REIZEN IN GRIEKE
per autobus is
t een avontuur
is pas
t ware
reizen
maar.,.
JAN VAN ZUTPHEN
Een Griekse ezel is heus
geen stomme ezel
Landelijke inzamelingvoor
vluchtelingenhulp
dr j. A. G. van der Veer
Bij de verjaardag van een groot man:
4
Internat, vakbonden
scharen zich achter
„Groene pool"
Christophoros
eredienst
mopo/inesus,
Deel opbrengst voor
kindernoodfonds
- door-
Van steen lot steen
Met de boot
Komische noot
D'
Zaterdag, 4 October 1952
VOLGENS de K.L.M.-denkwijze is vliegen goed
koper dan U denkt, maar ook ïeeds de reclame
foto's met meneren, die deze leus tot de hunne ma
ken, bewijzen, dat, althans voor de lange afstanden,
onder deze „UM de gewone tourist niet begrepen is.
Nu behoeft deze het niet te betreuren, dat hij de reis
van Nederland naar Athene niet per vliegtuig, maar
per trein en boot maakt. De drie a vier etmalen, die de
reis hem op deze wijze kost, stellen hem in de gelegen
heid zich langzaam aan te verplaatsen in de lokale
kleur van Z.O.-Europa, Dat hij, door zich in te schepen
op een Griekse boot, in het Italiaanse Brindisi reeds
Griekse bodem betreedt, draagt ertoe bij, dat hij in
Athene niet onvoorbereid uit de lucht komt vallen.
Immers de confrontatie met de even omslachtige als
ongemakkelijke Griekse vreem
delingenpolitie aan boord
speelt zich geheel in het nieuw-
Grieks af, zodat alle zeilen, o.a.
dat van het oud-Grieks, bijge
zet moeten worden om dit „ge
sprek" tot een goed eind te
brengen.
BRUSSEL Onder auspiciën van
de gewestelijke Europese organisa
tie van het internationaal verbond
van vrije vakverenigingen is te
Brussel een tweedaagse conferentie
gehouden om de verschillende pro
blemen betreffende de totstandbren
ging van een landbouwproductiege-
meenschap in Europa te onderzoe
ken. De conferentie heeft een ver
klaring goedgekeurd waarbij zij haar
steun toezegt aan de grondbeginse
len. van de „groene pool": totstand
brenging van één enkele markt voor
de landbouwproducten met het doel
de productie op te voeren en te
verbeteren en tevens de kostprijzen
te verminderen.
iriiiitiiiiüiiBuiiiiuiiiiiiiQimiitKiiirniiiiai
MiiiiinnTsini
IN Corfou komen Griekse boeren
en boerinnen aan boord met die
ren en manden, en onverstoorbare
popen, met waardige soutanen en
gerande hoge kalotjes. Na Corfou
gaat de tocht langs de kale, bruine
Griekse bergkust, door de blauwe
Corinthische golf en het angstig
nauwe kanaal van Corinthe naar Pi
raeus, de haven van. Athene. Dit al
les schept zulk een sfeer, dat men
de waarheid van het gezegde onder-
- vindt, dat het hoopval reizen meer
voldoening schenkt dan de aankomst
op de plaats van bestemming.
Maar in Griekenland begint het
reizen pas echt, omdat het een. ruw
bergland is en het contact tussen de
verschillende delen slechts moeizaam
tot stand komt, Athene vormt het
middelpunt van het verkeersnet, zo
als Parijs m Frankrijk. Dit verkeers
net bestaat maar zeer ten dele uit
■spoorwegen, die slechts over enige
schaarse lijnen met enkel spoor be
schikken. Met meer succes brengen
sinds een twintig jaar een wegen-
plan van dictator Meiaxas en de
autobus de verbindingen tot stand.
Maar iedere autobuslijn Is in handen
van een afzonderlijke onderneming,
en heeft een afzonderlijk vertrek
punt, dat, evenals de dienstregeling,
voor vreemdelingen moeilijk te vin
den is. Nu zal de Griek als vrien
delijk en behulpzaam mens U ze
ker niet alleen laten zoeken. Aller
hoffelijkst biedt hij U zijn diensten
aan, hij zoekt met U mee, wandelt
driemaal verkeerd, offreert U in
middels een kopje Turkse koffie,
vraagt links en rechts in een srei-
le, onverstaanbare taal, trekt een
verheugd gezicht, dat hij het rui
weet, en brengt tl naar een punt,
dat enige weken geleden nog ver
trekpunt was, i En als gü dan, mede
dank zij het toeval, tenslotte op het
juiste punt zyt gearriveerd, dan
schudt gij uitvoerig handen en weef
gij, dat gij met al dit zoeken een
nieuwe vriend gevonden hebt.
