Moskou tyranniseert, maar het
neemt daarbij geen risico's
Een schone Mariken van Nieumeghen
Borba" klapt uit de school
Oost-Duitsland, een
nieuwe complicatie
PIONIER
Eduard du Perron
Felle polemist zou vijftig
jaar zijn geworden
FIETSENDIEVEN, film van
het jaar
In CineacVictoria,
Colosseum
Willem van der Loos op jacht
naar jong toneeltalent
Honderdzeventig ULO-scholieren'
„speelden voor"
Gemiste kans van
Vrienden van de dans
Mijn liefste rol
Willy Haalt vertelt
Nieuw geluid op de komende
R.Ph.O.-concerten
Voorkeur voor muziek
van eigen bodem
R. Ph. Concert met
toelichting
Zatercfag'5 November 1949
5
Zwaar drukt de hand van Moskou op de landen waarover het macht
kan uitoefenen. Moskou Is zonder genade lm de uitoefening van die
macht, en het tracht zUn machtsgebied wit te breiden zover bet kan.
Maar bet waagt daarby niets. Het is behoedzaam met de druppel, die
de emmer zou kunnen doen overlopen. Vandaar de vele terugtochten
van de laatste jaren, die Ik niet opnieuw hoef op te sommen. Rusland
kent geen middenweg. Het tyranniseert, het duldt geen nastreven van
eigen nationaal belang in de vazalstaten, waar dit met Russisch veel
eisend belang in conflict zou kunnen komen. Maar het trekt zqjn vin
gers onmiddeüük terug, waar gevaar van Westerse inmenging dreigt.
Rusland Je niet oorlogszuchtig, omdat oorlog met risico verbonden is.
Stalins beleid Is steeds geweest, geduldig te zijn, haast tot ln het onge
rijmde, op grond van de doctrinaire zekerheid van de zegepraal in het
eind van het bolsjewisme in de wereld. De oogst, na 1939 binnengehaald,
als resultaat van dit wachten, ts een rechtvaardiging van dit beleid.
Waarom dan alles in gevaar gebracht door een conflict met een Ameri
ka, dat zich op het toppunt van s^jn macht bevindt?
ander man, de tegenwoordige Tito,
heeft zijn identiteit overgenomen.
Men krijgt geen speld tussen hun
bëtoog, Broz was een Kroaat, Tito
spreekt maar heel gebrekkig die
taal. Broz was een eenvoudig man,
Tita is een man van ontwikkeling
en beschaving. Josef Broz had als
fabrieksarbeider een vinger verlo
ren; Tito heeft al zyn vingers nog.
(Dat is inderdaad zo. Men kan het
soms op zyn foto's constateren).
Met zyn tien vingers speelt hij
voortreffelijk piano. Enz.
Als men daar tegen in brengt, dat
vele mensen Broz moeten hebben
gekend, dat de persoonsverwisseling
dus onmiddellijk in het oog moest
hebben gelopen, dan krygt men
daarmede geen legende klein.
Lastig probleem te meer
Maar waar is dat de kloof tussen
Moskou en Belgrado met de dag
Intussen is er nu een Duitse
staat bijgekomen. Wat willen de
Russen daarmede? Ik kan mij le
vendig voorstellen dat Moskou lie
ver het internationale Berlijn zou
hebben opgeruimd vóór het daar
mee begon. Dat is echter mislukt.
Nu loopt alles daarheen wat jiet in
de Oostelijke zone moreel of an
derszins te benauwd krijgt. De
oostelijke Duitse staat is dus niet
met de methoden van achter het
Gordijn te regeren. Ruslands greep
kan er slechts onvolkomen zijn.
Is dit niet een lastige complicatie
te meer voor Moskou?
Dit is alles heel duidelijk, bij een
analyse van de algemene toestand
ui Europa. Maar ook Moskou kan
aan overgangsgevallen niet ont
snappen. Zuid-Siavié hoorde tot
zyn gebied. Het was als zodanig
door Amerika erkend. Wat Ameri
ka betreft kon Moskou er mee doen
wat het wilde. Zo heeft Amenka
Moskou ook in Tsjechoslowakije
laten begaan. Maar nu is Moskeu
met Zuid-Slavie in conflict geko
men. Het heeft tegenover Tito de
boog van zijn willekeur te strak
gespannen. En nu is het mis. Het
is zó mis dat Moskou rekening moet
houden met Amerikaanse inmen
ging, als het alsnog zou proberen
Tito met geweld naar zijn hand te
zetten.
De TIto-legeitfle
Wie is Tito? Geen liev jongen
Hij heeft geen recht op onze sym
pathie. Zijn methoden in Zuid-
Slavië zijn even hard en even ty-
rannïek geweest als die, welke in
de andere vazalstaten worden toe
gepast. Maar toch heeft hij iets op
de andere vazallen voor. Hij heeft
de moed gehad voor de belangen
van zijn eigen land op te korr.
