1949: een jaar van
manifestaties
DE MUZE
Aeht toneelpremières in
Rotterdam
„FIETSENDIEVEN
in opspraak
r
Geestelijke horizon verruimd
Holland-Festival 1949
Verliezen voor de
kunstwereld
Rotterdams
muziekleven
Een jaar balletkunst
365 DAGEN UIT in Rotterdam
1 Een jaar van schandalen om de kunst
Figuren van vroeger
ook figuren van nu
Zaterdag 31 December 1949
5.
Wanneer de intensiteit van het Nederlandse kunstleven afg
meten kan worden aan de hoeveelheid en het peil van t
grote landelijke tentoonstellingen, dan valt er voor het jaa
dat wij thans vaarwel zeggen, weinig te klagen.
Hoewel de omstandigheden, economisch en politiek geziei
er na de oorlog niet zoveel beter op-geworden zijn, is toch c.
activiteit, die op cultureel-artistiek gebied ontwikkeld wore
er niet op achteruit gegaan. Onze geestelijke horizon, welk
in de oorlogsjaren een gedwongen verenging ondergin-
schijnt ruimer geworden en het buitenland erkent en zoel
ons méér dan voor de oorlog het geval was. Nooit nog zij
buitenlandse musea wat hun bezit betreft zozeer op dri.
gekomen als na '45 en ook wij hebben van die mededéelzaan
beid royaal kunnen profiteren. Eigen belangen mogen in h
buitenland daartoe aanleiding gegeven hebben; niettemi
stemt het feit zelf tot dankbaarheid. Het stelde niet allee,
onze landgenoten in staat zonder het maken van dure r
omslachtige reizen kennis te nemen van beroemde kunstve
zamelingen uit het buitenland het "maakte het ook m
gelijk de buitenlandse toerist, die ons land bezocht, iets bi
zondefs aan te bieden.
Museum. Boymans vierde zijn honderdjarig bestaan
met een expositie van de collectie Van Beuningen
waartoe ook dit „Portret van Pietro Cenni" door
de vijftiende eeuiose Italiaan Ercole de Roberti
- - behoorde.
Prijzen
voor kunst
JANUARI; De
e romanprijs
wordt verleend aan Jo
Boer voor haar „Kruis
of munt"; de Jan
Campertprijs verwerft
de dichter Jan G. El-
berg met „Klein t(er)-
re ur spel".
10 MEI.
Jaardag won
ter mr. J, C. Bloem
onderscheiden met de
Constantijn Huygens-
prös, de meesterprijs
voor letterkunde.
30 MEI:. Geza Frid
ontvangt de muziek
prijs van de gemeente
Amsterdam voor zijn
„Paradou-fantaisie
symphonique",
22 JUNI: De Maat
schappij voor letter
kunde kent de essay
prijs Wijnandts Fran
cken toe aan mr. Abel
J. Herzberg voor diens
..Am or Fatr\
16 JULI; De Jotaan
Wagenaa.stichting in
Den Haag kent haar
jaarlijkse prijzen toe
aan de composities
„Arethusa" van Alex
Voormolen en „Balla
de du pendu" van Sas
Bunge.
1 NOVEMBER: De
Jacob Marisprijs voor
het beste werk uit de
laatste vijf jaar van
een Haags schilder
wordt toegekend aan
Paul Amtzenlus (voor
,,Veer Eek en Wiel")
en Theo Bitter (voor
„Mannen om tafel").
24 NOVEMBER: Wil
lem Wittkampf ont
vangt voor zijn novelle
,.Het kanon" de Reine
Prinsen Geer!Igsprijs.
,.,De9Muzen
De Unesco heeft op
15 Januari aan Henri
J. H. Geraerdts. leraar
aan het Koninklijk
Conservatorium in Den
Haag een beurs toege
kend voor een reis van
6 maanden door Ame
rika. waar de heer
Geraerdts een. studie
zal maken van het
muziekonderwijs op
de scholen,
Nederlands oudste to
neelspeelster, Marie
v. Eysden—Vink, werd
Op 14 Maart 85 jaar.
Hendrik Andriessen is
op 2 Mei geïnstalleerd
als directeur van het
Koninklijk Conserva
torium in Den Haag.
Zijn broer Willem be
kleedt eenzelfde func
tie te Amsterdam.
De beeldhouwer Theo
van der Nahmer heeft
op 18 Mei opdracht
ontvangen voor een.
monument ter nage-
;chrijver Louis Coupe
rus, dat in Den Haag
dachtenis van de
zal worden opgericht.
