t
HENDRIK CHABOT, de kunstenaar
die het volk in zijn hart droeg
GOEDE VORMGEVING:
Wilton-leerlingen bouwen
model-scheepsmachine
de schoonheid van het doelmatige
Indrukwekkende tentoonstelling in het Museum Boymans
Gelezen
gewogen
'Als vuistslagen
Ook beeldhouwer
Nieuwe reeks
De laatste jaren
k__
Rotterdam-Zuidzingt Bach's
Hohe Messe
Magnifiek werkstuk
van vaklieden
in de dop
Ook het industriële product kan'
aesthetisch „karakter" hebben'
Nieuwe ruimten in
Maritiem-museum
H. Chabot,
Familie
groep
(1943)
fj^wee jaren na zijn dood her-
JL denkt Rotterdam de kunst
schilder Hendrik Chakot met een
grote, indrukwekkende tentoonstel
ling 'in.... het Museum- Bóymans.
Met minder dan 143 schilderijen
en 16 beeldhouwwerken zijn in de
zalen van dit museum onderge-
- bracht. Meer: dan honderd schil
derijen zijn ontstaan in de laatste,
tien jaren van .zijn leven, tussen
1939 en 1949, en deze zijn het,,dié
voorna melijk het karakter van de
tentoonstelling bepalen en tevens
aanduiden welk een - enorme
scheppingskracht, in deze kleine
bescheiden man huisde. ■//-;•
Helaas is veel van zijn werk tij
dens hst bombardement in Mei 194G
verloren gegaan. Aanvullingen uit
particulier bezit hebben de expositie
moeten completeren om althans een
overzicht, van zijn, ontwikkelings
gang -mogelijk .te maken. Deze., pe
riode. omvat nu een kwart eeuw
scheppende arbeid, waarin het stre
ven naar innerlijke zuiverheid zijn
climax vindt in de gevoelsontladin
gen van de oorlogsjaren en waarin
hij, voortbouwend op de beste tra
dities van het expressionisme, een
vereenvoudi-
ging'.." der uit
drukkingsmid
delen toepast,
die volkomen
men in over-,
eenstemming is
met zijn 'waar
heidzoekende
geest.
Het is goéd/
dat 'onze stad'
Hendrik Cha
bot reeds zo
kort na -zijn verscheiden heeft wil.
len eren. Hijzelf- xvas er niet de man
naar om de trom te roeren. Beschei
denheid was een van zijn grootste
deugden. Maar wat-, hij niet zag of-
voorgaf niet te willen zien was het
feit,, dat zijn naam in de kunste
naarswereld reeds tientallen van ja-,
ren een uitnemende klank had, Eri'
dat kwam, omdat hij een kunste-
naar is geweest met een rijke in-"
houd aan menselijke ervaringen, een
man, 'die iets'.te zeggen/had.
Dit werk/wordt beheerst oor de
mens. Het is délijdende/zwoegende,
door zorgen en angsten .neergedruk
te''-mens, aan wie; Chabot' zijn/sa-:
•luut: brengt en die hij heeft; uitge
beeld in voortdurend sterker wor
dende, spanningen.- Deze kunst heeft,
daarom in de eerste plaats een SO-
ciale inslag, is verbeelding én .uit-:
beelding van de aan akker en woon
stee verbonden boer,/het door oor-/
log en terreur, bedreigde gezin, 'de
vervolgde Jood. Deze opvatting//is;
er'/van stondeaf aan,- maar zij moest
groeien en verkr^eg^haar schóón^/
ste-voleinding in de jaren, die voor-
ons - - allen -hetdonkerst /en.. het
zwaarst zijn geweest. Chabot vlucht
te niet in een onwerkelijke wereld,
sloot zich niet op in een ivoren to
ren, maar bleef met beide;benèn in
de realiteit staan" en zag het als een
dure plicht de tijd en dé directe ge-
volgen voor de mens- van-die tijd,-
vast te leggen in zijn werk.
