De oorzaak: Geen verraad doch
amateurisme en nalatigheid
Amerikaanse huisvrouwen eten
veel buitenshuis
Toekomst van de VS stemt
Truman optimistisch
GEHEIMEN ROND HET ENGLAND-SPIEL (Slot)
Volgens Duitsers begon Spiel
bij van der Reyden en Lauwers
Code systeem werd
nooit gewijzigd
Kunst van de Zuidzee-eilanden
vol magie en mysterie
Streven naar verhoging van de productie
en uitbreiding der afzetgebieden
Geen verlaging van
bewapeningslasten
Thuis gaat er vlug een blik
of de ijskast open
ff&tNt*.
Textielpositie
wordt beter
Op ds kohJisd
De arke Noachs blijft trekken
Nieuwe expeditie van vier man onderweg
Dinsdag 12 Juli 1949
3
12, onmiskenbare zekerheid of te lelden, dat er
f f *Öde, noch verraad by de samenwerkende Neder-
n n u diensten in Londen aan bet drama ten grondslag kan Utreen.
rC|. ii u-c i Ieel ffeluk «eliad. de geallieerden enorme pech. Dat
3ïaar daarmede is niet het laatste woord gesproken. Want
0 dementen dan geluk en pech een rol gespeeld.
'Stn' z? hierna blijken zal, de kwestie van de ver
antwoordelijkheid stellig niet als een afgedane zaak ter zijde geschoven.
MSN moe* *n Qe eerste plaats
-LT J-goeQ voor ogen houden, dat
het hier ging om de toepassing van
een nieuw wapen. Het parachute
ren of aar. land 2etten van Spion
nen, radiotelegrafisten en sabota-
ge-agenten op een afstand van
honderden kilometers van het
hoofdkwartier van de inlichtingen
dienst is op zichzelf al een operatie
met hachelijke kansen. Hoeveel te
hachelijker wordt het, als men
met die agenten in radiocontact
wil blijven, zonder enige andere
Vorm van contröle dan een over
eengekomen code met een daarbij
passende identity- en security-
check en een vastgesteld zendplan.
En dat alles, terwijl men weet, dat
'de-vijand, in wiens machtsbereik
gewerkt wordt, de apparaten bezit
om ieder radioverkeer op te mer
ken en af te luisteren ook al
kan hy dan, naar men hoer de
gecodeerde boodschappen nu t-
cijferen. Voor het coderen nad
men te Londen een systeem, dat
volkomen veilig scheen: de z.g.
double transposition. Een 'radiobe
richt, dat de agent op een van de
vastgestelde urén wilde seinen,
werd eerst op grond van een paar
woonden uit zijn codezinnen geco
deerd, daarna opnieuw gecodeerd,
voorzien van herkennings- en vei-
hgheidssleutels tot groepen van
vijf se in tekens samengevoegd en
zó ging t de aether m. Zo was het
althans de bedoeling in Londen,
waar men dit systeem onaantast
baar waande. En het zend verkeer
zou dan ook misschien betrekke
lijk geruime tijd onaantastbaar ge
weest zijn, indien niet een der
eerste agenten, die bij de Duitsers
terecht kwam, Willem van der
Reuden ware geweest. En indien
niet spoedig daarop uit het zend-
verkeer, dar luitenant Lauwers in
Duitse opdracht met Londen ging
onderhouden, de mogelijkheid van
een Spiel in de praktijk was ge
bleken.
Op dat zelfde ogenblik was de
vernuftige double-transposition
dientengevolge zo waardeloos als
een vodje papier. Weliswaar gaf
Londen aan e code tal van klei
ne, bijkómen de variaties, maar in
wezen bleef het code-systeem,
dat de Duitse specialist Ernst May
vanaf de eerste dag onder de knie
had, gedurende bijna twee jaar
hetzelfde. BJj de tiende gevangen
radiotelegrafist mocht de security-
check bestaan uit één foute letter
om de tien goede en bij de dertig
ste egent mocht de check bestaan
uit een onlogisch antwoord op een
vraag uit Londen in feite veran
derde dat niets aan. de grondslagen
van het codewezen.
Zeer grote fout
En dat nu is een der allergroot
ste fouten geweest, die in de twee
de wereldoorlog op het gebied van
de inlichtingendiensten zijn ge
maakt. Deze fout komt geheel voor
rekening van de Engelsen, die de
technische zijde van het werk in
volstrekt exclusieve vorm ter hand
hadden genomen binnen het kader
van de Special Operational Execu
tive (S.O.E.), een oorlogs-organi-
satie, die al vrij spoedig tot een
enorm apparaat uitgroeide en die
in vrijwel alle secties geleid werd
door volslagen-leken op het gebied
van de spionnage.
