Honderd jaar geleden stierf
Edgar Allan Poe
Geleid door onbekend kompas
beginnen vogels grote reis
«v 1 1
Tweede derby in Schiedam
Niet schepperwél meester van
het griezelverhaal
Meeslepende stijl en
boeiende beeldspraak
Concerten voor de Alliance Francaise en
Volks- Universiteit
FILMS VAN DEZE WEEK
Lutusca
Saigon
Luxor
Blue Skies
yrWVere"0nr-9etfOA9b
m£ÏT*300
Nog heel wat problemen rond
Grote Trekonopgelost
Oude Egyptenaren
wisten er al van
KM KHACHTie
Raadselachtig
ro°Üe^300
4
Zaterdag 8 October 1949.
E. A. POE
T^E zevende October 1849,
honderd jaar geleden,
stierf de Amerikaanse schrij
ver Edgar Allan Poe, de herin
nering achterlatend aan een
veelbewogen en gekweld be
staan, maar ook aan een écla
tante, hoewel zeer ongelijke
literaire productie.
Geboren ia 1809 te Boston (Mass.)
als tweede zoon van een middelma
tig toneelspeler van Ierse afkomst,
en een Engelse actrice, verloor hij
zijn belde onders en zijn oudere
broer reeds op jeugdige leeftijd, ter-
;wjjl zijn zusje Rosalie achterlijk was
en. tot op rype leeftijd kinderlik
bleef in doen en laten. Hij zelf werd
'te Richmond (Virginia) opgenomen
'in het gezin van een welvarend
Schots tabakshandelaar John Allan,
wiens naam' de jonge dichter aan
züa voomaam Edgar heeft toege
voegd. Een geluk
kige jeugd heeftj^
Poe, hoewel hij
de eerste jaren
zeer verwend
werd, niet gehad.
Wel hechtte hij
zich zeer aan zyn
pleegmoeder,
maar deze kon
niet verhinderen,
dat haar man. die
de avontuurlijke
neigingen van jujn
pleegzoon niet
begreep en hem
hardnekkig tot een zakenman wilde
maken, allerlei maatregelen nam,
die onverwijld tot botsingen leidden.
De trotse en begaafde jongen voel
de zich bovendien vernederd door
de benepen burgers van Richmond,
die op zijn „obscure" afkomst neer
zagen. Beter voelde hij zich thuis in
de negerwereld van de in de Zuide
lijke staat Virginia gelegen stad. met
haar geheimzinnige, beklemmende
verhalen en fascinerende liederen.
In meer dan één gedicht van hem
meent men nog invloed van neger-
rhythmen te bespeuren.
Op de Engelse kostschool, die hij
in zijn jonge jaren bezocht, zal hij
zich ook niet extra gelukkig hebben
gevoeld. In Amerika terug kwam hij
op de kleine universiteit van Char
lottesville. waar hij speelschulden
maakte. Deswege nam Allan hem bij
zich op kantoor. Natuurlijk kon Ed-
iar met geen mogelijkheid hier aar
den. Hij liep weg, meldde zich aan
?ij de militaire dienst en werd later
ioor zijn pleegvader, die zich weer
•net hem verzoende, op een cadet
tenschool geplaatst; vluchtte ook
üer en sindsdien heeft zijn pleegva-
ler rich nooit meer iets aan hem
gelegen laten liggen. In zijn testa-
nent werd' Edgar Allan Poe zelfs
•iet genoemd]
De berooide student vluchtte naar
jen tante van hem, zuster van zijn
.ader. de weduwe Maria Clemm, die
hoewel in armoedige omstandighe
den te Baltimore levend, toch haar
neef met open armen ontving. In dit
stille huis Ring een nieuw leven voor
de jonge dichter open, die zich ge
koesterd voelde door de opofferende
genegenheid van een eenvoudige,
hardwerkende vrouw, in wie hij een
wezenlijke moeder vend. Haar heeft
hij een van zijn gevoeligste verzen
gewijd;
Because 1 *eel that, in the
Heavens above,
The angels, whispering to one
another,
Can find, among their burning
terms of love,
None so devotional as that of
„Mother",
Therefore by that dear name
long have called you
You who are more than mother
unto roe
Meer dan moederlijke genegenheid
vond hij -hier. De reeds volwassen
man, in vele opzichten zijn jaren
vooruit, in ander opzicht kind geble
ven, werd extatisch verliefd op zijn
nichtje, Virginia Clemm, een jong,
frêle en dromerig wezen, zwak van
gezondheid, maar van een treffende,
ongewone schoonheid. Hij schijnt
haar al in 1835 in het geheim te
hebben gehuwd; het volgend jaar
volgde 'n officieel huwelijk* Hij was
20 Jaar. zij niet ouder dan dertien-...
Zijn dwepende adoratie bracht
hem tot menig vervoerd gedicht en
wie de extatische beschrijving leest
van de droomvrouw Ligeia in het
verhaal van die naam begrijpt, dat
hier, zoals In verschillende andere
vertellingen zijn Virginia „ma del" is
geweest Haar dood in 1845 was een
verschrikkelijke schok voor hem.