DIT alles is slechts een voorproef
je. Het beste bewijs, dat reizen
per Griekse autobus een avontuur
is, is wel, dat Christophoros, de pa
troon van de reizigers, zyn meest
actieve vereerders vindt onder
Griekse busreizigers. Na één rit
door het Griekse bergland waren
wij hierover In het minst niet raeir
verbaasd De chauffeur heeft boven
zijn zitplaats deze heilige in medail
lon of ook wel als ikoun aange
bracht. Een electriseh lampje en
enige welriekende bloemen marke
ren de plaats van het heiligenbeeld,
en op enkele decimeters afstand
schommelt, tegen de voorruit, een
plastic kanariepietje.
Vóór het vertrek houdt de chauf
feur appèl, want men wordt slechts
passagier, als men daags tevoren
besproken heeft. De reizigers aten
hun vele bagage op het dak van de
bus stapelen, levende kippen a'g
handbagage verpakt incluis. Als
vreemdeling heeft men het klassieke
voorrecht vooraan te mogen zitten.
Bij het starten van de motor slaat
de meerderheid van de passagiers
een kruis, cn dan zet de bus zich
in beweging, eerst nog over goede
wegen, maar hoe verder men van
Athene komt, des te meer gaten
vertoont het wegdek. Griekse bus
chauffeurs houden niet van voor
liggers, speciaal als dit andere auto
bussen zijn. Deze moeten noodzake
lijk ingehaald worden, zodat de
chauffeurs alle zelfbeheersing moe
ten aanwenden om geen wpdstryd
te beginnen. Bij het passeren van
een kerk of een kapelletje slaan
■BOVEN," Het angstig nauwe ka
naal van Corinthe naar Piraeus,
de haven van Athene.
LINKS: Een klein stukje dek,
aangestampt met mensendie
ren en bagage.
bU;inmsiaiiiifiijri'[iiitiiiftii!iiii(i,iniiiiiii;niiiiiiiiii]i!>iiBiifibiE(»riiiuitiinii>i:ii<ti
j en geiten appreciëren het als berg-
I bewoners maar matig, dat menseiyjee
I vervoermiddelen in hun domein
1 doordringen. Derhalve gaan schapen
pas op het laatste moment opzij en
j deinen in lange rijen, schokschoude-
rend, alsof zij geïrriteerd zijn, ver-
der zonder op of om te kijken. Gei-
ten zyn halsstarriger en springen
eerst op het allerlaatste moment
voorlangs de bus, tegen de rotsen
i op of de afgrond in, naar mensely-
I ke berekening de dood tegemoet.
Maar even later ziet men dezelfde
geiten zeer philosophisch en met
zeer veel minachting naar dat arm
zalige mensengedoe kil ken.
De bus zwoegt verder, berg op,
berg af, langs afgronden, vaart zet
tend in een stukje vlakte. Op een
hoog punt ziet men, diep onder zich,
de blauwe zee. Het land ligt geel
verbrand in de felle zomerhitte, al
leen de olijfbomen en de wijnstok
ken schijnen geen water nodig te
hebben om groen te blijven. Nu en
dan wordt er gestopt voor koelwa
ter voor motor en passagiers, op
een zeer officiële stopplaats kunnen
de mensen bovendien ijs, yoghurt of
een bordje rijstepap tanken. En bij
DEN HAAG Op initiatief van
da Nationale Commissie voor
Vluchtelingenhulp zal m het najaar
een landelijke inzameling worden
gehouden. .Een belangrijk gedeelte
van de opbrengst hoopt de com
missie ten goede te laten komen
aan het Internationaal Kinder
noodfonds van de Verenigde Naties
(Unicef), dat, hoewel het zich niet
tot de vluchtelingen beperkt, ook
nullioenen vluchtelingenkinderen
de helpende hand heeft toegesto
ken, Het grootste gedeelte van de
opbrengst zal evenwel in nauw
overleg met de Hoge Commissaris
voor de vluchtelingen van de V.N.
worden besteed. In gezamenlijk
overleg zal een begrensde beste-
dmgsmogelijkheid worden uitge
zocht, die waarborgen biedt dat zij,
die van de hulp profiteren, hiervan
blijvende goede gevolgen zullen
ondervinden.
