I
mmmmmsmm
Schiedam 19 Augustus 1943
en
Bezinning
B E V.E L,
De gehele stad juicht (te vroeg); de bezetter
maakt zich erg boos daarover
fe1 '-A's»-
K|
®P nen, die pogen te ontvluchten of weer-,
stand te bieden, zal worden geschoten.
Kan het Hollandser?
U
Het Rotterdamsch Parool werd
in Schiedam geboren
Boter, vlees en alle
heerlijkheden
Collega's
Bek en Gek
In 1940 vindt
het verzet
in Schiedam
zijn vorm
iiifSli
r -
Zaterdag 6 Mei 1950
10e Jaargang pag. ,7„
ïlöllst'hi» ^Vffrmacht nieten ill« .mannen m den leeftijd van 17 t/m
«•40:lMf:;2»ch;tvc^;:dc^*fb«Jdiifl?cï .nn meiden, 'V -
,..;iJ.,.:l.^IvPor,.|Ilootcrv Al-I^ mannen Yan dezen leeftijd onmiddellijk na ontvangsr vin dit bevel met
de voo'-gcschre^er i'itruuing op itraat gjjfi uaao. .;'.:,X x--:X:x. - 'x"
AMe andere bcworeri ook vrej-*m *n fcind-ren. moeten lr> de huizen tAjvcn totdat de actie
tecs sif.de Is. Je mannen -.-an de genoemde jttr^ngun, dia bij ten huiszoeking - nog in "feufc "worden'' x:
aingetfoffè^,,:*yor<Jeft, ^citr3ft. wMrbtj hun particulier eigendom ai worden aangesproken.
VrUttSelHngvjn burgerlijke pf'militaire Instanties moeten ter controle
worden meegebracht. Ook zij, die in het bent rijn van zulke'bewijien. 'lild verpjicht zich op uraat
te begeren. .'-;'. X';
Er moelfil worden m^degt-bruphti 'warme kk«dto£, stevige schoenen,- dekens;
bwchern u»g tegen **egrn, eetgerei, /mei. Vork. lepe', drinkbeker er» boterhammen
r ?s2- Medegebrachte fietsen bhjvcn m hc'r bezit van don eigenaar. j
He datfeïijk«etif vergoeding bestaat wtt goeden kost,
■iT^mUurtikeien'..Vtyï
Véor d<» aèliterbïljvenclè 'fanillleledeti sml :wordeit
/gezorgd.
j^eiisaan al*e bewoners der gemeente verboden ft«n
WèMpi iiitslte- verlatenw -;x.-•
sjorren 't ding vast oo 'n fiets., i
Dan, plotseling: Was machen I
Sie dort? De fcans is verkeken. I
Morgen weer proberen., mear hoe I
hou je het pot
kacheltje warm
zonder kout? Thuis
sneuvelt een deur
van de zolder. En
moeder kookt bie
ten, de hele dag
door, tol het con-
denswater langs
het behang siepelt
cn iedereen walgt uatt de weeè
geur in .huis.
Er zit niet anders op; in Overijs
sel, zeggen ze, is rogge volop. Er
heen dan, op een wrak van een
fiets met massieve banden. Een
kist op wielén gaat mee, je kunt
nooit weten- Of we het nog. eens
\in Barendrecht moeten -proberen?
Wel nee, dat is al leeggekochten
leeggemild.-
Stoeien Rotterdammers trekken
de weg op naar Gouda. De Duit
sers kunnen je aanhouden, De -En
gelsen kunnen je beschieten. Maar
het moet, je kunt je kinderen toch.
niet laten verhongeren?
Wie niet sterven wil, moet vech
ten voor zijn leven!
VER de veranda
-.Gc jO?,':.J'
"~.'Wèet- ik veel.'
Ze kunnen wel zoveel
velen. Ik blijf hier.
Ze komen bij je boven.
OVER de veranda. dicht. En 'voort gaat het weer, zón-
Ga Ui?der drinken, uren, dagen.
En de tevreden Llese'rapporteer-
be- de: Ongeveer 54Ü00 mannen zijii'
opgepakt en weliswaar met enige
ww wW. »vMik moeilijkheden, maar verder in het
Ik ben ziek. Doodziek. Ik rook Opheel génomen vlot afgevoerd,
een sigaret, met;suiker. XX ■■„..X.