Aan haar ziekbed ontstond het ver
maarde gedicht „The Raven", dat
dank rij z'n pathetisch rhythm e en
weelderig rijm, maar ook door zijn
geheimzinnige, geladen sfeer, da we
reld heeft veroverd. Het is hapt on
begrijpelijk, dat de man die dit
schreef, en die In steeds wijder
kring beroemd werd, voor zalen van
25 mensen sprak, als zijn vrienden
er terwille van ne financiën voor
zorgden, dat hij een voordracht kon
houden.
Hoe sterk hij ook volgens sommi
ge levensbeschrijver» pbysiek ge
weest moge zijn. tegen de ge
ringste invloed van. alcohol was hij
niet bestand. Volgens zijn vrienden
verandrde een enkel glas wijn zijn
gehele aard, rees er een demon in
hem op. Na Virginia's dood schijnt
hij. om zijn leed en angsten te be
zweren, meermalen aan alcoholmis
bruik te hebben toegegeven en ook,
zegt men, maakte hij zich aan opium
gebruik schuldig. Hoe het zy zijn
leven, dat toch al permanent ge
kweld werd door armoede en schul
den. werd er niet evenwichtiger op.
En hoewel sommige vrouwen, die hij
platonisch vereerde en verschillende
vrienden het hunne hebben gedaan,
om hem van de ondergang te redden
het noodlot was hem niet welge
zind.
Toen hij In October 1B49 onder
invloed kwam van enige verMezings
propagandisten, die hem' dronken
voerden en hielden om hem telkens
weer voor hun Candida at te laten
stemmen dat behoorde tot de
Amerikaanse zeden van die dagen!!
werd hij door een vriend bewus
teloos op straat gevonden, 10 bet
hospitaal van Baltimore opgenomen,
overleed htf October, ruim veertig
jaar oud....
Zijn literaire werk bestaat uit een
aantal gedichten, vaak fascinerend
van vorm en muzikaal van klank
soms ook aangrijpend van inhoud.
Belangrijker intussen is hetgeen hij
de wereld aan verhalen heeft nage
laten Hoewel hij niet de schepper
is van het griezelverhaal, is hij wel
de onbetwiste meester in dit genre
en van het detectiveverhaal is hij da
gave aan zijn gevoel tevens de ge
raffineerde werking van het intel
lect tot grondslag van zijn schep-
pings wijze kiest ziet men, aldus
Vestdijk, zelden of niet. Poe is de
uitzondering en hij was „hartstoch
telijker, verbeeldingsrijker, vreem
der en vervoerder, èa exacter,
scbanderöer, stelselmatiger en ver
nuftiger dan alle schrijvers, die voor
een vergelijking in aanmerking ko
men Zijn invloed is niet gering ge
weest. werkt integendeel nog altijd
door en bleef niet beperkt tot de
Engels sprekende landen 1
Baudelaire, die een merkwaardige
zielsverwantschap met eigen talent
signaleerde, heeft Poe deswege over
schat en op het gezag van de Fran
se dichter heeft menigeen hetzelfde
gedaan. Daar moest noodzakelijk
een reactie op volgen. De bijna me
chanische volmaaktheid in de ver
zen van Poe heeft Aldous Huxley
eens de schampere term „permanent
wave" ingegeven. Overdrijving naar
de andere kant
Wie Poe's vertellingen leest, kan
zich moeilijk onttrekken aan de hal-
lucinante, koortsachtige werking
van deze bijna in trance geschreven
„short stories". Hun fantastische in
trige blyft naar ons gevoel wel eens
wat voos, de mens te kening te
schimmig, de ontknoping abrupt en
daardoor het tegendeel van een cli
max zij zijn toch altijd suggestief
en steken boven vele verhalen van
dit soort uit door hun ongelooflijk
meeslepende stijl, een bloeiende
beeldspraak en een erudiete, vir
tuoze beschrijvingskunst. En al mo
ge zijn humor wel eens niet ge
heel ten onrechtel versmaad zijn,
dat Poe ook een zeldzaam knap pa
rodist was. staat vast voor ieder, die
kennis heeft genomen van De Dui
vel In de Klokketoren (meesterlijke
persiflage van een oud-Hollands
dorp geen kwaad motief voor een
tekenfilm!) of van ..How to write
a Blackwood Article" een heke
ling van het eigen gruwelverhaal.
