In de l4de eeuw exporteerde
SeJiiedam reeds haring
Onze stad druk en bedrijvig
Zwart Schiedam
groeien
A
ANNO J. D- V. MEURS
AMMER
HOE MEN WERKTE
MEN LEEFDE I
Druk en bedrijvig moet het in Schiedam zijn geweest in
de vijftiende en zestiende eeuw. In de eerste plaats was er
de lakennijverheid, die^in de eerstgenoemde eeuw een
opmerkelijke bloei kende.'. Wij weten, dat Leiden de Hol
landse'stad was, waar deze bedrijfstak een enorme vlucht
nam. Zegt het ons in-dit verband, niet iets, dat op de
Midvastenmarkt ,1440'311 Leidse lakens kwamen en 228
Schiedanisc, en op de Sint Jacobsmarkt vaïi hetzelfde
310 lakens van Xeidse'herkomst en 153 uit onze stad?
is na verloop van tijd de lakennijverheid in Schiedam vrijwel
geheel te'gronde gegaan. Maar dit wil niet zeggen, dat het
hier toen stil was in het bedrijfsleven.
Op hef pleintje aan de'Gerrit
Verboomstraat was' wroepér
een hele verzameling huisjes
bijeengepakt achter het oude
postkantoor. Het niciLwe Schie
dam maakte ook hier ruim.
baan
kmSme maal ge-
:n het'tog, dat de
tstèitiwrliet zak-
idrajeriilde de
;r oan-Sc brander s-
en ets oproepen,
nneer a de granen
n«nïrt||R inde
tsfeWaterij en
ndenj-ikan Schie-
n sen lil üoordvest.
i ultït«|en van de ar-
irs statiën seker ge.
lta;fkr;i daar nu
heföjjtal tachtig;
verder fa
!>gen worden
Itenzjj eerst
der was over-
14 -November
vroedschap
de beslissing dat het aantal leden
van het gilde zou moeten wor
den overgelaten aan de deken en
hoofdlieden van het dragers-
gilde, zoals ook in andere gilden
placht te geschieden. -
In 1734 waren burgemeesterén
evenwel verplicht aan de vroed
schap te berichten, dat zij de lijst
van leden van het arbeiders- of
•óragersgilde hadden onderzocht.
Er kwamen honderd-en-drie
personen op voor. Maar... bij
nader onderzoek was hun geble
ken,'dat veertig daarvan op zee
voeren en dat er bovendien nog
verschillende leden niet dagelijks
kwamen werken. De dragers-
zeelui en de anderen, die niet
regelmatig voor het gilde werk
ten, zond en - uitgesloten worden
(Zie verder op pag. 15)
Immers de belangrijkste be
drijfstak, die Schiedamin de
Middelèeuwen heeft gekend, was
de haringvangst en de haring-
haridel, die zich daaruit ontwik
kelde. Reeds fa jle-'tweede^helft
van de veertiende eeuw, moeten
vissers, afkomstig uit'déze lage
landen, haring naar.,. Engeland
hebben gebracht en ook door be
middeling van Dordrecht naar
het Rijngebied. Tijdens heLgrote
conflict tussen; Holland en. de
Hanze -Schiedam leverde toen
vier oorlogsschepen werd in
1438 een schipper van,Danzig op
weg naar het Zwin beroofd door
haringvissers van Rotterdam en
Schiedam; van iets latere datum
dateert een aantekening uit 1441
aangaande „harinclude" van
Schiedam, Vlaardfagen en' Rot-,
terdam, „die mit horen buijsen
in der zee ten harfack varen
wouden". Een aardig gegeven
wat Schiedam betreft is nog te
vinden in het Leven van Liduina:
daar wordt verteld van de grote
Stadsbrand van 1428, die veroor.
zaakt werd door -onachtzaam
heid van haringvissers, die, zo.