Ze halen je uit je béd. piET!
Buiten knallen schoten. Op de Pappa!
straathoeken staan de bangmakers, Zen vermoeide man klimt de
de mitrailleurs.Aan de overkanttrap, op.. Op zijn kin staan baard-
stampen Laarzen een deur in. Een stoppels van een dag of vier. Zijn
luidsprekerwagen bitst gehate kleren ,hangeh als vodden om, zijn
klanken uit. mager lijf. Maar wat hindert dat?
En toch dóe ik het niet. Onder Hij is thuis!
het luik op de vliering vinden ze Nee, het was 'niet meegevallen,
mé nooit. Die treinreis was
Het is misschien maar voor beestachtig. Ik
een paar dagen. En als zé je huis kan het je. wel alle-
in brand steken? maal vertellen maar
Er vallen schoten dichterbij. Heus, je. kunt je.er
iïautoe" stemmen krysen bevelen: geen voorstelling
Geh los! Verdammte HalunkerU van vormen. Die
Ergens in een gang ontploft een dorst,die stank
granaat. niet, om uit te hou-
Dan gaan ze zich melden, allebei.
En ReichsamtZeiter Liese schreef Putten moesten
op 16 November aan Goebbels: By we een kerk m. Het
het uitvoeren van de razzia ge- was eJ ?ol, druk,
droeg de Rotterdamse bevolking ma:al de hemel ver
ziek volkomen rustig én beheerst. SJeleken by die helse
goeaerentuapen:
Puttense vrouwen
40 Hommes. kwamen brood en
Dct stadt in grote witte letters worst ronddelen,
op de goederenwagon. Er zitten, Een verpleegster zei
staan, hangen, acht eh zestig Rot- me: Hier staan allé
terdamse mannen in. Dè deur is deuren voor je open..*J
gegrendeld, de vloer vies. De at- .Ik wist niet wat ik;
mosfeer wordt met het kwartier doen Q moest. De
benauwder. - moffen zien niet 'óp
Iemand vloekt. Een ander zingt: tegen een schot ach-
'k Heb zo'n raar gevoel van bin- ter een vluchteling
nen. 'fc Weet niet wat ik moet .be- aan.
ginnen. Er lachen een Vaar, een Toch heb ifc het
wrang, mistroostig gegrinnik. gedaan. Ik kou de
Schokkend mindert de trein met kerk uitkomenen
slaven vaart. Dé deuren gaan' open. schoof zo'n gezegen-;
Acht en zestig paar ogen kijken In de, open deur in. In
gespannen verwachting in 't licht, dat huisben ik ger-
Wat gaan ze met. .ons, doen,? bleven, tot de trofip?.
I Moffen stompen nog twaalf man- wieg was.. Toénbenf
nen naar "binnen? J'ïk'f'ii^W;'-huisi;gék6^:'-
Helaas, hij is een uan de tueini-
pen. -■/ y r
m' tenons, Jan!
Er^staan niet zo veel bo-
7tien meer min de Oude Plantage.
Maar van deze kunnentwee ge
zinnen best een maand, staken. De
armen toillen "niét bést -meer; de
zaag is bot en de boom dik'. Maar
eindelijk: Onderuit 't Is gelukt, ze
■Hij heeft honger geleden, erge hon
ger, maar met een. doos biscuits waa
hy alles spoedig vergeten.
Geschreeuw: Wij zijn geen bees
ten! Antwoord: de deur schuift
i| A NGST, ziekte, honger, Rotter-
|i| -Al dam was - verschrikkelijk in
V die laatste oorlogsmaanden. Maar
p dit moet ook gezegder is veel én
H goed geholpen. Het leek maar po
ver, omdat de nood zo onvoorstel
baar groot was. j'-
Namen noemen is, niet doenlijk,
noch wenselijk. Wel mag hier
worden neergeschreven, dat zeer
velen zijn gered dank zij de goede
boeren, die niemand met lege han
den terugzonden,"dank zij de ker
ken, die deelden wat 2y konden;
dank.: zij.-bekende en onbekende
groepen mensen, die leed'lenigden
waardaf maar even-- mógelijk was.
