i
m
mm
Rijk schilderijenbezit in bijna
volmaakte behuizing
Beeldhouwwerken in Boymans
Kleine, maar met zorg gekozen collectie
Vernieuwing en bevrijding
SCHILDERIJEN ZIEN HOORT TOT GROOTSTE VREUGDEN
VAN HET LEVEN
Dvrsiï Tii
-ssssïiss&sk
8
HET ROTTERDAMSCH PAROOL
HONDERD JAAR MUSEUM BOYMANS
9
Op deze pagina's treft
men reproducties
aan van:
P. P. RUBENS, Portret vaa
EM. DE WITTE. Vismarkt
HOLLANDSE SCHOOL (c
Al deze kunstschatten ma
ken deel uit van het bed
In ons land was 'n Boymans-directeur de eerste,
die de museumdeuren voor het volk openstiet
•„Rotterdam kan op dit bezit trots zijn'
aldus Prof. Vogelsang
ROTTERDAM beschikt in het Museum Eoymans over
een van de internationale huizen voor kuiist, die over
de gehele wereld vermaardheid bezitten. In Nederland komt
het na het Rijksmuseum in Amsterdam en het Manrltshuls te
Den Haajf op de derde plaats."
WU zitten In dc collegekamer van het Kunsthistorisch
Instituut le Utrecht tegenover prof. W. Vogelsang, hoogleraar
In de kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit. In hem
menen wij iemand gevonden le hebben, die ccn onpartijdig
en ook deskundig oordeel kan geven over bet Museum
Roymans. Dat oordeel hebben wij gevraagd, omdat men bij
het samenstellen van een jubileumnummer licht geneigd Is,
zich door chauvinistische overwegingen te laten beïnvloeden.
afgeli
open jaren
Ter ondersteuning van zijn
uitspraak grijpt prof. Vogelsang
in d<? geschiedenis van het mu
seum terug. Hij memoreert het
optreden van P. Haverkorn van
Rij se wijk, dc directeur, die hij
kenschetst als een zeer handig
cn kennisrijk man. Deze wist
tl oor aankopen uit veilingen en
bezittingen de verzameling
kunstschatten aanzienlijk uit
te breiden cn de grondslag te
leggen voor een periode van
bloei, die omstreeks 1908 be
ta dat jaar namelijk werd de
begaafde dr. F. Schmidt Dtfgc-
ner aangewezen om dc leiding
van Boymans over te nemen.
In zijn opvalling over de tank
der musea was Schmidt Dege-
ner zijn tijd vooruit: hli was
van mening, dat
niet slechts een
dc, maar ook een sociale Uiak
heeft. Natuurlijk moest do
zamelen en het bewaren
kunstwerken, maar het was
tevens zaak, deze goed ten toon
te stellen. Men kon ook niet
volstaan met het lukraak aan
schaffen van waardevolle pro
ducten; de verzameling moest
zo instructief mogelijk zijn en
bestaan uit specimen van ver
schillende tijdperken en van
verschil lende landen.
gelukkige aankopen
van dr. Schmidt Degener
maakten, dat men in Rotterdam
plezier in het Museum begon te
krijgen. Dc burgerij werd wak
ker, ging zich interesseren
voor wat in het Srhlelandshuis
aan dtf Korte Hoogstraat ge
beurde. Er konden schenkin
gen worden aanvaard cn al
lengs verwierf het Museum dc
plaats in cultureel Rotterdam,
die het toekwam.
„Het komt ons voor, dat deze
opvatting over de taak van een
museum nogal voor do hand
ligt. Waarom is men niet vroe
ger op die gedachte gekomen?",
vroegen wij prof. Vogelsang.