Gerard Souzay, die gisteravond in
Boymans voor de Alliance Francai
se optrad is een zanger van voor
name klasse. Zijn fraaie bariton die
Sn alle registers een opvallende
glans en buigzaamheid bezit, leent
zich bij uitstek voor de interpretatie
van het lied. Opvallend is ook de
zuivere intonatie en het uitstekend
beheerste mezzia voce.
Souzay is bovendien een zanger
die de inhoud van het lied volkomen
weet te doorgronden, en daarom zon
der gemaniëreerdheden elk lied tot
een boeiend moment maakt.
Het programmagcdcelte voor de
pauze dat bestond uit liederen van
Schumann, Chausson en Bordes
toonde dan ook geen enkele inzin
king. En zo er nog sprake van een
hoogtepunt kan zyn, dan zou ik de
vertolking willen noemen der liede
ren van laatstgenoemde componis
ten, want hierin kwam het kunste
naarschap van de Zanger wel op een
zeer indrukwekkende wijze tot ui
ting.
Het talryke publiek toonde rich
enthousiast en schonk de kunste
naar warme bijval, waarin hij te
recht zijn accompagnatrice Jacque
line Bonneau liet delen.
In de V.U.-Aula speelde de pia
niste Marjo Tal Beethoven's drie en
dertig Diabelli-Variaties. Beethoven
heeft altijd een bijzondere voorliefde
tot de variatiekunst getoond en ztjn
meesterschap hierin komt dan ook
zeker in dit opus tot schier onge
kende hoogte.
De eisen die aan de speler worden
gesteld ztjn ongemeen zwaar. Beet
hoven hield heel weinig rekening
met het instrument waarvoor hrj
schreef. Vooral zijn latere werken
bewijzen dit in zeer sterke mate.
Daarom dan ook mag men hier van
een bijzondere prestatie spreken.
Want Marj a Tal beheerste dit werk
dat het passagespel een enkele
maal ten gevolge van een overvloe
dig pedaalgebruik aan duidelijkheid
inboette vergeeft men haar gaarne
op een verheugende wijze. Boven
dien wist ze het Beethoveniaanse
karakter alle recht te doen weder
varen, zodat het nadrukkelijk ap
plaus dat de leden der V.U. haar na
afloop schonken volkomen verdiend
was.
Vooraf heeft Bertus van Lier de
betekenis van het werk uitvoerig
toegelicht.
Herman van Born.
Amerikaans bezoek
De executive vice-president van
de Lykes Liner, S. B. Turman, be
zocht op een rondreis langs de
Europese agentschappen van zijn
maatschappij ook Rotterdam.
Vrijdagmiddag maakte de heer
Turman zijn opwachting ten stad-
huize bij burgemeester Oud. Bij
dit bezoek was hij vergezeld van
de agenten van de Lykes Lines te
Londen en te Rotterdam, de heren
A, C. Kerr en A. Donken.
STRAAT DER VERLEIDING:
Dian Duryea en Joan Bennett.
Arena
Straat der verleiding
Net als in „De vrouw In het venster"
■wordt ook In „De straat der verleiding
de gevaarlijke en aantrekkelijke Joan
Bennett op de arme Edward G. Robin
son losgelaten. En dan weet men vooruit
■dat er treurige en tragische dingen gaan
gebeuren. Ook hier Is Robinson weer de
oudere man met weinig ervaring In
liefdesaangelegenheden, die toevallig
verstrikt raakt in de intriges van de
schone Joan, een meisje dat zo kwaad
nog niet zou zijn, als zij niet cmder
invloed van een dekselse schelm stond,
die haar dwingt de goede Robinson (hier
een kasslertje, getrouwd met zijn helle
veeg van een vroegere kostjufirauw) te
plukken en op zijn kosten een lui leven
tje te lelden.
Zelfs de schilderijen, die Chris (Kobm-
sonl in zijn vrijo tijd maakt, worden,
als zij waarde blaken te bezitten, hem
ontstolen door de slechte vriend van de
fatale vrouw, en getooid met haar signa
tuur verkocht. En de arme Chris maar
verliefd zijn op de mooie feeks en met
haar dwepen... totdat hij baar in de
armen van haar vriend en minnaar vindt
en hem de schellen van de ogen vallen.
