Kwart eeuw geleden rouwde
wereld om Anna Pavlova
Legendarische danseres bracht
ballet tot het publiek
m
Mi
Ieder werk dat MOZART schreef
draagt het stempel van zijn genie
OOGST VAN HET NIJLDAL
Havens en schepen van
J. Burgerhout
Grootste danseres
van deze eeuiv
Harmonie-concours
in Rotterdam
Kostbaas mishandeld
dertig gulden boete
TENTOONSTELLINGEN
De abstracten
Onze maatschappij
is gesplitst in
twee werelden
Onwezenlijke
gratie
1756 - 27 JANUARI - 1956
Zo geen echte gedenksteen dan toch
gedenksteen in ons hart
II TT ER MM
Kt'nxif h
10
Zaterdag 21 januari 1956
A*AN honderden schouwburgen in vijf wereld
delen ging een kwart eeuw geleden een vlag
halfstok: 23 januari 1931. Uit Den Haag kwam het
nieuws: „De stervende zwaan." is herinnering ge
worden; Anna Pavlova is dood!" Enkele dagen te
voren was ze in Nederland aangekomen om hier
een nieuwe Europese tournee te beginnen. Haar
afscheidstouraee, schreven enkele kranten. Pav
lova had het met klem ontkend: al zou ze dan op
de 31ste van die maand 49 jaar worden, voorlopig
wilde ze nog blijven doorgaan met dansen. Maar ze
had haar afscheidsvoorstelling al gegeven.
Ruim dertig jaren danste Anna Pavlova; alleen
al tussen 1910 en 1925 trad ze 3650 keer op; en ge
durende heel haar carrière liet ze haar publiek
naar één keer in de steek: in Utrecht, op 22 januari
1931, op de openingsavond van die nieuwe tournee.
Pavlova, ziek aangekomen uit Parijs, was achter
gebleven in Den Haag. Dubbele longontsteking.
Een uur na middernacht stierf ze, in Hotel des
Indes.
jVE legende die al tijdens haar
leven ontstond maakte haar
tot de grootste danseres van deze
eeuw. Ballet, dat was voor miljoe
nen: Anna Pavlova. Haar naam werd
en bleef een begrip en voor het
merendeel van het publiek zelfs het
enig denkbare begrip voor ballet
kunst. Die kunst was aan het begin
van deze eeuw nog wat ze altijd ge
weest was: specifieke hofcultuur.
Onder auspiciën van de Rotter
damse Kunststichting zal op zaterdag
28 april een concours voor harmonie-
en fanfarekorpsen uit Rotterdam
worden gehouden in de Rivièrabal.
Het concours zal vermoedelijk van
drie tot half twaalf duren.
De Rotterdamse politierechter
heeft gisteren S. R„ afkomstig uit
Indonesië veroordeeld tot een boete
van dertig gulden of tien dagen. De
man had zijn vroegere kostbaas tij
dens een ruzie twee tanden uit de
mond geslagen. De onenigheid was
ontstaan over twee geschenken, die
R- destijds van zijn hospita had
ontvangen. Hij was naar de woning
gekomen om over de zaak te pra
ten. maar toen hij geen toegang
kreeg was hij boos geworden, had
het ruitje van de voordeur ingesla
gen en was naar binnen gestormd.
Slechts de grote koninklijke en kei
zerlijke hoven hadden zich de luxe
kunnen permitteren een. balletgroep
op de been te houden. En de schouw
spelen welke die groepen vertoon
den, waren en bleven bestemd voor
de bevoorrechte klassen van adel en
gegoede burgerij. Pas in het begin
van deze eeuw werd de balletkunst
als cultuurgoed gedemocratiseerd.
En dat is voor een belangrijk deel te
danken aan Anna Pavlova.
Anna Pavlova had op haar reper
toire slechts één groot ballet, „Gisel
le" en verder een hele reeks korte
dans, zoals „De libelle", „Vlinders",
JJfEN bijzonder verkwikken-
BZ de tentoonstelling is thans
in het zaaltje van de R.K.S.
aan de Korte Lijnbaan te zien
van het werk van de Rotter
dammer Jan Burgerhout. Hij
is vooral de schildvan ha
vens en dokkenzeesche
pen en trawlers, onderwerpen,
waarop hij niet raakt uitgeke
ken en waarvan hij steeds
weer een boeiend schilderij
weet te maken. Daarmee keert
hij terug tot een traditie, die
bij de moderne kunstenaar van
lieverlede op de achtergrond
is geraakt.