'Deze schilderijen, zaal naast zaal,
treffen als vuistslagen. Men zou
willen roepen:; houd op, nu niet
meer, want .Chabot. ziekelijke en zich
oprichtend/met alle kracht, die -in
hem was, omdat'hij niet kón zwij-
gen, omdat hij móest spréken, wist'
niet van ophouden en verplettert
ons bijkans, .onder de last, .die/hy
psychisch ili dit, werk heert verwe
zenlijkt en waarin de strenge, ge
sloten vormen getuigenis -afleggen
van de discipline, waarmede' hij de
aanstormende gevoelens - de baas
bleef. Te. veel? Misschien, maar het
óógmérk Wan" de inrichters dezer
tentoonstelling om een zo volledig
mogelijk overzicht te brengen van
Chabot's werk. in. hei museum van
de-stad, waarin ds schilder-heeft.ge
woond. en gewerkt, is in dit verband
te* billijken. - -'•
Bovendien: deze laatste tien jaren
zijn beslissend gewéést; voor zijn
kunst. Zij zijn als hét ware de af
ronding van een taak, die .hem
stéèds voor ogen heeft gestaan,
dóch waarvoor hij de, vonn en de
inhoud pas kón vinden tóen méns
en wereld op een dieptepunt' waren
aangeland en hij geconfronteerd
werd met dé naaktheid/en de arm
zaligheid van het menselijk bestaan.
"Want eerst toen vond hij de puurste
essentievan zijn scheppend vermo
gen.'""'
Chabot kent reeds vroeg dé bewo
genheid. Kleur is-voor henï:iiiet/:al-
leen /middel,maar -ook: doel -om/die
'bewogenheid -toti uitdrukking, té.:
brengen. Het verklaart zijn/belang
stelling: voör' de stromingen in het
1 expressionisme,die/" gedurende, de
eerstewereldoorlog en in de /jaren
daarna het; kunstleven in opschud
ding brachtén, zijn bewondering
voor Picasso, - zijn aandachtvoor
Zadkine e.a/ Tochtoont de prilheid
van het begin - eerder bezonken, te-/
gen elkaar afgewogenkleuren; al-/
.leen in de vormgeving herkent mén
reeds dé- aankondiging naar de., ia-
ter./steeds, ,/me.er,. toenemende ver
een vouding van het krachtige lij
nenstelsel en .de gesloten compositie.
-- In - de jaren.na. 1G22,- toen. hij een
grote reishadgemaakt door - Duits-
-land. en Oostenrijk,is hij - afwissér
lend schilder.-eri beeldhouwer,uit.:
welke wisselwerking kostbare lessen
worden getrokken,/ ;'die hem later,
hij - het zoeken haar. een'eigen''stijl,
te stade komen. De: beeldhouwwer
ken léveren/winst op-ift/het; vinden,
van een strakke vormgeving,synthe-
se\van eenenorme" concentratie," die'
'/hij,.-voortzet bij hét. schilderen^ In
de natuur speurt -hij -naarde/oer
krachten, waaraan; aarde "/en hemel
zijn overgeleverd. De zee,.'ziethij
•als -eën¥/graüwé,/: kolkende maasa,
een felle bewogenheid, van luchtte»"
„wgter, .waarop de/schuimende bran-
ding duimdik; gekoekt/zit. Dé bob-,
ren én landarbeiders hebben -wéinig'
lieflijks;hoekig, lm et dierlijketrek-,
hen treden ze uit de verf. - Hier -han
teert dé beeldhouwen /die plastiseh-
denkt en vóélt;"hét penseel,/De land-:'
schappen worden-broeierig, Ü'de luch
ten geladen; de warme-kleuren, geel:
en roodbruin, winnen aan intensi
teit. De motieven herhalen zich,
doch.'de afwerking in de techniek
verkrijgtteengrotere gaafheid.Hij
wordt nimmer, moede het boerenler
ven tot codervverp te kiezer, en
daarbij vergeet hij het- dier niet,'
het paard en de koe. zonder welke,
de boer niet werken kan en .in wel
ke dieren hij een tederheid bereikt,
die ontroert door dc simpelheid van'
het lijnenspel.
De oorlog doet de wereld op haar
grondvesten dreunen.' De oorlog ver
nietigt illusies en verteert reeksen
doeken, waaraan Chabot zijn beste'
krachten heeft ge%vijd. Even buiten:
Rotterdam in/het -/-polderlandvan de
Rótte, aanschouwt de schilder-.zwij
gend en machteloos de ramp,; die
zich' aan- de stad 'voltrekt. Het.-is;
niét; alleen het: einde .van een pol i-
tiek-ecpnomische periode, -maa rook
/yan-;.ééhkunstzin nige.v-zij n-kperiödé,
'dié"" Was Zgekehméi/kt. geweest -door
^roei en zëlfbeheèrsing. Het geluid
van gierende Stuka's en dreunende
Soldatenlaarzen - heeft het onrustig-
kloppend-hart van de schilder over
stemd. Het ig lente. Het Rotte land
schap 'laait van., de .gele gloed,'die
uit. de velden slaat. Daarboven, wen
delen zich de -/wolken, die uit de
brandende stad kronkelen, doorsche-"
merd van. de helse gloed,/die zo
véél schoons .-tot' as verpulvert.