Toen Londen eenmaal contact
had gehad met Lauwers (die sein
de met Schreieder en d«N Duitse
technici over zijn schouder!'
toen dat contact zo keurig 'bleef
bestaan (het duurde meer dan een
jaar!) en toen precies in de afge
sproken code steeds meer „succes
sen" werden gemeld toen heeft
„Londen" (dat zijn de Nederlan
ders en de Engelsen samen, ieder
met vijftig procent verantwoorde
lijkheid) met véél fe grote gemak
kelijkheid aangenomen, dat alles
in orde was. En toen heeft men,
tot groot plezier van Giskes en
Schreieder, aan het geslaagde ge-
val-Lsuwers steeds meer vervolg
stukken geplakt: er kwamen steeds
meer agenten met zenders naar
Nederland. Steeds meer lijnen gin
gen werken, steeds meer agenten
kwamen er in de cellen van Haren
terecht, terwijl de Duitsers hun
berichten naar Londen seinden,
alsof ze vrij en actief met illegale
groepen samenwerkend iu bezet
gebied opereerden. Die illegale
groepen verdwenen intussen, voor
al door het gruwelijke penetratie-
werk van Anloon van der Waals,
in massagraf en. concentratiekamp.
ftv ••ede maal toen de agent Grün
(„33 utus"f zijn schokkende vraag
tot Londen richtte om herhaling
van het laatste telegram, omdat hij
de hem toegevoegde hulpkracht
niet vertrouwde. Het was dan ook
de V-mann van Giskes Georg Rid
derhof, die reeds kort na de be
vrijding werd terechtgesteld! Dit
telegram heeft, samen met de
waarschuwingen die via Zwitser
land kwamen, een grote stoot ge
geven tot bet beëindigen van de
ontzettende vergissing.
Conclusie
(T VERZIEN wij" alles, wat er tot
w dusver door velerlei belang
hebbenden en romantiserende
klunzen is gepubliceerd, dan moet
het ons van het hart, dat er zel
den over enige geruchtmakende
zaak zoveel onzin is geschreven als
over het England-Spiel. Zelden is
ook met zóveel brutale eerroof het
grote woord „verraad" misbruikt
als in deze treurige affaire. Zelden
zijn ook met zulk een ongehootde
lichtvaardigheid regeringen, mili
taire leiders en rechterlijke colle
ges in staat van beschuldiging ge
steld als in. dit geval. In romans,
brochures, tijdschriftartikelen
de een al veelbelovende! .dan de
ander is met modder gesmeten
en met vitriool gewerkt. Men heeft
er politiek van het laagste allooi,
mee bedreven en men heeft uit de'
aldus gestichte verwarring allerlei
bedenkelijke winst willen slaan.
Ee wie heeft onder dit alles met
bewogen eerbied gedacht aan de
jonge mensen, die in de strijd voor
de vrijheid van hun land en hun
volk,, door het England-Spiel geval
len. zijn? Weinigen meer dan hun
nabestaanden, die al dit lawaai bo
ven de graven der slachtoffers
machteloos hebben moeten toelaten,
ook al werd telkens opnieuw de
smart om het verlies daardoor no
deloos vernieuwd.
Eén ding staat, wat ook door on
evenwichtige romanscheppers moge
worden Beweerd, onherroepelijk
vast: het England-Spiel is niet mo
gelijk gemaakt door verraad van de
Engelse militaire leiding, noch door
verraad van enig lid der in Londen
zetelende Nederlands-Britse dien
sten. Zulk verraad is uit niets geble
ken en alles wat erover beweerd
werd, is op grond van. onweerlegba
re, voor ieder controleerbare feiten
weerlegd.
Indien juist is wat Joseph Schreie
der en Ernst May verklaren (en. hun
verklaringen kloppen in ieder geval
met zeer concrete feiten en vast
staande data!) dan Is het England-
Spiel mogelijk geworden door de
overvloedige inlichtingen, die de
agent Willem van der Heijden (thans
wonende te Norwich in. Engeland)
direct na zijn arrestatie op 13 Febru
ari 1942 gaf en door de totstandko
ming van contact met Londen als
direct gevolg van het feit, dat de op
C Maart gearresteerde agent luite
nant Lauwers op 12 Maart 1942, on
der toezicht van de Duitsers klaar
gemaakte boodschappen naar Lon
den seinde. Daarmede is de ellende
begonnen.