Met deze expositie toont Burger
hout ondubbelzinnig aan, dat het
schilderen van havens en schepen
niet noodzakelijk hoeft te leiden tot
een conventionele weergave, maar
dat de visie van de kunstenaar een
dergelijk onderwerp, de wijze waar
op hij het geziene herschept, boven
het geijkte „plaatje" kan verheffen.
Terwijl enerzijds het wezenlijke van
een havenbeeld, het herkenbare en
vertrouwde, onaangetast blijft, ont
hult hij anderzijds het pittoreske en
de schoonheid van een rommelige
havenwijk, van oude modellen zee
schepen, van met menie besmeurde
dokken, van kaden, waarlangs traw
lers te rusten liggen. Zulke beelden,
in Rotterdam en Vlaardingen ont
dekt, kunnen veel vertellen en ge
ven ruimte aan onze verbeelding.
2e zijn vlot. bijna schetsmatig m
elkaar geborsteld, waarmede wij
niet graag zonden villen zeggen,
dat ze moeiteloos zijn ontstaan, .Hij
beschikt over een licht palet en een
harmonieus kleurgevoel, dat 2ïch
afwendt van scherpe contrasten,
maar waarin krachtige accenten niet
ontbreken. Het gemakkelijke effect
van zon. en schaduw gaat hij uit de
weg, daarvoor in de plaats stelt hij
een eenheid van vorm en kleur,
waarin het object steeds klaar staat
afgebakend.
Zijn belangstelling beperkt zich
zeker niet uitsluitend tot de haven,
ook al is dit-een onderwerp, dat hij
het volledigst beheerst. Van het
Centraal Station, dat zich in een pe
riode van opbouw en afbraak be
vindt, maakte hij een stemmig doek
je en van de periferie van Vlaardin
gen en een zich daar bevindende
overweg laat hij levendige impres
sies zien. Een andere kant van zijn
werk zijn schilderijen uit Noord-
Jan Burgerhout
Negerin
Afrika, een drietal versies van een
negerin die op het hoofd een last
draagt. Dit werk is rijper van kleur
en door werkt er in de verfbehande-
ling en duidt er op dat de kunste
naar hier Voor problemen kwam te
staan die om een andere oplossing
vroegen. Tenslotte nog enkele por
tretten, waarin hy zich een levendig
waarnemer toont, hoewel er bij zijn,
van. kinderen b.v. die een tamelijk
schrale en onvoltooide indruk ma
ken.
O OF SMIT is in Schiedam geen
onbekende. Zijn werk trok al
verscheidene malen op exposities
van de Schiedamse kunstenaarsver
eniging S '45 de aandacht. Als zo
vele anderen liet bij enige jaren ge
leden de herkenbare voorstelling
achter zich, om in het abstracte
genre verder te gaan. Hij volgt deze
richting, als wij het recente werk
in het Cultureel Contact Centrum
aan de Lange Kerkstraat te Schie
dam in ogenschouw nemen, enigs
zins aarzelend maar wel overtuigd.
De aarzeling komt tot uiting in de
onderlinge verscheidenheid, die bij
de geschilderde panelen het sterkst
is. Hier demonstreert zich het expe
riment, het zoeken en tasten om
aan zijn gewaarwordingen gestalte
te geven* Soms drukt hij zich zui
ver decoratief uit, een andere keer
al bewuster door de functie die hij
aan de kleur toekent. In de gou
aches is hij reeds consequenter,
daarin schept hij een eigen wereld,
waarin de verbeelding vrij spel
heeft. Nog onberoerd door de „in
ternational© mode" op dit moeilijke
terrein, waarop bet epigonendom
welig tiert, maakt zijn werk onge
twijfeld een eerlijke indruk.
In *t Venster is het Jaap Wagen
maker die abstracte kunst expo
seert. De invloed van de Amster
damse experimentele groep is aan
wijsbaar; men denkt aan Brands en
anderen, bi een branderige kleur te
kent hij symbolen, waarmee hij een
sfeer van magie poogt op te roepen.
Mijn bezwaar richt zich tegen de
beperktheid van deze abstracte
kunst, waarin de voortdurende her-
h aling een enkel boeiend element
dood en dor maakt.
L. W. S.
Prof. Lieve goed.:
Een groot deel van de Nederlandse
bevolking komt vrijwel niet boven
het trainigsniveau uit Op 14-jarige
leeftijd gaan de kinderen uit arbei
dersgezinnen aan het werk. Zij zijn
op dat ogenblik nog niet toe aan
het abstracte denken, dat bij voort
gezette studie zich kort na het veer
tiende jaar openbaart. Dit wreekt
zich later ook in het sociale leven.