Hij wilde zijn bewind niet tot een
fihaal van Moskou laten verlagen.
Hij heeft het gewaagd de doffe,mas
saal werkende en weinig onder
scheidende druk van de Russen te
weerstaan, wat geen ander politi
cus achter het IJzeren Gordyn ge
waagd beeft, tenzij met verderf als
onmiddellijk gevolg. Tito "houdt
zich staande in zijn oppositie. Dc
kloof tussen Belgrado en Moskou
wordt daardoor steeds dieper en
breder. Daar Tito met in een tus-
sentoestand kan blijven voortbe
staan, zal hij zich niet alleen aan
samenwerking met het Westen
maar op den duur zelfs aan zekere
democratische practyken niet kun
nen onttrekken.
Voorlopig is hü al een zo belang
rijk man geworden in de "wereld^
dat de .legende reeds vat op hem
gekregen - heeft. Zijn eigenlijke
naam is Josef Broz. Men spreke
met de „ingewijden" uit Oost Eu
ropa; zij zullen U zeggen dat dit
misleiding is. Josef Broz, zo zeggen
zij, is in Spanje gesneuveld. Een
/EDEREEN kent tegenwoordig Al-
bert Schweitzer. Het grote Ame
rikaanse weekblad „Life" gaf een
foto-reportage van zijn werk. In
milliDenen exemplaren worden
die foto's bekeken; overal ter we
reld komen ze. In nog meer mil-
lioenen exemplaren wordt „Rea.
ders Digest" (een maandelijks
overzicht van de beste tijdschrift
artikelen waar ook ter wereld
verschenen) in alle landen gele
zen. Het Octobernummer begint
met een geBprek van Albert
Schweitzer. Iedereen kent deze
Zendtngsman. Althans iedereen
kón hem kennen.
Maar wie kent die andere pio-
hier, van wie Ik U vanavond iets
mag vertellen? Een stille in den
lande. Een man, die bijgestaan
door zijn trouwe vrouw, nu al
meer dan vijftig jaar het tropen-
klimaat heeft verdragen. De man,
die nog steeds niet van zijn post
wil gaan op aandrang van vrien
den omdat hij nu toch wel recht
heeft op rust. De man, die dat
zelfde vuur kent, dat Schweitzer
bezielt, die eigenlijk het liefst in
het harnas zou sterven.
Een eenvoudig Nederlander al
klinkt zijn naam Duits* de oude
zendeling Neumann. De vertaler
van de Bijbel in het Bataks. Hij
was jong toen hij In 1898 zich een
pad moest banen naar het Toba-
meer, door oerwoud en lianen
heen. Ongewapend ging hij, alleen
met zijn geloof. Vrienden rieden
het hem af. Er waren verhalen
van menseneterij, er was daar
geen Nederands bestuur, ongewa
pend gaan was onverantwoorde
lijk.
Hij ging. Want hij had de op
dracht verstaan, het Evangelie te
brengen aan mensen, die God niet
kenden in zijn al verwinnende en
alvergevende iefde. Op die pio-
nlersweg werden nog onlangs
de UNCI-vertegenwoordigers In
hun Jeep neergeschoten. Maar
Neumann kan er ongehinderd
gaan. Iedereen kent hem: de man
dei-vredes. De boodschapper van
God.
Eén week in het najaar denken
wij in het bijzonder aan onze
mannen en vrouwen, die de be-
vrijdingstijding verkondigen. Die
het woord van Jezus verstonden:
de oogst ls wel groot, maar de
arbeiders weinige. Vergeten wij
de toewijdiig van die weinigen
niet Gedenken wij hen in onze
gebeden. Steunen wij ben naar
ons vermogen.
OBERMAN
doos j
Blankenstein
dr. M
wijder wordt. Tito's blad, de Borba,
gaat uit de school klappen. Het ver
telt hoe de tyrannie van Moskou
werkt, hoe agenten van Moskou
bevel geven in de vazalstaten tot
arrestaties en vervolgingen, waar
van niemand de reden begrijpt. De
plaatselijke communisten, die htm
chefs als verraders moeten afzetten
en veroordelen, weten niet waar
om zijzelf als vervolgers zijn aan
gewezen en de anderen als vervolg
den, terwijl toch hun orthodox
communisme volkomen conform is
geweest aan dat van de verworpe
nen. Het gevolg daarvan is, dat nie
mand zich veilig voelt. De rechter
van vandaag kan morgen de be
klaagde zijn, die ontmoediglijK de
laatste misdaden en het vuigste
verraad bekent. Hoe kan er dan nog
zekerheid bestaan, en op den duur
zelfs trouw?
In Bulgarije staat nu het proces
van Kostov, vroeger een der leiden
de figuren in het Bulgaarse polit-
huro, voor dë deur.'Deze week is,
volgens een officieel Bulgaars be
richt, generaal Kinov, chef staf, uit
zijn ambt ontzet met nog een ander
hooggeplaats officier. De verkiezin
gen in Bulgarije zijn uitgesteld,
waarschijnlijk, omdat de regering
de uitslag niet vertrouwde, ofschoon
zij toch volgens totalitair recept ge
houden zou worden. Moskou Is
blijkbaar geschrokken van zijn er
varing in Oostelijk Duitsland.