Daarnevens dienen tot de Neder
lands-Britse diensten, de MJD. en
de S.O.E, de verwijten te worden ge
richt dat zij:
a. Veel te lange tyd gebruik heb
ben gemaakt van hetzelfde code
systeem (de z.g. double-transposi
tion)
b. veel te consequent hebben ge
bruik gemaakt van z.g. ontvangst-
comité's bij het droppen van de
agenten;
c. bij de selectie dezer agenten
klaarblijkelijk niet de vereiste zorg
vuldigheid hebben betracht;
d. op toevallige alarmeringen en
bewuste waarschuwingen om een
verwerpelijke eenzijdigheid bij het
beoordelen van bepaalde meldingen
onvoldoende acht hebben gesla
gen!
e. nimmer onaangekondigde con-
trólc-agenten hebben gezonden voor
het checken van de meldingen en
teneinde te rapporteren over eigen
ervaringen nopens de activiteit der
agenten en de betrouwbaarheid der
aanloopadressen;
t. te weinig aandacht hebben be
steed aan dc wyze, waarop de per
container gedropte materialen wer
den gebruikt en welke de werkelijke
resultaten waren van de sabotage
acties.
Vóór alles dient men daarenboven,
bij een objectieve beoordeling van
het gehele complex van vraagstuk
ken, te bedenken dat aan Neder
lands-Engelse zijde de leiding uit
amateurs bestond en aan Duitse zij
de uit ervaren vakmensen en dat
aan Nederlands-Engelse zijde alle
vorm van coördinatie lukraak geïm
proviseerd was.
Dit is de les, die uit het gebeurde
kan worden getrokken: Nu wfj door
de opheffing onzer neutraliteitsposi
tie en onze toetreding tot de west-
Europese Unie niet langer uitslui
tend op eigen militaire kracht zijn
aangewezen, hebben^ bij het algeme
ne streven naar coördinatie ook het
werk van de inlichtingendiensten
daarin een voorname plaats. Ama
teurisme en improvisatie dienen te
verdwijnen en plaats te maken voor
een welgetrainde, goed geschoolde
en vóór alles streng geselecteerde in
lichtingendienst. die zijn taak (he
laas in. deze wereld nog lang niet
overbodig) in het nauwste contact
en volgens gecoördineerde metho
den met die van de andere West-
Europese mogendheden ten uitvoer
brengt.
Spionnage en contra-spionnage
waren, zijn en blijven bittere nood
zaak in een wereld, waarin de oorlog
als de ultima ratio gehandhaafd
wordt. Daarvan uitgaande zullen de
desbetreffende diensten dan ook zo
goed mogelijk dienen te zijn. Van
hun werk kan het leven van vele
tienduizenden afhangen. Van hun
falen in het jongste verleden getui
gen de graven van twaalfhonderd
jonge Nederlandse mannen agen
ten, telegrafisten en illegale werkers
wier offer in dienst van het va
derland wij In diepe eerbied zullen
blijven gedenken.
Voorstevenvemenng van een
prauw uit het noorden van Ne
derlands Nieuw-Guinea.
Boeiende tentoonstelling
te Rotterdam.
f|E tltanden van de Stille ZtUfizee be-
horen door hun vrij geïsoleerde lig
ging, maar ook door de volkeren, die
deze eilanden bewonen met hun primi
tieve cultuur, tot een van de belang
wekkendste gebieden van onze wereld.
Reeds verscheidene eeuwen gaat van
deze eilanden een mysterieuze bekoring
uit. Het wetenschappelijk onderzoek
vindt er een terrein, dat steeds weer
nieuwe vondsten, opbrengt en dat schier
onuitputtelijk Is naarmate men er ver
der In doordringt. Dit eilandenrijk
wordt verdeeld In drie groepen, nL Me-
laneslê, Micronesië en. Polyneslë.
Het ls van de directie van het Museum
voor Land- en Volkenkunde te Rotter
dam een uitstekende gedachte geweest
een tentoonstelling te organiseren, die
gewijd is aan de kunst van het Zuidzee
gebied, omdat, ondanks de verscheiden
heid en de schoonheid van deze kunst,
rij betrekkelijk, onbekend mag heten.
Slechts een kleine kring vooruitstre
vende kunstenaars en kunstminnaar
hebben haar aesthetlsehe waarde volle
dig erkend. Die erkenning berustte op
de aanwezigheid van het oerelement in
deze kunst. Zij werd pas Iaat „ont
dekt". De cubisten. In hun zoeken naar
WASHINGTON. In. het Amerikaanse congres heeft president Tru
man zijn halfjaarlijkse rapport over de'economische toestand van zijn
land uitdrukking gegeven aan gematigd optimisme over de perspectie
ven. Hij heeft een program ontvouwd van. tien punten, die zullen moe
ten bijdragen tot grotere sociale zekerheid en die de productie, die thans
een lichte daling vertonen zullen moeten opvoeren. Het blijkt, dat Tru
man zijn voorstel van een half jaar geleden om de belastingen te ver
hogen, om daaruit een fonds te vormen voor wat hij toen noemde een
„fair deal" heeft laten varen. Dit is een uitvloeisel van de heftige critiek,
de hij daarop destijds heeft moeten horen uit volksvertegenwoordiging
en zakenwereld. De president dringt er op aan, dat de industrieën de
lonen niet zullen verlagen ondanks de dalende tendens van de prijzen.