Er ontstaan tussen de denkwijzen
van de arbeiders en de meer ont
wikkelden scheidingen. Er zijn ver
schillende werelden en bij de arbei
der ontstaat een wantrouwen tegen
alles was „hoger" is.
Dit zijn enkele punten uit de le
zing, die prof. dr. B. C. J. Lievegoed
gisteravond in Atlanta hield voor
de afdeling Rotterdam van het Ne
derlands Instituut voor Efficiency.
Ten aanzien van de'training en de
kadervorming zei prof. Lievegoed.
dat het een illusie is een ander mens
te kunnen trainen. Men kan alleen
een voorbeeld geven.
Een oplossing van. vele moeilijk
heden zag prol Lievegoed in een
verlenging van de leerplicht, met in
de zin van eèn herhaling maar zo-
dahig dat de jongeren vertrouwen
krijgen. „Het gaat er eerder om ry-
per te worden als mens".
„De kokette Colombine", „Baccha
naal van de herst": dansen die al
even weinig artistiek helang hadden
als de erbij behorende muziek van
Pugni of Minkus of die van Paul
Lineke, welke ze gebruikte voor
haar befaamde Gavotte. Ze bracht
ook Fokine's „Chopiniana" (dat we
thans kennen als „Les sylphides") en
dan „De stervende zwaan", maar
dergelijke scheppingen bleven ver in
de minderheid op haar repertoire en
waren er stellig niet kenmerkend
voor..
Toch kreeg Anna Pavlova de
naam van „de grootste danseres
van deze eeuw". En die is haar ge
gund ook door critici en concurren
ten die oog hadden voor haar tekort
komingen. Want belangrijker dan
die tekortkomingen moet haar per
soonlijkheid geweest zijn. Haar dan
sen had een onwezenlijke lichtheid
en gratie, zonder ook maar een sug
gestie van de lichamelijke inspan
ning, die het haar gekost moet heb
ben. Elke dans van haar, hoe vaak
ook al vertolkt, was steeds zo
herinnert zich. iedereen die haar ooit
zag doortrokken van een sfeer
van spontaneïteit en frisheid, alsof
hij zojuist geboren was. Haar
lichaam was, volgens een criticus:
„een perfect expressief instrument:
het reageerde ogenblikkelijk op de
stemming van een dans, zoals een
stemvork gaat trillen, wanneer ze
aangeblazen, wordt."
„Ze Het haar lijnen spreken en
haar lichaam zingen" en elk gebaar
en elke beweging waren steeds be
heerst door een verfijnd gevoel voor
stijl en atmosfeer en door een diepe
beleving van de poëzie van de dans-
taal zelf. Die poezie liet zij spreken,
zelfs in haar vele goedkope reper
toire-nummers. En in een dans als
„De stervende zwaan" wist zij die
poëzie bovendien, fel dramatisch te
laden.
Wanneer Anna Pavlova „De ster-
vende zwaan" vertolkte, dan was het
zo schrijft de danser Serge Lifar
„alsof slechts een uiterst dun
vliesje leven scheidde van dood. De
droom, de sprookjesachtige legende,
werd door haar tot werkelijkheid.
En bet verdwijnen, tenslotte, van dat
vliesje scheen dan ook een natuur
lijke overgang, waarbij haar eigen
werkelijkheid oploste in het laud
van de legende,..."
T7 R zijn vele portretten van Mo-
zart in omloop, waarvan de be
trouwbaarheid geenszins vast staat.
Om nog maar te zwijgen van de te
keningen en schilderijen welke na
zijn dood zijn gemaakt en die vaak
meer een romantiserende fantasie
nastreefden dan de weergave van
de werkelijkheid. Het laatst ontdek
te portret van Mozart, dat u hierbij
vindt afgedrukt, werd niet lang ge
leden bij een antiquair ie Graz ge
kocht door dr. Erich Fiala, de Ween-
se musicoloog. Het is een miniatuur
dat hoogst waarschijnlijk een
authentieke beeltenis van Mozart be
vat.
Het zou een voorstudie zijn van
een portret, dat gemaakt zou wor
den door JN. della Croce, die in
1780 het bekende familieportret van
de Mozarts vervaardigde. Delia
Croce zou dan het gezicht van het
pas ontdekte portret hebben ge
maakt; en men neemt aan dat een
andere schilder het lichaam heeft
voltooid.
GROOTS opgezette herden
kingen wekken gewoonlijk
wat reactie. Die kan be
staan in een neiging om de
plannen „overdreven" te
vinden en ze zo mogelijk terug te
brengen tot „normale" afmetingen.