Wie had geemrioeite, zijn tranen
te bedwingen:, toen de R.A.F. voed
sel kwam brengen? Nogspreken
we dankbaar over hei Zweedse
wittebrood. En tallozen weten te
vertellen van vriendelijke mede
mensen, die hunhetzij op de drijf
jacht'na de razzia, hetzij op 'de
hongertochten, een helpende hand
hebben toegestoken.
De verschrikkingen van die da
gen mogen gerust in vergetelheid
raken. Maar, de hulp, toen aan
Rotterdam geboden, moesten wy
niet uergeten. Het is immers het
enig goede, dat van.die tijd kan
worden verteld1
Je mocht er boven op klimmen,
je werd mee-genomen op toertjes
door de stadj je kreeg een kaak-
en-een-sigaret-en-een-blikjermet'
levenselixervleesHet was te
veel, het was teveel. Je kon het
ntefc verwerken, lichamelijk niet
en- geestelijk niet. Je vergat te
bédanken. Je vergat te danken.
En dat laatste was wel heel erg.
Tot het je te .binnen schootdan
deed-jé het, onwennig-stamelend.
Op de Lange Haven
tdas de illegale),
kraamzaal
Vrij simpel gingjhet zo op het oog
met de geboorte van het eerste Rot
terdamse Parool In die Schïedarnse
kraamkamer aan de Lange Haven.
In de Potgieterstraat werd de kopy
afgegeven door del koeriersters
IBIIII!lüllil!llSI|l!ilDiIllipillipill5M
9iiiiiiiiiifiiii!i!iiiaiiiiii!iiiii!i!iiii!iiiiiiiiiiDniiii:niiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiniiiiiiiiiiiDiiioBiDQ|
Waaide aait de vlag zo weids, klonk zo vol zin
ons oud Wilhelmus, als, nu 't volk, verenigd
van Noord en Zuid, de ellende voelt gelenigd
op 't flonkrend feest van Vrijheids nieuw begin?
Maar, ledig in de kring var. Viands gezin,
missen gezichten, ons zo lief als 't leven:
zonen gedood,
vrienden vermoord,
verdreven...
Én snikkend houdt ons hart zijn jubel in.
O, Hollands kindren, stervend in uw trouw;
o, Rotterdam;
o, graven aan de Grebbe;
o, martlaarsbloed,
eer dat ik U vergeet .-.
Rijpt vrucht-van-vreugde 't rijkst uit zaad-van-ieed?
Stuwt de vloed hóger, al naar lager de ebbe?
Dan: zalig 't volk dat feest viert in zijn rouw.
tncul: Hóe?Gelöpeiiy
-natuurlijk! c
Toén ap de avond van'de vierdeMei van 1945 iemand in de Potgieter
straat van alle kanten hoorde: We .zijn'bevrijd!, kon hij In zijn enthousias
me het grote geheim van zijn laatste oorlogsjaar niet meer"vobr zich hou
den. Een groot pak werd uit z'n schuilplaats opgevist, de touwen ervan ver
wijderd en voordat iemand in die uitbundige Potgietérstraat in Schiedam
het zich had gerealiseerd, waren reeds tientallen bevrijdingsnummers van
Het Parool voor Rotterdam en Omstreken.'uitgereikt. Het werden er vele
honderden, maar zij waren bij lange niet voldoende om de vele reikende
handen te voorzien. Toen ook de laatste krant in de menigte was verdwe
nen, hebben de vreugdevolle buurtbewoners hem op dé schouders genomen,
de man, een van hen. die onder moeilijke en gevaarvolle omstandigheden
ervoor had gezorgd, dat het illegale Parool zijn weg in deze omstreken tot
de dag van de bevrijding kon vinden.
daar gaat weer zo'n zwart-hande-
laarster zeiden enkele buren dan
en als de andere morgen in de druk
kerij van Roelants de werkjas.werd
aangeschoten, lag het illegale werk
reeds te wachten op het kleine
groepje zetters, dat: was ingewijd.
Aan hen wasde taak onopgemerkt
tussen het dagelijkse werk door het
wekelijks nummer van de „krant" te
zetten. Was dat eenmaal gebeurd,
dan kwam de drukker aan de beurt
om. zonder opzien eh dat -viel al
tijd lang niet mee het zaakje op
de-pers ta gooien en te draaien.
