iVoor Janneke (die niet bij moeder is) is het óók Kerstfeest GEWEIGERD KERSTFEEST „Vervlogen...." Kaarslicht en kinderzang brengen gewijde sfeer Kersvers uit Indonesië in de Hollandse sneeuw A. Viruly Saterdag 23 December 1950 9 liart heb ik gedragei: (Van onze speciale tiers rap- gever) KOOGEVEEN..Stille nacht, heilige nachtDe pianomu ziek klinkt dewoot door de ruime hall, maar oueral aan rode linten het 'kerstgroen hangt en aan de taanden de kaarsen branden 1 Bij de piano, naast de deur van de eetzaal, staat de directrice, met de dames die geen dienst hebben. Ze kijken langs de half verlichte trap naar boven. De pianomuziek is het sein Bas Burhurk uit "Utrecht, Vic Groot uit Heiloo en Leo Hogen- birk uit Baren (Gr.) mogen de kaarsjes aansteken. Eigen foto) Maar daar komen ze al aan. Een groep meisjes, van een jaar of zes, in heldere jurkjes, sommi gen met een rode strik in het haardaalt op de tenen de trap af. De kleinste peuter loopt voorop. In beide handen torst ze een kerstmandje met brandende kaarsjes tussen dennegroen en rade tulpen. Met stille, ernstige snoetjes lopen de kleintjes voor bijhet kaarslicht danst in fmn ogen Dan komen de a„dere groepen, kleine jongens, grotere meisjes, enz. Er zijn zes groepen in totaal. Steeds loopt het kleinste kind voorop met een kerstmandje met brandende kaarsen en sluit een leidster de rij. In de eetzaal, waar een kleine verlichte kerstboom staat en de kaarsen branden tus sen het groen op de feestelijk ge dekte tafels, blijft ieder staan achter zijn stoel. De kinderver- zorgster aan de piano speelt ,.Ère zij God". Dan leest de directrice uit een kinderbijbel het verhaal voor van Christus' geboorte. Zo begint men in het „Noorder- hul s" te Hoogeveen, een van de dertien kinderherstellingsoorden en gezondheidskalonies van het Centraal Genootschap, het kerst feest. Bleekneusjes uit stad en land, er uit gepikt door de schoolarts of door de huisdokter aangewezen, komen hier wat aansterken. Het „Noorderhuis" heeft er 96. Ziek zijn. ze niet, wel vaak wat zwak jes en. dikwijls erg nerveus, na werking nog van de oorlogsom standigheden in het gezin. Maar van hangerigheid is geen sprake, ze zijn vol levenslust en niet al tijd zonder kattekwaad. Kijk die rumoerige - Dirk maar eens aan, die vertelt dat zijn vader op een Zuidhollands dorpje de belang rijkste man is (omdat hij er al het brood bakt). En hoor eens naar het gesnap van de kleine, gebrilde Janneke uit Haren in Groningen, die „directrice" zo'n moeilijk woord vindt en. daarom maar van „electise'* 'spreekt. En men moet ze buiten zien ravot ten in de sneeuw! „Je hebt er soms je handen aan vol", zegt di- BSJÜIflllll!IL,[l!trliïIi3llil!!llll!IS,i!f[iniiinrJi:illtnB!Bfil)!Ii?!HII!,i!ig!Jll!i|;;n!,ia;IICi|l!5lllll!l!!l}i!(!Bl!!!riilUireil.!]!:I,jniiai/'li D1!!. JJ rectrice De Haan, „Maar ik mag dat wel. Ik ben vroeger net zo geweest." Het is een kleine, donkere vrouw, levendig, pittig, parman- ting. Wy hebben ons aan één stuk door lopen verbazen hoe iemand zo veel doortastende kordaatheid kan verenigen met innemende vriendelijkheid. Maar het blijkt mogelijk te zijn. Met de ochtendplechtigbeid is de viering van het kerst feest op het „Noorderhuis" niet voorbij. Als het ontbijt is af gelopen en het buiten inmiddels licht geworden is men is daar in Hoogeveen vroeg bij de pinken! komen wel de ge wone wandelingen, spelen en rusttijden, maar de beide kerst dagen blijft er een. feestelijke sfeer. Er wordt lekkerder dan gewoonlijk gegeten en 's ochtends vroeg en 's avonds bran den aan tafel de kaarsjes. Bij