenstraat. Van
hefh zijn notariële schuldbekente
nissen en. schepenschuldréntcbrie-
ven bewaard, waaruit blijkt dat hij
gelden opnam om schilderijen te
kopen; soms wordt hij „wijnkooper
ende schilder", dan weer herbergier
genoemd.
NU wij hier gekomen -zijn op het
onderwerp kopen van scnKde-
rijeri, .is het wellicht fijd'hierover
iets te vertellen. Want allicht zal de
vraag by U" zijn opgekomen, of er
iets bekend is van welke schilders
Schiedammers in die. oude tijd wer
ken hébben gekocht Een, mooie
bron hiervoor had kunnen zijn het
rekeningenboek van het.St. Lucas
gilde, waarin vrijwel op elk jaar
posten voorkomen van „vreemde
schilders", die hier hebben gewerkt
Soms staat er zelfs de persoon, voor
wie. werd geschilderd, bij genoemd,
maar nimmer helaas dé. naam van
de kunstenaar'zelf. Wel komen voor
ons doek in aanmerking de boe
delinventarissen van overleden per
sonen en^de; registers van publieke
verkopingen... Daarin, vinden wij
soms dé hele inboedel van een huis,
kamer voor kamer, nauwkeurig, be
schreven. Dan worden ook de schil
derstukken genoemd, nu eens alleen
hun aantal, dan weer de voorstel
ling er bij, en, gelukkig, af en tos
ook de naam-van de schilder. Mag
ik daarvan een voorbeeld geven? In
de boedelinventaris van ggn in 1706
overleden Sr Harmanus. de Neyt
komt de volgende lijst van' schilde-
Nieuwe boeken in de
Gem. Bibliotheek
Rive Box, Bonte parade; Vries, S. de,
Ruiters op dc aethergoh'en; Sherman,
Psychologie van het menselijk gedrag;
Hachwits, De' strijd met den duivel; Qi-
dewelt, Wijsgerige overdenkingen, 2e
dr.; Chorus, Intelligentie-onderzoek en
zijn kwalitatieve verdieping; Dovona.
De wichelroede; Leeuw, Inleiding tot
de phaenomenologie; Zlmmer, De weg
tot het zelf; Kuiper, Bijbel .voor de
jeugd; Straatsjna. .Kent gij Uw Bijbel?;
Richard, De heraut van de koning: Seve-
xijn. Encyclopaedic der theologische'
wetenschap; Heitjema, Dogmatiek ala
apologie: Ltichsan, Herbouw van de
wereld: Pyttersen's Staatsalmanak;
Valkhoff, Grondwet en maatschappij In.
Nederland 184B1948; Barents. Het
Marshall-plan: De wetenschap der
politiek'. Soest-, en Posters. Inkomsten-
vermogens- en. vennootschapsbelasting.
5e dr.; Hoek. Kustvaart: KoliJn, Gids
voor de Rijnvaart. 2e dr.; Sellenraad,
Omgang met kinderen; Prins, Vernieu-
wingsvragen over onderwijs en opvoe
ding; Dijkstra, Het onderwijs ih de na
tuurlijke historie op de lagere school;
3e dr.; Baker, Band en Baker Friends
around the world;Campbell and Mae
Nukle, Voyages in English; Gerrlta,
Grote Nederlanders by de opbouw der
natuurwetenschappen; Sluiter, Atoom
en Kosmos: Prins. Grondbeginselen van
de hedendaagse natuurkunde. Ktienen,
De kringloop van het water; Bcsumer
en Wijk, Flora en fauna. PL 1; Haas,
Jagers op de zeebodem; Slypcr. Mens
en huisdier: Uil. De lotgevallen van
Saje .en haar bevervolkje; Bosch. "Vier
talig technisch woordenboek nr. 1:
Craus. Technisch Engels woordenboek;
Haarle, Hersenen. lichaam en geest;
Groen. Standaardvoeding en standaard-
diëten; Coeman, Remmingen en storin
gen in de ontwikkeling van de Rinder-
spraak; Bruyn en Heij,-Tekeninglessen
voor de machinebouw; Berg, Electxo-
nenstraalosciliografen en hun toepas
sing; Kuyper, Woonschepen; Zanen,
Dubbelschroefmotorpassagïersboot .Wil
lem Ruys'; Jansen, Lely, de bedwinger
der Zuiderzee; Vries, Ons. Schiphol;
Sprenger, Het leerboek der fruitteelt;
Berg. Televisietechniek; Sklra, Vingt
ans d'activité: Laon, Handboek voor de
cosmetische industrie; Geschied..