En het Kröllcr-MUller-
museum op de Hoge
Veiuwe, werd. op 4 Ju
ni het eerste van een
reeks concerten gege
ven.
De Nederlandse Maat
schappij voor Letter
kunde benoemde in
haar. vergadering van
21 Juni prinses Wilhel-
cnlna tot buitengewoon
ere-Hd,
Op de fenomenale "Weense te
toonstelling in '47. die letter!!
iedereen vermocht te boeien en c
glorieuze manifestatie van de Mün
chener Pinakótheek in '48, beide ir
het Rijksmuseum, kon bezwaarlijk
nog een climax volgen. De expositie van mid
deleeuwse kunstschatten uit West-Duitsland had
genoeg verrassende momenten en universele
aspecten, maar zij appelleerde toch meer op de
deskundige kunstgenieter dan op het gros van
het publiek.
Nóch Den Haag, nóch Rotterdam bleven ach
ter in het opzetten en inrichten van tentoonstel
lingen, die ver boven de lokale gezichtssfeer uit
gingen. Het Haagse Gemeentemuseum, dat moeite
heeft gehad zich van de oorlogsschokken te her
stellen, deed o.m, van zich spreken door een ere-
tentconsteUing aan James Ensor gewijd.
Een extra modem aspect bood „Facetten" van
kunst uit de Beneluxlanden; een interessante
tentoonstelling, waarop de leuze de vooropgezet
te gedachte, wellicht nog meer de aandacht vroeg
dan de schilderkunst zelf en waar men de een
voudige en spanfaan-menselijke emotie al te veel
heeft gemist.
Rotterdam mag zich de eer toerekenen een be
langrijke tentoonstelling te hebben gewijd aan de
kunst van. zijn gewezen zoon Kees van Dongen.
Helaas deden zich daar enige gebeurlijkheden
voor die het Rotterdamse cultuurleven beter be
spaard hadden kunnen blijven.. Een belangrijk
gedeelte van Van Dongens werk werd later ook
in de zalen van Kunstliefde te. Utrecht getoond.
Nu wij Kunstliefde noemen mag niet onvermeld
blijven, dat dit Genootscrap wellicht het Oud
ste in den lande de zorg op zich heeft genomen
voor een selectie moderne Utrechtse kunst, die in
Aarhus, de 'tweede stad van Denemarken, een
overweldigend bezoek trok. Opent dit Utrechtse
initiatief geen verblijdende verschieten?
Arnhem trok de belangstelling door een initia
tief dat in het nieuwe jaar mogelijk ook elders
navolging zal vinden, zij 't niet op dezelfde
schaal en in dezelfde voorname stijl. Wij bedoelen
de tentoonstelling van beeldhouwwerk in de open
lucht, in-Park Sonsbeek. een tentoonstelling die
als novum reeds lofwaardig was, maar ook om
de wijze van uitvoering, in alle opzichten artistiek
verantwoord, geprezen mocht worden. Het is te
hopen, dat zoietsop dezelfde plek nog eene kan
worden herhaald!
C. A. SCHILP.
Van de acht premières, die Rotter
dams Toneel in het afgelopen jaar
oracht, zullen er drie zeker een meer
dan gewone indruk hebben gemaakt.
Gaan we in volgorde van opvoering
na welke stukken, dat waren, dan
omen we eerst bij de voorsteling
an Montserrat,het sterke, harde
;pel van JEmahuel Robles, dat onder
:egie van Paul .Storm een bijzonder
goede opvoering kreeg. Ofschoon
hetpremièrepubüek overduidelijk
rijn instemming met stuk en spel be-
uigde, heeft Montserrat helemaal
tiet de belangstelling gekregen die
Wat heeft üe Tijd sinds half Juli in
onze herinnering van het Holland Festi
val 1949 dominerend achtergelaten? Op
het concertgebied denken we het eerst
aan het Kamerkoor van Felix de Nobel,
met werken van de grote Nederlandse
componisten.: Des Pres, Sweclinck, De
Lassus en van onze jonge tijdgenoot Lex
var Delden met diens bekroonde RubM-
yét. Orkestconcerten klinken weer op:
we horen Carl Schuricht zich geven aan
de Negende en het Te Deum van Bruck
ner, met het Residentie Orkest en het
Haags Toonkunstkoor. We horen het
Concertgebouw Orkest onder leiding van
Pierre Monteux in Stravinsky's Pe
tra uchka en onder leiding van Eduard
vanBeinum in de prémière- van Brit
ten's Spring Symphony. Een belangrijk
concert was de Nederlandse avond van
het U.S.O: onder leiding van Willem van
Otterloo. Solisten horen wjj in hun
meest markante momenten: Casadésus
in Mozart; Ginette Neveu in het Con
cert van Brahms. Onvergelijk is de'door
üe Nederlandse Opera onder leiding van
Pierre Monteux opgevoerde opera Orfeo
van Gluck, met Kathleen Ferrier. Greet
Koeman en Louise de Vries in de hoofd-,
rollen. Monteux en onze opera vonden
elkaar op gelukkige wijze ook ln Ma-
non en Carmen. De Weense. Staats-
opera trok met Mozart-opera'b de be
langstelling van heel het land.