verlichte boom Na het avondeten slaat men voor één keer de dagelijkse douche-partij over. Iedereen weet het al. Naar de grote speelzaal! Daar staat een kanier van een kerstboom, eigen handig door de jongens uit het besneeuwde bos gehaald. Prachtig versierd is die boom. Als al die kaarsjes er in bran den en de kinderen binnen komen, worden ze er stil van. Voorzichtig schuiven ze op hun stoeltjes, 96 bij elkaar, alle leidsters en dienstmeisjes er tussen in. Ér worden. kerstlied- Des gezongen, er komen trac- taties, kleine door de leidsters ge- maakte cadeau'tjes, en dan ver- - telt de directrice een mooi ver haal^ „Ieder moet het kerstfeest xa zich hebben", zegt ze. „Ieder moet goed zijn voor een. ander, voor groten en voor kiemen. Dat moet je hier zijn voor elkaar, dat moet je ook zyn als je straks weer thuis bent, voor je vader, je moeder, je broer tjes, je vriendjes»." Om acht uur is alles naar de slaap zalen. De gewone wacht der leidsters op de gangen is op kerstavond nooit nodig gebleken. Toch slapen de meeste kinderen met meteen. Alle maal liggen ze muisstil in hun bedjes, ieder met zijn eigen kleine gedachten. Die ge dachten springen van dit op dat en dwalen tenslotte toch naar huis, naar Rotterdam en Groningen, naar Utrecht en Den Haag, naar Zïerik- zee en Enkhuizen. „Als je straks thuis bent," heeft de di rectrice gezegd Thuis heeft moe der nu ook de kaarsen aangesto ken. dónker is, konten de kinderen in het .Noorderhuis" te Hooge veen groep voor groep op de tenen de trap aj. De kleinste van iedere groep gaat voorop met een Kerstmandjewaarin kaar sen branden. (Eigen, foto) de kalenders, niet de klokken; al leen de harten kunnen de tyd me ten, De luchtvaartjaren leken vol en avontuurlijk maar in Westka- pelle gebeurde er nu eenmaal meer met iemand. De golven, de wind en de sneeuw over het dorp, de school en de Kerstboom van Mine van Bram achter het raam van De Valk wie tien. jaar is. „Hoe denkt u erover: weigeren Kerstfeest te vieren uit protest te gen de ontwijding van dit feest?" De vraag van een jongere gesteld aan de "oudere generatie- En ach ter die vraag de verwachting: na tuurlijk weigeren! Want wal heeft gebraden gans, of mijnentwege kalkoen, te maken met Kerstmis? Of die andere stemmingsartikelen als: denncgcur en kaarsenschijn, sneeuw buiten en warmte binnen, vrije dagen, vacantievreugd, dans- partij na goed diner, en eens_ een kusje onder of zonder de mistle toe? Het heeft alles te maken met feest (en feestvier en is op zichzelf niet slecht), maar het heeft eigen-, lijk niets te makerij met Kerst. Want Kerst is in oud-hollands: Christus. Dat bedoelde, op haar manier, dezer dagen een jonge vrouw toen zij 't tras nog wel in een. tele foongesprek vaststelde dat je nu in 1950 nief met goed fatsoen Kerstfeest kon gaan vieren. Want] vrede op aarde" leek meer op een wrange grap dan op goddelij ke ernst. Kon u vroeger laten wij zeggen vóór 1940 dan wèl I Kerstfeest vieren? Ja, toen wèl. Toen was het zoveel rustiger in de j ■tut re ld. O ja? En de luerkloos- I heid dan? En de Jodenvervolgin- gen? En de toenemende echtschei dingsepidemie? En de nimmer af latende, innerlijke onurede, die ieder mens voor zichzelf heeft tc verhapstukken. en sommigen kónden dat niet meer en gaven het (en zichzelf) op was dat alles er tien. twaalf jaar geleden nog niet? Dat was er tien, twintig eeuwen geleden al. De maat was toen ai vol. In die „volheid der tijden" kwam Christus in deze van nood volle wereld. Y?a& er daarom geen plaats voor hem, om dat mens en wereld al zo vol wa ren? Weet