Al deze dingen verhogen de on
rust in een, van nature zo onrustig
land als Bulgarije. De Zuid-Slaven,
die zich nu veilig voelen, blazen
er in de vuurtjes, die er zo talrijk
smeulen. Zeker, men tracht de ar
beider op zijn hand te houden.
Maar die Balkanlanden zijn agrari
sche landen. En ds boer kan er bij
uitstek lastig zyn.
Zo is er een intern probleem
achter het IJzeren Gordyn, dat nog
wel eens moeilijkheden veroor
zaken kon, waaraan Rusland lang
de handen vol zou hebben.
\Ay/ ANN F. ER du Perron was blijven
leven zou deze felste aller pen
voerders in ons land de afgelopen
week vijftig jaar zijn geworden. Hij
zelf zou gespot hebben met zo'n her
denking maar de wens om deze da
tum aan te grijpen voor een. korte
karakteristiek spruit vooral voort uit
het feit, dat zyn plotselinge dood in
Mei 1940 vrijwel onopgemerkt moest
blijven. De literatuur en de journa
listiek hebben nog wel iets aan zyn.
nagedachtenis goed te maken!
In een recent boek van v. Leeuwen
over „Di ie Vrienden" met name over
Ter Braak, Marsman en du Perron
wordt met ten onrechte gezegd, dat
integenstelltng b.v, tot Multatuli het
critisrihe werk van du Perrgn slechts
door een kleine schaïe wordt gele
zen. Juist omdat de schrijver een
yyand was van alle pathos, drong
zyn bijtend woord met tot de massa
door. Maar voor hen, die in literai
re critiek ook het creatieve moment
waarderen, die in roekeloze scherpte
ook het ridderlijke kunnen onder
scheiden, de verdediging en be
scherming van de Muze om 't eens
te zeggen op een manier, die du Per
ron zelf niet zou liggen die heb
ben zyn werk genoten en genieten
er nóg van. Het heeft ondanks de af
stand nog niets van zyn kracht en
waarde verloren.
Aanvankehj k is du Perron misver
staan, zelfs door schrijvers,- die op
eenzelfde niveau stonden. Marsman
noemde „Poging tot Afstand" de
eerste dichtbundel, een mislukking
en de geest die het schreef honds en
moerassig. Hy is daarop intussen
royaal teruggekomen.
In zijn „Uren met Coster" heeft du
Perron helaas teveel toegegeven aan
het malicieuze in zijn natuur. Heeft
hy dat zelf gevoeld? De niet ver
kochte exemplaren van deze destruc
tieve en hatelyke aanval liet hy later
vernietigen,
Du Perron kon meer en beter. Zy
die hem persoonlijk hebben ontmoet
werden getroffen door zijn ridder
lijkheid én door zyn zelicritiek. Hij
heeft zich vele vijanden gemaakt
bü een compromisloze natuur "als de
zyne heel begrijpelijk maar hij
kon ook een trouw, voortreffelijk
vriend zijn.
Alles wat du.-Perron geschreven
heeft, was uitermate subjectief en
had een autobiografisch accent. Zijn
„Land van Herkomst" Is volgens
toonaangevende critici zyn beste
boek geworden. In een lange, reeks
van korte hoofdstukken legt hij bier
de jeugdherinneringen vast van een
ov&rryk en gevoelig geheugen, eon-
trapuntisch, zoals mevr. Romein-
Verschoor het uitdrukt; eontrapun-
tisch verwerkt met de flitsende in
drukken van Parijs in het bewogen
en rumoerige jaar 1934- Het land van
herkomst is Java,, waar du Perron,
is geboren en twintig jaar heeft ge
woond. Marsman zag in dit werk de
compleetste uitmg van onze ge
neratie.
Interessant is ook „Schandaal in
Holland", gewijd aan de beide broe
ders van Haren, en boeiend vanwege
hun bewonderende toon, de scherpe
analytische kyk .en de polemische
geest zyn z'n studies over Multa
tuli.
Het zijn zeker niet de minste gees
ten geweest, die onze literatuur aan
de oorlog heeft moeten afstaan!