Met dit alles Is het Holland Festival
dus goed voor de dag gekomen.Met
enthousiasme heeft men deze instelling
enorm uitgebouwd, en ons zijn steeds
groetende en rijpende perspectieven,
reeds vaag bekend. Het Holland Festival
echter heeft twee heren te dienen: het
financieel volksbelang, zeg: V.V.V. en
het geestelijk volksbelang, zeg: Kunst
aan, voor en van het volk. Dit laatste:
het "financieel en geestel. binnen "t be
reik brengen van de beste kunstmani
festaties moet. een der leidende prin
cipes worden. Het beste wat onze ama
teurs in koren en alle. soorten, van or
kesten leveren moet hier tot uiting
kunnen komen. Speciale vormen van
grote aantrekkelijkheid door eigen,
aard afstekend tegen het overal ter we
reld zelfde ge-festival kunnen Meruit
groeien, Misschien is de afgod V.V.V.
er per geluk ook nog meer door ge
diend I Het Holland Festival worde een
Hollands Festival l
Zo begint één der mooiste scènes
uit fietsendieven": het zoontje
verliest z'n vertrouwen in de
vader, die een kans om de dief
te grijpen heeft laten glippen....
Verschillende in het nationale
en ook in het internationale kunst
leven belangrijke figuren overle
den in 1949 Op 6 April de zang-
paedagoge 'Aaltje Noordewier—
Reüdingius, wier 80ste verjaardag
op 1 September 1948 nog tot een
grootse hulde aanleiding had ge
geven Op 2 Mei de schilder Hen
drik Chabot, 54 jaar oud. De 87-
jarige Belgische schrijver en No
belprijswinnaar Maurice Mater-
Imck op 6 Mei. Op 10 Juni de 67-
jarige Noorse schrijfster Sigrid
Undset. 12 Juli de 52-jarige violist
Herman van der Vegt en zp
vrouw de pianiste Mimi van Unen,
beiden met het ongeluk van de
„Franeker" omgekomen. Op 36
Augustus de Amerikaanse schrijf
ster Margaret Micftell, 43 jaar
oud De 70-jarige schrijver Nico
van'Suchtelen op 29 Augustus. De
componist Richard Strauss, die 11
Juni 85 jaar geworden was, op 8
September, Bij het vliegongeluk
op de Azoren 28 October de
Franse violiste GinetteNeveu en
haar broer de pianist Jean Neveu.
Op 15 November de opera-regis
seur prof. Lothar Wallerstein, 67
jaar oud. De 89-jarige Belgische
schilder James Ensor 19 Novem
ber.
Er is maar 1 „film van 't jaar"
R ZOU HIER natuurlijk ook
JOs een Jcop kunnen staan in de
trant van „De filmband rolde in
1949". En daaronder dan een op
somming van wat er een jaar lanp
20 al in 0712e bioscopen £e zien was.
Aan Amerikaanse,. Engelse en
Franse, Italiaanse, Nederlandse
Poolsej Duitse en Hongaarse films.
Aan sensatie, mysterie, drama, poë
zie, humor, klucht, kolder en shouf.
Namen en titels: 't heeft allemaal
zo weinig zin. Belangrijker is 't na
te gaan, of er by al die films uit
het nog jonge verledeneen aan
knopingspunt lag voor de toe
komst; waar er mogelijkheden bic
ken te schuilen voor een gezonde
onttmkkeUng van het merkwaardi
ge verschijnsel, dat film heet en
dat kunst kdn zijn, maar doorgaans
niet meer is dqn een bedwelmend
genotmiddel van matige kwaliteit.
Nee, goed gaat het niet met de
film. Ze is in een doodlopend slop
gêraakt van, „sex and crime"
blote-henen prikkel en sensatie
en in de zijstraatjes in de richting
van comedie, verstrooiing, blijkt zich
de fantasie al even moeilijk en zon
der veel uitzicht te bewegen als
langs het pad van het drama. Het
enige land, waar de gevestigde
filmindustrie door jong bloed wer
kelijk verfrist werd is Italië, dat
met een aantal bijzonder verrassen
de producten blijk gaf een weg ge
vonden te hebben, naar een gezon
de ontwikkeling.