Korte, der Heineken's bierbrouwerij;
Tinbergen, Handboek voor gasfittere;
Joselia. Ventilation and air condition
ing; Bakhuisen van den Brink, Prote
stantse kerkbouw: Boer, inleid, tot de
kennis van symbolische vennen en van
de mystiek der bouwkunst; Meyer, Ar-
tl letterbeek- Pierens, Het Hollands-in
terieur; Gelder. Rembrandt; Marcus,
Leonardl da Vinei: Marien-Dugardin,
Sandro Botticelli; Sehendel. Oog In oog
met meesterwerken der Holl. schilder
kunst; Vanbesselaars, Degas; Vogel
zang, Rogier van der Weyden; Dürer,
Passie Christi; Boer. Het vergroten, 2
dim Hartóng, Danskunst; Tas, Analyse
van eert. charme; Speeluur, Ons. 2
dln; Balgê, Hup Hollandl; Knuvelder,
Handboek tot de geschiedenis der Ne-
derl. letteren: Leeuwen, Lezende onder
de lamp: Rostand, La nuit des amants:
Péque. Cllo; Péque, Le mystère dé 'la
cbarité de Jeanne d'Arc; Péque, Le
mystère des saints; Lessing, MJnna von
Barnhelnt; Roland Holst, Verzameld
proza. Dl. 2; Riemens-Reutelag, Wat
het harte boeit: Doolaard, De vier rui
ters; Smit, Fragment; Shaw. Plays un
pleasant; Shaw, Saint John; Lin' Tsin
Sen. De liefdespijl; Sehulte Nordholt,
Het beeld der Renaissance; Blrket. Ge-
schichte der Kultur; Durant, De Griek
se wereld- Tsui Chl. Het eeuwige Chi
na: Maillart, Zo wees daneen Colom»
bus; Lettlnga, Oegarit; Ogrizek, La
Bénélux: Ogrizek, La France; Ogrizek,
La Grande Britagtie: Ogrizek, La Suis
se: Soetendcrp. Een staat herrijst; Pos.
Door de lucht naar Australië; Meyers
én Luitingh, Onze voornamen; Bronfc
en Romein, Leerb. der alg. geschied, en
vaderl. geschied. DL 1 en 3; Varande,
Le maréchal de Tourvüle et-son temps;
Broersma, Poolsche rhapsodie; Locic-
hart, De kaarten op tafel; Algra.. Oran
je in ballingschap; Norel en Terlaak,
De tyrannie verdrijven; Allly, Zeven
eeuwen Amsterdam. Dl. 4 en 5; Kossen
en'Rieger, Rondom de oude kerk.
Hollandse Romans:
Boer. Beeld en spiegelbeeld; Bandt,
De aarde van D«li; Couperus, Van oude
mensen en dingen die voorbij gaan;
Eygenhuysen, En de weg helt; Hulzen,
Witte de With; van Jaeatra tot Duins;
Jurgens, Tjoep Kroon; Korthuys, In de
ban van de tropen; Mens,Lampions
der liefde; Mondrla, Een man offert
zijn vrouw; Romijn, De achtergrond:
Sant, Wijs mij de weg; Sirolf. Vier
sprong der grote wegen; T. de Vries,
De Friese postkoets.
Uit het Engels;
Bristow,-Aks de katoen, rfjpt, 3 dln:
Hobson, Ongeschreven wet: Petry. De
straat; Priestly, De toverkring; Sharp
Brittanniahof; Shellabager. Prins der
vossen; Traven, De schat in. de Sierra
Msdre.
uit het Duits:
Landolt, Kind zonder naam.
Uit het Frans;
Apestéguy, HaTfa brandt I; Hémin,
Maria Chapdeliaine.
Uit de Noorse talen:
Martinson. Moeder trouwt; Nord-
ström-Bon nier, Een nacht In Juni; Nils,
son, Bombi Bitt.'
Engelse romans:
Burnett, Little Lord Fauntleroy:
Chandler. The lady in the lake: Chil-
ders. The riddle of the sands; Dreiser,
Jennie Gerhardt; Farrell, Father and
son: Jerome. Three men on the bum-
mel; Lehmann The water in the
streets; Marsh, Died in the wool:
O'Brien, Thé last of summer; Roche,
Return to Jalna: Thompson, Burmese
silver: Tickell. See how they run; Tra
vers. Mary Foppins opens the door;
Waugb, The loved ones; Waugh, Scoop.