Als zij hem erg harteloos aan het ver
stand brengt dat hij een naïeve oude
gek is, die met zich heeft laten, sollen,
vermoordt Chris het meisje met een Ijs
priem. Maar de verdenking valt op de
minnaar van het slachtoffer die op de
electrische stoel sneeft en Chris eindigt
zijn leven als oude zonderlinge zwerver,
die beweert twee mensen te hebben ver
moord, maar niemand stoort zich aan
het geklets van de oude verlopen man.
Fritz hang kan zo'n verhaal wel ver
tellen. Meesterlijk beeldt hij de verdor
ven sfeer In de dure flst waar het
melaje en haar schobbejak van een
vriend hun pra et Ijken, uitoefenen en. hij
maakt er een sport van de tragiek zo
wrang mogelijk te accentueren. Dan
Duryea speelt weer een pracht van een
slechtaard in deze boeiende, goed ge
maakte film.
Regisseur Leslie Fenton verstaat de
kunst een avonturenverhaal boelend en
evenwichtig te vertellen, zonder met
een teveel van de goede sensatie do
beschaafde toon van zijn verhaal te
schaden.
Gespannen vol (ft men van begin tot
eind de avonturen var. drfu gedemobili
seerde Amerikaanse officieren, die in
opdracht van een zakenman, zijn lief
tallige secretaresse per particulier vlieg
tuig van Shanghai naar Saigon in Indo-
Chln* moeten vliegen. Na de noodlan
ding In een moeras, stapelen de avon
turen zich op, al» het blijkt dat er een
luchtje zit aan de affaires van de zaken
man -en zij de secretaresse gaan verden
ken van medeplichtigheid.
Natuurlijk wordt het mooie meisje
verliefd op de leider van het troepje,
die bet manneljjkst tegen haar optreedt,
als hij haar van frauduleuze zaken ver
denkt, maar zij toont haar goede hart,
wanneer ztf zich tijdelijk aan een der
makkers wil wijden, dié nog maar
enkele maanden te leven heeft.
Alan Ladd, Veronica Lake en Douglas
Dick spelen de hoofdrollen in dit bizon
der knap vertelde verhaal.
Cineac Collosseum
Victoria
De nieuwe avonturen van
Don Juan
Actie op het veld van min en eer kan
men weer ruimschoots genteten ln De
nieuwe avonturen van Don Juan, een
film,'geknipt voor Errol Flynn, die nog
niets van zijn athletisehe en vrouwen
harten-veroverende eigenschappen heeft
verloren en op beide gebieden handen
vol werk heeft. Wat de liefde betreft, de
film begint juist op het ogenblik, dat hij
even en retraite gaat na nog snel een
drietal dames onvergetelijke ogenblik
ken te hebben bezorgd. Ziin nieuwe
avonturen spelen zich hoofdzakelijk aan
het Spaanse hof af, waar hij zich ver
dienstelijk maakt als een soort redder
des vaderlands. Dat tenslotte de koningin
haar dankbaarheid en verering toch nog
op een meer persoonlijke manier wil
uiten, is bij een man al» Don Juan
onvermijdelijk, maar hU weet zich toch
een hele t(jd lang zeer serieus te ge
dragen, De film hééft vaart en de over
val ln -het paleis bijv. is een stuk goed
filmwerk. Flynn geeft uiteraard weer
prachtige staaltjes van schermkunst
weg. vlveca Lindfora speelt de mooie
koningin. De film la In technicolor.
Blng Crosby verkoopt In Blue Skles
gemiddeld elk Jaar e«n nachtclub en
Aangezien deze musical In technicolor
zich uitstrekt over vele Jaren, ziet men
hem plus Fred Astalre en Joan Caul-
field in ontzettend veel van die établisse
menten, ln Chinese, Russische, Zuid-
Amerikaan ae of Broad way-style uitge
monsterd. en al hebben we het aantal
niet precies geteld, de twee dozijn songs
van Irving Berlin, die de film volgens
de aankondiging bevat, zullen stellig wel
vol gemaakt zijn.
Het wordt moeilijk nog ieta te vinden
SpangenHet Zuiden
d° grote wedstrijd
Als we de ranglijst van het vorig
jaar cn van thans met elkaar verge
lijken, blijkt er niet veel veranderd
te zijn. Alleen blijkt rich tussen de
kopploegen een nieuweling gewron
gen te hebben, nl. HKV. Het is voor
ons echter de vraag of de Haagse
ploeg zich daar zal weten te hand
haven. De blauwwitten startten het
vorig seizoen ook niet kwaad, maar
toen. ze de cracks tegen zich kregen,
was het met de glorie spoedig ge
daan. Intussen heeft HKV zoveel
punten op zijn naam staan, dat het,
hoe de competitie ook verder ver
loopt, zich geen zorgen behoeft te
maken. Dat moeten Spangen en
OSCR wel doen, want die hebben
nog geen enkel punt verworven. En
het ziet er niet naar uit, dat ze a.s.