-- En terwijl. Cha-
bot, verdoofd en
overweldigd, naar
zyri penselen,
grijpt, schept, hij
'het; eerste tijds
beeld vaneen
nieuwe reeks, van
een geheel nieuw
oeuvre, waarvan
de voorbereiding
reeds was vol
tooid; doch waar
toe. een schok no
dig was om tot
bezinning te ko
men. Dan breekt
het grote, sociale
gevoel/., het warme
mededogenmet
alle /onderdrukten
en vervolgden, in
vollehevigheid
door. Vorm en in
houd jworden, één
enkel samenvat
tend geheel -ens
Chabot "schept de
stijl; die on voor-,
waardelijk: beant
woordt aan de
verbeelding der
oorlogswerkelijk--
heid. Hij - bouwt
zijn doeken op in één coloristisch
uiterstsober gamma van blauwen,"
roden env eén diep-groen. In dit/co--
loriet schuilt dé-dreiging van de tijd,
die donker is en onheilspellend én
waarin/de mens weinig anders over
blijft/ dan de. strijd-om het;.naakte
bestaan.Nietde visuele, maar de
innerlijke 'waarheid/met -het-visuele
verbonden, wordt voor hem het
hoogste gebod. Niet alleen de stad.
het leven zelf stond-in brand; de
jacht op Joden, onderduikers en ver
zetsstrijders was begonr.en.
Snel achterelkaar, terwijl hij woe
kert, met zijn talent cn zijn physiek
uithoudingsvermogen, ontstaan de
doeken in het kleine boerenhuisje
aan de hotte. Inundatie, gezin met
een lege pan, de Eweedse broden,
hot zijn evenzovele beelden uit de
jaren. waarin de Apocalyptische
Ruiters aan or.ze deur klopten. De
bevrijding brengt geen keerpunt,
wel een gelukkige voortzetting. Het
leven- vloeit langzaam terug: en spie
gelt zich in dé gezichten., van hen,
die ::u}tde -pachtaierrie ..ontwaakten.
Chabot- wórdt milder eri kan liet
zich weer veroorloven een; moeder
met:-kind te schilderen zonder de
kommer en angst der voorbije jaren.
Zijnhuisje bij maannacht wordt een
nieu'we ervaring/ hij., stort zich in
de kleur, 'dié/tot een bevrijdende
uitbarsting wordt. van. kosmische ge
nieting. En het wordt ook weer zo
mer voor- hem,1" maar heel anders
dan dit seizoerx ooit voor'hem is ge
weest, blij der, geurender en.--stralen-
Zelfportret 1945).
Piet van den Kerkhoff heeft zich
tö,t taak gesteld ieder jaarmet de
onder zijn leiding staande Christe
lijke Oratoriumverenigirig „Rotter
dam-Zuid".: Bach's „Hohe Messe" uit
te voeren. Een' jaarlijkse uitvoering
van dit monumentale meesterwerk
mag dan ook een- daad van grote
'artistieke /betekenis wordenge
noemd, een/ daad waarmee „Rotter-,
dam-ZuiÜ": - 'zich- eeh/ belangrijke1
pla3ts 'in. ons- stedelijk 'muziekleven
hééft veroverd.' Verheugend .hiérbij1
is,: dat hét koor volkomen vertrouwd
isgeraakt" met déze zèldzaam" schó
ne* doch uiterst- móeilijk; te,realise-/
ren polyphone kuhst; Zo kréég men
dan ook gisteravond, weer een zeer
homogene/ open. .en warme -koor-,
klank te. horen, die - dezé -partituur
met haar schieróndoorgróndelyké,
diep religieuze' én. verheven' muzika
le/uitingen, allé/recht deed weder-:
varen/ Zou men nog eBn opmerking,
'over:'de uitvoeringswijze willen ma
ken, dan is het,wel deze, dat/de diri-
gerit de tempi over het .geheel ge-:
nomen wat aan de trage kant7 nam/
Maaroverigens niets dan lof ts/'-/
- De solisten Dora van. Doorn-
Lindeman, sopraan,,Ahrfie., Hermes,
'aJt/..Hans Fèvre/ tenor; en Hérman
Schey, bas, gaven hun/partijen een
•vertolking,., die vocaal en - artistiek
zeer voldeed.