Wat de bewapeningslasten be
treft, merkt hij op, dat hoewel deze
zeer zwaar drukken op het land,
voorlopig van een verlaging geen
sprake kan zijn. „Wanneer onze
vredespolitiek echter vruchten gaat
afwerpen, zal het mogelijk zijn.
deze uitgaven in de komende jaren
te verminderen", aldus liet de pre
sident erop volgen.
Het economische program van de
president omvat verder een onder
steuning van de landbouwbedrij
ven, zoals bepleit is door de Ame-
flnaez. Med.)
Geneesmiddel tegen
huidaandoeningen.
Zuivert de poriën, doet
jeuk bedaren, verfrist
en sterkt de huid weef seis.
Oppervlakkigheid
ORT geleden heeft een geal-
lieerd opperofficier, met wie
wij deze noodlottige ontwikkeling
bespraken, ons op een ding gewe
zen, dat de moeite van het over
wegen waard is.
Het is: dat de kleine zenders
van de agenten, door hun zwakke
toon, zodra er b.v. atmosferische
storingen optraden, alleen maar
een vrij ernstig verminkt telegram
konden doorgeven; dat verminking
regel was en dus als volkomen
normaal werd beschouwd en dat
mitsdien een uiterst nauwkeurig
testen van de codeberichten (a
priori al een practisehe onmoge
lijkheid. door de enorm snelle ont
wikkeling van het apparaat der
S.O.E.) vrijwel tot de uitzonderin
gen moest behoren. Slechts twee
maal is men werkelijk gealarmeerd
geweest: eenmaal toen een Duitser
verzuimd had voor de tweede maal
te coderen (men heeft het toen af
gedaan met een radiografisch
standje aan de „agent"!) en de
MISSCHIEN vinden de lezeressen het aardig eens te horen,
hoe in Amerika wordt gegeten.
Mijn verblijf was te kort om hierover bet juiste oordeel te vellen,
maar ik kreeg wel een indruk, daar ik niet alleen in hotels en
restaurants, maar ook bij Amerikaanse families aan tafel 2at.
Nu moet ik allereert verklappen, dat ik tamelijk kieskeurig ben
en eigenlijk het liefste eet wat ik zelf heb klaargemaakt.
Overal was het erg zindelijk en werd het eten geserveerd op
een manier, die &f was. De diensters zagen er helder en goed ver
zorgd uit; kortom na twee dagen, voelde ik mij volkomen gerust.
SMAKELIJK IS HET
ALLEMAAL IVEL
In Los Angeles en later in New
York aten we meestal buitenshuis,
een echt Amerikaanse gewoonte.
Men vindt overal eetgeiegenhe-
den, waaronder restaurants en vele
cafetaria's, waar tegen redelijke
prijs kan worden gegeten.
Een zeer leuke cafetaria fs de
zogenaamde „drlve-in". Ze is
meestal rechthoekig of rond ge
bouwd en doet denken aan een
heel groot benzine-tankstation.
Ze staat in het midden van een
groot plein en is speciaal be
stemd voor automobilisten. Ster-
gewy's kunnen de auto's worden
geparkeerd.
Het leuke van deze drive-in is,
dat men zijn maaltijd buiten geser
veerd kan kragen. De dienster be
vestigt daartoe kleine tafeltjes mdt
haken in de muren, zodat men op
elke plaats in de auto een tafeltje
voor zijn neus heeft. Als men haast
heeft of bjj regenachtig weer, is
deze wijze van eten zeer practisch,
omdat het gezelschap bij elkaar kan
blijven. Bovendien wordt de capaci
teit van deze cafetaria hierdoor
aanmerkelijk vergroot, 's Avonds is
hét een alleraardigst gezicht, wan
neer men langs de autowegen In
eens op zo'n feestelijk verlichte
drive-in stuit. Over de keukens van
deze drives-in overigens niets dan
lof.