.Het beste voorbeeld hiervan is Vit-
torio de Slca's „Ladri di biciclete"
„Fietsendieven". Hier geen we
reld opgebouwd uit decorstukken,
geen studio-schijn, maar het leven
zelf betrapt in de werkelijkheid.
Huizen, straten, pleinen vol drukke
bedrijvigheid van het leven van alle
dag dienen hier tot achtergrond voor
een geschiedenis, die midden in de
werkelijkheid geplaatst is, of liever
nog uit de werkelijkheid zelf opge
weld is. Het stukje tragedie van de
stempelaar, die een baantje krijgt»
maar het weer verliest, wanneer zijn
onmisbare fiets gestolen wordt, is
het leven zelf. Het leven, dat hier
eigenlijk de hoofdrol speelt. Een.
simpele geschiedenis, met simpele
middelen verwerkt tot een film,
waarin de emoties, die de noden van
het alledaagse leven kunnen opwek
ken, trillen tot spanningen, werke-*
lijker en heviger dan welke thriller
ook kan bereiken. Een stuk film-
poëzie ook, waar ze het geluk voel
baar maakt, dat we allen zoeken en
dat soms afhankelijk kan zijn van
heei simpele en onnozele dingen.
Filmkunst deze „Fietsendieven" die
tot de mens Weet te spreken en tot
de massa ook,
Daarom is „Fietsendieven" een be
langrijke film, ver uitstekend boven
het vele matige en het weinige goe
de dat dit jaar op het bioscoopdoek
verscheen: de „Film van het jaar!"
A. T. KAMPHOFF,
Europees cultuurcentrum
in wording
STRAATSBURG. 6 September.
De Europese Consultatieve As-
sembïée heeft het voorstel aange
nomen om. een Europees cultuur
centrum te stichten, dat de cultu
rele banden tussen de Europese
democratieën zal moeten verster
ken.
Bioscoop-conflict in Gouda
GOUDA. 28 Juli. De "aari de
gemeenten dwingend voorgeschre
ven verhoging van de vermakelijk,
heidsbelasting tot 35 pCt. heeft
drie bioscoopexploitanten te Gou
da genoodzaakt hun theaters te
sluiten.
Op 19 October werd de componist Pe
ter van Anrooy 70 jaar.
In HET' STEDELIJK MUZIEK-
1 LEVEN van het afgelopen jaar
jaar nam, dat spreekt byna vanzelf,'
net' Philharmoniseh Orkest de be
langrijkste plaatsen in. De sameri-
sieliing der programma's was over
het geheel genomen zeer aantrek
kelijk. Naast werken uit het gang
bare repertoire genoten composities
o.a. van. Tippet, Espla, Schostako-
witsch, Bartok, Britten, Pizetti en
Aubert een eerste uitvoering. Ook
bracht het orkest kort voor dat het
zijn succesvolle concertreis door de
Scandinavische landen ging onder
nemen, werken van componisten
uit die landen ten gehore. Een eigen
klankidioom bleken deze muzieken
niet te bezitten. Dit bezat wel het
Concerto n. 10 van de Deense com
ponist Vagn Holmboe, dat het °r~
kest onder leiding van. de Deense
gast-dirigent Lav ar a Friisholm
laatst op een Zondagmiddagconcert
introduceerde.
Natuurlijk werden ook werken in
eerste uitvoering van eigen bodem
gespeeld. Wij noemen hier Guillau-
me Landré's Sïnfonia Sacra, Zag-
wijns concert voor haTp en orkest,
een ouverture van Henk Badings,
benevens de vierde symphonie van.
Matthijs Vermeulen, die nogal de
pennen in beroering bracht, de
tweede symphonie van Oscar van
Hemel en een Divertimento van
Cor de Groot.
- Het werk dat da Rotterdamsche
Kunststichting dit jaar verrichtte
getuigde van veel activiteit. Zij or
ganiseerde weer een aantal Debu
tanten- en Jeugdcancerten. Ook in
het arrangeren van de Lunchcon
certen had ze een belangrijk aan
deel in het slagen hiervan.