-Het/instrumentale.' gedeelte; /was
wiserin „goede handen./'-bij Koos
Bons,orgel,. Hans Schouwman,-.-• .cla-
vecimbel en het: Philharmonisch
Orkest. - HERMAN/-VAN-BORN
„Belgische beeldhouwers"
verlengd
Dé - tentoonstelling - in het Stedelijk
Museum te Amsterdam -van Belgische
beeldhouwers; wordt met veertien,
dagen verlengd. In de zomer .zalIn.
het museum" een tentoonstelling van
Charlie Tovrop'a werken /worden ge
houden; in het najaar - ée'n - tentoon
stelling van Chabot. Ter gelegenheid
van het congres van kunstcritici zal
de Stijlgroep, in het;' Amsterdams Mu
seum exposeren. .Overigens .■Is.-,veel
'van/het; eigendom van het; Sted/'Mu-
sum op het ogenblik op rejs. Enkele
/werken zijn "afgestaan, voor de
Nederland week aldaar, .eeh- dfieL „van
de collectie Regnault, wordt te Heer
len tentoongésteld.; Een belangrijk deel
van de collectie yah Gogh is /even-
eens op reis, o.a. naar Arlés. Ten-.:
einde, geen - lege plekken, in- het/mu-:
seum te hebbenis décollectle-Reg-
nault aangevuld met werken van
levende Nederlandse meesters uit hel
/eigendom /van het museum- Bovendien
is een' tentoonstelling van nijverheid,
voomfiirielljk textiel en keramiek,: in
gericht.
Dë Weense schrijver Alexander
Lérn et-Hol en'l a is door het Amerikaanse
State Department uitgenodigd om .-drie
maanden.In de Verenigde Staten'te ko-
meh doorbrengen. Zijn .in 1947 versche
nen, verhaal .Der- 20i. Juli", ;.dat de„.op-,
stand rvah de officieren in 1944 tegen
Hitieribehaödelt, is .verfilmd.
der en met een wemeling van. roden
'en gelen iri grote vakken, die dron
ken maakt.. De neiging.tot abstrahe
ren, tot vereenvoudigen, tot de di
recte zeggingskracht schijnt baar
toppunt te hebben bereikt. In het
laatste jaar van zijn leven werkt hij
nog aan..een drietal doeken, die nim
mer werden voltooid. Dan valt hem
het schildergereedschap uit de han-
dén;,;-/;// yy
.Op; 2' Meii 3943. dé dag.: waarop
twee jaren Tater' deze tentoonstelling
werd/, geopend,/ sterft Hendrik Cha
bot. Met hem is eert van onze beste
zonen, v een van onze grote schil
ders heengegaan, 'een man, die - het
volk in zijn hart droeg en het'de.
belangrijkste-plaats inruimde in zijn
vverk.
De vaagheid, die voor het- brede pu
bliek nog altijd hangt om de nieuwe
kerkorde van de Nederlendse Hervor.n-
de Kerk. zal na lezing van het heldere
boekje van ds: 3. C. van Dongen, „De
Nieuwe Kerkorde en wij gemeentele
den" .volledig verdwenen/ -Nu /deze
kerkorde zeer /binnenkort; (o/p /l Mel
a^.) zal worden ingevoerd, zal - het:vele
hervormden en 'allen, .die met;' dezé?kerk:
'meeleven, 'yah"-, nut kunnen-..zijn/ van
dit door hét Boekencentrum :N.V.: uit-
;egeven geschrtft kennis' te, nemen-: Het'
ievat de teket. van de kerkorde,eén
aantal verklarende artikelen en verdui
delijkende tekeningen. ;jDs: ï"H";
Wesseldijk, tot Voor kort praeses van de;
Generale Synode, .schreef het /vóór-:.
woord.
Ook de vierde serie rsdiolóespra-.
ken van de rAxnsterdamse predikant ds.
lï. A. yisser;, on den de .verzameltitel
De Jon ge Kerk ho or t het - oudeWoord"
is. thans gebundeld: bij .-het Boekencen
trum N.V.verschenen.' De' pittige pre
ken hebben nu- als onderwerp „Moed"
en zijn opnieuw een staal van moderne
treek vorm, een welkome uitzondering...
iel a as. - -
De schrijver K. Norcl heeft de. kerk
geschiedenis opnieuw "verteld. „Een
vaste Burcht" heetvzijn- boek en hét
is bij: J. H- Kok ln Kampen uitgegeven;
Hef i$'kennelijk voor de jeugd bedoeld
en het is vanuit een gereformeerde,
gezichtshoek' geschreven. .Het,.was eer
lijk geweest, als.dat laatste er duidelijk
in. had gestaan; nu moet iedere onbe
vangen, nlet-gereformeerde lezer ge
noegen nemen met tientallen bladzijden
over kerkalscheidinBen en splitsingen,
die in verhouding met de rest' oneven
redig uitvoerig; zijn bshandeld, Daar
door kan het boek. niet. in de schaduw
staan hij de ..Géschledenis der Kerk"
van dr- H.'Berkhof; die ook een beoor
delende geschiedschrijving heeft. gege
ven/Moge Zforel's boek - voor de gere-
formeerde jeugd van/waarde zijn. voor
algemeen gebruik .op" scholen en ver
eniging lijkthet ons niet. geschikt.