Franse romans:
Bosco, MalicroiS; Marahali, La méche;
Merrien, Hi en que la mer.
X 'W v;
Schoorstccnst7ik „verbeeldende eenige kinderties", daterende uit 1747,
achter de burgemeesierszetel in de raadszaal nan ons stadhuis.
rijen voor; „Een. stuck van Rebec
ca' «n-Elyaser, Een dito dé twaelff-
apostelen met eene streeck, Een dito
van de "vyff garstebrooaen, Een
lantschap, Een van Beyerman, Een
van Petrus verhogenis, Een van
Romburg, Twee van Breda, Twee
van Pierson. Een van Vugt, Een vau
Bamevelt, Twee lantschapjes, Twee
met lamoenen ende anders geschil-
dert, Twee stilleven, Twee van Pier
son, Een eetkannetje met den üa-
ringh, Een bedroeffde Bruijt, Een
schoorsteenstuck Judick, Een Keuc
ken, Twee schilderijtjes, Vijf Por
tretten, Een stuck van Beyerman,
Een met blommen. Een met fruyt,
een salomonsregt, Seve cleyne stuck-
jes, Seve portretten, Een Keucken,
Een aflas, Twee van Pierson, Twee
setels en een cleyntje daer een kan
netje in staat. Een wyff met fruyt,
Een man op den arent, Twee stéene
beelden, Twee portretten, Vyff
stuckjes daeronder twee blompot
ten en een fruyt".
Zo zal er door veel en moeizaam
archiefwerk, ook op kunsthistorisch
gebied nog wel Iets te vinden zijn.
delaren in Textiel en Modeartikel...
(Demotex) zond ten telegram aan da
minister van Economische Zaken, Daar
in wtjst men'er op dat- het In het be
lang van de textielvoorziening van het
Nederlandse volk en in het belang van
de textieidetaiRisten dringend noodza-
op korte termijn de prijsbeheeraing af
te. schaffen van vele textlelgoederen.
Sam Lloyd:
- Ia-*t.probleemboek, dat de meer dan
700 problemen van Sam Lloyd bevat,
begint de vermaarde Amerikaanse com»
ponist zijn autobiografie met de woor
den; „Ik ben geboren uit rijke, Poch
fatsoenlijke oudersen reeds dit
eerste simpele zinnetje doet vermoeden
dat Lloyd een humoristisch man is. een
vermoeden, dat in de daarop volgende
honderden bladzijden nadrukkelijk be
vestigd wordt.
Over Sam Lloyd zouden wij tientallen
sehaakmbrleken kunnen vullen. Wij
zouden Iets kunnen verteilen van zijn
markante persoonlijkheid en uitzonder
lijke gewoonten (zo droeg hij o.v. over
dag en 's avonds geen andere kleding
dan eèrt avondtoilet met wit vest!), va»,
•zijn merkwaardige beroepen, die ..slechts;
het geluk der mensen beogen én niet
hun heil (hij was een bekend buikspre
ker, uitdenker van reclame-puzzles en
denksport-redacteur van de .Rsglc-').
doch Wij moeten ons noodgedwongen
beperken tot rijn schaakcomposiha*.
die-hem-nimmer geldelijk .voordeel,op
leverden; doch hem „slechts" beroemd
hebben gemaakt over de gehele wereld!
Eén der- eigenaardigheden van Lloyd
was. zijn. problemen, van- een motto te
voorzien. Dit mottohield,indien men
't-wist te verstaan., de aanwijzing tot.
de oplossing in. Eén zijner beroemdste
motto-problemen is het volgende „Bx-
celsior"-problccm
Wmi,
Gedenkraam in Terbregge
Op 20 April zal er in de christe
lijke school te Terbregge een ge
brandschilderd gedenkraam ont
huld worden ter herinnering aan
twee Terbregse verzetsslachtoffers,
wijlen de heer M. J. van der Valk,
in. leven hoofdonderwijzer van de
christelijke school in Terbregge en
de heer B. Bos, die onderwijzer
was aan deze school.
Vooral de heer Van- der Valk
was een zeer beminde figuur in
het Terbregse verenigingsleven.
Na de bevrijding heeft zich op
initiatief van de heer J. van der
Meer een comité gevormd, met het
doel gelden bijeen te brengen, voor,
de oprichting van een gedenkteken
voor de beide gevallen Terbregge-
naren.
Spontaan werd in Terbregge en
omgeving door de bevolking'het
benodigde geld bijeen gebracht.