In een wereldstad, laten we zeggen
Rome, leven enkele honderdduizenden
mensen. Die honderdduizenden mensen
eten, drinken, slapen, wandelen, minnen,
haten, beramen moorden, speculeren op
de beurs, worden gek bij bokswedstrij
den, staken, gaan naar de bioscoop en
leggen tenslotte des avonds collectief het
hoofd op het kussen. Al die dingen en
nog vijf miilioen meer kunnen op een
zon dag van'Vier en twintig uur plaats
vinden. WIJ zijn nog niet zover, maar
het Is denkbaar, dat er op een goede
(of zeer kwade) dag een superapparaat
uitgevonden wordt, dat ai die acties en
drama (atje)s registreert, een geweldige
mechanische hersen dus, die dat alle
maal optelt en aftrekt en als er tegen
die tijd nu ook een Hhper-cineaat «f
-dramaturg opgestaan Is. die met zo'n
machine kan omgaan, krijgen we vast
het grootste, verbluffendrte, diepste en
schokkendste kunstwerk, dat door één
of andere commissie tot „de beste film"
of „het beste toneelstuk der eeuwen"
kan worden geproclameerd.
Vóór we nu besluiten, am op dit grote
moment in onze beschaving te gaan
zitten wachten, doen we misschien wel
goed eerst nog even de Italiaanse fjlm
„Fietsendieven1' lei jlpn.Dat spaart
stellig heel wat moeite. En het leert ons
misschien ook, dat de grote ontdekking
niet in het omvangrijke, wereldschok
kende, ongelooflijke massaal-dramatische
hoeft te zitten, in het sterrendom van
mlllioenen-rovers en diepzinnige film
den kers, maar tó de diefstal van een
karretje op twee wielen, dat fiets heet.
Nu hangt het er natuurlijk van ai, hoe
men over een fiets denkt; men kan zo'n
dmg alleen gebruiken om er Zondags,
na een hele week in de Buiek gezeten
te hebben, nu eens heerlijk mee over
geasfalteerde fietspaden te toeren. Dan
merk je het niet zo, als een zwijntjes
jager dat rijwiel nu beslist wil weg
pikken. Met de jonge Italiaanse werk
man, die ln „Fietsendieven" z'n karretje
kwijt raakt, is dat nu juist niet zo. En
dat is het wonderlijke van zo'n immense
stad met al die mensen, die zo ontzet
tend veel -dingen doen en denken en
zeggen en meemaken, dat die ene man
eti die ene fiets, niets meer en niets
minder, tezamen een verschrikkelijk
drama kunnen vormen. En men moet
Vittorio de Sica heten, cm uit die
grandioze warwinkel van al die honderd
duizenden nu precies dat ene geval af
te zonderen, te volgen en voltooien tot
een film, die ieder m z'n eigen werke
lijkheid kan vertalen.
Dat is zo langzamerhand een zeld
zaamheid geworden en het eigenaardige
/S er jantasielazer) saaier, miezeriger décor denkbaar dan een karig
gemeubileerd, rommelig, wat verveloos schoollokaal, waar een
koude Novemberzon de sfeer alleen maar nóg wat mflancholieKeT
maakt? De dertig of veertig jongens en meisjes, dlc Dond^aagmiaaag
in de 's Gravendijkwal-HBS fustig zaten te wachten op het ogenblik
dat de kleine, felle man achter de grote tafel hun zou vragen naar
voren te komen, schenen zich weinig van die naargeestige omgeving
aan te trekken.
Twee toneelgroepen
Die kleine man was 'Willem van
der Loos, in. de wandeling voor
drachtskunstenaar-regisseur, maar
voor die schare jonge ULO-schoIie-
ren was hij op die middag zoveel
als de Petrus van de toneelhemel,
de man, die htm de poorten kon
openen tot de fantastische heerlijk
heden van de planken.
Deze zitting was één van een zes
tal, die de onvermoeibare WiUem
van der Loos in de afgelopen twee
weken gehouden heeft om voor
Rechter en Linker Maasoever twee
toneelgroepen van ongeveer 15
spelers samen te stellen en te lei
den. Zoals nïen weet, heeft hij
hiertoe opdracht gekregen van de
gemeentelijke ULO-commissie voor
buitenschoolse ontwikkeling en ont
spanning. Meer dan drie honderd
jongens en meisjes gaven zich voor
deze onderneming op en tenslotte
bleven er 171 over, waaruit Van
der Loos een keuze moest doen. Hu
werd hierbij geassisteerd door ae
heren H. van den Hoonaard en_C.
Kuiper, resp. voor Rechter en Lin
ker Maasoever. De tests, die hy op
zes verschillende plaatsen heeft ge
houden zijn uitstekend verlopen; m
verscheidene gevallen werden zelfs
ontdekkingen, gedaan.. Op de mid
dag, die wij bijwoonden, bleven
die achterwege, maar wat ons
sterk opviel by al deze jonge men
sen (2e4e klassen), was hun vrij
moedigheid in optreden, hun onbe
vangenheid, ernst en volledige aan
dacht. Wel een groot verschil met
oudere amateurspelers, die vooral
in 't begin vaak vreselijk verlegen
en schutterig doen. En we merkten
ook op, dat al mochten er dan geen
onmiskenbare sterren onder schui
len, velen bepaald aanleg vertoon
den en een goede voordracht had
den.
Ieder 'n korte passage
Daar had je bijvoorbeeld Rolf.