De commissie heeft verscheidene
pijien op haar boog. Naast enkele
activiteiten. waarvan gehoopt
wordt dat zij grote bedragen zul
len opbrengen, zal een landelijke
collecte worden gehouden "bar
deze collecte worm nmt rift ge
bruikelijke speldje aangeboden,
maar een uit kunsthars vervaar
digd hangertje. De hangertjes, die
in negen verschillende uitvoerin
gen verkrijgbaar zijn, worden ge
heel door vluchtelingen in huis
arbeid gemaakt.
Voorts zal. behoudens goedkeu
ring van de minister van Justitie^
een. lotery worden gehouden Door
plaatselijke comité's zullen Sinter
klaaskalenders worden verkocht in
originele uitvoering. Koningin
Juliana is beschermvrouwe van de
commissie en de heer L. Netaer,
directeur-generaal der PTT, voor
zitter.
vooral de vrouwelijke passagiers een
kruis zowel de eenvoudige boeren
vrouw. wier gezicht schuil gaat in
de hoofddoek als het mondaine
meisje met de roodgelakte nageltjes.
Op den duur gaan de gaten over
in kuilen, tenslotte is het wegdek
verdwenen, de weg verschilv dan
niet voel van de rivierbedding er
naast, die in de zomer geen water,
maar des te meer kuilen en stenen
vertoont. De bus springt van steen
tot steen, de bochten in de weg
worden bochtiger dooi de zwaaien,
die de chauffeur de bus laat maken
om de kuilen te vermijden, wat
maar gedeeltelijk lukt en een aantal
passagiers wagenziek maakt.
A enkele uren heeft men het ge-
1 voel, alsof alle ingewanden van
plaats verwisseld zijn. Maar de
chauffeur heeft wel andere zorgen,
behalve met kuilen heeft hij met
tegenliggers van de mee3t uiteenlo
pende soort te maken, waaronder
ezels, kudden van schapen en gei
ten. De ezels maken in het alge
meen geduldig halt, maar schapen
het bereiken van de plaats van be
stemming kan.vooral de buitenlan
der niet nalaten „efcharistó" (dank
u wel) tot de chauffeur te roepen.
Graag zou hij zich m bloemrijker
Grieks uitgedrukt hebben, maar dat
valt niet mee.
R EHALVE uit vasteland bestaat
Griekenland uit een zeer groot
aantal eilanden, eigenlijk niet meer
aan rotsen in de diepblauwe Aege-
ische Zee, waarvan de helit on
bewoond is wegens gebrek aan wa
ter of cultuurgrond. De wel be
woonde bereikt men per schip, ook
van dit verkeersnet vormt Athene,
of liever de haven Piraeus, het
middelpunt.
Tegen de avond kan men. daar
steeds een schilderachtig schouwspel
gadeslaan; het vertrek van de lo-'
cale boten naar de eilanden. Vooral
Griekse eilandbewoners reizen met
hun hele hebben en houden, dieren
incluis. Bij de verdeling van de
beschikbare ruimte houdt een
rekening met het vullen van de
eigen portemonnaie en de inschik
kelijkheid van de gewone Griek.
Een klein stukje dek en iets meer
snikheet ruim worden aangestampt
met mensen en dieren; de klasse
passagiers, zonder dieren, hebben
meer armslag.
De dekpassagiers, waarvan een
groot gedeelte uit soldaten bestaat,
vormen al spoedig een grote fami
lie. Men deelt vruchten, dranken,
brood en slaapplaats. Voor de bui
tenlandse tourist wordt de beste
ligplaats uitgezocht. Soms moet
daartoe eerst éen geit verjaagd wor
den, want dit dier heeft een apart
zintuig om zelfs in de grootste
chaos een voortreffelijk rustpunt
te vinden. Men kort de tijd met
gesprekken, spelletjes, dansen (uit
sluitend door mannen gedanst) en
het zingen van de ietwat melancho
lieke, nationale liederen. Of men
slaapt een. verstijvende slaap op het
harde dek. Bij enige zeegang van
betekenis vallen natuurlijk een aan
tal van de^e tijdverdrijven weg....