Het bericht bij voorbeeld dat de
kerkvoogdij van de oude Bavo-kerk
in Haarlem wèl haar toestemming
zal geven tot een gedenkplaat, waar
in net bezoek van Mozart aan het
orgel zal worden gememoreerd, maar
bezwaren heeft tegen een gedenk
steen, heeft, dunkt me, die gezónde
oud-vaderlandse nuchterheid tot
achtergrond. Men wil en dat is al
een inbreuk op de gewone gedrags
lijn de musicus wel enige eer toe
kennen. maar laten we toch alsje
blieft het walletje bij het schuurtje
laten. Andere landen mogen dan ba-
hagen scheppen in monumentale
standbeelden, in bloemrijke redevoe
ringen door besjerpte autoriteiten;
laat ons toch waken voor het pom
peuze, we zijn maar een klein land.
En dan zoveel hulde voor iemand
dia eigenlijk alleen trillende lucht
als materiaal gebruikte! .Eén keer
hebben we immers een uitzondering
gemaakt voor een beoefenaar der
toonkunst die zich dat met virtuosi
teit liet aanleunen. We hebben hem
zó hoog in de lucht gestoken dat de
smak bij zijn val in de hele wereld
te horen was. En wat heeft men zich
gehaast om alles weer ongedaan te
maken!
Nee, enige uiterlijke eer willen we
het wonderkind dat zulk een groot
componist werd wel bewijzen, maar
vooral niet overdrijven! Ons land
stelt het zonder Panthéon, zonder
Siegesallee of Walhalla, en we be
vinden ons daar best bij. Moeten we
die echt-Nederlandse eigenschappen
als een van die uitingen aanmerken
van een karakteristiek gemis aan
grote visie? Of is het een teken van
onze verinnerlijkte houding, die zui
nig is op dure en onnutte uitgaven
maar de gedenkstenen in de harten
der mensen wil oprichten? Wat pre
cies de overwegingen in Haarlem
zijn geweest is me niet duidelijk
geworden, waarschijnlijk waren ze
alleszins respectabel. Maar dat men
niet met vreugde elke kans heeft
aangegrepen om velen te betrekken
in een tastbaar blijk van respect voor
een der grootste genieën die de
mensheid heeft gekend, is een symp
toom voor de Nederlandse houding
in dit soort dingen. Hoe is het met
de liefde die althans het muziekge
voelige deel van ons volk Mozart
toedraagt? Hier liggen meer aanwij
zingen dat men internationaal ge
zien niet achterblijft.
HAAST iedere componist van
betekenis wordt door een
groep uit het publiek ver
worpen. Er bestaan kunst
liefhebbers die Beethoven
niet uit kunnen staan. Er zijn er die
Brahms haten, Mendelssohn minach
ten, Grieg niet meetellen. Zelfs
hebben we een zwak. voor deze ook*
ponist.
-EDBR werk dat Mozart schreef
draagt het stempel van zijn
larda
IE
d
genie, Josef Haydn verklaarde
aan Wolfgangs vader dat hii
diens zoon als de grootste com
ponist beschouwde die hij ooit had
gehoord. De aantrekkelijkheid van
zijn schrijfwijze spreekt al uit zijn
jeugdcomposities, uit de jaren toen.
hij als het meest-gekuste kind van
Europa van de ene wereldstad naar
de andere werd vervoerd. Er is door
concertinstellingen, en vooral ook
door de grammofoonplatenindustrie
veel moeite gedaan om van Mozarts
veelzijdigheid een volledige indruk
te geven. Men heeft zijn vrij m ets e-
laarsmuziek, zijn weinig bekende
werken voor het theater, zijn kerke
lijke composities, zijn concertaria's,
zijn divertimentï, cassationen, sere
nades, zijn dansmuziek, zijn kamer
muziek, zijn concerten voor solo
instrumenten met orkest, zijn liede-
Bach heeffc 2ijn vijanden onder ont
wikkelde musici en dilettanten. Maar
van Mozart ontmoeten we zelden
tegenstanders. En het wonderlijke
is dat de sympathie die bijna ieder
een voor hem bezit, niet gebaseerd
is op enkele werken, maar op het
totaal van zijn oeuvre. De enthou
siaste operabezoeker, die geen gele
genheid zal overslaan om Figaro of
Giovanni bij te wonen, is meestal
even geestdriftig over de pianocon
certen en sympbonieën.