Muziek „uit de gleul"
In vele cafetaria's trof ik nog iets
leuks aan. Op elk tafeltje en. ook
voor elke stoel, die langs de toon
bank staat, was namelijk een klein
metalen kastje geplaatst, met bo
venin een gleuf en aan de voorzijde
een schakelaar. Dit bleek een soort
speeldoos tó zijn, fvant deed men
een'„dime" in de gleuf en stelde
men de schakelaar op een bepaald
nummer af, dan klonk heel zacht
populaire muziek;
Met een nieuwe dime en een
nieuw nummer kon een ander me-
lodietjö worden gehoord.
Fanny ziet:
Dat je in Holland nog altijd je
eigen piepersmoet schillen.
In Los Angeles en Hollywood kan
op alle mogelijke manieren worden
gegeten. Vele emigranten uit alle
landen van de wereid hebben name
lijk betrekkelijk kleine restaurant
jes Ingericht, waar het eten volgens
de nationale gewoonten wordt toe
bereid. De opschriften boven de'
deuren zeggen direct of men op zijn
Frans, Italiaans, Zweeds of Chinees
zal eten. Sommige eetgelegenheden
hebben den specifiek CaHfornisch
karakter, met oevers in. cowboy-
costuum, braadpitten en paarden
hoofdstellen. aan de muur.
Een ander eethuis is de cafetaria,
waar men zelf zijn menu samenstelt.
Binnengekomen, gaat men door een
lange gang, van de eetzaal geschei
den door imitatie-rotsblokken, waar
tussen veel plantan, bloemen en op
sommige plaatsen 'trossen bananen.
Aan het eind Is een groot vertrek
met verschillende afdelingen.
De gang van zaken is als volgt.
Men begint eerst een dienblad,
vork, mes en lepel te pakken van
een tafel, waarna in de eerste afde
ling een keuze kan worden gedaan
uit allerlei vruchtensappen, vruch
ten, papgerechten of flakesoorten,
waar enige vrouwelijke en manne
lijke koks achter grote elecirische
fornuizen in de weer zijn.
Hier kan men letterlijk alles be
stellen, Eieren op alle magelijké
manieren klaar gemaakt, vlees,
worstjes, vis; kortom een keur van
etenswaren. Wanneer men zijn keu
ze heeft gedaan en het maal met
eigen ogen ziet toebereiden, dan
komt men in de laatste afdeling
voor het drinken: thee, koffie, melk
of een keuze uit dö populaire milk
shakes; melk met iets er door.
Het dienblad is inmiddels meer of
minder vol geworden en dan pas
seert men een juffrouw, die snel
het blad overziet en op een reken
machine de totale kosten opmaakt
Eerst hierna komt men in de grote
eetzaal, waar men zelf op öen tafel
tje zijn keuze uitstalt en met eten
begint. De betaling geschiedt pas by
het verlaten van het eethuis.
Maal in blik
De paar keren, dat we bij Ameri
kaanse families aten, waren mees
tentijds geen officiële etentjes, maar
zeer vlug en handig voor elkaar ge
brachte maaltyden. De huisvrouw
dook in haar provisiekast en viste
een collectie busjes op, waarvan ze
in een ommezien een behoorlijke
maaltijd klaar maakte. Heerlijke
soepen aan mij altijd goed be
steed worstjes met knoflook,
waarop ik minder dol ben en tal
loze andere lekkere dingen. De
koude gekookte schijfjes aardappels,
op smaak gebracht met een sausje
en het slaatje werden even op de
hoek gehaald. Bovendien was er al
tijd. de ijskast, die wat lekkers be
vatte. Het kostte nooit meer dan een
half uur of de lunch of het diner
stond op tafel.
Het is mogelijk dat deze wijze van
eten op de duur gaat tegenstaan,
maar ze is vreselijk practisch en de
dagen, dat ik het deed, heb ik er
steeds van genoten.
rikaanse minister van landbouw,
Charles F. Brannan, vernieuwing
van de wet op de wederkerige
handelsovereenkomsten, handha.
ving van het buitenlandse hulp
program en wetten voor het ver
schaffen van technische bijstand
aan de onontwikkelde' gebieden in
de wereld. Ook wenst hij uitbrei
ding te geven aan het terrein van
,de sociale veiligheidswetten en de
daaruit voor de arbeiders voort
vloeiende voordelen.
Tegelijk met de boodschap van
de president heeft de raad van eco
nomische adviseurs van Truman
een rapport gepubliceerd over de
financiële en commerciële ontwik
kelingen in het afgelopen halve
jaar.
Dit rapport geeft, waar het hier
een terugblik geldt, uiting aan een
zekere mate van pessimisme,
tegenstelling met-het „kalme opti
misme", waaraan Truman in zijn
blik vooruit uiting geeft. Niettemin
zijn de adviseurs van* oordeel dat
Amerika's commerciële toekomst
schitterende vooruitzichten biedt
wanneer de industrie, de arbeiders
en de regering op de beste wijze
gebruik maken van de hen ten
dienste staande krachten.