VERIGENS ontbreekt de ko-
de
mische noot niet. Zo had een
boer in het donker zijn kippen met
haan aan onze voeten geparkeerd.
Het pluimgedierte hield zich, be
houdens het verspreiden van enige
onmiskenbare geur, vrij fatsoenlijk
en paste zich zelfs zo goed aan in
de nieuwe omgeving, dat wij de
volgende morgen, dank zij een pre
cies getimed hanengekraai, de zon
uit de zee konden zien oprijzen.
Men heeft niet in Griekenland
gereisd, wanneer men niet als dek
passagier op een locale boot ge
reisd heeft Tijdens zulk een tocht
leert men enige markante Griekse
eigenschappen kennen: hun vrien
delijkheid en inschikkelijkheid zon
der dat zij daarbij in slaafsheid
vervallen. Integendeel, de Griek
toont zich. zeer onafhankelijk. Dank
zij deze eigenschappen komt het
met tot muiterij in de Griekse
dekklasse. Het is alleen jammer,
dat de Griekse bootlijndirecües
- 1 UIST ire de laatste tijd heb ik Jan van Zutphen nogal eens ontmoet.
J Is hij werkelijk zoveel ouder dan toen ik tientallen jaren geleden
hem voor het eerst zag en hoorde? Nog altijd dezelfde stoere gestalte
gesierd door een statige baard. Dezelfde krachtige stem, maar vooral
dezelfdet warmte, dezelfde geestdrift, dezelfde onbegrensde toewijding
en activiteit in dienst van grote volksbelangen, dezelfde hartelijkheid
ook tegenover de enkeling, met wie hij in aanraking komt en voor wie
hij iets kan doen
Indien dit ouderdom moet heten,
dan is het wel waarlijk een geze
gende ouderdom!
Men is er zich de laatste tijd van
bewust geworden, dat het voor be
jaarden, wier beroepsarbeid geëin
digd is, en wier hele tijd „vrije
tijd" is geworden, van belang is
wat zij nog kunnen doen, om de
dagen^niet te leeg en te eentonig
voorby"te zien gaan.
Maari wie zal ten opzichte van
Jan van Zutphen de gedachte aan
een leeg en eentonig bestaan voe
len opkomen! Hij staat midden in
het volle leven als altijd. Hij orga
niseert, hij bestuurt, hij reist, hij
spreekt, hij leidt inzamelingen, als
of het nog helemaal niet tot hem
is doorgedrongen, dat hij boven de
65-jarige leeftijd is, die zo vaak als
onwrikbare grens tussen een leven
van werk en de rust van de ouder
dom wordt beschouwd. Nog gezwe
gen van de 60 jaar, die voor be
stuurders der vakbeweging veelal
de limiet is.
HET is 58 jaar geleden, dat Van
Zutphen op de voorgrond trad
de grote diamantbewerkerssta-
Griekse bDotlijndirectia alleen maar 1 daar te veel op speculeren.
bij -
king, die aanleiding werd tot de
oprichting van de Algemene Ne
derlandse Diamantbewerkersbon d,
waarvan Henri Polak voorzitter, en
Van Zutphen secretaris werd.
Glorierijk is de opgang geweest
van deze organisatie, die bijna alls
Studenten staken in
.Argentinië
BUENOS ArÉES. Studenten in
geheel Argentinië zijn Vrijdag voor
een dag in staking gegaan, uit pro
test tegen het door de regering ver
plicht gestelde politieke onderricht
en ter ondersteuning van de studen
ten in de filosofie te Buenos Aires,
die om genoemde reden staken. De
politie dreef een aantal protestde
monstraties uiteen en arresteerde
enige studenten.
Voor 100 millioen gulden
bloembollen uitgevoerd
HAARLEM Met de uitvoering
v? ^en exportorder uit de bloem
bol ogst 1952 werd Vrijdagmid
dag het totale exportbedrag voor dit
seizoen op 100 millioen gulden ge
bracht. In vakkringen toonde men
zich hierover zeer verheugd, temeer
daar men dit resultaat heeft weten
bereiken ondanks de invoerbe-
-rkingen van Engeland.