u, dat het eigenlijke van het Kerstfeest altyd al geweigerd werd? Dat begon al in Bethlehem waar tenslotte voor de uitgeputte Maria 'wat stro in een stal werd gevonden- Dat. ■'ging verder met Jezus de Zoon des mensen die geep. plaats had, om .het hoofd neder te leggen. Dót eindigde met zijn dood tussen hemel en aarde aan het kruis. En dat ging sinds dien zo voort. Past Christus In 1950Evenmin als hij paste in de dagen van kei zer Augustus. Hij past ons nooit. Hij wordt nog altijd en overal ge weigerd. Behalve als wij ons naar Hem richten. Als wij ernst gaan maken met de vrede die in Hem in deze wereld van onvrede komt. Selma Lagerlof laat in fiaaT ver haal „De Heilige Nacht" een oude vrouw aan haar kleindochter zeg gen: „Dat moet je goed onthouden, want dat is_2o_ waar als dat jij mij ziet en ik jou. 't Zit 'm niet in kaarsen of lampen, en 't is niet verborgen in zon of ma an, maar het éne nodige is, dat wij ogen hebben, die Gods heerlijkheid kun nen zien". Wie die ogen heeft weigert het Kerstfeest niet, zelfs niet dit jaar, maar viert het in verwondering omdat wij mogen „zien hoe" dat God ons mint". Kerstfeest 1950 OBERMAN Gerepatrieerden bereiden zich druk voor op een gezellig Kerstfeest (Van onze speciale verslaggever WESTERBORK. Het zijn in deze barre wintertijd onherbergzame oordenwaar men ,(De Schattenberg* moet zoeken, want Westerbork ligt in de. binnenlanden 'P van Drente, ten Zuiden van Assen, waar de hei schuil,*- gaat onder de sneeuw, de bomen onder de rijp en de wegen onder een spiegelgladde modderlaag. Maar komt er en men vindt er het „woonoord voor gerepa- 7, trieerden", waar 1050 mannen, vrouwen en kinderen, ïgU. g:' 1 meest kersvers uit Indonesië gearriveerd, het memtent afwachten, dat ergens in Nederland" een woning voor JT\.; hen beschikbaar komt. Velen van hen, voorat vrouwen -o,* - - en kinderen, die niet in ons land geboren werden, hadden nog «ooit sneeuw gezien en ze lopen er wat *>-)', verwonderd en verkleumd in rond. Maar het past echt5 bij het kerstfeest zeggen ze. Dat kerstfeest zijn ze nu in de meeste gezinnen druk aan het voorbereiden. Een paar Indonesische vrouwen, die nooit eerder in -- Nederland waren, vertellen, dat 2e vroeger op Java thuis ook altijd kerstfeest vierden. Ze zijn net met de bus uit Assen gekomen, waar ze inkopen voor het feest t hebben gedaan. Bij de ingang van het terrein komt j juist een vrachtauto aanrijden, vol geladen met kerst- i.. bomen. De huismoeders en kinderen komen ze monste- ren en al spoedig worden de eerste kopen gesloten. I v -5 De meeste mannen zijn niet thuis. Het zijn veelal mi- ingericht dat ieder gezin er zijn Vrouwen en kinderen in het - -ia- Nederlandse leger woning met een aantal ka- woonoord voor Gerepatrieerde» dienen en elders in her land zyn mers Ach, we zijn er blij »Ds Schattenberg", zeulen een gedetacheerd. mee", zegt ze. „Maar het is een Brote kerstboom door de sneeuw. Met een van de vrouwen, die beetje ver weg voor mijn man. (Eiaen foto) een kerstboompje draagt, gaan Het meubilair, het huisraad enz, we even. mee naar haar woning, hebben we allemaal in bruik- ten en rozetten te naaien An- Men heeft de vijftig barakken zo leen. Het voedsel wordt centraal deren, hebben van de schilder verstrekt, het middagmaal ge- ladders geleend en klauteren kookt en wel. Dat halen we op omhoog om het dennegroen, de m een „rantang een etensara- kerstklokken en andere versier- ger met vijf pannen. Eenmaal m seien op te hangen, de week is er nasi-goreng. Maar „Waar heb je nu de kaarsen", in de keuken krijgen we