ais zij van oudsher plachten te-
doen, een feestmaal hadden, ge-
Wij kennen de verkeers-
puzzle bij de Oude Koemarkt
en we spreken van. het Koe
marktplein. Hoeceel jaren is
het echter geleden mis
schien 20 oj 25 dat er van
een weids uitzicht ter plaatse
nog geen sprake teas. „De
Kroon" Stond nop een eind in
de richting van de Broersvest
en daarachter kenden we nog
het Paardewater.
houden voor hun vertrek naar
zee. Dat dit „van ouds her"
phrase was, kurtnen wij toch
wel opmaken uit de inhoud van
Schiedam's oudste keurboek,
waarin een. héle afdeling „ha
ringkeuren" var. 1434 voorkomt,
zó uitvoerig en Zó gedetailleerd,
dat zij wijzen op een zeer bloeien
de bedrijfstsiK, waarvan het ont
staan zeker ..In de veertiende
eeuw moet worden gezocht.
Dat de haiirighandel een van
de fundamenten-) was,- waarop
onze zeehandel naar de Oostzce-
landen, naar Frankrijk en Enge
land berustte, ia te algemeen be
kend,. dan dat ik. daarover nog
behoef uit te wijden.Ditgeldt
ook voor Schiedam. Wat Frank,
rijk betreft is- van uitermate
grote betekenis de aanvoer
zout en wijn en de uitvoer van
haring. TJit processtukken uit
1530 tekende ik aan, dat o.a.
Schiedamse schepen „van allen
ouden tijden, als zij dagelicx
doen, hebben gevaren met ha
rfack tot Rouaen, Bordeaux ende
elders; brengende vandaer
nen". Van allés brachten zij
in de vijftiende eeuw veel haring.
De retourladingen waren meest
al wol voor de lakennijverheid en
later ook steenkool. Deze korte
mededelingen mogen er van
overtuigen, dat rich uit de be
langrijke Schiedamse harfaghan-
del verdere zeehandel ontwik
keld heeft.
Maar helaas is ook de Schie
damse haringvangst niet besten
dig fa haar bloei geweest; fa de
eerste' helft van de zestiende
eeuw kwijnde zij snel wég.
A. van der Poest Clement
feiliil!!lll!liilll!llllliill!IIIISIill3iaill!ll!!!l!ilM
een ont-
einde van
toegezegd,
wikkeling. Uit dé g
bewoordingen van g|
het stadsrecht zelf M
kunnen uijj dit ook §g:
opmaken., immers er gj
wordt gesproken vangj
de nieuwe plantin- g
ge" en tegelijk van H
de armoede, des gj
stadts".Maar dat de jg
toekomst toch hoop- fg
vol stemde is vast te g
stellen uit de vele m
privileges,, die onze
stad in de laatste ja- B
ren van de dertiende jj
en in de veertiende g
eeuw. nog kreeg. Al g
spoedig was Schie- s
dam een regionaal g
marktcentrum; er m
was een vaarweg tot g
Delft en aan de g
overzijde van de m
rivier gaf de in 1S80 B
afgedamde Koedood g
toegang tot 't eilan- jg
dengebied. Eerst zal
men om het Fran- jj
kenlanddat voor m
het eerst inrI295 ge- s
noemd. wordt, zijn
in 1268, de instelling
van een jaarmarkt in
1270, het verkrijgen
van een aflaat voor
de bouw van de
kerk in 1271, de aan-
koop van een aan
grenzend gerecht, dat
aan het geslacht van
Wassenaar toebe
hoorde, in 1.1272, het
m erfpacht, beschik-
baar stellen van
«lente stukken grond
voor leoftin'gbonte in
verschillende jaren,
het verlenen van tol
vrijheid door Hol
land aan Schiedams
inwoners in 1275, en
aan. tenslotte de ver
lening can het stads-
Tefht_ op is Maart
jpo, waardoor
ochiedam een eigen
oestuür en recht-