Lyrisch moet ifc worden
i
zal dat blijven, ondanks
als ik schrijf over het toenemend autoverkeer,
meest typische vervoermid- Want wat niet verandert,
del in Griekenland; de ezel. is het Griekse landschap
Dit dier is sinds de Oud- en nog steeds gaat op: an
held de trouwe metgezel ass does go, where strong
van de Griek geweest en cars fear to ride. Men kan.
Vrouw spinnend op ezel.
niet fier te ezel ryden,
want de ezel is geen mar
tiaal dier. Neen, de berij
der zit, met twee benen
aan één kant, genoeglijk te
schommelen op ezelmans
rug, te midden van vaten
of kruiken of manden of
brandhout of takken. Want
dat kan men allemaal op
een ezel Iaden. Ook kan
men al rijdende op een
ezel slapen, vrouwen spin
nen al rijdende. Men zegt
wel, dat de ezel koppig is,
maar het is naar mijn me
ning veeleer een gepast
gevoel van eigenwaarde,
dat zich soms uit jn de
houding van: nou ja, ik zal
me maar laten aanleunen
wat dat rare mensdom met
mij doet. Hij kan geduldig
uren in de felle zon wach
ten op zijn baas, uren sjou
wen met zware vrachten,
waarbij hij slechts stopt bij
een al te verrukkelijke dis
tel of andere lekkernij.
Griekse ezel stoot
zich zelfs niet éénmaal
aan een steen, behoed
zaam zet hij zijn ranke
poten op de juiste plek
ken in rotsachtige Griekse
bergpaden, en loopt ook
daar, waar geen pad is. Wij
hebben een ezel met tedere
behoedzaamheid, een ziek
kind zien vervoeren, langs
een steil bergpad naar be
neden. Als men de kop van
een Griekse ezel goed be
studeert, moet man wel tot
de conclusie komen dat dit
een bijzonder dier is. Wie
hier tegen in brengt, dat
wij in het Nederlands van
stomme ezels spreken, doet
goed het gedicht van Va-
salis ter harte te nemen,
Wat zij daarin zegt, past
volkomen op de Griekse
ezel.
Is dat nu een stomme ezel?
Stil grazend naast een
grijze rots
zag ik opeens op hope benen
een jonge ezel; zijn oren
schenen
doorzichtig, zijn gelaat
to as trots.
Zijn lange, ambren ogen
blonken
als water, ernstig en
bezonken
en onpartijdig was zijn blik.
WJ at wij bepaald missen
v sinds onze terugkeer
uit Griekenland, is het ge
balk van. de ezels, dat men
dag en nacht hoort op het
Griekse platteland. Het is
geen fraai geluid, wel ka
rakteristiek, We hebben el
ke dag van ons verblijf in
Griekenland het plan be
sproken een ezel aan te
schaffen en mee naar huis
te nemen. Maar het trans
port ervan hierheen bleek
te moeilijk. Volgende keer
beter.
vakgenoten ging omvatten, met bij
zondere bekwaamheid werd ge
leid en een sterke positie in. bet be
drijf verwierf. Zij bracht haar le
den niet alleen materiele voordelen,
maar een culturele verheffing, die
de diamantbewerkers een tijd lang,
ook in dat opzicht, de voorhoede
van de Nederlandse arbeiders deed
zijn. Uit hun rijen kwamen kun
stenaars, mannen van wetenschap,
politieke figuren van betekenis.
De herinnering aan de prachtige
tijd, die Van Zutphen in deze kring
mede heeft beleefd, is gemengd met
diepe bitterheid sinds de nazi's tij
dens de bezetting onze Joodse land
genoten, die in deze industrie de
overgrote meerderheid der beoefe
naars vormden, hebben weggesleept
Zonder „Ome" Jan van
Zutphen was de tuberculose
bestrijding in ons land ook wel
op gang gekomen, maar waar
schijnlijk niet zo snel, en zeker
niet uiet zo'n gloeiend enthou
siasme aangevat, met zoveel taai
doorzettingsvermogen verwezen
lijkt. „Ome Jan" is een syntbool
van daadkracht, idealisme en
goedheid in ons land geworden.