gele- vraagt Annie, die boven op dé geilheid voor ons zelf rijsttafels ladder staat klaar te snaken, als we daar ziss Maar de 'kaarsen zjln er nog SP. hebben. In de woningen mag „let. Marja slaat een doek om niet gekookt worden, vanwege haar hoofd en snelt naar buiten, het brandgevaar Ze zal eens aan meneer Hunnlk, Buiten zijn een paar donker de beheerder gaan vragen, gekleurde jongens aan t sneeuw Behalve in Westerbork zijn de ballen gooien en een kleine peu- duizenden gerepatrieerden ook ter van twee jaar, wiens wieg eMers in het land ondergebracht, kennelijk m warmer oorden in m van gmt ett kleteé stono. staat een sneeuwpop te gebouwen of eebouwenrnmnle bewonderen, die de grote jongens ®en, dikwiJis blS ncomple maakten. Hy wil de soldaten- Qok 0p andere plaatsen, waar muts hebben, die de sneeuw- grotere groepen bijeen zijn, man draagt, maar die krygt hy £oudt me« bijeenkomst met deC Amerikanen 660 souven van kerst™. Op de ^Schattenberg» ae .ttmenitanen. wordt ze georganiseerd door de commissie, die ook voor het Sin- V ersierde zaal terklaasfeest zorgde, waar men nu nog over spreekt. Niet alleen m vele huiskamers treft men voorbereidingen voor Kinderfeest Krfhn£ïlfee^n etll71tU1SLmeSrfV» "Ife gS a0k W°2 n3&T hfit k<?rst- kerstboom op. In ae grote feest voor de kinderen, in de ka- schouwburgzaal wordt een mu- per. verteit een kleine, zwart- zikale wijdingsavond gegeven, harige ukkepuk. waarop o.a. een geneesheer uit Vind je dat fijn?" Assen komt zingen. Een aantal jjou reuze meisjes, dochters van Eerepatri- ;;En 'vina je het Wer w eerden, in dikke jassen gehuld prettig in Holland?" en met var, kou trappelende voe- Hij kijkt ons met zijn grote, ten, 35 bezig de zaal te versie- donkere ogen peinzend aan, ren. Een groepje zit bijeen lm- „Ja, dat gaat best", is ten- r slotte zijn antwoord. Zou hij het Peter Jansen Jans, twee jaar oud, menen? vindt het maar een vreemde sin- „Maar het Is hier zou koud", jeur, zo'n Kerstman. 26hij dan. En dat meent hij vr.st en ze- (Eigen foto) ken Op deze donkere wintermiddag uit ziende tn een wyde en eenzame nutteloosheid van grijze regen over gnjze zee, herinner ik mij, hoe ik boven een brief, welke over een bijdrage aan dit Kerst nummer handelde, in de dagteke ning „1950" heb zien staan. Dat be duidt, bedenk ik ineens, dat tk dit ja ar vijf en twintig Kerstmissen in de luchtvaart zal 2yn. Wanneer er straks weer zilveren slingers tussen het sparregroen hangen, zullen er in de dubbele betekenis van het woord wy/ en twintig jaren ver vlogen wezen, sinds ik onder een valhelm in een leren lefjas over een belachelijk rittend korporaals- pakje op de Soesterbergse vlieghei by heel primitieve verkennertjes heb staan denken aan Gilze-Rijen, Wanlhawen of Vüsstngen als aan zó verre bestemmingen, dat een vlie gend mens ze in winterweer alleen maar met grote moeite bereiken kon. Er is in die kwart eeuw nogal wat veranderd. De vliegvelden van Vlissingen en Waalhaven 2ijn weg gevaagd en het is met meer zozeer aan Gilze-Ryen dat ik denk, als wy het vandaag over verre, moeilijk bereikbare terreinen hebben. Eerst ben ik, vijf jaar na het Soesterberg se begin, door de collophaanwand heengebroken, die voor militaire vliegers het kleine, eigen nationale wereldje van de grote, grenzenloze werkelykheid afsluit en heb ik. als verkeersvlieger, verderop mogen gaan zien. Iet 't Pelikaan- en Uivertijdperk waren er zodoende al Kerstfeesten in ..Milt Parijs en Londen. Toen. kwamen er verdere Kerst- I Ot (XOJl UG Wilde zee missen, waarbij een beman- - nïng op warme zomeravon- De geur