„Misschien is dc reaclionnaire
geest van dc vorige eeuw een
beletsel geweest voor een meer
democratische instelling, mis
schiet ook is dit een groeipro
ces geweest', aanvankelijk be
heerden goedwillende leken de
musea, later, toen de kunsthis
torie als wetenschap werd be
oefend, waren de diroctouron
van de musea te zeer in hun
geleerde arbeid verdiept om
zich met het onmondige volk
te bemoeien. In ons land was
Schmidt Degener de eerste, die
zijn museum Boymans
aandacht reorganiseerde cn dienstbaar
i het ver- maakte aan de opvoedende
taak van het museum. Pas in
'23, op een vergadering vim
museumdirecteuren, vond
i paar
i le r
\\7 ANNEER In de rij der Nederlandse Musea het
Rotterdamse Museum thans één eeuw na de ope
ning op 3 Juli l8l9 een zo waardige plaats inneemt, dan
is dit vooral te danken aan de grote vlucht, die het ln
de laatste dertig jaren heeft genomen. Bestond het
kunstbezit tot die tijd uit enkele onbetwistbare meester
werken, waaromheen zich echter een groot aantal
schilderijen'groepeerde van niet meer dan middelmatige
betekenis, in dc drie a vier decennia die achter ons
liggen is het Museum met een reeks belangrijke aan
winsten verrijkt, die aan de verzameling een zeer eigen,
in ons land gedeeltelijk, uniek karakter hebben gegeven.
Welk een essentiële rol in dit opzicht het Rotterdamse
particuliere initiatief heeft vervuld Is te bekend dan dat
het nodig zou zijn hierop tc dezer plaatse uitvoerig in
l Ttius de
e gaan. Hieronder volgt ei
werd Boymans welwille
het „prikkelmuseum" ge
noemd. Daarbij moet u vooral
niet denken aan Kees van Don
gen, maar aan het publiek prik
kelen tot belangstelling voor
„Dc opvolger van. dr Schmidt
Degener, dr. Hannema, heeft
zijn werk ln dezelfde geest
voortgezdt: hij wist de grote
verzamelaars voor Boymans le
interesseren cn bad een goede
speurneus voor het opsporen
van kunstschntlen. Zijn assis
tent, dr. Van Gelder, die nu
hoogleraar in Uirecht is, heeft
eveneens zeer goed Werk ge
daan. Ik ben er zeker vnn, dnt
tic verzameling onder het voor
treffelijke, vdillgc en getalen
teerde toezicht van drs. Eb-
binge Wubbcn ook thans in
zeer goede handen is", nldus
prof. Vogelsang.
WAT is uw mening over
}f v v de huidige verzame
ling?'1
„Dc veelzijdigheid is in de
loop van dc jaren behouden en
de kwaliteit is dank zij een
steeds deskundige selectie
Steeds hoger geworden. Van
alle grote zöventiendc couwers
zijn cr stalen genoeg om een
overzicht te krijgen cn ze zijn
van de beste kwaliteit. Dcnlt
aan Jan de Bray en Van dor
Helst, wat ccrstc-lflngs stuk
ken zijn. Ook de primitieven
zijn rijk vertegenwoordigd, om
Vluchtig overzicht
van Rotterdams
schaften
T?EN schilder als Hioronymus
-1-Bosch, wiens werk ener
zijds zoveel samenvat van de
middeleeuwse kunst en gedach-
tenwcrcld, anderzijds reeds op
tat van latere oplossingen
vooruitloopt, kan in ons land
slechts in het Museum Boy-
mans worden bestudeerd. Sinds
1932 bezit het Museum een der
schoonsta cn rijpste werken uit
dc laatste tijd von deze mees
ter, „De verloren Zoon", een
schilderij dat terecht roet hot
Museumwordt vereenzelvigd,
(afbeelding op pag. 1 van deze
bijlage). In 1341 zijn door
schenking hieraan toegevoegd
vier panelen daterend lilt do
begin- cn midden-periode, zo
dat nu deze fascinerende kun-
:mcht der kunstschatten,
slenaar in zijn hele ontwikke
lingsgang vertegenwoordigd is.
Wat voor Hieronymus Bosch
geldt, geldt in zekere zin ook
voor Rubens. Geen Nederlands
Museum kan bogen op een
reeks olievorfschetsen zoals het
Museum Boymans alweer door
schenking heeft verworven. In
de loop van 16 jaren is het aan
tal werken van Rubens opge
klommen var 1 tot 12 van der
gelijke studies, die meer dan
de grote altaarstukken, waar
aan zo vaalt helpers werkzaam
waren, dc directe toegang vor
men tot dc kunst van deze uni
versele meester.