In het rapport wordt er op ge
wezen, dat het hoge prijsniveau,
gebonden als het was aan bepaal
de door de oorlog -geschapen fac
toren van vraag enerzijds en ge
ringe voorraden anderzijds, niet tot
in het oneindige gehandhaafd, kon
blijven. Om deze reden wordt aan
het economische beeld van 1949 de
volgende karakteristiek gegeven:
„De neerwaarts gerichte correcties,
die zich thans voltrekken, zijn een
weei spiegeling van het feit, dat
een volledige productie niet langer
tegen topprijzen door de markt
kan worden geabsorbeerd.
Jaarverslag AKÜ spreekt
van marktverzadiging
AMSTERDAM. Aan het jaar
verslag van de N/V, Algemene
Kunstzijde Unie te Arnhem ontle
nen wij, dat de textielvoorziening
in de wereld in 1948 een grote ver
betering vertoonde. De katoenpro-
ductie kwam bijna op het peil van
1940, de productie van rayongaren
was 20 die van royonvezel30
groter dan in 1947. Het tekort aan
textiel is aanmerkelijk verminderd,
waardoor een aantal markten tot
meer normale toestanden terug
keerden. Hier en daar deden zich
storingen in de afzet voor, die kun
nen wijzen op een geleidelijk intre
dende verzadiging van de markt.
In de Nederlandse bedrijven van
de AKU kwamen uitbreidingen en
verbeteringen tot stand, die de
maatschappij in staat stelden te
voldoen aan de toenemende eisen
van de markt. Men heeft te kam
pen met een gebrek aan geschoolde
vaklieden en ondervindt, dat de
technische opleiding in Nederland
nicl in staat is een voldoend aantal
technici te leveren.
De voorziening met grondstoffen
werd in 1948 aanmerkelijk ruimer.
Over het algemeen is men omtrent
de toekomst van de rayonindustrie
niet pessimistisch. Voor de toekomst
verwacht de directie een vermin
derde vraag en een voortgaande
prijsdaling op de buitenlandse
markt. Het effect hiervan od de
financiële resultaten van het lopen
de jaar zal niet van overwegend
belang zijn. De nog steeds voort
gaande stijging der kwaliteit en de
tot nu toe behaalde resultaten zijn
de basis voor dit vertrouwen.
Over 1948 kan een dividend van
7 procent worden uitgekeerd. De
brutowinst van het concern steeg
van 21.1 tot 24-9 millioen gulden.
Minister Joekes opent
„Gouden Handen"
de basisvorm der geometrische verhou
dingen in de natuur, hadden zdch reeds
tot de Afrikaanse negerkunst gewend
en daaruit nieuwe kracht geput. Bij de
moderne beeldhouwers ontwaakte de
belangstelling voor de oude plastieken
van Mexico en KJein-Azië. In de la
tere fasen, van het expressionmsme ont
wikkelde rich de neiging om het on
derbewuste en de droomwereld te door
vorsen en dit leidde de aandacht naar
de magische kunst van het Zuidzeege
bied. De overeenkomst van deze magi
sche kunst met contemporaine stromin-
men in de Westerse kunstwereld is ze
ker met alleen beperkt tot die van con
ceptie en stijl, maar ook in de keuze
van materialen en techniek.
Een kunstwerk moet echter worden
gezien in het raam van de beschaving,
waarin het Is ontstaan. Alleen zo komt
men tot een Juiste waardering. Nu is
de inheemse bevolking van het Zuld-
zeegebled samengesteld uit de afstam
melingen van migranten uit het Aziati-
Regenmakersscfieciel -uit het
Noorden van Nieuw Ierland.
BChe vasteland, die tot verschillende ras
sen behoorden met sterke verschillen tn
het culturele niveau. De grote verschei
denheid der overgeërfde bekwaamheden
werd verder gewijzigd door de klimato
logische voorwaarden en de natuurlijke
bronnen der eilanden, waarop deze men
sen rich nederzetten. In Centr&al-
Australlë vonden zij ontzaglijke woestij
nen en steppen; op de kust yan Nieuw-
Guinea een dichte, tropische jungle, en
in Micronesië kleine, door de wind ge
striemde koraal-stallen met juist ge
noeg water om enkele palmbomen in het
leven te houden. Deze omstandigheden
bepaalden in h.oge mate de aard. het
materiaal en de techniek van hun
kunstuitingen. Het is de oorzaak, dat
de uiterste economie der middelen zulk
een elegante eenvoud in de sculptuur
en de gebruiksvoorwerpen heeft doen
ontstaan. Verspilling van materiaal had
practisehe bezwaren. Slechts eilanden
als Fidzjt en Samoa maakten hierop een
uitzondering, terwijl de-enorme steen
klompen op Paaseiland weer een ander
uiterste toonden door het gebrek aan
hout.