Zondag meer succes zullen hebben
dan in de .gepasseerde weken. Span
gen krijgt nl. Het Zuiden op bezoek
en in een party tegen de Tuindor-
pers zit zeker voor een staartploeg
geen winst. Niettemin zal voor wie
eens met korfbal wil kennis maken,
wat te genieten zijn op Vreelust.
OSCR gaat in Dordrecht op bezoek
bij Deetos. We zagen de roodwitten
een paar maal aan het werk en heb
ben moeten constateren, dat ze goed
op weg zyn een twaalftal te vormen,
waar we we! weer meer van zul
len horen. We verwachten dan ook
niet, dat OSCR in staat zal zijn
Deetos de twee of zelfs maar een
punt afhandig te maken. Een vinnig
partijtje zal te Leiden tussen Vicus
Oriëntis en Ons Eibernest gespeeld
worden. De Hagenaars hebben uiter
aard de beste papieren, maar ze zul
len in de Leidenaren geen gemakke
lijke tegenstanders helften. Gym
nasiasten en Achilles zijn ploegen
van nagenoeg gelijke kracht en ge
ven de overzichtschrijver enige
moeilijkheid, bij het voorspellen, wie
hier dan wel de punten binnen zal
halen. Als we naar de prestaties van
beide twaalftallen zien, bemerken
we, dat beide uit vier wedstrijden
twee punten hebben weten te beha
len. Ze staan er dus niet zo best
voor, al mogen we aannemen, dat ze
beide wel zoveel wedstrijden zullen
winnen om buiten gevaar te blijven.
Maar dat bet zal spannen, als ze
elkaar ontmoeten kunnen we wel
aannemen.
Goede kansen voor
Neptunus
Schiedam gaat morgenmiddag zijn
tweede derby beleven en het zal er
ongetwijfeld druk door worden aan
de Damlaan. De bewoners van Hel
Kasteel hebben hier ongetwijfeld de
beste kansen en wij vooralen wel,
dat ze daar gebruik van zullen ma
ken om zich van hun hoogste plaats
op de ranglijst nog meer te verzeke
ren. Temeer omdat Haarlem hun
ernstigste concurrent een zware wed-
Spannende ontmoetingen
voor de hockey-clubs
Voor komende Zondag staan er
voor de Rotterdamse hockeyclubs
weer enkele spannende ontmoetin
gen op het programma. Victoria Is
er natuurlijk op belust om te lat^n
zien. dat de zware nederlaag van
vorige week een uitzonderingsgeval
Is. Dat het niettemin tegen HHIJC
II, wederom in een uitwedstrijd,
zeer. zeer goed nioet aanpakken
staat wel vast. MRHC heeft ogen
schijnlijk een gemakkelijker taak
tegen Rijswijk, een oude rivaal.
Asvion gaat op reis naar de sleutel
stad om Leiden te bekampen. Ever-
eens en wedstrijd die de Schiedam
mers veel moeite zal geven. In de
tweede klas gaat Aeolus II op be
zoek bij Groen Geel II. Een gelijk
spel rit hier dunkt ons wel in. BNC
moeten we zelfs in Gorkum sterk
genoeg achten om Rapid een tweede
nederlaag toe te brengen. In C gaat
RBC naar het mooie Te Werve, be
kend om zijn gastvrijheid. Of deze
laatste zover zal gaan dat RBC ook
de punten cadeau krijgt, geloven we
niet. Leonidas is dan de eerate
ploeg, die we hier bespreken, die
wel thuis speelt. Leiden H is de op
ponent en het ziet er naar uit Cat
Leoniden de strijd met enige genist,
stelling tegemoet gaan. Victoria II
begint eerst deze Zondag de com
petitie en wel tegen HHUC IV met,
naar redelijkerwijs mag worden
verwacht, een overwinning. Aeolus
I ontvangt VCL, De sterkere voor
hoede van de Rotterdammers zal
zeer waarschijnlijk de doorslag ge
ven tot een, zij het matige, zege.
te spelen krijgt tegen VSV. Maar zo
als we vorige week gezien hebben,
schijnt het lot nogal wispelturig te
zijn op de Schiedamse velden, toen
was zij SW ongunstig gezind, zal
zij het nu weer goed maken met
Hermes? Oppassen blijft de bood
schap ook voor een sterker Sparta.