Het ging uitstekend en stiekum, al
liep het dan ook allemaal niet even
vlot met de stroomvoorziening. Het
werd zelfs zo, dat alles uit de hand
moest_ voorden gezet en dan vaak
door één man, die dat nog even op
knapte na de normale werktyd. Met
Vrij Nederland, dat ook geruime tijd
van de persen bij Roelants kwam,
ging het al niet beter. Het pleit voor
de Schiedamse medewerkers, dat de
krant in de. hongerwinter slechts een
iveek vergeefs op zich liet wachten.
Benauwde ogenblikken werden, de
drukkers niet. bespaard, -want all was
het niet de S.D., die binnénkwam,
men verschoot op zekere avond toch
wel lelijk van kleur, toen een onin
gewijd lid van het personeel plotse
ling de drukkerij in kwam door een
niet afgesloten deur. Hevig geïnte
resseerd als men hem wist in kerke
lijke zaken, werd hem verteld dat
men bezig was een blaadje af te
drukken voor een kerkelijke ge
meente, waar de splitsing een feit
was geworden. De onverwachte be
zoeker vroeg en keek niet verder,
maar het kostte nog heel wat moejte
cm hem de^volgende morgen een
toegezegd exemplaar van dat kerke-
blaaóje onder zyu neus te leggen.
Later bleek de man zelf versprei
dér te zijn;:yan Het Parool.....
In het gezicht van de bevrijding
werd; het Bevrïjdingsnummer van
Het Parool voor Rotterdam-en Om
streken gereed gemaakt.' Op 4 Mei
gingen in ;de Potgieterstraat; de eer?
ste exemplaren de deur Uit. Nog én
kele dagen zou het duren;.;voor het
eerste nummer van het legale Parool
gezet en gedrukt kon worden, ,want
in Rotterdam was 'men niet zo vlot
van overgeven ais-ih Schiedam/Drie
dagen duurde - het .hag, maar.toen
kon het dan ook beginnen.Gezet
met de hand en gedrukt op een ro
tatiepers, die werd aangedreven door
een automotor, gevoed door „zwarte"
benzine ja, zo startte do krant
nniilÉlillnn«MlBi;ii«y toen; »jjf jaar geleden, in Schiedam.
Op bevel van Sèyss Tnqudrt
(waar-zat hij zelf?) hing voor de
winkels een 'snugger schrijven
dat. de rijkscommissaris de truc
der vijanden dóór-had: zij zeiden
-uoedsel uit te zullen, werpen,
doch zij wilden de Atlantikwall
fotograferen Achcrirc/, einde
April 1945? Dezé biljetten bléven
hangen, toen de karren met; zak
ken voedsel de Terbregse -weg
aj-kwamen, over Hiüegèrsberg,
Rotterdam Noord binnen. Want
daar bij Terbregge op de hellin
gen van. hetKralingse Bosdaar
%l?ïo^én./e -neer .,dë., duizendenr'
x zakkèneh ■kisten?' fnetr'BOTER,
mét "VLEES, met alle .HEER
LIJKHEDEN:, die de. aaTtshtipen-
dé'dood nog net dederi afdeinzen..
Lang vóór' Dólle Dinsdag en het
omwaaienvan het Sterrebos,; toen
men er nog geen idee van had wel
ke soepen de-gaarkeuken in- de
Hoofdstraat; wel kon brouwen, was
er ook al een dag;-dat een 'gespan
nen Schiedam zijn hart kón "luchten
in een luid gejuich. In de avond van
19 Augustus 1943 moest een aange
schoten Amerikaans vliegtuig een
noodlanding maken in het Kethelse
weidegebied.1 Voordat het vliegtuig
de grond raakte wisten twee leden
van debemanning hdt toestel met
parachutes.; te verlaten. Hoog in de
lucht waren: zij als twee kleine stip
pen, naar.'wiér. herkomst men bene
den op dejgrbnd ijverig'giste.
-. 'Nog.XhietVzodra had de eerste
kreet „Parachutisten" geklonken of
de' eerste" ^Schiedammers spoedden
zich naan- de plaatsen, waar. men de
geallieerde vliegers op de grond kon
verwachten. De langdurige aankon
diging maakte ontvluchtenr natuur
lijk niet mogelijk,, maar dit mocht
niet verhinderen, dat de vrienden uit
de lucht-een ontvangst werd- bereid,
zoals slechts weinigen' te beurt zal
Een Verzetsleider, als kapelaan
verkleed, fietst in naargeestig
wintertij over Rotterdam's glad
de straten, vnlt in een nerkeers-
opsfopping, kijkt op en blijkt tot
zijn stomme verbazing itaast een
anderekapelaan te liggen. „Laat
mij u een handje helpen, colle
gazegt de ander,
hartelijk dank, collega!"