Na schtgr. eindeloze. besp/.éiglCgen
meL „Den-;Haag" is thaas.'tqqstem-
ming verkregen Voor de plaatsing
van een gedenkraam, dat ontwor
pen is door architect ir. M.- C>-A.
Meischke en waarin de beeltenis
sen van de heren Van der Valk ért
Bos zullen' worden aangebracht. -
waarvan de opgave luidt: wit begint en
geeft mat in vijf zetten, en waaraan de
volgende anecdote is verbonden.
In één der New-Yorkse „schaak"-
cafó's. die Lloyd veelvuldig placht te
bezoeken, kwam geregeld een bezoeker.
dLe zich hierop liet voorstaan in elk
probleem het stuk te kunnen aanwijzen,
dat het mat tot stand bracht.Lloyd
legde deze profetische schaakvriend
enige van zijn eigen problemen voor en,
inderdaad,- de feeling van-de bezoeker
was vrij zuiver.
Tot Lloyd een paar dagen later met
de bovenstaande vijf-zet kwam aan
dragen.
„Kunt U mij ook zeggen", aldus
Lloyd, „met welk stuk het mat niet
wordt gegeven?" Lachend wees de be
zoeker naar de witte b-pion en zei:
„Ja, iaten wij zeggen, dat deze het wel
niet zal ziin." Doch juist dit bescheiden,
afzijdig staandp b-pionnetje Is 't be
schoren carrière te maken l
Wanneer wij het probleem bekijken,
zien wij onmiddellijk twee vervaar
lijke dreigingen l. Tb5-d5-dl±: en 2.
Tb5-d5-fl±, doch zwart heeft ïn
TcB-c5 een afdoende parade. De op
lossing is de volgende:
I. t>2-b4 i,..Wat moet zwart doen?
De dreiging Tb5-d8(f5) is thans reëel
en niet te verhinderen. Zwart kan
slechts Trutertaai offeren om het mat
uit te stelles. Is de hoop, dat het hem
gelukken, zal het matzetten langer te
doen duieti' UHM vijf zetten, waarmede:
de opgave mislukt zou zijn.-
ITc8-c5 -f-, Z. b4j<c5 (dreigt
Tbl±: a3-a2, 3. C5-C6, ,1... Dreigt
wederom 4. Td5(f5) en 5. Tdl(fl)dr.
Zwart moet deze matvoering nog één
maal zien op te houden. Daartoe is
'maar één mogelijkheid:
'3,- I.Ld8-c7; want nu gaat 4. Td5
niet wegens 4 LXK3 en op 5, Tdl-{-
kan 'nog net SLg3-el -volgen, ter
wijl 4. TI5 faalt-wegen» 4Lf4. Maar
n« komt een" andere finesse om de hoek
kijken:
c6Xb7'.ï, en door de positie van. Lc7
(en pion b6) is 5. b7XaS D niet te
verhinderen!'Pion b2 is inderdaad „ex
celsior" gegaan: een geniaal en geestig
probleem-idee.
Lloyd's enorme vaardigheid in het
vinden van humoristische mogelijkheden
op het schaakbord heeft hem een popu
lariteit bezorgd, die haar gelijke in de
probleemwereld niet kent, doch heeft
er tevens toe geleid, dat men het werk
van de grote Amerikaanse componist,
als kunstzinnige uiting, heeft onderschat
en gequaliflceerd als grappige nletszeg-
gerij. Dat Lloyd wel degelijk' eert' ge
niaal en hardwerkend probleemdicnter
Was. blijkt c.m„. uit het volgende, ver- -
haal;
Als ln 1875 het grote Cennential Pro
bleem Toutnooi wordt uitgeschreven, is
Lloyd één der juryleden, die de inge
zonden problemen zal moeten beoor
delen. In. zij li" functie als .'jurylid wenst
Lloyd de bepaling, dat iedere componist
maar één probleem mag inzenden, ten
'einde .te vermijden, dat de knappere
componisten meer dan één prijs zouden,
wegslepen. Dé overige juryleden voelen
voor Lloyd's standpunt totaal niets.
..Man moet de'eigen capaciteiten toch.
wei erg overschatten, wil men van, me
ning zijn. dat men in dit belangrijke
problementournooi meer dan een prijs
kan behalen". Lloyd !s woedend en be
dankt als Jurylid. Hij stuurt 23 'proble-
blemen in en behaalt tien prijzen. „Al
les in een week gecomponeerd", aldus
Lloyd.
Men moge Lloyd voor alles-.zien ais
een humoristisch man; maar voor een
dergelijke grap is toch een kleinigheid
meer nodig dan alleen maar een gezond
gevoel voor humor I Chr. Vlagsma.