Feijenoord gaat ln dezelfde op
stelling als vorige v/eek een robber
tje vechten met DOS om een hogere
plaats op de ranglijst. De rood-wit-
ten hebben in de laatste twee wed
strijden getoond hun leven, te willen
beteren en nu zullen zü morgen
moeten bewijzen, dat zij het ernstig
menen. DOS is geen gemakkelijke
tegenstander en als we het eerlijk
moeten zeggen geloven we. dat
Feijenoord blij mag zijn als het met
een gelijkspel naar huis mag komen.
Het is misschien wel eens de moeite
waard om te kijken naar het aan
tal doelpunten, dat er in deze wed
strijd gemaakt wordt. Beide elftallen
hebben immers nog maar een laag
aantal doelpunten voor en tegen zich
na vier wedstrijden.
Over het algemeen doen de Rotter
damse en Schledamse clubs het
voorlopig niet slecht. In geen der
beide afdelingen ziet men een be
kende en geliefde naam onder
aan zwerven. Hermes, die het laagst
staat, bezet nog altijd de vijfde
plaats van onderen en daartegenover
staan Sparta, Xerxes en Neptunus,
die zich in de kopgroepen genesteld
hebben. Neptunus speelt thuis tegen
RCH, een wedstrijd die een overwin
ning Inhoudt voor de houders van
de drietand, waar de rafels nog aan
zitten van de shirts van SVV, Xer
xes krijgt het zwaarder. HBS is een
moeilijke tegenstander, welke in de
ze competitie ook nog geen enkele
wedstrijd verloor. We vinden niet,
dat een gelijkspel hier in de lijn der
verwachtingen ligt. Maar wie van
de twee clubs zal moeten buigen?
Zondagmiddag om vier uur weten
we het
(Ingez. Med.)
gegarandeerd
goede kwaliteite
OCTOBERMAAKD TREKMAAND
riE zomer heeft afscheid van ons genomen en de herfst heeft zijn"
U entree gemaakt met ochtendnevelen en bedauwde spinnewebben,
■met vallende bladeren en kleurige paddenstoelen, en met het oeroude
beeld van trekkende vogels langs de zachtblauwe najaarshemel. De
Grote Trek is begonnen! In ons land ontmoeten elkaar de vogels uit de
Scandinavische en Baltische landen en de vogels uit Noord-Rusland en
SiberiëWant hier, in. ons land, ligt het trefpunt van de Noordelijke
en de Oostelijke trekrichtingen, vroeg of laat stuiten ai deze vogels op
de zee en daar de meeste trekvogels er een a/keer van hebben grote
watervlaktenover.te steken, buigen zij, bij de kust gekomen, af naar
het Zuiden, om zo 'door ons land af te zakken naar de 'warmere streken
van de Atlantische kust; FrankrijkSpanje en verder nag via Gibraltar
naar Afrika.
waar rij heen trokken (de over-
winteringsgebieden van deze vo
gels liggen nog voorbij de woes
tijngordel: in Tropisch- en Zuid-
Afrika), kan het niet anders, o£
deze wonderlijke, massale vogel
verplaatsingen moeten wel heel
sterk tot hun verbeelding ge
sproken hebben. De bewijzen hier
voor zijn thans nog te vinden In de
vorm van ontelbare afbeeldingen
van Noordelijke trekvogels op de
wanden van de grafgangen der
pyramid en, op de zuilen der tem
pels en ln het graniet der Obelis
ken. Onder de vele watervogels,
die ook tegenwoordig nog in mas
sa's de wateren van de Nijl bevol
ken ln de trektijd, is de pijlstaart
eend misschien wel de algemeenste
en het is deze Noordelijke eend,
soort, zo goed herkenbaar aan zijn
slanke lichaamsbouw en zijn'ka
rakteristieke, spitse vleugel- en.
staartveren, die waardig bevonden
werd om de hiëroglyph, het beeld
schriftteken, te zijn, waarmede de
oude Egyptenaren het begrip „vlie.
Sen" weergaven.