,fient een echte?"
7 A JTe*ï..uK'-é:
„Ja!"
„Toch collega's
Tot de bevrijding"ja!"
Verzetslieden waagden iedere
dag hun leven, hun familie, hun
goed. Dflt gaf een tampere smadk
aan hun humorvooral in Rotter
dam.
Eén: voorbeeld:
Eens was de zend-cade van de
R. v: V..gebaseerd op de woor
den van een versje zonder enige
dichterlijke inhoud en zander,i...
enig houvast vopf de Duitse
radlópellihgén; nL:
„Zingen .toy uit -volle, borst,
Goering is een dikke worst,
Goebbels heeft een grote bek.
Hitler is volslagen gek"....
Driemaal heeft Schiedam gedurende de bezetting de zorgen van
de oorlogstijd mögén vergeten; voor het laatst was dat om
streeks de bevrijdingsdag, toen al dat enthousiasme voor enkele
vrouwelijke Schiedammers tenslotte uitmondde in. een pakken
de-zóen óp de wang van de eerste en voorlopig enige Canadees,
die z'n hoofd binnen Schiedam liet zien. Daarvoor waren het de
Septemberdagen; waarin Dolle Dinsdag viel. Hoevele Schie
dammers zouden niet ondanks - het - verbod in de nachtelijke
uren naar. de vertrekkende Duitse colonnes hebben gekeken.
De blijdschap van de nacht verdween echter weer spoedig,
.wanneer in de loop van de volgende dag dezelfde of nieuwe'
troepen vande bezetters hun intrede deden inplaats van de
ieder ogenblik verwachte geallieerdeih.
zijn gevallen in die barre oorlogs
dagen in zulke benarde omstandig
heden. Het was een Schiedam, zoals
het zich slechts weinig liet: kennen,
dat twee Amerikaanse jongens uit de
lucht een zegetocht bereidde, van de
valplaats tot, voor het politiebureau
in de Lange Niemvstraat, De straf
bleef niet uitr maar wat kon het de
ren, JSchiedam had zich tenminste
eens;kunnen uitjuichen.
„Wij waren achttien in getal"I-,
Weinigen sullen weten. dat. tot acht
tien verzetshelden, aan wie Jan
Campert zijn laatstegedicht, ge
dicht wijdde, ook enkele- Schie
dammers behoorden. Zij w;aren
mede slachtoffers geworden van
de greep van de bezetter, naar de
Geuzenbond, een der eerste actieve
verzetsorganisaties in ons land. In
Schiedam lag het kernpunt van .het
Geuzenverzet op de werf Wilton-
Feyenoord, waar men door sabotage
en het bewerken van. vertraging in
de aflevering van door de Duitsers
geplaatste opdrachten de vijand, af
breuk deed. Zij vormden de voor
hoede van het Schiedamse verzet,
dat tenslotte in de organisaties van
In November 1940 werden de eer
ste arrestaties verricht in de gele
deren van de Geuzenbond en ook op
d werf Wiltonontkwam men niet
aan de greep van de bezetter. Och.
had men toch beschikt over de er
varing van later jaren... Te veel
vertrouwde men op het „gebrék aan
bewijs"; niemand had toch iets in
huis, dat maarop het deelnemen
aan het verzet kon wijzen?De
Duitsers sloegen toe en zesloegen
hard. Van de gearresteerden zouden
velen vallen en de overigen kwa
men eerst na jaren van kampverblijf
in het Schiedamse huis terug.
Op vele persoonlijke steunpunten
mocht het verzet in en om Schie
dam rond de jaarwisseling van 40-41
wel rekenen, doch van georgani
seerd werken kwam lange tijd niets.
Totdat de- hulp'.•'aan...de eerste „on
derduikers enide ïvelen, die dit. meer
en meer van node kregen, de men
sen, die zich voor de gpede zaak
hadden ingezet, bijeen bracht.