Melanesië is wel het belangrijkste ge
bied met een opmerkelijke variatie. De
kunst van het gebied der Sepik-rivier
en de Papoeagolf (Nw Guinea), de ten
toonstelling onderstreept dit, bezit
krachtige, emotionele kwaliteiten. In de
voorstellingen der 'oeroude stamvaders
en afgoden overheerst dc gebogen lijn,
die er leven en ontroering aan ver
leent. Vervormingen en overdrijvingen,
alsmede het gebruik van sterke, con
trasterende kleuren met een uitgespro
ken decoratief effect roepen een agres
sieve. dramatische intensiteit op. Men
vergete niet. dat het merendeel van
deze figuren het werk is van mensen,
die waxen ingewijd in de geheimen van
de religieuze ceremonie; ze werden ge
maakt met het doel de oningewijde le
den van de stam ontzag en vrees in te
boezemen. Soms lijken de door de
kunstenaars gebruikte middelen om In
druk te maken op de stamgenoten spec
taculair, doch voorbedachten rade was
niet aanwezig, want de kunstenaar had
het geloof, dat zijn hand werd geleld
door de geest van de afgod; hij be
schouwde zichzelf als het instrument
van de afgod. De magie speelde de
voornaamste rol en het valt niet te ont
kennen, dat de maskers en portretsche
dels. de beelden en de gebruiksvoorwer
pen hun kracht ontlenen aan de magi
sche inhoud. Voor de Westerse mens is
de kennismaking met deze uitingen
daarom zo wonderbaarlijk, omdat ze
hem terugvoert naar de In nevelen ge
hulde geschiedenis van primitieve cul
tuurvormen. Een tentoonstelling vol
magie en mysterie, die geopend blijft
tot 12 September. B. Schmidt.
Niet zonder hoop
DOOR allérlei knappe koppen op
economisch gebied worden de
laatste hijd artikelen geschreven
over de werkgelegenheid en over
de wijze, waarop een omvangrijke
werkloosheid, zoals die In een. pe
riode van laagconjunctuur kan ont
staan, bestreden moet worden. De
lessen, die men uit de jaren van de
grote crisis heeft getrokken, doen
daarbij natuurlijk dienst. Wat de
bestrijding betreft, vertoonde het
beeld van toen allerlei elementen
van improvisatie. Men was niet te
gen de plotselinge en snelle groei
opgewassen, wist ook niet wat men
tegen het scherpe karakter, dat
deze werkloosheid aannam, moest
ondernemen en men. voorzag ook
niet de lange duur, die alle vorige
periodieke crises overtrof. Kortom,
de wereld werd er door verrast. Er
waren geen plannen klaar om de
eerste stoot op te vangen. Het
werklozenleger groeide onrustba
rend. De handen van honderddui
zenden verrichten geen productie»
ve arbeid meer- Economisch- finan
cieel, politiek en zedelijk was de
werkloosheid een ramp-
Men mag veronderstellen, dat de
economen sindsdien „sadder and
wiser" zijn geworden. En met hen
de mannen, die geroepen zijn om
tg regeren. Uit verschillende maat
regelen blijkt, dat men bij een
eventuele herhaling niet lijdzaam
zal toezien. Mr. dr. A. A. van Rbyn,
voorzitter van de in ter-departe
mentale commissie voor de werk
gelegenheid, geeft in Ec, Stat. Be
richten zijn visie op dit vraagstuk.
Hy behandelt achtereenvolgens de
verschillende vormen van werk
loosheid om, na de mogelijkheden
van de industrialisatie in ogen
schouw te hebben genomen, aan
dacht te wijden aan de internatio
nale en nationale bestrijding van de
ramp, die de werkloosheid is. Wat
de internationale bestrijding be
treft, acht hij van overwegend bd-
lang, welke houding Amerika bij
een dreigende wereldcrisis zou in
nemen. De vooruitzichten op. dit
gebied zijn niet zonder hoop. Reeds
thans werkt de Employment Act
1946, welke, al is de oorspronkelij
ke tekst van het ontwerp door het
Congres zeer aanmerkelijk ver
zwakt, toch het bevorderen van de
werkgelegenheid ten doel heeft.
Enige maanden geleden is bij het
Congres een nieuw ontwerp, de zo
genaamde Spencer-Bill ingediend,
welke veel verder gaat en éen sta
bilisatie van het economisch leven
beoogt, o.a, door de President te
machtigen ter uitbreiding der pro
ductie leningen toe te kennen en
industrieën uit te breiden.