DE REMBKANDTS
Tot de gelukkigste aanko
pen na de rampzalige
brand van 18C4, aie het Mu
seum Boymans van enkelf? on
vervangbare schilderstukken
beroofde, behoort zonder twij-
fel Hembrants magistrale gri
saille „dc Eendracht van hot
Land'1. Bleef dit bijkans drie
kwart eeuw de enige Rem
brandt, thans kan men naast de
Rembrandt, die worstelt mét
de problemen von de Interna
tionale barok, in hel innige
portret 1
Rembrandt leren kcnnei
jaren na 1650, wiens pcinture
zich heeft ontwikkeld tot een
oneindige transparanliieid,
doorzeefd van een zwdvend
mysterieus licht en in de Man
met de rode muts, dc late colo
rist, de schepper van de Bruns-
v.'ijkte Familiegroep cn het
Joodse Bruidje.
Het Museum Boymans, dat in
het grootse Zelfportret van
Carel Fabritius het schoonste
wat Frans Jacob Otto Boymans
aan Rotterdam heeft geschon
ken, reeds een hoogtepunt der
17e eeuwse portretten bezat,
dat bovendien één der schoon
ste I6e eeuwse portretten, het
Scholiertje van Scorel (men zie
dc afbeelding), sedert 1664 tot
zijn kostbaarste bezittingen
rekent, is met de Titus één dier
zeldzame meesterwerken rij
ker geworden, die beslissend
zijn voor het karakter en het
niveau van een verzameling.
Dit vluchtig overzicht der
schilderijen, die in de eerste
plaats de aantrekkingskracht
jndc.r
twee meesters te vermelden,
beiden schilders van onze 17e
eeuwse kerkelijke en burger
lijke architectuur: Sacnrcdam,
de schilder van een fijn cn so
ber, „topografisch" realisme,
vertegenwoordigd door drie
wtfrken en Emanuel de Witte,
die het interieur ziet als een
rijk gemoduleerd spel van licht
en schaduw, De ontwikkeling
van deze laatste veelzijdige
schilder kan men dank zij een
reeks gelukkige aankopen
vrijwel volledig volgen.
Tenslotte heeft dt? Rotter
damse verzameling het zeldza
me geluk gevonden var een be
huizing, die in bijna volmaakte
harmonie is met haar karakter
een gebouw, dat zichzelf ge
heel in dienst stelt van de in
houd.
Drs. 3. C. Ebbinge Wubben.
DE collectie beeldhouwwerken, die het Museum Boy-
mana bezit, is naar de omvang niet heel groot. Met.
name de groep oude sculptuur kan zich niet meten met
veel vroeger gevormde verzamelingen zoals het Cen
traal Museum tc Utrecht en het Rijksmuseum herber
gen, collecties waarvoor nog een keuze kon worden
gemaakt uit dc beste stukken van onze vroegere kerke
lijke en profane beeldhouwkunst. Boymans kwam later.
Grote schoonheid
en hogekwaliteit
F) IT neemt niet weg. dat zich
onder' de middeleeuwse
bocldhouwwerken in het Mu
seum Boymansenkele? stukken
bevinden van een grote schoon
heid en hoge kwaliteit, Wol
heel duidelijk bewijst dit het
eerste zaaltje dér schilderijen-
afdeling, waar zich de in hout
gesneden, deels gepolychro
meerde groepen op waardige
wijze welen te handhaven te
midden van dt? Noord-en Zuid
Nederlandse primitieven.
Hoogst instructief is boven
dien de mogelijkheid tot ver
gelijking met de schilderkunst
die hier geboden wordt: de dui
delijke samenhang van de ex
pressieve „Bewening" met
schilders als Geertgen tot St,
Jans en de anonieme meester
der Vlrgo tater Virgint
merkwaardige y overeenstem
ming in gelaétstypcn van d<?