van oude dasen den aan een heel andere kant van de wereld bijeen- Waait op haar adem mee zat en dit jaar zal ik r 1 t t i onmogelijk meer ver van In fiaar gerucht bedolven huis kunnen wezen, omdat 7 die kwart eeuw het Luistert mijn hart, bevrijd, vliegtuig gemaakt heeft dat j—-- er op deze wereld althans fS aar t lied V(in tVlpft en gOlVCïl beleeft daaraan natuurlijk meer dan in uren reizen geen „ver wie. eenmaal veel ouder, zelfs Dja- van huis" meer bestaat. t/TL van vergetelheidkarta. zelfs Kaapstad of zelfs Beth- Misschien zullen we nu in lehem met Kerstmis mag zien. Het Djakarta zijn, misschien in ADE3IA VAN SCHELTEMA jonge hart beleeft meer en het hart Johannesburg of New York of Bue- is de enige maatstaf. Dat eerste nos Aires; 't is alles in de buurt Jesstemmen van het zangkoor klon- dorpsjaar ben ik met verder geko- van Schiphol gekomen, nu de ver- ken. Zwart was de avond. Op de men gan tot Domburg <6.4 km.)t ste afstand op aarde voor de lyn- dijk sloegen in het duister onzieht- machïne maar even veertig vlieg- bare golven op het basalt. uren meer kan betekenen. Scherper dan ik my enige Ia- 41001" tere Kerstavond herinner, herinner w Als er nu eens iemand binnen- ik mij het hevige gevoel van die kwam, die zet: „25 luchtvaartkerst- avond ixt het tienjarig hart: dat er feesten vormen een jubileum, daar- nu een geweldig avontuur ging be- oru mag je van 't jaar nu eens zelf ginnen. Dat was ook zo:,een jedgd zeggen, waarheen je reizen wilt" op eert dorp begon. De zee en de wat zou ik dan antwoorden? Ik duinen, de dijk, de seizoenen, de zou hem een beetje uitlachen, hem kinderen en de mensen, van het hoeveel langer en verrassender en met zijn gekke jubileum, want het dorp zouden de dagen boordevol avontuurlijker was dat jaar dan is allemaal veel te snel gegaan om gaan vervullen. Wie zal de tyd 1949 met haast en half millioen ki- zo'n. woord van toepassing te kun- meten? In mijn hart heeft het le- lometers! nen vinden. Het is allemaal, let- ven tussen dat slaan van de gol- terlijk. zo vliegensvlug gebeurd dat ven tegen de Westkappelse dyk en SQ^'afeGSroken^etal De ïïnseï er haast niets van bezinken kon of het draaien van de motoren tijdens soort afgesprokengetak we mensH^ rijpen. Daarvóór ging alles lang- de eerste winter op Soesterberg zon- zamer. Vijf en dertig Kerstmissen eindeloos veel langer geduurd dan rokordTi^te ho«d<m met ir_ /(O voel talr.iVer- l.sehtvaapt- der >GCJ TCKenlng te nOUCSen Eiei wat de harten nu eigenlijk daar van vinden. Een mens moet met de mensen meedoen, en als straks de heer Plesman mij nu eens zal aanbieden, dat ik dit jaar zo tegen Kerstavond de dienst zal mogen vliegen, waarheen ik wik, dan zal ik toch maar het--lachen bij - dit aan bod achterwege laten ..omdat het tenslotte- aardig gemeend j zal wezen en een Kerstmis in J u den, of een Kerstmis in '.Zweden of Argentinië of in Californié toch ook wel iets betekent. Goed, blokken weg, daar gaan we dan. weer. Maar ik weet ook precies, wat ik zal denken, als de machine dan ergens in zo'n verte voor de stille, heilige nacht in de hangar zal staan. ïk zal dan den ken. dat er in die 25 jaren on danks mijn indruk van een vluch-» tig kort tijdje toch erg veel ge beurd is. ja is het dan al niet zozeer roet mij, die een bewogen lot hen gaan zoeken, dan toch met dat dorp en. de golven. "Want ia het niet zo, dat_ ik mij allereerst duizenden en duizenden stille, ge lijkmatige uren in en boven wol ken herinneren "moet, maar dat daar beneden ondertussen de mensen het vuur van hun hel en de woede vair het water