Over de nationale bestrijding ze'gt
mr. dr. van Rhyn, dat Nederland
moet beginnen nationaal die maat-'
-regelen te nemen, welke aan het
grote doel dienstbaar rijn. Als
maatregelen kan men zich den
ken: het verlagen der belastingta
rieven om de koopkracht te doen
toenemen, hetaanmoedigen van
h(?t bedrijfsleven door belastingfa-
ciliteilen. Verder een ruimere cre-
dïetpolitiek, het vervroegen yan
overheidsopdrachten, de arbeids-
spreiding (kortere arbeidstijd voor
het gehele personeel en de ar-
beidsverschuiving (o.a. vervroegde
pensionn£ring). Tot zover de schrij
ver, Men kan er uit leren, hoe
moeilijk en ingewikkeld een oplos
sing is, want al dtóe maatregelen
behoren te worden uitgewerkt, on
derzocht en goedgekeurd. Tenslotte
i1? niet met zekerheid het tijdstip
of de omvang van een eventuele
crisis te voorspellen, hoogstens kan
men nauwlettend de verschijnselen
in het oog houden, die een depres
sie aankondigen. Maar als zo los
breekt, moet men ook klaar zijn.
Houdt men hiermede geen reke
ning,. dan zijn de gevolgen niet te
overzien. Dat men het blijkbaar
wel doet, is niet zonder hoop.
Hier zijn ze de vier Amerikanen,
zittend op een steen op de hoek
van 'n streat in Istanbcml. Links
zit de leider nan de expeditie dr.
Aaron J. Smith uit North Caro
lina.
De nationale tentoonstelling voor
vrye-tijds-besteding" „Gouden Han
den" die van 28 Juli t.m, 6 Augus
tus te Ede wordt gehouden, zal op
Donderdag 28 Juli 's morgens 10.30
uur worden geopend door de minis-
ter van sociale zaken, mr. A. M. den van wat zij. aannemen dat een
Joekes. oud schip was.
ISTANBOEL. Aaron J. Smith, deken van. een kleine bijbelschool in
Greensboro, in Noord Carolina, is hier gearriveerd aan het hoofd van een
Amerikaanse expeditie van vier man, die vastbesloten zijn om de Arke
Noachs te vinden op de berg Ararat en „opnieuw een slag toe te brengen
aan het minachtend gespot van een ongelovige wereld".
Aan de expeditie zou oorspronke
lijk worden deelgenomen door de
Engelse amateur-geoloog Eg er ton
Sykes cn de Nederlander Hans Roo-
zen, doch laatstgenoemde twee kon
den niet meedoen wegens onvol
doende financiële steun en de nood
zakelijke vergunningen om Turkije
binnen te komen.
Smilh en zijn drie tochtgenoten
arriveerden ook in Turkije zonder
de vereiste vergunningen van d<?
Turkse regering om het gebied aan
de Russische grens te betreden waar
de berg Ararat zich tot bijna 5000
meter hoogte verheft, doch Smith
hield vol.
Onmiddellijk na zijn aankomst
vroeg Smith de vergunning aan via
het Amerikaanse consulaat. De ex
peditie wordt voor een groot deel
gefinancierd door de verkoop van
een boekje dat door Smith werd
uitgegeven en. waarin hij berichten
verzamelde over het bestaan van ds
versteende overblijfselen van de
ark. te beginnen mgt Flavius Jose-
phus in 93 anno domini, en Marco
Polo tot aan persberichten van 1948
waarin Turke boeren vertelden dat
zij de overblijfselen hadden gevon-
Lijn 3 tijdelijk naar de
v. Oldenbarneveltetraat
Wegens grondwerkzaamheden
kqn de Korte Hoogstraat bij Bul-
gersteijn, met ingang van Woens
dag 13 Juli 1949, tijdelijk niet door
tramrijtuigen worden bereden. In
verband hiermede zal het eind- en
beginpunt van liin 8 tijdelijk wor
den verplaatst naar dc Van Olden-
barneveltstraai bij de Coolsingei.
Lijn 12 zal het eindpunt Bulger-
steijn bereiken via Blaak en Cool
singei.
Het beginpunt dezer lijn en de
route naar de Mynsherenlaan blij
ven normaal.
BEZOEK UIT HAMBURG
De senatoren dr. Nevermann en
prof. dr. Schiller uit Hamburg ver
toefden Maandag 11 Juli in Rotter
dam voor contact inzake de belan
gen van de beide grote havens. Een
rondvaart werd gemaakt en verder
is de dag besteed aan bezichtiging
van de wederopbouw, het bouwcen
trum en het museum Boymans.