Een enkele maai moest een van
(tritV .'Nedérliiada: BéwrlJiÖhg^óor ,Gar»t Stuiveling)
Met levensgevaar bevTÜdt taéa
een terdoodveroordeelde Verzetslei
der, uit z'n gevangenschap. „Wat :zal
hij het heerlijk vinden zijn vrouw
terug.rte: zien", - denken zijn bevrij
ders cn zij "proberen zijn, van „de
zenuwen 'doodzieke"- vrouw .uit haar
huis te lokken naar het verblijf waar
haar pas-bevrijde man vertoeft. Ein
delijk, gelooft- zij en zij .komt. -Men
schuift de nerveuze vrouw, bij de
nerveus-verraste man binnen. Val
len zij elkaar nu om de hals?, want
zij missen elkaar al weken.A
Neen: het vrouwtje kijkt cm zich
heen en zegt doodnuchter: „Bah, wat
een rommel is mé dat hier. Had-ja
niet eris wat kunnen opruimen. Wie
wil nu in zo'n bende zitten?.
Dat was de begroeting.
De Rotterdamse vrienden buiten
de deur huilden, terwijl de herenig
de, Rotterdamse gelieven gingen....
opruimen.
hen de prijs voor het werk betalen
en viel hij. in handen van de bezet
ter. Nasr. Haagseveer of Heemraads
singel verplaatste zich dan het
werkterrein van de makkers, die
met het'product van hun stad soms
wonderen verrichtten. Eind 1943
werd een poging ondernomen Schie.
damse verzetsmensen te bevrijden
uit het hoofdkwartier van de S.D.
te Rotterdam. Géén jenever, zou er
aan te "pas komen. Ditmaal moésten
oliebollen de-poorten, openen. Het
ging verkeerd. Een te- vroege roep
deed de zaak verraden en geen van
de deelnemers aan deze bevrijdings
poging ontkwam.
Hulp aan "zeemansvrouwen, het
verzorgen; van Joodse onderduikers,
het vervalsen van persoonsbewij
zen, het verbergenen weer verder
transporteren van neergekomen ge
allieerde piloten ook het Schie
damse verzet had er dagwerk mee.'
Met dc grote hulp van het distribu
tiebureau een overval .was hier
zeker niet nodig kwamen de
nieuwe bonnen .op de proppen. En
wie was er dan niét blij, wanneer
de pakken met kranten arriveerden.
Langs 'duistere .wegen vond alles
'z'n weg door de' stad, die. niet vaak
de geheimen van-het grote verzet
prijsgaf. De post kreeg extra veel
giro-enveloppen té verwerkenop
adressen waar, girohouders en on
derduikers zaten en wie 's ochtends
naar zijn werk ging vond het laat
ste nummer van een der illegale
bladen onder zyr/ deur door gescho
ven liggen. -;J:X rA';-j
Vijf :Jar.en.schei dep.. ons rée.ds
weer van dë Schiedamse illegaliteit-
en wie niet enkelen van toen ihhohf
tact komt, 'moet constateren, dat
het hier „rustig"*, geweest is verge
leken bü vele andere steden ïn ons
land. Er is echter :in Schiedam niet
minder, enthousiast eri Rard gewerkt
voor de zaak van de vrijheid. Schou
der aan schouder stonden tui
sen van hel verzet naast elkaar en
zo sterk was de band, die toen ge
smeed werd, dót, waar elders de
hokjesgeest zich ook bij de oud
verzetsmensen zelfs weer openbaar
de, men hier eensgezind bleef bij de
zorg om hen. die achterbleven.
Een ernstig feest daar, onder
Terbregge! De brand van de hon
ger werd geblust. Men vormde
doorreikkéttlngen, men improvi
seerde slootovergangen ''éti" daar
zwaaiden de zakken en pakken
van alle hoeken uit naar -hert-
grote verzamélcentrum. Natuur
lijk beheerst men hier en daar -
■zijn zenuwen niet. Heel wat ge-
wonden moesten worden verbon
den die hun mond en hun ;h<tn-
den hadden opengescheurd aan
de blikken met heerlijks. Was
dat té verwonderen?néén. Net -
zo min dat tóen wij over de: da-
ken die vloot van voedselbrèny.
gers zagen..aan komen,, wij vrij
wel allen uitbarstten in een
"woeste-huilbili.v
- V