De Kamermuziekvereniging, de
Rotterdamsche Kunstkring en de
Volks-Universiteit arrangeerden
voor hun leden de gebruikelijke re
citals. Vermelding verdient het feit,
dat het in October 60 jaar geleden
was, dat het Concertgebouworkest
voor het eerst optrad voor de le
den der Sociëteit „Harmonie". Het
bestuur gaf bij deze gelegenheid
een volledig gedrukt overzicht uit
van de werken die het orkest ge
durende deze zestig jaren in dit
milieu ten gehore bracht.
De koorverenigingen gaven hun
jaarlijkse uitvoeringen meestal met
werken uit het geijkte repertoire.
Een uitzondering, hierop maakte het
Koor der Maatschappij tot Bevor
dering der Toonkunst afd. Rotter
dam, dat onder leiding van Otto
Glastra van Loon de wereld-pre
mière van de Apocalyps van Henk
Badings bracht, een oratorium, dat
de componist in opdracht van
Toonkunst schreef.
HERMAN VAN BORN
het stellig verdiende. Vooral de ster
ke rol van Richard Flink: de tweede
kolonel Izquerdo zal in het gehéugën
blijven,
De twee andere hoogtepunten lig
gen nog niet zo ver af. Me. Gasten
op het kasteel, voor het eerst begin
October vertoond, verraste Rotter
dams Toneel burger en buitenman.
Dit virtuoos en speels geconstrueerde
spel van Jean Anouilh, dat de men
selijke waardigheid tegenover de
geldmacht stelt en de eerste^ .doet.
zegevieren, werd onder de dwingen
de suggesties van de Franse regis
seur André Barsacq met zo'n verve,
speelsheid, en vaart vertoond, dat
deze voorstellingen stellig de belang
rijkste van het jaar genoemd moeten
worden. Het stuk trok terecht over
al volle zalen en het is wel te voor
zien. dat het ook in het nieuwe jaar
nog lang repertoire zal houden.
Ook met de opvoering van Heyer-
mans' De opgaande zon, toonde de
troep zich van zijn goede zijde. On
der regie van Richard Flink gaf men
een gave vertoning van dit spel van
de kleine middenstand.
Ko Arnoldi regisseerde twee stuk
ken: O'Neüi's Liefde in 1900, een
stukje familieleven zonder preten
ties. bijzonder ongecompliceerd en
huiselijk voor. een auteur, die de
somberste tragedies op zijn naam
heeft staan. Van de gezellige voor
stelling zal" men zich vooral Arnol-
di's kostelijke lichtzinnige oom Sid
herinneren. Ook, onder regie van de
directeur ging de oude Jonkvrouw
de la Seiglière, het overbekende
blijspel van Jules Sandeau.
Drie werken werden onder regie
van Joan Remmelts vertoond. Ten
eerste het büjspelletje Hals over
kop, waarmee het jaar werd ingeluid
en. waarvan men zich een. kostelijke
rol van Louis de Bree zal herinne
ren, wiens vertrek een gevoelige
slag voor Rotterdams Toneel bete
kent.
Edward mijn zdoh, liet drama van
de eerzuchtige, onscrupuleuze vader,
die zijn zoon ongewild ten verderve
voert, kreeg onder regie van Rem
melts een goede opvoering, maar
noch dit stuk noch het eveneens door
Remmelts geregisseerde Golden Boy,
vermochten als spel bijzondere in
druk te maken.
R. V.
In het „Stadttheater" te Aken
zal op Oudejaarsavond door net
toneelensemble van dit theater een
toneelstuk met pacifistische strek-
king van de Franse toneelschrij
ver Romain Roland worden op
gevoerd. Men hoopt toestemming
te krijgen om te zijner tijd ook
een aantal opvoeringen te geven.
DE „DANSVOORSTELLING-1949'" 1»
over bet gebed genomen voortreffe
lijk geweest en rijk geschakeerd..Om de
kinderen vertrouwd te maken met de
uitdrukkingsmogelijkheden van de dans
was er het „Scapino-ballet" wélk kind
geniet er niet van? Wat kinderenzélf
kunnen presteren leerde ons de Rotter
damse üanspaedagoge Netty - vaader
Valk die momenteel welhaast de beste
leerlingen-uitvoeringen .geelt. Soaia
Gaskell toonde met haar groep in „Van
petit-rat tot solistdat zij bet dansta
lent der Nederlanders weet te ontdek
ken én te vormen t
Van verre landen was er veel goeds
te zien: dat. de grote Raden Mas Jodjana
ons nog eens „De ij dele koning" én. de
boven alle landen en volken uitgaande
„Groene schemer" wilde - brengen;
maakt ons dankbaar. De Spaanse, dans
was goed vertegenwoordigd door de
fijne, gedistingeerde Marïemma en. door
José Torrès, uitbundig als altijd, schijn
baar geladen met olectriclteit. die op de
toeschouwers oversprong. Ook van
vreemde hodem waren de dansen van
de Caraïbische groep van Katherin*
Dunham. Show wis het, maar voortref
felijk. En verbazingwekkend ook door
authenticiteit.