figuren van de Kruisiging met
dergelijke gestalten bij Hiero
nymus Bosch. Bijzonder fraai
in de compositie en in.de de
taillering Is het J,aa1ste Avond
maal, waarin de anonieme
beeldsnijder getracht heeft de
verschillende Apostelkoppen
psychologisch te karakterise
ren. (Men zie de afbeelding)
Hiermee zijn slechts enkele
van de belangrijkste Noord-
Nederlandse XVc eeuwso
stukken vermeld; vele andere
beelden b.v, dc zeldzame
Bourgondische H. Benedictus
„Het staat nergens geschreven, dat de schilder
de natuur moet volgen"
FRANSE SCULPTUUR
{~)PGENOMEN in de wand
-tegenover de hoofdingang
-- beheerst .hetmonumentale re
de Lëf van Aristidö Maillol door
zijn simpele grote lijnen cn
harmonisch afgewogen massa's
de entree van het Museum. Za
wordt de binnentredende be
zoeker reeds dadelijk voor
ogen gestald welk een belang
rijke plaats dc moderne Franse
sculptuur in het Museum in
neemt. Elk der grootmeesters
is met tenminste één werk, dat
zijn kunst volkomen samenvat,
vertegenwoordigd: de dynami
sche, zo zeer op de werking
van liclit en schaduw ingestelde
kunst van Rodin met een van
de levensgrote studies voor „de
Burgers van Calais", de beeld
houwer Renoir met bet beeld
van de zegevierende Venus,
dat, In de tuin opgesteld, reeds
geheel bij het silhouet van het
Museum behoort. Deze sculp
tuur, product ven die wonder
lijke samenwerking tussen dd
oude verlamdemeester en zijn
jonge uitvoerende helper,
staat door de volle, zwellende
stelling tot het nerveuze int-
pressi onnlsme van Rodln. Van
de gevoelige, harmonische
kunst van Despiau getuigt de
portretkop van Madame Poma-
rct en de elastische, rhythmische
figuur van „Assia", En verge
ten wij vooral niet Degas' Pe
tite danseuse dc quatorze ans",.
Rond deze toppunten van de
Franse, 19e en 20e eeuwse
beeldhouwkunst groepeert zich
het werk van Nederlandse
meesters, werk dat ltat overtui
gende bewijs levert van het
hoge niveau van onze heden
daagse sculptuur; - verder en
kele kenmerkende beelden van
Belgische beeldhouwers als G.
Minne en Eik Wouters, van
Duitse kunstenaars als Kolbev
cn Renée Sintenis.
'Drs, J. C. Ebbinge Wubben.
KUNSTHANDEL Ir
„KATZ" I
OUDE g
SCHILDERIJEN K
ANTIQUITEITEN g
WESTERSINGEl 121 B
TEL. 23784 L
ROTTERDAM 1
D.
Teniers
1610-1696
geen staaf meer zijn van
hel oog? Wat gaat er in hem
om. wanneer hij zich als kun
stenaar boven het zintuiglijk
waarneembare stelt en vormen
en kleuren schdpt, die niet of
nauwelijks overeenkomen met
de vormen cn kleuren in de
'Dc westerse mens moest vol
gens het boek dor boeken
de natuur de natuur laten; bij
mocht haar niet afbeelden. Zo -
staat het geschreven: Gij zult
U geen gesneden beeld noen
enige gelijkenis maken van
hetgeen dat boven in dc hemd
.is, noch van hetgeen dal on
der op de narde is, noch van
hetgeen dat in de watoren on
der do aardo is.
Hij hield er zich niet san.
Van de ingekraste rotswandte
kening tot het geprojecteerde
beeld op het telc visieruitje
heeft de beeldende mens tegen
dat gebod gezondigd. In den
beginne had de afbeelding van
mens of dier, buiten iedere
andere waardd om, nog een
bovennatuurlijke waarde in
zichzelf en dot Is lang zo ge
bleven. Ten slotte hebben de
fotografie en de film aan de
afbeelding haar laatste magi
sche waarde, ais waarde in
zichzelf, volkomen ontnomen.
den de schilders
Barbizonse school zich te weer
tegen dc opgeschroefde bete
kenis van hdt romantisch ver
haal. Het ging in de schilder
kunst niet om het plaatje maar
om iets anders, dat meer was,
zuals het in de letterkunde
niet in dc eerste plaats om het
vertelsel ging, doch om dc
geestelijke achtergrond der
menselijke refacties.
Ruim een kwart eeuw later,
na dc uitvinding der fotogra
fie en de ontwikkeling der re-
productlcmiddelen, voetden de
zoekende schilders zich steeds
wnntrouwender tegenover de
ondergeschikte manier waarop
de schilderkunst aan het zin
tuiglijk waarneembare was
gebonden. Ze hadden daar
geen vrede mee en zochten
hartstochtelijk naar nieuwe
»d,
zichzelf bete
hij had duidelijk ge-
dat de academisch ge- I
- nTiwrhL'w «u uit' zuut, lui vermeers pruciuiy suuvre
Klik er naar, steeds weer, en ste mm»™»»"»«-
men toe. Waardoor? Niet door kleurenpracht, noch
U er voor open
men: Cornclisz cn Provoost.