Rolf moest achterin het lokaal gaan
staan en een claus van een soldaat
uit „Wilhelm Teil" voorlezen. „Je
van dans en ballet. Max Vredenbürg ^mlbtarmment
heeft voornamelijk de zwarte scbii- der Loos» toen Ro, militair ement
Het droevig grote aantal Vrienden
van de Dans. die Vrijdagavond ver
zuimden naar Max Vrerenburgs tfcs-
co-causerie „Drie_ eeuwen balletmu
ziek" te gaan luisteren, kunnen we
tot onze overgrote spiit geen troost
bieden voor hun absenteïsme. Zij
hebben een kostbare kans gemist
van zeldzame m uzieken te hor fa,
die ook zonder de toch reeds be
scheiden toelichting van de sprckei,
een voortreffelijk inzicht gaven ia
wezen en oorsprong der dansmuziek
en daarmee ook in de princiepen
vensters dansen. Dan sloeg eenich huys ofte kerke in
t licht eensklaps uit en in die lochfc en werpt haar
die van 't dak een. pop
oaar beneden smeet. Die
Willv Haak de duisternis rolde een naar omlaag". pop weed bliksemsnel
nmstandiehel hieuw tafereel de markt Dat waren critieke ogen- weggesmokkeld en 't leek
s nn' -m gtond er dan een blikken en een kwestie dan net of ik die ver
schrikkelijke val had ge-
MIJN liefste rel? Ja,
dat weet_ik heel pre.
cies. zegt
Vooral de
den. waaronder ik_ die
speelde, hebben bij mij een
onvergetelijke herinnering
achtergelaten.
Het is Mariken in het
kwestie
paar tellen later 'n com- van nauwkeurige timing,
plete kermis met stAlletj es Ik rende, bet was dan
en. potsenmakers en op- donker, in 'n lang geel ge-
dringend publiek voor je waad 't Waaggebouw door
ogen. Als Smmcken (Ma- naar de andere zijde. Daar
maakt. De mensen waren
er vreselijk door ontzet.
Ik vond mijn rol heer-
lyk om te spelen; ik ge
loof dat Mariken ook zon-
middeleeuwse mysteriespel r]}j;eri) jn haar zondige ging ik op straat liggen en
"Mariken. van Nieume- omgaaff met Moenen (de op 't zelfde moment richt- der die heel byzondere op-
ghen die -zo staat c xJuivel) berouw gaat krij- te men de schijnwerpers voering altijd m'n lieve-
i._ op de dulTCl dubbeI_ lingsrol zm «ln geweest.
ganger van. Van Dalsum). Met je Weine figuur moest
je dat hele marktplein be
spelen. Niet gemakkelijk,
maar 't lukte, al moest je
wat grover spelen dan.
normaal. En de acdustiek
was ook in orde; we werk
ten zonder luidsprekers.
Het weer hield zich alle
avonden prachtig. Ik her
inner me hoe ik in een
bepaalde scène op'n brits
lag en elke avond zag ik
weer hoe mooi de sterren
aan de heldere hemel ston
den,
Wanneer we met de bus
aankwamen, riepen de
mensen tegen me „Dag
Mariken.Zo waren de
Nijmegenaren met spel en
spelers vertrouwd gewor
den. Na de laatste voor
stelling zei pater Molken-
boer: wat jullie hier de
den. is meer waard dan
300 preken Hy had gelyk,
want wij wisten dat we
hier werkelijk ontzettend
veel mensen mee bereikt
hadden. Wij stonden er
ook niet als acteur of ac
trice, maar we waren deel
van een sterk levend ge
heel.
Het is Jammer, dat 't
daarby is gebleven en dat
deze opvoeringen niet ver
der hebben doorgewerkt
in de richting van de to
neelvernieuwing. Het was
ook één van de grote
scheppingen van Van Dal
sum. Maar voor mij is het
iets, wat Ik sindsdien nooit
meer meegemaakt heb.
- "v ~v j^uiyc*/ uBtuuw krij-
m de oude uitgave te Ie- gen sleept hij haar uit
zen ''17ieer, da? seven- wraak „hoogher dan
laren metten duvel woen-
de ende verkeerde".
In de zomer van 1933
gaf de Amsterdamse To
neelvereniging- er sen se
rie openluchtvoorstellin-
gen van in het hartje van
Nijmegen, op de markt.
Daar maakte ik voor 'fe
eerst mee. wat we alle
maal zo graag willen van
het toneel: het werd êwi
gebeurtenis, waaraan
iedereen deel had. Be
roepsspelers, amateurs,
toeschouwers, zij allen
maakten 't tot een grote
diep-ootroerende beleve
nis. Van Dalsum werd
voor de massaregie van de
honderden spelers geassis
teerd door de amateurto-
neeileider Kramer. De re
petities werden overdag
gehouden, maar als 't no
dig was. sok 's nachts.