Wie enig inzicht .wil. krijgen-in dc
hedendaagse Situatie.- van de kerken,
vindt, in hét boek van dr. W. F. Gol-
terman „De kerkcliike situatie" een
schat- van. betrouwbare gegevens. ge
rangschikt. én. beschreven op een bij
zonder gelukkigewijze. Ondertoon van
het boek is de liefde voor de eenheid
der kerken, wat inhoudt: begrip voor
iedere kerk afzonderlijk en. daarvan
getuigt elk hoofdstuk. Vooral de para
grafen over de. Rooms-Katholieke Kerk
geven niettegenstaande hun beknopt
heid een zeer duidelijk beeld van we
rén en inrichting dezer kerk. Vermel
ding. dat een én ander theologisch voV
/komen Ls verantwoord lijkt ons, voor
wie dr. Goiterman kent, .nauwelijks
noodzakelijk/ J. H. do Bussy in Am
sterdam gafhet boek uit.
Met belangstelling zullen velen het
boekje van dr. Bernard Delfp;auw be
groeten. dat de N.V. Internationale Uit-
gevcrsmaatschapplj ..Het Wereldven
ster" te Amsterdam heelt ,ultgegeven.
De schrijver heeft op zich genomen om
in twee delen een „Beknopte geschiede
nis der wijsbegeerte" te schrijven
beperkt van omvang, wetenschappelijk
verantwoord en overzichtelijk. Derge
lijke boekjes zijn. zoals: prof. dr.- H. de
Vos in zijn woord'ten geleide opmerkt,
niet alleen" in het Nederlands, maar
ook in de moderne vreemde „talen
schaars.-. -:
De schrijver heeft voor zijn werk te
meer moed gekregen, doordat..behalve
de inleider ook' prof. /dr. H- J. Pos en-
prol. dr. Ferd. Sassen bereid waren
het handschrift door te lezen. Deze na-,
men vormen al: eén aanbeveling op zich
zelf.
'Het 'eerste déél omvat de Oijdheld en
do Middeleeuwen.'een tweede zal de
moderne wijsbegeerte behandelen. Voor
verdere -. studie -wórden voldoende .wer
ken gegeven én; beginners worden weg
wijs - gemaakt-hoe' zij. de stof ..het, best;
B.SCHMTT>T. S.ud,„ lu»«n-'taad,-
De heer- Van: der. Jagt, direc
teur vari- ^dë>bedrij fssch o ol van
■'WÜtön—Fyenodrd - heeft., ons
verteld van- zijn werk, de op
leiding vanv jonge /mensen 'in
de- metaalindustrie, waaraan
hij nu al bijna 25 jaar zijn bes
te krachten heeft gewijd, eerst
bij het etablissement Fyenoord
en sinds 1930 bij de gefuseerde
bedrijven WiltonFyenoord.
Hij mag dus bogen op een
grote ervaring en daarom von
den wij het zo belangrijk uit
zijn mond te horen, hoe tevre
den hij is over de jongelui, die
bij de grote scheepswerf hun
opleiding ontvangen.
Men wil -w'ei eens minder waar
derend spreken over de jeugd van
tegenwoordig. .Maar wie zich al
dus uitlaat,"/.moet maar eens een
kijkje nemen ,m de prachtig inge
richte .bedxijfsschool van ."Wilton,
een inrichting, waarvan er heiaas
veel te weinig in Nederland/ zijn.
Hij' zal, als/wij, er
varen, dat onze jon
gens,- hier van 14 tot
18 jaar, varr aanpak
ken .weten, ijverig en
met ambitie werken-
De school is! het
voorportaal/van de
fabriek, d.w.z. de ar
beid, die. de jongens j
verrichten, 5s sterk
op- de praktijk van
de grobv 'werkplaats i
gerichijt' Men. laat
heel vi-d onderdelen
van al/Z/rlci/aard door
de Teerlingen ver- i
vaarcTïgen. Wijzagen i
er keurig afgewerkte j
zwaanshalzen voor j
de grote kruiser, -j
schakelaars voor het i
stoomschip Rijndam,
verschillende on_der-
delen voor machines,
pijpspiralen en wat
al meer. Wat even-
weL het meest tot ón
ze verbeelding sprak,
was /de frasd Uitge-
voerdé1 -bouw v&n
een model, schaal. 1
ap 10, van een Dox-
fordscheepsmotor. -
De/;/ Doxford-'
scheepsmachine, ont
wikkeld' door de En
gelse -firma Doxford^
Brothers te Sunderland, werdt
dcor de Wilton-machinefabriek
voor verschillende opdrachtgevers
in licentie gebouwd. Een hoofd
kenmerk van deze machine, waar
mee steeds rheer, schepen wcröeït
uitgerust, is het systeem van twee
naar elkaar en van elkander
bewegende zuigers in elke cy
linder, waarbij de druk op
beide zuigers wordt overgebracht
op de krukas. Deze constructie,
die een rustige gang van de explo
siemotor verzekert, komt bijzon
dér mooi tot haar récht in het
keurig afgewerkte model, dat eer.