Stedenontmoeting
Rotterdam-Den Haag
Hét feit dat het Zaterdagvoetbal
zich in Maassluis en omgeving in
een goede belangstelling mag ver
heugen, zal voor het afdelingsbe
stuur Rotterdam ongetwijfeld mede
aanleiding zijn geweest om. de ste
den ontmoeting Rotterdam-Den
Haag hier te doen spelen. Een aan
tal spelers zullen onder de loupe
worden genomen voor het Neder
lands Zaterdagelftal, dat binnen-
kor,t te Utrecht tegen België, in het
veld komt. Er is alle reden.';om'aan
te nemen dat het Zaterdagmiddag
in de Kapelpolder een boeiende
strijd zal worden met veel .belang
stelling. De wedstrijd begint om
half vier. Diploma's van Excelsior
zijn niet geldig.
Jubileum G. van Asperen
Zaterdag. 19 Maart is het 30 jaar
geleden, dat de heer G. van Aspe
ren, Oranjeboomstraat 171, in
dier.at trad by de N.V. Stoomslcep-
dlenst „Maas" te Rotterdam.' De
jubilaris ia als dekjongen.begonnen
en heeft zich opgewerkt tot Chef
van de Technische dienst van
„Maas". Toen hy 25 jaar in dienst
was van de N.V. tydens-aer*oor-
log wa^ de heer Van Asperen
ondergedoken. Zaterdagmorgen ia
er ten kantore van de^N.V.'„Maas"
aar. het Westplein 26 receptie van
de jubilaris.
Foor 'n goed SCHILDERIJ
DE SPECIAALZAAK
voor
ALLE HUISDIEREN
Hoeden
Dassen
Handschoenen
Overhemden
BIJ
VAKKUNDIG TRIMMEN
EN SCHEREN
Het nieuwst» op het gebied
van halsbanden, lijnen en
tuigen.
34
naar
KUNSTHANDEL
HET 1e SCHIEDAMSCHE
KONDENBADHUIS
ARTISTIEK"
A. M. JANSSEN
Broersvest 6
HÜOGSTRAA® 76
INLIJSTEN VAN FOTO
PLATEN EN ETSEN
VOOK....
BIJ
GEDP.mTRt/CTEM
MEUBELKOOPJES
It otter dam sedljic 211
Telefoon,* 68617
smakelijk
BROOD
Dressoirs, eiken en old-
finish, vanaf 115.
Uitschufftafcls 38.—
Clubs tellen enz. maken
wij ook op bestelling
VUUREN
Ontwikkelen
Afdrukken
Vergroten
Pasfoto's
Reproducties
MEUBELFABRIEK
3TOFFEERDERIJ
GR. MARKT 21
t.o. Stadhuis
SCHIEDAM. Tel 67763,
Hoogstraat 106
Xelef. 66720
Daöseslmgerie
Corsetten
Bustehouders
Banden
Kousen
VOOR
ALLE
HUISHOUDELIJKE
ARTIKELEN
Op graveren
kan
gewacht worden
HOOGSTRAAT 128
TEL.
BROERSVEST 75
OUDE GENEVER
BLOEMENMAGAZIJN
5
VOOR
VISSER CO,
LIKEUREN
WIJNEN
BIER
Fè GtBRS..
KRABBEN0AM
TEL. 666 57.
A. J. v, d. VEN
Telefoon €3821
HOOGSTRAAT 51
BRILLEN
direct nlt voorraad
leverbaar!
REPARATIES
binnen 24 nnr
gereed!
DIJKSHOORN
St, Liduinaatr. I3B
Telef. 67649
Ziekenfonds,
leverancier
GEBAK
Bakkerij
DE GEER
Broeraveld 15—17
Tel. 6823JI
Schiedam Rotterdam
Bezorging door de
gehele stad
NOG LANGER
PIJNLIJKE Q
VOETEN r
B. P. H.JANSE
Pedicure - Sportmasseur
Specialiteit in
aangemeten steunzolen
Hoogstr. 107 - TeL 67813
Een
AANWINST
Voor Uw boekenkast'
Dr. H, J, van Mook
indfiseslë, Nederland
en de Wereld
rrïjs f 5,50
BOEKHANDEL
VAN LEEUWEN
Broersvest 44
Telef. 68152
W. SIEPMAN med,.gedipt. PEDICURE
DE GEHELE D AO GEOEEND KOXTEBDASISEDIJK
SPECIAAL ADRES VOOR
PIJNLIJKE VOETEN