En de reactie die een Schumann-
jaar zou opwekken bij de bewonde
raars van zijn Dichterliebe hoeven
we by een Mozart-jaar niet te ver
wachten. Het aangrijpen van zulk
een gelegenheid om van een compo
nist allerlei vergeten en verwaar
loosde werken naar voren te halen
levert bij de ene figuur teleurstel
lingen op, bij de andere vrijwel
nooit. Vandaar dat "we in 1956 zon
der enige vrees een veelheid van tot
dusver onbekend materiaal van
Mozarts hand tegemoet zien. en het
tegelijk verstandig vinden, dat de or
ganisatoren van ons muziekleven ons
niet overstromen met werken van
Schumann, die m 1856 stierf, zelfs al
ren en sonates, ja, wat niet al, onder
de aandacht gebracht
Daarnaast worden de biografische
bijzonderheden bij dit eeuwfeest
aangevuld met vele die men nog niet
kende. Zijn briefwisseling werd op
nieuw bestudeerd en het is mogelijk
zich een goede, aaneensluitende
beeldenreeks uit dit 18e eeuwse
componistenleven voor de freest te
halen. Maar wanneer men ooit merkt
dat de pogingen falen om de paral
lellen tussen innerlijk en Uiterlijk
leven aan te wijzen, dan is dit in het
geval Mozart, Zeker, de ontwikke
ling van zijn creatieve persoonlijk
heid verliep in een zelfde ritme als
zijn uiterlijk bestaan, maar het
mysterie van zijn uitdrukkingswijze
in de muziek is niet op eenvoudige
wijze uit de détails van zijn levens
beschrijving af te leiden. Het is
trouwens een misvatting te geloven
dat de samenhang bij andere schep
pende kunstenaars wel gemakkelijk
aan te tonen is. Maar bij Mozart
stuit men zo dikwijls op een onver
klaarbare incongruentie tussen leven
en werk, dat sterke achterdocht
tegen de zo gangbare anecdotische
„uitleggingen1' gerechtvaardigd is.
RUTGER SCHOUTE
KERKDIENSTEN
Herv. Gem., Vredeskerk, Leede 121,
ID u, ds, Joh, Gerritsen Jr., 17 u. ds.
M. J. C. Visser; Irene-kapei, Oudelaüd-
straat 75, IC u. ds. M. J. ten Bruggen-
kate 17 u. ds. E. C. B. Kok; Kruis-
vaankapel, Vmkeiibaan 32, 10 u. ds. A.
van der Most; Oude Kerk, Char!. Kerk-
singel 9 u. ds. Kok, 10.30 ds. Schro
ten 17 u. ds. De Meyere; Nieuwe Kerk
Zuidplein 10 u. ds. De Meijere, 17 u.
Ds. Mackaay; Bethlehemkapel, Blan-
kenburgstraat, 10 u. dS. Anker. 17 u.
ds. Mulder; Carnissehuis, Lepelaarsin-
gel 10 u. ds. Holst, li) u. ds. Smits;
Zufderkapel, Charl. Lagedyk, 10,30 u.
ds. Kok; ZuJdwijK. 10 u. ds. Mackaay.
18 -u. ds. Holst; Pendreeht, herv.
school, Kerkwervesmgel, 10 u. ds. Kal
mijn.
Vrije Evang. Gem.. J. van Loonslaan
10, lü uur ds. Visser, 17 u. ds. Leep;
Weimans weg 70, 10 u. ds. Leep. 17 u.
ds. Visser
Vrjjz. Herv., Duitse kerk Zw. paar
denstraat 95. 11 U. ds. J. P. van Mul
lein,
Doopsgez. Gem., kerk Noordmolen-
werf 1 10.30 u. ds. van der Zypp.
Christian Science Society, zaal I
Beurs, 10 u. Holl. dienst, 11.15 u. En
gelse dienst.
Evang.-Luth. Gem., kerk Hr. Vran-
kestraat 51 10 u. dr. Jaanus; Luther-
kapel, Nozemanstraat 10, 10 u. jeugd-
kerk, wika Foekema, 19 u. dr. Lin^yer;
Vaste Burcht Kerk van Swietenlaan 1
10 u. ds. Meijer.
Baptistengem., Dr. J. E. Feiserkapel.
Ridderstraat 10 u. ds. H. D. Hooghwin-
kel. 19 30 u. jeugdsamenkomst.
Vrijz. Christ. Jeugdkerk „Chrlsto-
phoor". Doopsgez. kerk Hofplein, ds.
C. G. Mulder.
Stadse vang. „Jeruel", Kleijnstraat 3.