En op de avonden van
de opvoering lag heel oud-
Nymegen stiL De trams
reden niet meer en wee
de drieste huisvrouw, die
nog matjes wilde kloppen
op dit bijzonder uur. Pa
ter Molkenboer, die in
soutane en met 'n grote
stok in de hand de kroeg
jes in de binnenstad af
liep om stilte te gebieden,
wist zo'n boosdoener wel
te vinden!
Het marktplein was
prachtig verlicht door de
genie. In het oude Waag
gebouw, dat ook in Tt spel
was opgenomen, zag ie de
mensen voor de verlichte
geestelijke <iwang zonder een duidei„-.
principiële opzet. Toch ls deze film aller,
minst een gespeelde documentaire Het
is film m de zuiverste betekenis van het
woord. De man gaat die flets zoeken,
omdat hl] zonder dat ding z'n aifiche-
plakkersbaantie kwijt raakt. Hij neemt
z'n 2oontJe mee op die jacht, die steeds
nerveuzer wordt. Het is Zondag de
vreselijkste Zondag, die een mens alleen
in z'n strbd tegen het gewoel en de ver
warring van een volkomen onverschil
lige, onaandoenlijke, keiharde mensen
massa kan beleven.
En als men er later nog eens goed
over nadenkt, merkt men wel dat de
regisseur die stad tot een volkomen
werkelijk gemaakte tegenspeler, van de
zoekende man en z'n zoontje heeft ge
maakt en heus niet zomaar wat opnamen
heeft gemaakt van wat huizen en men
sen en straten, nee, het past allemaal
natuurlijk in een groot en sterk plan,
maar dat zijn secundaire overwegingen,
die bjj het zien van de., film niet mee
spelen.
Over het .spel van de hoofdpersoon en
het jongetje zou nog heel veel goeds
gezegd kunnen worden maar we moe
ten besluiten met de dringende raad aan
iedereen dit werk te gaan zien. „Fietsen
dieven" is een rijke film.
Lutusca
De laatste stormloop
Cecil B de Mille ls een meester ln
het vertellen van hevige verhalen waar
kinderen van 14 tot 140 van smullen
kunnen. „De Laatste Stormloop" ls er
weer zo een. Ca maar na- het speelt in
Canada In 1885, vijftien Jaar na de
onderdrukking van de '..Riel"-opstand
Een tweede poging tot opstand tegen
het Britse gezag wordt ondernomen. Zy
nualukt ook deze keer en wel door het
optreden van een groep dappere berg-
politie, die geholpen wordt door een man
uit Texas (Gary Cooper), speciaal naar
Canada gekomen om een boef te arreste
ren, Jacques Corbeau geheten, .en een
der handlangers van Hiel.
Voor de onmisbare romance zorgen
niemand minder dan Madeleine Carol!
en Paulette Goddard en ala u dan nog
weet dat George Bancroft de boef speelt,
dat er een fHnk robbertje geknokt wordt,
Gary Cooper weer een paar mooie
staaltjes van bovenmenselijke koelbloe
digheid weggeeft en het geheel in lang
geen gekke technlcolor-tinten. is opge
nomen, dan zal ieder die van Indianen
verhalen houdt beseffen waar hö deze
week zijn hart kan opbnlen.
Capitol
Donker Afrika
Bud Abbott en Lou Costello kan in«n
deze week in een Afrikaanse wildernis
zien ronddolen, die kant en klaar door
de Hollywoodse Etudio's is geleverd, met
inbegrip van een hoeveelheid leeuwen,
krokodillen en een enorme aap. Het
onsamenhangende filmverhaal neemt
men daarbij op de knop toe, omdat het
in de eerste plaats gaat om de potsen-
makende en grimassentrekkende Lou
Costello, die Weer de merkwaardigste
avonturen beleeft als de beroemde jager,
meegenomen door een expeditie, omdat
hij de landstreek zou kennen De bade
komieken stapelen uiteraard blunder op
blunder en geven een hoeveelheid lach
wekkende sltuatiea weg, die ons snel
verzoent met alle onvolkomenheden,
waaraan dergelijke films mank gaan Op
het toneel een „musical act" van de drie
Cardinals, aangevuld met de Ulliput-
acrobaten van Tommy Burke, welk
nummer wegens het geweldige succes Ls
geprolongeerd.
heeft voornamelijk de zwarte schij
ven. het woord laten doen, nadat hy
in een korte inleiding de betekenis
van de balletmuziek geschetst had
als „een ideaal huweLyk tussen twee
spriEj3leven.de Muzen." Zijn. voor
dracht volgde geen chronologische
orde, hij maakte als het ware telkens
sprongen door de eeuwen heen aan
de hand van de tegenstellingen tus
sen verschillende landen en tijdper
ken. toonde hy het grote principëïe
verband m de balletmuziek aan.