Vnn de buitenlandse schilde
rijen zou ik Titioau en Char-
din Willen roemen als belang
rijke werken. En ook het cera
miek, de prenten, dc sculptuur,
de meubels en het glaswerk
zijn in kunsthistorisch opzicht
zeer waardevol."
„En het gebouw?''
„Er is ta het gehele land geen
museum te vinden, dot zo aan
zijn bestemming beantwoordt
als Boy mens. AJJcs kan zeer
goed worden tentoongesteld,
krijgt hel relict, waarop, het
recht heeft, ook de kunstnij
verheid. De verlichting voldoet
uitstekend, waaraan h<H In an
dere musea nogal eens hapert.
Prettig ia ookdat als cr een
tentoonstelling wordt gehouden,
het eigen bezit even ongestoord
als andets kan worden beke
ken. Rotterdam kan op dit mu-
teum zeer trots zijn!"
Er valt moeilijk anders dan niet verrukking
spreken en we willen het begrip „leren", dat cr zo
dikwijls aan verbonden wordt, voorlopig uitscha
kelen.
Gelukkig dc jeugd, dte lacjl i« een stad met een
goed museum, waar ze kunnen, zien cn genieten!
Als ze gegrepen worden, al is lief eerst maar door
enkele doeken, kan liet* zien van schilderijen voor
jonge mensen ccn Icvensbehoc/tc worden, die hi
tot zoekers van schoonheid maakt.
wordt altyd rijkelijk beloond.
Al ts bijvoorbeeld by de velen, die door land-
schapsscMWervjcu aanvankelijk 't meest worden
bekoord, hun He /de voor de natuur nog niet scherp
te sc)leiden uau die voor de kunst, de winst, dat zü
de natuur door dc ogen van een sciütder Ieren zien,
is toch dadelijk groot. Want de hemel Icoepelt
wereld rijker en dieper; Rainer Maria Ritke heeft
- zelfs van hen gezegd: zij gaven God onvergankelijk
n»t GnrTVi terug wal Hij vergankelijk schiep. Wy bewonderen
hen niet vooral om hun techniek, hun vaardigheid,
m hun zien, dat vnn hoger kwaliteit dan ons
ts opvoert en meesleept.
Wecnsc kunstschatten, enkele jaren geleden ii
Rijksmuseum gehouden, overtroffen de drie
porirellen van Rembrandt verre alle andere
terwerfcen in die zaal, tot Vermeer's prachtig si
statig wuivend
kleurenpracht,
door geniale.vormbeheersing, maar door hun diepe
innerlijkheid, door de .onpeilbare ziet, dte eruit
M
AAR het zien van schilderijen heeft ook
t alle aspecten, van liet schitöc-
semd. Ik w(js u nog op één: hoe
raak en onmiddellijk kunnen schilderijen het ver
leden levend voor ons maken.
Hoe doet b.v. Bruegel ons boertigheid zien van
de Vlaamse zestiende eeuwse plattelandsbevolking;
Velasquez dc hoofsheid van het zeventiende eeuwse
manse koningshuis?
Er bestaan handleidingen voor het leren zien van
schilderijen, waaraan ik stellig niet alle waarde
ontzeggen wit. Af nar toch: de beste «tanter ons
schilderijen te teren zien, Is ernaar tc kijken, steeds
weer; cn er zich voor open te stellen. In een mu
seum, dat we goed kunnen leren kennen, krijgen
we dan langzamerhand onze voorkeur; doeken, die
ons vaak vertrouwder worden dan onze vrienden.
Afét onze ontwikkeling verandert geleidelijk ook
hij Titus zijn jonge bruid laat omvallen; maar 't die voorkeur. Niet alle schoonheid gaat tegelijker-
leefde in hem cn dat hij zijn diep gemoedsleven voor tijd voor ons open. Er zijn schilderijen, die ztch
ons in zijn laatste schilderijen vooral, zichtbaar eerst Pan ons ajwenden, pas langzamerhand zich
<!c natuur dieper bewonderen, StUlevcnschUders heeft gemaakt, is bovenmate ontroerend. Mogen we laten veroveren. Juist dit maaltt een museum zo
doen ons opmerkzaam worden op de innigheid der dit niet de hoogste functie der schilderkunst noe- uitermate boeiend, dat wé er steeds nieuws in ent-
(Int ze ons in het werk van de allergrootsten, dekken. Want «iet het zien, ook van bekende jchil-
blifc Iaat slaan in een wereld, die anders voor derijen komen wc wezenlijk «ooit klaar...