groep jongens van de werktuig
kundige afdeling van de school
onder leiding, van "hunleermees
ter Koenderman. in ongeveer een
jaar tijds hebben, gebouwd. Wat
hier jonge vaklieden in' de dop
hebben gepresteerd, dwingt res
pect af- Immers alle onderdelen
dat zijn er heel wat! werden
Vervaardigd v .naar .de originele/
werktekeningen van .de machine
fabriek. Wanneer, mogelijk, al in
de loop van de volgende maand,
het model gereed; is. zal het rond.
175 k.g.: wegende werkstuk in een
'vitrine worden'geplaatst, waarbij
het dan door middel van- een
drukknop mogelijk zal zijri. de ma
chine te laten draalen- Op ten
toonstellingen eld.- zal dit werk
stuk van de leerlingen -ongetwij
feld een opvallende reclame vor
men voor hun bedrijfsschool!
Helaas bestaat bij nog te veel
Aan DE INDUSTRIËLE PRODUCTIE, dat wil zeggen
de fabrieks- en andere nijverheid van de laatste, twee
eeuwen, hébben we zo het een en. ander te'danken, aldus
leidde prof, ir J, H/.van Den Broek de expositie „Goede
vormgeving" inde mooie lichte tuinzaal van Museum.
Boymans in/En met de-strikte betekenis van deze woor
den.zal. wel iedereen het zonder aarzelen eens zijn. Men.
behoeft heus geen materialistische diehard te zijn om.
te erkennen dat die productie, werken en dingen tot stand
heeft gebracht, waardoor de/ontwikkeling vari ongeken
de mogelijkheden, de ontsluiting van onbekende wel-
yaartsbroriheh zich'in een verbijsterend tempo: hebben
kunnen voltrekken. Waaruit we de Êociale. en geestelijke aspecten, van dit
proces evert mogen elimineren.
DE KUNST VAN DE INGENIEUR IN BOYMANS
Maar hoe .staat het met de waar
dering voorde industriële produc'.
tie in haar voortbrengselen, zelf?
Met de erkenning, dat ook de ma
chine dingen "kan maken, die niet
alleen doelmatig en aan het ge
bruik aangepast; maar daarenbo
ven ook schoon zijn van.' vorm,
kleur en verhouding?
Het antwoord op die vragen zal
heel wat minder snel en bevredi
gend -gegeven worden. En het be
sef-dat -menin dé' fabriekmatige,
technische; massale productie van
de moderne tijd evenzeer aesthe-
tische maatstaven kan aanleggen
en artistieke opvattingen introdu
ceren en uiten, zoals men dat ge-
.wend was inbet ambachtelijke
handwerk, is nog bij lange na niet
zo. levend als men voor een bevre
digende, /aangename; uitrusting van
onze nleuwé maatschappij/zou wen.
sen.- Heel lang heeft bet industri
ële product in de reuk gestaan van
'hét nietszeggende, het lelijke en
dode „iets", welks enige- waarde
hét gebruiksnut was. Pas langza
merhand is in. deze algemeen heer
sende opvatting één. kentering ge
komen eh het. kon natuurlijk, niet
uitblijven dat. de/reactie tegen wat
men. het '„koude zielloze, naakte,
anonyme" inhet industriële, voort
brengsel vond,naar een ander
uiterste doorsloeg. Naar bewerking,
verfraaiing, ornamentiek, die 'dan
wet iets extra's/ moest meegeven,
aan, het-voorwerp,/ de. machine of
constructie, maar juist het Tegen
overgestelde deed. doordat men
geen rekening hield met/aard, be
doeling en eigenschappen van hét
materieel.
Slechts incidenteel
Ook hiervan is men zo 'langza
merhand weer.terug gekomen. Maar
nog steeds is- het een onloochenbaar
"feit, dat op de meeste terreinen van,
industriële 'productie een geestelijke!
armoe .gedemonstreerd wordt, eeri
negatie- van alle mogelijkheden,: die.
het - gebruik .- van en de omgang met
haar voortbrengselen zin eri genot
kunnen geven.