10 u. evang. A. de Weger; Vrienden
laan 25 8 u, evang. G. Nieuwenhuysen.
Nederl. Protestantenbond, 10.30 u. ds-
T\E paar jarendoor Bertus
JAafjes in Egypte door-
gebracht, hebben duide
lijk hun invloed doen gelden
op zijn werk. Zijn sonnetten
cyclus „Het koningsgraf1 is
daar ter plaatse ontstaan, on
der de directe indruk van de
Zuidelijke natuur en van de
grootse monumenten uit een
haast mythisch verleden. Ook
zijn verzenbundel „De kara
vaan" verraadt zowel in de ti
tel als in verschillende gedich
ten de inspiratie van de Egyp
tische ervaringen
Onmiddellijker nog van waarne
ming en weergave zijn de reis
schetsen, bijeengebracht onder de ti
tel „Morgen bloeien de abrikozen",
een kostelijk boek waarin men Aaf
jes compleet leert kennen: als dich
ter, als" journalist, als avonturier en
bovenal: als mens. Tenslotte is er
nog zijn interessante reeks leke-
nobties bij de bijbelse verhalen:
„Arenlezer achter_ de maaiers", die
ook dank zij de indrukken uit het
nabije Oosten is ontstaan. Een ge
heel nieuw aspect in deze ver
scheidenheid brengt nu de fraai
verzorgde bundel ,JDe blinde har-
penaar":. vertalingen van oud-Egyp
tische liederen over liefde, leven,
geloof en dood.
Het vertalen van poëzie is altijd
een hachelijk werk. Een gedicht is
in zijn oorspronkelijke tekst zó zeer
een eenheid van inhoud en vormen,
dat iedere poging tot herschepping
daarvan in een andere taal nood
wendig uitloopt op een geheel af
wijkend resultaat. In het allerbeste
geval ontstaat er iets van gelijk
waardig gehalte, maar door de aan
wijsbare ongelijkheid van klank,
beeld, ritme en soms zelfs in
houd, bewast de vertaling des te
duidelijker dat het tekort in de
ene sector om zo te zeggen gecom
penseerd moet zijn door een over-
GARMT STUIVELING
over
De blinde harpenaar,
door
Bertus Aafjes
Uitg. J. M. Meulenhoff,
Amsterdam. - Prys 5,95
schot in de andere. Ten aanzien
van de oud-Egyptische poëzie kan
men 2ich als bewerker wel iets
vrijer gevoelen, is de precieze klank
van ouder Nederlands, bijvoorbeeld
uit de middeleeuwen, ons al groten
deels onbekend, dit is in nog hoger
mate 20 ten aanzien van de dode
talen, of ze nu Latijn, klassiek
Grieks of oud-Egyptisch heten.
Geen classicus, denk ik, leeft in de
illusie, dat hy zich met zijn aca
demisch Latijn verstaanbaar zou
hebben gemaakt op het Romeinse
forum ten tijde van Julius Ce
sar, of dat hij met zijn fraaiste
school-Grleks zó maar had kunnen
deelnemen aan de politieke discus
sies op de markt in Athene.
~\TAN vroegere poëzie blijven een
aantal wezenlijke factoren ons
eenvoudig onbekend. Ten aanzien
van de taal der hiëroglyfen geldt
dat ten volle, en zelfs komt daar
nog iets ernstigs bij. 1 Immers, de
betekenis van deze begrips-tekens,
die maar ten dele tevens klank
tekens zijn geweest, is vaak een
punt van wetenschappelijk menings
verschil. Een modern vertaler kan
dus nooit verder komen, dan een
algemene benadering van de sfeer,
een weergave van de kenmerkende
motieven en verbeeldingen in een
vrije, iets vreemds en Oosters sug
gererende taalvorm, gedragen van
toon, uitheems van visie. Bertus
A afj es, uitgaande van tekstbewer
kingen in de wereldtalen, heeft zijn
taak dan ook zó opgevat en vol
bracht, en het resultaat, getoetst aan
literaire, niet aan wetenschappe
lijke normen, is bijzonder fraai.