Ook langs de Oostzijde van de
Middellandse Zee lopen trekwe-
gen. Ook öA&r reizen drommen vo
gels uit Europa en Azië, die dus
via Klein-Azië en Palestina Egypte
bereiken en daar in de Nijldelta
binnen vallen om er te rusten en
zich te goed te doen aan de voed-
selrijkdommen der wateren en
slikken, Onophoudelijk arriveren
nieuwe drommen, die na een korte
pauze verder reizen, totdat ten
slotte de millioenen vogels gepas
seerd zijn en de trek begint op te
houden. Ook de oude Egyptenaren
zagen dit iedere herfst weer op
nieuw en onbekend als zij moeten
zijn geweest met de afkomst van
al deze vogels en ook met het doel,
(Ing Med./
Ihuldganazand em htH.Jvarbatvrefld
IrwJdde) h Pu rol. Hoort, bi hutel
Het Leuvehavenbckken
nadert z'n voltooiing
De nieuwe Leuvesluls is thans
zover gereed dat binnenkort de
dam zal kunnen worden doorge
stoken, die de bouwput scheidt van
de Leuvehaven. Het ligt in de be
doeling, in December de sluis voor
de scheepvaart open te stellen. Ook
de twee insteekhavens, de Bier
haven en de Reederijhaven zijn
bijna klaar: de kademuren zijn
voltooid en met het uitgraven van
de grond is men hu zover gevor
derd dat de Diwero op 21 October
kan aanbesteden het slopen van de
kademuur aan de oostzijde van de
Leuvehaven en het verwijderen
van de afdamming.
van dit soort gigantische sulkerdroom-
fabrlcage, het is allemaal schitterend,
onberispelijk, verblindend van kleur,
overdonderend van geluid, masr iets
werkelijk aardigs vonden we toch eigen
lijk alleen maar in die simpele niet-
aangedikte mimische stunt van Astaira
cn Crosby tijdens eer. repetitie en in de
dame. die op haar 18e huwelijks verjaar
dag voor het eerst(?) een bar bezoekt.
Het verhaaltje waar zo'n show het nooit
zonder kan stellen, is bijzonder zwak.
Capitol
De strijd in het rots
gebergte
Een film over paarden, mannen en een
meUJe, over woestijnen, een legendari
sche wilde hengst die niet te vaneen is
en over een familie van paardendieven,
waarbij een nobele loot h, die aan het
slot van de film In een vuurgevecht
afrekent met zijn misdadige familie en
met zijn eigen verleden. Het aardige
meisje (Ann Blyth) kan alleen een wild
paard berijden, dat h|j gevangen heeft
en wint er een race mee. De sheriff ont
dekt wie de eigenaar Van de wilde
hengst ia, er ontstaat een vuurgevecht
tussen de vader van h«t meisje en hem.
Hij -ontvlucht en maakt resoluut een eind
aan de streken van z|jn vader en broers.
En terwijl de dochter van de farmer het
huwelijksleven tegemoet gaat aan de
arm van de edele loot uit die slechte
familie, keert de wilde hengst, die Zijn
vrijheid herkregen heeft, terug naar de
rondzwervende troep.
Mogen de oude Egyptenaren dan
al een duidelijke belangstelling
voor de trekvogels gehad hebben,
van een diepere, wetenschappelij
ke belangstelling, van een zoeken
R3ar verklaringen voor verschil
lende verschijnselen van de vogel
trek, schijnen geen bewijzen te
vinden te zijn
Van een dergelijk dieper besef
van de vogeltrek is eerst iets te
merken in de Griekse wereld. Van
Aristoteles, de wijsgeer en kenner
van de natuurwetenschappen, die
van 384 tot 322 voor Christus leef
de, is reeds een aaneengesloten be
handeling van de vogeltrek be
kend, die in menig opzicht zelfs
modern aandoet (W. K. Kraak in;
„Vogeltrek in de Oudheid, in het
bijzonder bij Aristoteles"). Maar al
nam Aristoteles dan waar, dat
sommige vogelsoorten tegen de
winter vertrokken om in gunstiger
tijden weer terug te keren, toch
beweerde hij, dat in sommige ge
vallen vogels als bijvoorbeeld de
nachtegaal, de zwaluw en de tor
telduif evenals kikkers en vleer
muizen een winterslaap hielden.
Deze verklaring voor het vaak on
gemerkt verdwijnen van sommige
trekvogels werd later door de
Romeinen overgenomen en eeu
wenlang blijft dan de idee van de
winterslaap bij trekvogels gehand,
haafd. Zelfs Linnaeus, de beroemde
Zweedse natuurkundige uit de 18e
eeuw nam voor verschillende klei
ne zangertjes nog de winterslaap
aan. Daar is een oorzaak voor. Ook
in die tijd wist men nog steeds
niet, dat veel- soorten waaronder
de meeste zangvogels, 's nachts
trekken, zodat hun verdwijning
nogal raadselachtig was. Boven
dien had men deze soorten nog
niet teruggevonden In hun winter
kwartieren in Afrika, zodat men
ook helemaal geen idee had, waar
deze vogels bleven in de winter.