Hoéwei er hier'in Nederland in
cidenteel wel - aandacht aan wordt/
gegeven. ïrioët fnert voor. de werke
lijke industriële' vormgeving op gro
tere schaal in het buitenland zoe
ken: Zwitserland, Italië; Oostenrijk,,
de V.S. De functie .industrial de
signer" ;,d.,vv.z/dé aan een fabriek
verbonden of /zelfstandige ontwer
per, kunstenaar of architect, die iri
nauwe samenwerkingmet'dé'tech
nische staf: het doelmatige gebruiks- 1
voorwerp, de machine of construc
tie, die daaruitvoortvloeiende en
tevens schone —/vorm tracht te
geven elders- reeds een geves
tigd begrip, wordt hier nog slechts
sporadisch uitgeoefend.
In Amsterdam bestaat nu het Bu
reau voor/ Aesthetische Adviezen,
dat zowel wil- fungeren als schakel
tussen bedrijfsleven cn' ontwerper,
als de consument met raad en daad
bijstaan en opvoeden in de k#uze
en. samenstelling /van interieurs.
etc< Het werkt .hierin nauw samen
inet de stichting „Goed Wonen"
eri het. zijn ook deze twee institu
ten geweest,: die dé tentoonstelling
„Goede .vormgeving", waarvoor de
Zwitserse architect Max..Bill da
bouwstenen bijeenbracht, op haar
lange tournee door Europa in Ne-,
derland hebben gebracht, /-'-"
Foto's Heel veel
Het bezwaar, dat deze expositie
uitsluitend bestaat uit - overigens
•voortreffelijke foto's'-.. met de-
meest verrassende variëteit van
onderwerpen, die zich maar -laat
denken,: heeft men trachten te on
dervangen door toevoeging van.
concreet adstructiemateriaaL Naar
onze 1 smaak is men met de keuze
hiervan -r- .wellicht noodgedwon-
gen? niet. gelukkig geweest, al
zü-n er enkele., instructieve speci
mina onder; de Waldorpnaaima-.
Delen van een, servies. Zonder
opzettelijkheid of onnodige op
smuk bezitten deze gebruiks-
voorwerpen' karakter door doel-
matige vormen.
Een gedurfde betonconstructie,
die door de goedé toepassing
van.'het materiaal tot een ge
lukkig resultaat heeft geleid: 'h
brug van tr Robert Mailiart
(1933)
chine, electrische scheerapparaten-,
enkele voorbeelden van eenvoudi
ge, door doelmatigheid en. goéde
vorm zeer! geslaagde serviezen, en
meubelen. -
Het verhaal en de les,, die deze
expositie .wil geven, is tegelijk sim
pel en aDesomvattend, Daarin: ligt
dan- tevens, haar beperking be
sloten.'
„De goede vorm is. de na
tuurlijke vorm, zjodanig ont
wikkeld r uit: technische/ en
functionele eisen, dat het pro
duct aan het doel beantwoordt
eh„ tevens mooi ,is/*
Ziedaar de geloofsbelijdenis der
functionalisten, wier opvattingen
vooral in het moderne bouwen,
ook in Nederland naar voren, tre
den. Mén; moet zich dezg verkla
ring bijde rondgang langs de vele
met foto's en Duitse bijschriften
beladen, stellingen goéd in hetvgCr
heugen iirënten. Anders bestaat 'het
gevaar, gezien het ontbreken van/
een werkelijk verbindende tekst
én natuurlijk "arrangement, dat
men de afstand tussen 'kristal-for
maties,/ ruimtelijkvoorgestelde
wiskundige formules, /plastische
kunst tot de vormgeving van
stadsplan en zlekenhuisbouw, vari
brug-architectuur en meubels, deur-
kripppén// eri afdruipbakjes, ja lot
jeep en. schoen, /tennisracketen
shirt 'toe, niet meer kan overbrug
gen. /;//•/>,,,,-:/;
Kunst van de. ingenieur
Daaruit blijkt overigens alweer,
hoe de goede vormgeving, 'die niet
beperkt blijft tot dé /zuiver-indu-
striële productie, eigenlijk bet gan
se spectrum van de tnensélijke
huishouding; doortrekt. Wé behce-,
ven! hier/ niet zo veel aan toé te'
voegen. Als men/ de moeite neemt
de zin vari do afbeeldingen goed
in 'zich op /te nemen,/ blijkt zo
verheugend' hoé/eigenlijkachter
elke materiële, uiting ynn mense
lijke arbeid een -stukje schooriheid
.kan schuilen.