Voorts was er onze eigen westerse
balletcultuur. Roland Petit met zijn
Ballets de Paris veroverde ons geheel
en al met het katten ballet „Les demoi
selles de Ia nuït". Frans ballet op zijn
best! ,De Ballets des Champs-Elysées
vormen minder een eenheid en experi
menteren wel teveel ten koste vanhet.
gave' kunstwerk, maar „De sphinx" en
.X'Amour et son amour" waren grote
evenementen. Dat het Grand Ballet de
Monte Carlo de erepalm wegdraagt, wie
zal het willen tegenspreken? Wie kent
groter danseressen dan Kosella Highto-
wer, Toumanova, Tallchief? Wie een
groter danser dan Eglevsky? Wie een
gevoeliger vertolker dan Skiblne? Als
dit de Hogeschool is, laten wij dan de
middelbare school niet vergeten: het
Britse Metropolitan Ballet heeft ons
ontroerd met de schoonste uitvoering
van „Lee Bylphldes", die wij ooit zagen.
Wanneer zien wij in Nederland een
eigen balletgroep, die in eenzelfde drie
jaar lïjds een dergelijk hoog peil weet
te bereiken?
Dit jaar is een betrekkelijk rus
tig jaar geweest ïn het vermhaks-
levenen daaruit zou men kunnen
opmaken, dat het normalisèrings-
proces is voltooid. Maar de conclu
sie ligt ook voor de hand, dat het
publiek eijn ergste honger heert
gestild en dat het nu weer, wat
niet meer dan logisch is,, op de
kwartjes en dubbeltjes gaat letten.
Daarbij komt nog, dat het uitkoop
systeem in onze stad zo'n groot
deel van de markt heeft veroverd,
dat voor het vrije bezoek van voor
stellingen maar heel weinig ru. -n-
te meer over is. In die mate zelfs,
dat de Schouwburg, uitgezonderd
dan het weekeind, dat voor het
Rotterdams Toneel is gereserveerd,
gedurende verscheidene maanden
niet meer dan drie of vier keer
In het Metropolitan Museum te New
York werd op 22 October een grote ten
toonstelling geopend van Werk van Vin
cent van Gogh.
/N GEEN JAAR heeft de "kunst zoveel tongen in beweging ge
bracht als in 1949: een schandaaljaar, dat ons heugen zal En
schandalen, die ons tegenover het buitenland nogal eens een figuur
deden slaan. In ieder geval hebben we onze goede en geachte zeden
duchtig beschermd: wég met 'i vieze naakt in de schone kunst, geen
aanstoot meer in onze musea, geen goed woord meer voor Van Don
gen, die oude wulpserik., het lichtekooiengedoe van Lady Chatterley
uit onze boekhandels geweerd en alle bevrijdingsmonumenten moe
ten een broek aan hebben voortaan. En laat het buitenland maar
schamper lachen: wij hebben onze door de Muzen belaagde eerbaar
heid keurig gered. Maar behalve van deze fatsoen-schandalen was
er nog meer lawaai in ons kunstwereldjeer werden nogal wat hei
lige huisjes bestormd en.ook ruiten ingegooid, figuurlijk en letter
lijk,
Het is begonnen diep in Lim
burg, in een kerkje, waar Aad de
Haas kruiswegstaties had geschil
derd, visionnaire voorstellingen.
KlUlst Sandfcerg, directeur van bet Am
sterdamse Stedelijk Museum op
26 Mei een klacht in bij de offi- Diezelfde dag, 21 Juni, een
cier van Justitie: er zijn honder- soortgelijk probleem en soprtge-
den valse Van Gogh's in omloop. Ijjk schandaal in Tilburg: een
Vie.r doeken door gerenom- boekhandelaar kreeg een proces-
Anderhalf jaar hebben ze er ge
hangen. De kerkelijke overheden
stemden er mee in, maar op 15
April heeft men de kruiswegsta
ties er weggehaald. Het werk van
De Haas was namelijk door Al-
bert Kuyle, de fascistische jour-
nalist en dichter die al was hij en daagde Van Gogh-kenners uit lend en pornografie
meerde Van Gogh-kenners voor verbaal, omdat hij „De eerste La-
echt verklaard werden met dy Cbatterley" van Lawrence
name genoemd, waaronder een (door Jo Boer vertaald) in_ zijn
zelfportret, dat in het bezit was zaak had: Ook hier: geen artistie-
van de Amerikaanse filmmagnaat ke, maar morele normen bij een
WiUiam Goetz. 'kunstwerk. De kantonrechter
De heer Goetz bleek bar kwaad vond het boek danig zinneprikke-
ook vpor lange tijd uitgesloten,
maar rustig bleef doorgaan met
publiceren, voor ontaarde kunst
uitgekreten
Een maand later diende Jhr.