Nu h{j» op 7 October, 88 jaar
wordt heeft minister-president
dr W. Drees
voor ons bijgaand artikel ge
schreven, waarin hij de nog zo
uiterst vitale grijsaard, namens
ons allen, de hulde brengt die
hem toekomt.
en vergast. Maar hoe diamantin
dustrie en Bond ook zijn ineenge
schrompeld, gebleven is de nawer
king van wat hier was gegroeid m
heel de Nederlandse vakbeweging,
waar de A.N.D.B. een lichtend
voorbeeld is geweest.
Gebleven zyn ook dg resultaten
van het initiatief, waarbij Van
Zutphen zo nauw betrokken was,
om uit oude koperen stelen en
.boort (afval m de diamantindustrie)
inkomsten te verkrijgen voor de
t.b.c.-bestrydmg. De vrucht yan dat
initiatief, „Zonnestraal" met zijn
sanatorium en zijn arbeidstherapie,
staat er nog en is het middelpunt
van Van Zutphen's werkzaamheid.
Van al wat zijn leven zijn ge
dachten beeft vervuld en dat is
veel geweest, ook buiten de vakver-
eniglngsarbeid heeft, dunkt mij,
de tuberculose-bestrijding hem toch
wel het meest aan het hart gelegen.
GEBOREN in een gezin, waarin
de t.b.c. verschrikkelijke ver
woestingen aanrichtte, heeft hij het
terugdringen van deze volksziekte
als een levenstaak beschouwd.
Overal in het land heeft hij telkens
weer de belangstelling voor de tu
berculose-bestrijding weten te wek
ken en te verlevendigen. Hij heeft
daarbij het gevoel van ons volk ge
troffen als nauwelijks een ander,
en op dit terrein kan hij met on
vermengde voldoening zien naar de
resultaten,
Wat Nederland in deze strijd be
reikt heeft overtreft de meest op-
Ome Jan van Zutphen niet twee
van zijn kleinkinderen.
timistische verwachtingen. Nadat
de tweede wereldoorlog al wat ver
kregen werd weer scheen te doen
verloren gaan, trad eerder dan
iemand had durven hopen de ken
tering in en werd de snelle dabng
hervat, eerst van de sterftegeval-
len, daarna ook van de ziektege
vallen, die verpleging cisten. Ve
lerlei factoren hebben hiertoe bij
gedragen, maar het werk van Jan
van Zutphen, voortgezet van zyn
door de t.b.c. vergrauwde jeugd tot
zijn groene ouderdom, is een van de
belangrijkste elementen geweest.
Bij een terugblik op zijn levens
weg zal dit hem de grootste bevre
diging kunnen schenken, maar hij
kijkt nog altijd liever vooruit. Moge
hij er getuige* van zijn, dat de tu
berculose geheel ophoudt een ge
vreesde volksziekte te zijn. En
moge hij ook het democratisch-so-
clahsme en de vakbeweging, waar
aan hij zoveel heeft gegeven cn is
blijven geven, hun opmars zien
voortzetten.
Frans plan voor Europese
belastingunie
PARIJS. De Franse bond van
middelgrote en kleine ondernemers
wil half October aan de openbare
mening een plan voorleggen voor
een Europese helastingunie. Naar de
bond Donderdag mededeelde,
wordt naar een uniforme Europese
belastingwetgeving gestreefd, waar
bij het zwaartepunt van de belas
tingheffing zou liggen bij de grond-
Btofindustriedn en de energieproduc
tie. Door op elkander gelijkende be
lastingsystemen in de afzonderlijke
landen zouden de bestaande onge
lijkmatige belastingdruk en de daar
door bestaande prijsverschillen in
grote mate gecompenseerd worden.
Daardoor zou men ook een stap na
der komen tot de vrije inwisselbaar
heid der valuta.
Drie KLM-vrachtdiensten
per week naar Amerika
DEN HAAG Met ingang van
morgen onderhbudt de KLM drie
vrachtdiensten per week in beide
richtingen tussen Amsterdam en
New York. Op een dezer vluchten
wordt een tussenlanding gemaakt te
Montreal. Hierdoor heeft West-
Europa een snelle vraehtverbinding
met dit belangrijke handelscentrum
in Canada gekregen. De diensten
worden uitgevoerd met speciale
vracht-Skymasters. De KLM is nu
in staat wekelijks 60.000 kg vracht
tussen de oude en de nieuwe wereld
,te vervoeren.