.spraak kreeg en
vreemdelingen en
kooplieden betere
"rechtsbescherming
ril uetljpheid werden gevaren; later werd
er een-haven, door--s
ïJï- zieti de ver- heen gegraven. - 1
n,,; van het stads- - g
recht was begin noch A. v. Poest Clement B
ÏN 1909 werd door de t i .r,
Schiedame Bestuur- 1
dersbond een onderzoek i V
ingesteld naar wijzigingen in ,vee! "cs!e 0
loon en arbeidsduur alsmede inSchiedamsei glasblazerijen ston
de levensstandaard van de Schle- de° de lange
damse arbeiders gedurende het ftréeidsduur. Werd elders 10 uur
tijdvak van 1899 tot 1909.' Naar P" dag-gewerkt, hier was het 12
aanleiding van dit onderzoek "uc e* het Plaatpersonecl maak-
achreef het toenmalige raadslid tezdfs ^en, gemiddelde van 13
P. de Bruin de brochure „Zwart '!0r- "Walk een toestand hier-
Schledam", waarin de resul- "'"ivoorl- vloelt iedereen weet
taten van deze enquête werden het, maar gewoonlijk wordt mm-
neergelegd. Deze brochure, die achtend gesproken over de ruwe
zelfs fa het Nederland, van 1909 zedeh onder de glasblazers; kqkt
groot opzien kon harent was een .men met een soort minachting
félle aanklacht tegen het sociale °P.de "eeru,en wordt ver-
onrecht, dat hier dag in, dag ült, S,ete,a' dat Zlch b'er enkel de
werd gepleegd vI*ek van overmatige en ver-
In het jaar, dat de enquête stompende arbeid vertoont, die
werd gehouden, bedroeg de ar- de zedelijkheidsapostelen mede
beidsduur in Schiedam voor de konden ^stroden, door het stre-
grote massa der arbeiders nog naar verkortmg van de ar-
10% 13 uur per dag. Hiervoor beidsdag tc steunen. Want de
ontvingen zij dan op het eind van Sefaeclainsv. mdustrieen fa de
de week een bedrag van f.1.-branderijen en glasfabrieken, be-
tot 14.—. De brandérsknechts, wÖz®n de waarheid van de be-
die nog'niet aan een maximum- wenng: Waar de arbeidsdag het
bedrag van ƒ13;-per week is^-gst is, daar is de ontwikkeling
toekwamen, werkten 13 h 17 van de arbeiders het geringste en
uur pér d£g.' Voor eten, slapen daaT bet „morele peil wel op
en gezinsleven bleef er dus nog z" langst... zo valt in de bro-
zeven uur van het etmaal over. li1-? V3n j _fzen-
„...Als men weet, dat er van het ,°,ok over de andere bedrijfs-
-gezirisléven b'ö hen"gcén sprake ,t^kei? beeft de enC"U"c
is;, welk een allerellendigste Ilcht !aten, sch«ne!;i LCt,b
tónen nog betaald worden voor was, 07.era 4v,en 3,ec
die zware, afmattende, gevaar- werktijden en iage lonen het
iijkc, vroeg-slopcnde arbeid; als* was schering en inslag.
n?ea ze',bÖ wanne dagen Vooral, Advertentie (l.M.)
ziet. thuis komen, kerels van wie
men wget, dat zc zich zeker niet
te buitér 'gaan aaii het gebruik
van het vergif, dat zij voort
brengen en je ziet ze dan neer-,
lcwakkén tegen de grond, omdat-
ze „af" zijn en geen fut soms
hebben zich eerst behoorlijk te
ontkleden; ais Je ,'t.zo voor je
eigen'ogen ziét, dat die "mens.
eigenlijk geen mens 'méér.; is,
maar een bot, onhandelbaar we
gén..."
Met de glasblazers was het al
OF EEN GOED BED
GESTELD?
DAN 6.7.8.4.4. GEBELD
Reparatie Overtrekken
Vermaken
Woniiiginri chtin#
Singel 128 - Schiedam