Eerst hoorden we dansmuziek uit
de tijd voor het eigenlijke ballet be
stond. Zeldzame, curieuze, gerecon
strueerde opnamen van Engelse,
Franse, Baskische dansen uitgevoerd
door trommel en fluit. Dit principe
immers: het slaginstrument voor het
rhythme en het melodisch instru
ment vindt men ook in de ingewik
kelder moderne muziek terug. Een
sensatie was de Tartaarse dans, viool
en piano: deze instrumenten kregen
door de bijzondere bespeling een
volkomen, andere klank. Tal. van
zeldzame opnamen zijn op deze
avond ten gehore gebracht. We kun
nen niet aan het opsommen blijven.
Maar één, die van de sardana, moet
toch wel vermeld worden. De sar
dana is een heel oude Catalonische
volksdans volgens sommigen be
stond zij al in de klassieke Oudheid
en ook nu nog, althans voor het
bewind van Franco aan de macht
kwam, wordt zy gedanst. Daar be
staat een speciaal orkest voor: de be
roemde Cobla met tal van instru
menten, die m geen enkel ander en
semble meer gebruikt worden. Die
Cobla 15 een heel democratische in
stelling; wie muziek kan maken,
gaat gewoon in het orkest zitten De
dirigent preludeert de dans met een
deuntje op z'n fluviol, een fluitje
waarmee hij het rhythme en de me
lodie aangeeft
Nogmaals: de zeer weinige dans
en muziekvrienden, die deze unieke
kennismaking met Max Vredenburgs
discotheek mochten hebben, kunnen
zich met reebt en trots da (very)
happy few noemen.
H. F. Reedijk.
Prinses
Sofia
De liefhebbers van een film vol
intriges, Spionnage en verraad kunnen
in Prinses hun hart ophalen aan „Sofia",
het relaas in kleuren van de strijd om
twee atoomgeleerden, die in handen van
de Russen zUn gevallen; dit alles in de
geheimzinnige oosterse sfeer van de
Balkanheksenketel. Steve Roark (Gene
Raymond) een avonturier, heeft in de
oorlog als lid van de Amerikaanse ge
heime dienst in bezet gebied samen
gewerkt met Linda Ca risen, een vrouwe
lijke atoomgeleerde, is verliefd op haar
geworden, maar waant haar na haar
arrestatie door de Duitsers dood. Wan
neer hij ontdekt, dat Linda (Sigrid
Curie) en haar medewerker na een
Jarenlang verbiy* in een concentratie
kamp, gedwongen voor de Russen in
Bulgarije werken, zijn geen moeite en
strijd hem teveel om te bewerkstelligen,
dat h(j met de geliefde Amerika kan
bereiken
John Reinhardt regisseert deze film;
Mischa Auer treedt op als All Imagu,
Roarks rechterhand.
Het Philhamonïsche programma
van 't Collosseum-Zondagochtend
concert zowel als dat van bet con
cert, dat Maandagavond m de
Schouwburg wordt gegeven ziet er
aantrekkelijk uit en levert het be
wijs, dat Flipse nog steeds de nodi
ge aandacht wijdt aan muziek van
eigen tyd en eigen bodem.
Om te beginnen krijgt men dan
het derde pioanconcert (solist Luc-
tor Ponse) van Bela Bartok, de
componist van het meesterlijk ge
concipieerde concert voor orkest
Zondagochtend te horen. Bartok
wiens machtig brein gepaard ging
aan een fascinerend muzlkanteskme
sleet de laatste jaren van zijn leven
als emigrant ln Amerika. In 1945
stierf hij daar, een omvangrijk oeu
vre nalatende, een oeuvre, dat hoe
wel het een geheel eigen idioom
.bezit, niettemin sterk de Franse es
prit ademt Het streven van deze
grote componist was er op gericht
de Hongaarse kunst van Duitse in
vloeden vrij te maken.
Op het Maandagavond concert
komt onze landgenoot Oscar van
Hemel met zijn tweede symphonie
aan het woord. De te Bergen op
Zoom wonende componist heeft on
danks zyn drukke werkzaamheden
als paedagoog verschillende om
vangrijke composities geschreven,
beweegt zich ook veel op het gebied
der kamermuziek, schreef een syro-
phonisch werk in opdracht van de
regering en verwierf in 1947 een
compositieprys voor zyn vioolcon
cert. Hoewel zyn klankidioom „mo
dem" geaccentueerd is, z;jn cxps-
sieve harmonische combinaties hem
vreemd. Met belangstelling kan
men dan ook de eerste uitvoering
van zijn Tweede tegemoet zien.