Do. grote verdienste van 'deze
'tentoonstelling „Goede- /vormge
ving" /diemen zou kunnen z om
schrijven/; als „De kunst/van-'de/in-"
genieurf',isdatzij.de /-ogen: opent;
voor"één"?1 schoorteeid, :die"/ 'nIct/ in'
musea of strikt artistieke railiéux
gezocht moet .worden, maar .die'
Kees Scheper flinksj'en Aad
van. der Spefc bezig met de mon
tage can een modelscheepsma
chine, geheel gebouwd door leer
lingen van de bedrijfsschool van
IVilton-F yenoord.
ouders het verkeerde begrip hun
zcon met al'e geweld tot een kan-
toorbetrekking te willen laten op
leiden, aldus verzekerde ons de
heer/Van. der Jagt. Vader wil zijn
zoon. op een hogere sport van de
maatschappelijke ladder zien,
maar beseft niet dat dit in 70
procent van de gevallen mislukt
en zijn jongen,' intelligent en met
technische aanleg, zich een veel
beter levenspositie zal kunnen
verwerven in de fabriek. Een
school als van Wilton, is een voor
treffelijke gelegenheid, een jon
gen, die met goede rapportcijfers
van de lagere school, de ambachts
school of .uit .een klas van de
M.U.L.O. komt, de noodzakelijke
grondslagen tc geven voor een ge
degen vakmanschap. Gedurende
hun leertijd worden de jongens
periodiek' gecontroleerd op hun
vorderingen. Practisch werken, ge
schiedt in de bedrijfsschool, theo
retisch wordt' de jongens be
kwaamheid bijgebracht "op de
Avond va ktekenschool. Na drie ja
ren ontvangen de leerlingen na
een met goed gevolg afgelegd
eindexamen bun diploma en.
kunnen dan worden beschouwd
als aankomende vaklieden, die in
de fabriek hun ervaring zullen
moeten .opdoer.. Op een bedrijfs
school als die van Wilton wordt
naast de vakopleiding ook grote
aandacht besteed aan de geeste
lijke vorming der leerlingen. Zin
voor orde, netheid en zindelijk
heid, zorg voor de grootst moge
lijke veiligheid bij het werk, be-
trouwbaar zijn in de omgang
met dc collega's, zijn zo enkele
punten op het programma van de
directeur en zijn staf van leer
meesters. De gestelde eisen zijn
waarlijk niet licht, maar wanneer*
men niettemin tevreden kan zijn
over de resultaten, schept dat ver
trouwen in de toekomst van het
Nederlandse bedrijfsleven, dat
zonder een voldoende toevoer van
jonge, vakbekwame werkkrach
ten eenvoudig niet gedijen kan.
ut iiiiürl-i .ran liiiHüHKnm ritiamo! uini! wannaan
Het Scheepvaartkundig Museum beeft
enige wijzigingen ondergaan, in. da
laatste weken/ Een yan dé zalen./kon/
worden vergroot, TerwijlIn de kelder
een geheel nieuwe expositieruimte -
werd verkregen. EierdoorWet ïiu
mogelijk; om de toch al grote verzame-
iins van modellennog me.*r uit -/té 1
breiden met aanwinsten, die tat dusver
wegens ruimtegebrek, niet kondén. wor-
den opgesteld. By deze modellen. Is er
ook een dep. prachtige werkende drij
vende bok van dé RDM, 'verder komen
er Instrumenten en iriaehineB by ais-
mede een volledig- waterpijpketel-corri.-.
plêx./Bovendien kan men nu/óók een/
cbmpleet stuurhuis "bewonderen,"In. dit
sLuurhuls, dat op ware grootte ge
bouwd -is staan: allerlei moderne navl-:
gatie-mlddelen opgesteld. Om al dit
nieuwe expositie-materiaalop zfja
plaats te 'iéttenZ/móest: het Muséum/én-'"'
kele dagen -worden aesloten,/maar mor
gen Zoridag T.3 Mei '--1, zsl -.het weer..
'geopend zün. zodat,de-helangstejléndeii//
hun hart :kunnenophalen: aan>h!et/vela
nieuws.dat- er te ïi'èn,-is.
aanwezig kan zjjrt in brugbogen en
hoo gspann Irigsmasteit, in badkra- -
nen en kantoorgebouwen, .in .'een
koffiemachine/ zo goed - als ineenv
auto-carosserie,. Kortom,-in alle
dagelijkse -'dadenvanV mensen; -vdie
hét doel een vonn en'devorm. een
doel willengeven.