De vier afdelingen van deze bun-<
-del, samengevoegd door het twee-'
ledige Led van de blinde harpenaar,
dat aanhef en sluitstuk vormt, ge
ven achtereenvolgens liederen ge
wijd aan de liefde, het leven, het
geloof en de dood. Twee feiten val
len ons daarbij op: de gelijkheid
en het onderscheid, beide in ver
houding tot het moderne levensge
voel. Het onderscheid is onmisken
baar: de teksten zijn kennelijk af
komstig uit een warm land, met
weliger natuur, soms bedreigd of
geteisterd door droogte, en uit een
hiërarchische samenleving waar de
koning met goddelijke eer werd aan
beden, Men moet van de oude ge
schiedenis der Farao's, hun denk
wereld, hun levensstijl, hun absolu
te heersersmacht en hun ongenaak
bare hoogheid als priestervorst wel
iets afweten, om met enig gemak
door te dringen tot de achtergron
den van dit werk. Maar zo'n cul
tuurhistorisch onderscheid is nau
welijks van belang in verhouding
tot de menselijke gelijkheid die ons
in haast ai deze liederen treft en
ontroert. Niet als uit een afgesloten
verleden of vanuit een onbereik
bare verte komen de liefdesklach
ten en liefdesverlangens tot ons:
in hun prille directheid zijn ze van
alle tijden en volken: er is nau
welijks verschil tussen de liefdes
lyriek van Breero of Gorter en dé
ze naamloze dichters van een stem
loos geworden verleden:
Ach toas ik haar negerin maar.
Die altijd om haar heen is,
Die haar de voeten map trassen,
Dan zou ik aan één stuk kijken
Naar de kleur en de vorm van
haar lichaam.
Ach tva* ik de lijnwaadwasser
Voor één enkele maand maar;
Wat zou ik de zalven uitspoelen,
Op d
Vri
De zalven die in haar kleed zijn.
Ach was ik haar zegelring maar.
De zegelring aan haar vinger;
Dan zou zij mij wel bekijken
Ais iets wat haar dagen goed
maakt.
Ach was iïe van de geliefde
Een afgedragen kleed
"p N wat aldus voor de liefde
geldt, gaat eveneens op voor
de andere grote thema's: het leven,
het geloof, en de dood. Men vindt
hier o.a.. het beroemde zonnelied
van koning Eehnatop, een lied zó
uitzonderlijk menselijk en aangrij
pend, dat het terecht tot de wereld
literatuur wordt gerekend. Prach
tig van eenvoud zijn de klachten
van de weduwe bij het lijk van
haar man, prachtig enige gebeden
die uiting geven aan gevoelens van
nietigheid en afhankelijkheid, prach
tig zijn de wijze spreuken van
vermaning, berusting, dankbaarheid,
nederigheid of deugd, prachtig
vooral het telkens terugkerend en
door Bertus Aafjes viel met voor
liefde bespeelde motief van de le
vensvreugde: „Maak uw dag tot een
feest". Het is dit motief dat één
van de allermooiste gedichten ge
heel beheerst, het gesprek van „de
ziel tot de levensmoede":
Wie'denkt aan zijn graf
Wordt bitter van hart;
Zijn tranen wellen, hij is bedrukt.
Hij voelt zich weggerukt uit
zijn huis
En opgesloten in het binnenste
van het gebergte
Nooit klimt hij van daar meer
omhoog naar het zonlicht.
Zie hen die bouwden In rose
graniet,
Die hallen bouwden en piramiden,
Onvergelijkelijk,
Zij werden als bouwheer
verheven tot godheid,
Maar al hun, offertafels staan leeg;
Zij zijn als de stakkers die
zonder nakroost,
Begraven liggen aan de voet
van de dijk,
Half in het water
Hclj in de hitte;
De vissen van de waterkant
spreken hen toe.
Daarom luister naar mij
En wie oren heeft om te horen
hij hore:
Maak uw dag tot een feest}
Vergeet uw zorg
Dj. E. W, Siceama. 16 u. jeugddienst
wika J. A. Foekema.
Leger des Hells. Wm. Boothlaan. 6. 10
u. heil.s., 18,15 u. openl.s., 19.30 U. verl.s.,
sr. kap. H. Fauwels; Teilmgerstraat
13 10 u. heil.fi. 18 30 u. openl.5., 19-30
u verl.s., kap e A. H. Hassoldt;
Spanjaardstraal 11, 10 u. hells.. 18.45
u. openLs- 19.30 u. ver! s., kap. A.
Bylsma; Oranjeboom straat 293, 10 uur
heil s., 18.30 u. openl.s. 19.30 u. verl.6.,
kap.e A. Mesjberg; Oude Dijk 222a,
10 u. heilJS., 18.30 u. openls., 19.30 u.
verl5. kol. "W. F. Palstra; Vlo-
lierstraat 16 10 u. hetl-a-, 18.30 u-
openl.s., 19.30 u. verl.s., bng. G. H-
jouvenaar; Wolfaertsstraat 23, 10 uur
heil.s. 15.30 u. openl.s.. 19.30 u. verl.s.,
1ste lnt.e H. Bradstake; Wm. De
Zwijgerstraat 10 10 u. hejl.fi., 18.30 u-
openl.s., 19.30 u. verl.5., kup.e. G.
van Kesteren.