En tenslotte iets over de pre
mière van de Scottish Ballad voor
twee piano's en orkest (solisten
Vitya Vronsky en Victor Babin)
van Benjamin Britten: de Benja
min van het Britse componisten-
gilde. Britten is een muzikant in de
nobele zin van het woord. Hoewel
pas 36 jaar oud, heeft hij reeds een
respectabel aantal werken op zyn
naam staan. Ze zijn niet altijd vrij
van laat-romantische invloeden,
zijn soms met een wel wat al te
groot gemak geschreven, maar er
spreekt een zeer sterke scheppings
drang, esprit, oprechte liefde voor
het metier en menig persoonlijke
inventie uit. En het typische insu
laire karakter ervan zal de .hoor
der. die zich op deze muziek kan
instellen niet onberoerd laten.
weer naar voren kwam lopen
ook op gang en houding werd ge-
iet maar je articulatie is niet zo
best. Je spreekt binnensmonds, doe
die claus nog 's over." Rolf doet de
claus over:, 't Gaat nu veel beter.
Dat hij 'n kans maakt in de groep
opgenomen te worden, geloven we
niet.
_Jo krijgt ieder een beurt. Er
wordt voorgedragen uit „Chariva-
rius „Hoe 't weeuwtje uit het Hof
van Holland gevrijd werd", uit
„Wilhelm Teil", Langendyks „Wis
kunstenaars", „De belachelijke
Frédeuses" van Molière. Korte
passages, een paar minuten hoog
stens, maar voor Willem van der
Loos is dat wel genoeg. Hij is heel
best tevreden over de gang van za
ken en hij hoeft ook weinig water
in zijn selectie wijn te doen. En.
een troost voor hen, die te licht be
vonden zïjm^e kunnen zich nog al
tijd aansluiten bij de declamatier
club, die onder leiding van de heer
van Beest al een heel gezellige en
geliefde instelling is geworden.
Ook aan de plastiek wordt aan
dacht besteed. Willem van der Loos
demonstreert een pantomimetje
van een-melkboer, die een klant
bedient. Het publiek zit 'm met ar
gusogen te bestuderen en -aan t slot
weet 't precies, welk grapje de to
neelleider uithaalde: z'n melkboer
heeft de kraan laten opehstaan. Nu
gaan ze 't zelf proberen: traditione
le tafreeltjes van ,,'t stelletje",
„spieken by de repetitie", maar
eén van de jongens -heeft werke
lijk een prachtinvaL Hy aapt da
fotograaf na, zoals die juist het pu
bliek met kleine armbewegingen
heeft gegroepeerd.
Zelf doenl
Grappig is, dat de meeste kinde
ren, als bun gevraagd werd, wat ze
het liefste willen spelen, antwoord
den: koning, keizer of edelman.
Dat is natuurlyk niet zo makkelijk
te verwerkelijken, maar in ieder
geval blykt er een grote animo
voor het zelf doen te bestaan. En
dat is ook de bedoeling van dit
plan. Door zelf te spelen, krijgen
de scholieren automatisch belang
stelling ook voor het grote toneel.
En daar moet het uiteindelijk toch
naar toe.
Eén van de groepen zal een groot
middag (of avond) vullend stuk,
waarschijnlijk „Wilhelm Teil" op
voeren. De andere groep twee klei
nere stukken (Charivarius), die *n
programma kunnen aanvullen.
Maar het accent ligt meer op de
voorbereiding, de wekelijkse repe
tities, het omgaan met toneel, dan
op de enkele voorstellingen.
Willem van der Loos wijst er
nog eens op in z'n slotspeechje: tot
eind April moeten jullie elke Don
derdag of Dinsdag repeteren. Daar
bij moet je ook nog fljd vinden om
thuis je rol in te studeren. Volgen
de week beginnen we. Dat wordt
dus bard werken. Maar d&t mag ik
wel eisen van jullie, want de ge
meente Rotterdam verwacht 'n be
hoorlijke voorstelling. En bedenk:
velen zijn geroepen, doch weinigen
uitverkoren.
De jongelui zijn *n beetje onder
de indruk, als ze 't gebouw verla
ten. Volgende week zullen ze het
weten: alleen geroepen, of ook uit
verkoren? Koning, keizer, edelman
oftoeschouwer op de voorstel
ling eind April?
De belangstelling voor het eerste
Phdharmomsche concert met toelich
ting, gisteravond gegeven in de Ko-
ningïnnekerk was dermate groot, dat
het wegens de srote toeloop ruim
twintig minuten Fe laat begon. Velen
moesten zich zelfs met een staan
plaats tevreden stellen.
Flipse had een programma samen
gesteld gewijd aan muziek van
Tsehaikowsky. Het vermeldde de
zesde Symphonie en de Cassa Noi
sette.
Op de zijn eigen wyze heeft hy da
toehoorders op de schoonheden van
de2e muziek gewezen en tevens te
recht er de nadruk op gelegd, dat
Tschaiköwsky in zyn kunstgevoe
lens blootlegt die elk mens raken;
betgeen dan ook dP reden is. waar
om men zich nog steeds sterk tot
deze muziek voelt aangetrokken.
Het warma .pleidooi van de diri
gent bleek sterk tot het hart van zijn'
musici en de toehoorders te spreken,
getuige het feit. dat er met warmte
gemusiceerd en met veel bijval op
dit klankvolle musiceren gereageerd
werd/ - Herman van Bom.