verborgen blcej? Op de tentoonstelling vat» Dr. A, AfanfcesZcrtikc
fesieiielijker én'lieertijker van klëür boven liet de van zijn schilderijen te ondergaan verhoogt ons
strand, als wc een strandgezicht van Welssenbnich. in levensgevoel. De vrouwen, die Vau Dongen schil
derde, liggen mogelijk builen ««ze leueiiss/eer
maar de zilveren toon en de gracieuze lijnen, t
heeft geschokt. En toe ze hem inspireerden, bekoren ons diep.
de ogen niet geopend Vermoedelijk heeft Rembrandt zelf in de
(,B ;n nip gebaar gezien als v
hebben opgenomen; dc dramatiek in
laan gaat lol ons spreken, als van Gogh'
populierenlaan bfj Nuencu
heejtrte Haagse school ón..
voor de pracht ook van het polderlandWitsen wereld nooit
heeft menigeen voor 'l eerst ontvankelijk gemaakt
voor de stille schoonheid van een Amsterdamse
gracht. Cultuur, «iet name schilderkunst, leert
kende; hij
maakt dat
tekende hand fioen karakter kon
uitdrukken cn dat alle gTOtc
schilders dc natuur hadden
vervormd om tot expressie te
komen. Natuurlijk was hij niet
«le enige, die dnt wist; die ge
dachte leefdd onder alle ver
nieuwers in die tijd. Zij put
ten hoar ook uit de primitieve
kunst der negers, die dc na
tuurvormen vervormden met
onfeilbaar beeldende kracht en
zij verdiepten zich in dc be
tekenis der deformatie.
Van grote invloed was de
uitspraak van Paul Cézaune,
waarin hij de kubus, d<? cylin
der cn de kegel dc grondvor
men noemde voor alle vormen
in do natuur, terwijl hij voor
de compositie van zijn schil
derijen steun zocht in kleur
vlakken van bijna geometri
sche grondslag.
Dit en nog heel wat incer,
dat in een kort bestek niet kan
worden aangeroerd, had de
geesten rijp gemankt voor een
vernieuwing, die in de ontwik
kelingsgeschiedenis der schil
derkunst van zeldzame bdtc-
kenis ls.
dingen; dc goede portrettist brengt ook ons ertoe
achter zUn utterlyfc 's mensen ziel le raden,
Dc schilders dus maken voor tms de zichtbare
vaardigd,
de niet bevooroordeelde
den^dit onmiddeutjk
was mogelijk, het ging en zij
aanvaardden het als den be
vrijding na vele1 eeuwen uit de
boeien der natuur. De .bewe
ging breidde zich uit niet een
aantal andere -ismen, minder
theoretisch ingesteld, wier.
belijders evenmin nog slaven
van het oog wilden zijn en een
nieuwe waarde, die er altijd
sluimerend was geweest, was
aan de schilderkunst toege
voegd. De schilderkunst had
zich op nauwelijks te over
schatten wijze verrijkt.
mens is behoudend;
wen achtereen hébben
dc schilders dc natuur, zoals
orken- hel oog die ziet. als ultgangs-
met punt voor hun kunst genomen,
verwondering. Het Nu zc het niet meer doen.
hem gelukkiger
roken. Een composi
U! id lj.lv
letterlijk
compc
de drie
grond
ft een
bet
rljkrt- ruiken. Een com posilio
van kleur en vermen kan do
verbeelding zijn van ccn scho
ne en bijzondere gevoels- en
denkwereld zonder dat iedere
kleur cn Iedere vorm van min
of meer fotografische juist
heid getuigt. Het slaat nergens
geschreven, dot dc schilder do
nutuur moet volgen. Het kan
goed zijn, als bi; het doet en
n- is echildcrkunsL-g gespro
ken, niets trger» in te brcnr.cn,
ais hij het niet doet. E: Is neen
enkele wet, die bet hem ver
biedt en eigenlijk is de schil
der. die het niet doet de enige
die zich aan de wel houdt.
Exodus 21) 4.
P. A. Begeer.