Evang. Gem., Kleinstraat 3. 19 uur
mevr. Broeder.
Ned. Ver. van Spir., V.ü,, Westzee
dijk 145, 10.30 u. de hr. P. Otterman
Bijz, kerkdiensten, Waalse kerk,
Sehiedamsevest. 19 u. dr J. Spema Wei.
land.
Ver. tot Verbr. der Waarheid, Vnen-
denlaan 25 10 u. en 17 u. de hr. F. H
BJankespoor.
Bijz. kerkewerk. Grote kerk wijkge-
meente cantlne „Het Vrije Volk", Slaak
10.30 u'. prof. dr. A. A. van Buler,
DVERSCHIE
Herv. Kerk, 10 u. ds. C.-J. van d-er
Sluijs 17 u. idem; Schanswerk, 10 u.
ds. H, van Reken,
Ger. Kerk (art. 31), 9.30 u. en 15.30
u. ds. H, J. Nüentnus.
Chr. Ger. Kerk, 10 u. en 1? U. ds. P
den Heide.
'rijz, Herv., 10 u. mej. C. de Jong.
KRIMPEN A.D'. ijssel
Ned. Herv. Kerk, IJsseldijfc. 10 u. ea
18.30 u. ds. S. Bijl. m
Geref. Kerk, 9 u. ds. L. T. Schalk
wijk; en 17.30 u. leesdienst,
Oud-Geref. Gem,. 10 u. en 18 u. ds.
Mieras.
Vryz. Herv,. 10,30 u. hr, Vroeginde-
wey.
OUDERKERK A.D. IJSSEL
Ned. Herv. Kerk, 9.30 u. de heer A-
de Redelijkheid, 18.30 u. ds. A. J. Tim
mer: wykgebouw 9 30 u. ds. A. J. Tim.
mer 18.30 u. de heer A, de Redelik-
h<GereL Kerk, 9 30 u. en 18 30 u. ds.
C. A. Vreugdenhil.
Zondag-, avond- en nacht
dienst apotheken
In de week van zaterdag, 21 januari
tot zaterdag, 28 januari zijn 's zondag
en 's avonds na zes uur de volgen»*
apotheken open:
RECHTER MAASOEVER
Bulterman de Groot Bettiuiwov
straat 13 tel. 43815; Middelland hoek
Heemraad Apotheek, 2e Middelland,
straat 27 a. tel. 37550; Ooster-ApotheeK,
Rusthoflaan 34. tel. 26712
theek, Ramlehweg 43 c tel. 26704; Apo
theek R. W. Spanhoff voorheen. Rooster.
Goudsesinge] 59, tel. 24431; ^r. van
Rijn Provemerssirvgel -65. tel. 43774.
SchanswbeK Apotheek. Abtsweg 40, teL
49127; \V. van der Vecht. Mathenesser-
weg 111 b tel, 30765; J. A. M. Vuylste-
ke. Sehiedamseweg 5, tel.
ter-Apotheek. Nieuwe Binnenweg lis,
tel. 34602.
LINKER MAASOEVER
Charloise Apotheek, Wolphaertsboeht
1D5. tel. 73496; B. H. Drielsma Oranje
boomstraat 85, tel. 70124; Dr. P. 3E.
Heederzk, MijnheereiUaan 15 b telefoon
71283- Dr. van Son s Tuindorp Apotheek
Groene Hilledijk 336, tel, 73260.
HJLLEGERSBERGSCHIEBROEK
Schiebroekse Apotheek Uitweg 13,
tel. 49100.
HOOGVLIET - PERNIS - TUINDORP
HEYPLAAT
Apotheek Hoogvliet. Oude Wal 62,
Hoogvliet tel. K, 1807-477, behalve van
zaterdagavond 18 uur tot zondagavond
24 uur wanneer is geopend: Apotheek
Heyplaat, Courzandseweg 49, Tuindorp
Heyplaat tel. 73241.
OVERSCHIE
Artsendienst. Dit weeketode word*
de artsendienst voor Kleinpolder Oost
waargenomen door dr. P. H. M. Bender,
Eskampstraat 15 a. tel. 83270. Voor
Kleinpolder West "zal dr. W. A, Ouds
hoorn. Prof, Bolklaan 8, tel. 44318
artsendienst waarnemen. 1