zijn doek te onderzoeken. Maar twintig gulden boete op.
toen enkele maanden later jhr.
Sandberg in Amerika was, mocht
hij het zelfportret niet zien
en fatsoen
En op 10 Juni het grote schan-
Het volgende grote schandaal:
Charles Eyck exposeerde zijn in
huldigingsschilderij, kreeg niet
malse critiek en daagde zijn
heid van „De Emmaüsgangers".
De Belgische expert, prof. P. Co-
remans kwam met een chemische
bewijsvoering: Van Meegeren
schilderde nDe Emmaüsgangers"!
En Coremans slaagde er zelfs ïn
de hele vervalsingsmcthode van
Van Meegeren te ontsluieren.
Maar een andere expert Jean De-
coene bewess met allerlei chemi
sche proeven, dat „De Emmaüs
gangers" een oorspronkelijk werk
van Vermeer is. En dat de proe-
-j. ven van prof. Coremans, die eind
JNiet goedNovember nog een nieuwe ver
legde
daal: twaalf schilderijen van Kees critici uit bet dan zelf maar eens
val5ïng(?) ontdekte „Het laatste
Avondmaal", niet wetenschappe
lijk verantwoord waren, waarmee
we dus wat het Vermeer—Van
Meegeren-mysterie betreft nog
even ver zijn
Opschudding.
In de toneelwereld was het nog
rustig gebleven, maar op 17. No
vember kwam ook hier een balle
tje aan het rollen. Guus Oster
verliet Comedia en richtte met
Johan de Meester een eigen ge
zelschap op, dat solliciteerde naar
het bespelen van de Amsterdamse
Stadsschouwburg, waar de leiding
van het ATG door Van Dalsum
van Dongen van de expositie in beter te doen. Voor het beste
Museum Boymans verwijderd. Op schilderij van de inhuldiging laof-
last van het Rotterdamse gemeen- de hij 4000 gulden uit. „Onzin",
tebestuui burgemeester Oud 2ei het ministerie van O., K. en
was niet aanwezig en de loco- W. „wij doen hier niet aan mee,
burgemeester zwichtte voor be- we hebben Eyck een opdracht ge-
zwaren van. A.R.-zijde, dat de geven en wij hebben zijn werk
twaalf doeken zinneprikkelend geaccepteerd!" Charles Eyck be- en Defresne nu ook niet algemeen
zouden zijn en ongezonde belang- gon ook wat terug te krabbelen, gewaardeerd wordt. Rotterdam en
stelling zouden trekken. Rotter- maar de uitdaging van II Juli Den Haag raakten ook in de al-
dam was in last: een regen van was nu eenmaal een uitdaging, gemene opschudding betrokken
protesten: „belediging van de Ne- En verschillende schilders belust en de grote vraag is nu: Wie, wie
derlandse cultuur". Discussies en op reclame, op 4 mille en ook en wie krijgen straks in Amster-
interpellatie in de gemeenteraad, trouwens op schilderen, namen de dam, Rotterdam, en Den Haag de
maar niets baatte: géén al te handschoen op. Zo de Nederland- grote kans? Voor de tonelisten bc-
naakten meerse schilderes Cock van Gent in Jangrijker dan voor het publiek:
Morele bezwaren kwamen ook Amerika, die kort tevoren haar als er maar toneelgespeeld wordl:
aan de orde toen de Maatschappij rechteroor wilde verkopen om en dón goed...