Nu zijn er van zwaluwen waarne
mingen bekend, zelfs van vrti re
cente datum, dat zij bij aanhou
dend slecht weer op de herfsttrek
wegkruipen in spleten en holten
van bomen, om slapend beter weer
af te wachten en dan weer verder
te trekken. Hierin is waarschijn
lijk de oorzaak voor die aloude
winterslaap-gedachte te zoeken,
Ringonderzoek
Ondanks de eeuwenoude belang
stelling voor de trek zijn nog niet
alle verschijnselen verklaard kun
nen worden. Veel vooruitgang in
de kennis van de vogeltrek is te
danken aan het ringonderzoek, een
methode, waarbij men jonge vogels
in het nest en ook oude vogels, die
op de trek in netten gevangen
worden, een ringetje aan een poot
bevestigt en dan weer vrijlaat. Op
het ringetje staat een nummer en
een adres en wanneer dan later
zo'n individueel kenbaar gewor
den, geringde vogel weer in men
senhanden komt, wordt het moge
lijk enkele dingen betreffende dit
dier met zekerheid te weten te
kemen. Dank zij het ringonderzoek
is van veel vogels bekend welke
trekrichting zij volgen, waarheen
zij trekken en soms ook hoe lang
zij erover doen. Ook werd bewezen
dat vogels vaak naar de omgeving
van hun vorige broedplaats te
rugkeren, ja soms zelfs van het
zelfde nest gebruik maken!
Van. de problemen die nog op
een oplossing wachten noemen wij:
het ontstaan van de vogeltrek en
hoe de vogel zijn weg vindt. Het
in de loop der tijden ontstaan van
de vogeltrek zal wel samen gehan
gen hebben met de periodiciteit van
hei klimaat. Deze afwisseling van
gunstige en ongunstige jaargetij
den heeft echter weinig invloed
meer op het ieder jaar weer ont
waken van het trekïnstinct. Be
kend is in ieder geval, dat de trek
vogel tweemaal per jaar, in het
voorjaar en in de herfst, ingrij
pende lichamelijke veranringen
ondergaat, die ten nauwste samen
hangen met het ontwaken van het
trekïnstinct. Twee maal per jaar,
(schrijft Prof. Dr. G. J. van Oordt
in zijn boekje „Vogeltrek"), schijnt
er in de trekvogels iets te veran
deren. Ddn pas kunnen zij hun
broedgebieden in de zomer of
herfst en hun winterkwartieren in
de nawinter of het voorjaar ver
laten.
'■200
Hoogtepunt
Om het oriëntatie vermogen van
de trekvogel te kunnen verklaren
heeft men al het mogelijke ge
noemd, o.a. ook het gezichtszin
tuig. Dat het scherp gezichtsver
mogen geen rol van betekenis kan
hebben bij het oriënteren, blijkt
wel als men zich er rekenschap
van geeft, dat de dagtrekkers bijna
mm
Mathenesserlaan 190J
ps* (hoek Nw. Binnenweg.)
.Westkruiskade 41
Pretoriaiaan 471
ROTTERDAM
steeds laag vliegen, dat vele soor
ten 's nachts trekken en dat ook op
zee, waar de vogels zich dus niet
op bepaalde geografische kenmer
ken kunnen oriënteren, toch de
goede richting gehouden wordt.
Ook andere onderstellingen bleken
na proefnemingen onhoudbaar.
Door bepaalde ringresuitaten Is
men meer en meer tot de overtui
ging gekomen, dat de trekvogels,
waarvan vele jaar ja^r uit het
zelfde broedgebied betrekken, vele
ook geregeld in hetzelfde gebied
overwinteren en zelfs langs dezelfde
weg van het ene naar het andere
gebied kunnen trekken, op een on
verklaarbare wijze „weten", waar
hun broedgebied en waar hun
winterkwartier zich bevindt en
zich hierheen begeven geleid door
een onj onbekend „kompas",
Octobermaand-Trekmaand. De
herfsttrek, reeds vroeg in het jaar
begonnen, vindt in de komende
weken zijn hoogtepunt. De vogel
vrienden weten dit en velen zullen
er dan ook op uit trekken om zo
veel mogelijk getuige te zijn van
dat jaarlijks weerkerende, won
dere verschijnsel: de najaarstrek,
dp Gróte trek.
SIMON DE WAARD.
yeïdttil op de trek