gebracht hebben, over da andere kinderen van het dorp, die thuis achter onze dijk gebleven wa ren? Wat waren de golven onder honderd oceaanvluchten bij die, welke als laatste verschrikking over! het nog vlammende puin van hun kleine huizen heenbraken? Maar dan zal ik bedenken, dat alles voorbijgaat en dat het tenslotte al^ lemaal niet anders eindigen kan dan met een begriploze verwondering en weer het werk van alle dag—en dat dan ook in diezelfde Kerstavond? waarin ik wel weer ergens in een.' soort verte zal wezen, de golven' weer als vroeger zullen slaan op een dyk die weer dicht is, en dat er daarachter weer een Valk staat en in die Valk weer een Kerst boom bij Mine van Bram, die nu de oude tante Mine geworden is. Vrede op aarde nu ja, vrede hier eQ, daar op een kleine plek op aarde. En het zal een vreemd gevoel zijn voor iemand roet een beroep vool zwervers, die nauwelijks meer kun* nen weten of ze nog wel ergena thuis horen, maar ik zal nog heim wee hebben ook. geleden was ik tien jaar. Er lag tydens de veel talrijker luchtvaart- sneeuw. We waren pas in West- jaren, die volgden en wie zal. kapelle komen wonen. Ik liep in als hart en kalender beide iets het donker naar de dijk langs de anders bewijzen willen, uitmaken, verlichte school, waaruit de meis- dat de kalender gelijk heeft? Jan Musch 75 jaar Jan Musch is gisteren 75 jaar ge worden, Zijn bewonderaars, die hij bij duizenden telt, zyo hem zeker nog niet vergeten, al vertoonde de Jubilaris zich de laatste jaren weinig meer op de planken. "Wel hoorde men hem in het politiek cabaret door de radio, waarbij hij voordroeg en liedjes zong, een genre, vooral het laatste, waarin zyn uitzonder lijke begaafdheid nu niet bepaald op uitzonderlijke wijze tot schittering kwam. Hij schijnt van het toneelspelen genoeg te hebben en 't is waar: hy heeft er zyn tol in rijke mate aan betaald. Weinigen beseffen hoe ver moeiend het toneelbeslaan in feite is! Buiten de Toneelschool om op de planken gekomen, aanvankelijk iti de Schmiere werkend, werd bij door Roy aards „ontdekt', niet alleen als komisch acteur, in welke hoedanig heid hij reeds algemens bekendheid had, maar ook als karakterspeler en zelfs als zegger van Vondelverzen. Meer dan eens, als Roy aards ver hinderd was, vertrouwde hij Jan Musch zelfs de rol van Lucifer toe. In rijn volle element was de ju bilaris bij de Toneelvereniging inde stukken van Heyermans, want in het realisme lag toch wel zijn groot ste kracht. Triomfen vierde hij als De Wyze Kater, een stuk. dat hon derden malen over de planken ging, maar ook als de filosofische zacht moedige Jasper in „Eva Bonheur", beide rollen, waarin hij dit is wel gebleken niet was te ver vangen. Ook in Het Schouwtoneel speelde hij vele soorten van rollen, vooral ook komische, maar weini gen^ die hem als Adam in „De Pa radijsvloek" hebben gezien, zullen dit laaiend, machtig pathos ooit kun nen vergeten. Weer later bij Het Masker, bleek hij eveneens op zijn plaats. Rollen, waarin de levendige plas- tiek een belangrijk element vormt, ziin zijn „fort". Vandaar, dat hij uit- bjinkt in stukken als „De Vrek", de Spaanse Brabander, "Warenar, maar Aduertentle (IM.) HUNTER: de Export-Virgfnt« van blijvend goede kyralfteit ook de meer innerlijk gerichte ro mantiek wist hij tot leven te bren gen, getuige o.a. rijn werk in „Het ^evende Lijk". Zouden wij de 75-jarige, die over vitaliteit niet heeft te klagen, nog eens op de planken mogen zien?

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Rotterdamsch Parool / De Schiedammer | 1950 | | pagina 9