der Nederlandse Letterkunde de m^ar aan de kost te komen. Het
Van der Hoogtprijs aan Anna oor had ze niet zo nodig, de kost
Blaman wilde toekennen.. Twee wel,
van. de vijf leden der commissie
stemden tegen, de meerderheid
was vóór eri Anna Blaman kon De zaak-Van Meegeren is op 10
de prijs dus krijgen. Maar ze zei Augustus weer opgedoken, toen
nee, omdat de prijs, die een aan- het curatorium van de Stichting
moediging dient te zijn, hier meer Boymans een nieuw onderzoek
een ontmoediging werd besloot in te stellen naar de echt-
Schandaal
Niet echt
En op Sinterklaasmiddag- heeft
een achttal schrijvers bij de uit
geverij Van Holkema en Waren-
dorff te Amsterdam een ruit in
gegooid. Met een paar bakstenen:
en het boek „Das England-Spiel'
van Schreieder, dat daar. werd
uitgegeven. Uit protest
vrij toegankelijk was.. Het gevaar,
dat het publiek de Schouwburg
meer gaat beschouwen als een zaal,
waar allerlei voorstellingen wor
den gegeven (die men meestal niet
zal kunnen bezoeken), dan als7het
theater, waarheen men .gaat, wan
neer men een avond „uit" wil, lijkt
ons niet denkbeeldig,-
Ballet- en danskunst bracht
minder verrassingen dan vorig
jaar, solisten traden "niet op. In
Carmen Amaya en haar zigeuner
familie signaleren wij metde
meest edele, wel de merkwaardig
ste vertegenwoordigers van het ras.
Corrie Hartong ging met de haren
„Op het .Danspad", Netty v. d«
Valk introduceerde nieuwe ballet-,
ten en in het najaar was- er liet
debuut .van de „Maasstad" dans
groep, waar wij voorlopig nog een.
groot vraagteken achter plaatsen.
In Dijkzigt kon men deze zomer
een prachtige Don Quichot op zijn
rossinant zien, binnenrijden. Dat
v/as een openluchtspel, evenals
„Wij willen bouwen", de demon
stratie var. deRotterdamse jeugd
op 18 Mei, Opbouwdag^ - V
Schaatsenrijders daarentegen
moest men zoeken op het toneel
van Luxor, dat enkele weken be
reden is door de Ice Follies 1949.
Nog Iéts nieuws: de eerste Duitse
films werden weer vertoond, een
gebeurtenis, die bijna onopgemerkt
bleef. Het honderdjarig .bestaan
van. Boymans werd Herdacht met
een indrukwekkende tentoonstel
ling uit- het bezit van D. J. Van
Beuningen en het feit, dat Heyer-
mans 25 jaar geleden overleed, met
toneeluitvoeringen, voordrachten,
lezingen en een portret in :de
Schouwburg.
Het beeld/dat ons'uitgaansleven,
in het afgelopen jaar biedt, is niet
overweldigend of rijkgeschakeerd,
eerder sober en matig, hetgeen ook
volkomen in overeenstemming is
met de bestaande culturele behoef
te, die nimmer, ook voor de oor
log niet, groot is geweest.
Een belangrijke traditie, waarin
een internationale erkenning is uit
gedrukt van dc litteratuur, heeft
1949 niet gehandhaafd: geen Nobel
prijs voor letterkunde. De traditio
nele Nederlandse Boekenweek
daarentegen is ons gebleven, mét
het bekende geschenk, waaraan een
prijsvraag vcrbonacn is: ditmaal de
novelle „Twee negerpopjes" van
Clare Lennart. In de litteraire we
reld overigens weinig belangrijke
gebeurtenissen, geen verrassende
debuten, wel wat kabaal en ten
slotte enkele jubilea en herdenkin
gen: Goethe's geboortedag, twee
eeuwen geleden op 28 Augustus,
gaf aanleiding tot „Fausf'-opvoe-
ringen en een tentoonstelling van
zjjn werken. Dc winnaar van de
Nobcinrljs-1947, dc Franse schrijver
André Gide werd op 22 November
tachtig jaar evenals een maand la
ter dc Nederlandse dichteres Hen-
riette Roland Holstvan der
Schalk, wier verdiensten vorig jaar
met een ere-doetoraat erkend wer
den cu dit jaar roet het ere-lid-
maatschap der Nederlandse Maat
schappij voor Letterkunde. Na dc
opvoering van haar „Thomas More"'
op 6 Maart te Amsterdam werd zij-
gehuldigd cn op 26 December
twee dagen na haar. jaardag
volgde nog een grootse hulde in
Den Haag.
Bouwmeester' W. M. Dudók' werd op.!
6 Juit 65 en tien dagén later de zange-'
res Suze Luger 60 jaar.
De „Orquestra Slmfonlca dl RadliiNa--
clonal' te Rio de, Janeiro voerde-op.
Augustus voor de BrazUlaanse radio. 4e'
„Sonatine Appolinlqufe'! 'vando''.Haagse'
componist Ignace Lillen uit.