Jile To
zijn
meer we
dan thuis
Tien Boy
«.ns-zalen vol
ongewoon kijkspul
Holland Festival
buiten Rotterdam
KLEURENFOTO'S
OVERMORGEN
KLAAR
PIETERS
FOTOCINE
Publiek kan op
'Sonsbeek 71'
experimenteren
met video
Viscouli maakt film
over liet leven van
bodewijk de Strenge
'METAMORFOSE VAN HET OBJECT' BIEDT SCHILDERIJEN VAN NIVEAU IN OVERZICHT VAN 60 JAAR KUNST
JAPANSE POP-THEATER COMMUNE'
HIER: OP ZOEK NAAR UTOPIA
Underground
Oud sprookje
Geweldige show
Vechten en liefde
door
lex
von Delden
'Boordmaat 15V£' (acrylverf met zand op linnen) door de Italiaan Domenico
Gnoli: geen voorwerp denkbaar dat niet meer bij de kunst te pas komen kaR.
daar niet tpe komt? En daarmee is
de filosofische opzet van de ten
toonstelling afdoende gerechtvaar
digd. De catalogus liegt er evenmin
om: een aantal gedegen en „moei
lijke" artikelen die het thema van-
uit verschillende gezichtspunten
analyseren.
De tentoonstelling geeft een uit
voerig overzicht maar vertoont een
voorkeur voor het surrealisme, wat
niet verwonderlijk is voor een on
derneming die van origine voorna
melijk Belgisch is. Ook Dada krijgt
(ADVERTENTIES)
uitgezonderd nabestellingen
eersié;V;: swindenstr.13
ruimschoots aandacht zodat er am
pel gelegenheid is om zich te reali
seren dat een groter verschil tussen
de rol van het objekt bij het sur
realisme en bij Dada nauwelijks
denkbaar is: in het eerste geval ge
schilderde drager van een per defi
nitie niet precies te benoemen ge
voel, en bij Dada de agressieve pre
sentatie van het toen per definitie
niet in.de kunst thuishorende ob
jekt zélf,
De tentoonstelling overziende
kan men vaststellen dat er geen
voorwerp denkbaar is dat- oid
meer bij de kunst tc paa komen
kan. 'Evenmin is er een grens aan
de functie. De oude academie zou
er vreemd van opkijken. Het voor
werp om toegeëigend le worden,
om mee te choqueren, om verfraaid
te worden, om mee te betoveren, <J'
de laatste consequentie om al
leen maar gezien te worden, zonder
commentaar.
„Metamorfose van het object" 's
een ongewone tentoonstelling, on
gewoon door liet grote aantal schil
derijen van niveau en ongewoon
door de aanpak. Beide facetten,bid
den 'de mogelijkheid van een inte
ressant tentoonsteilingsbezoek.
(Tot 15 augustus)
(Van onze kunstredactie)
ARNHEM, zaterdag -—Op de ex
positie Sonsbeek 71" te Arnhem kan
het publiek van morgen tot en met
zaterdag elke dag tussen half elf en
negen uur meespelen, in de daar in
gerichte video-studio. De in Amster
dam wonende Engelse filmer Joe Pa-
tiniott experimenteert daar met tv-
camera's en video, cl.i. bcetd-bandap-
paratuur. Sonsbeek-bezoekers kun
nen daar ook zelf met (kleuren) ca
mera's werken.
In een andere werkruimte wordt
oen ex tra-dimensie aan het tv-me-
diura gegeven door aan de vertoning
van viden-banden geuren toe lo voe
gen (bijpassende naam: „Smelly Tel
ly"), In een dei-de werkruimte kan
liet publiek discussiëren met Pati-
nioli, niet rechtstreeks, maar ook
weer via het vidcomedium.
Dagelijks worden er tussen 12.30
en 13.30 video-films gemaakt, die
dan later op de dag zullen worden
vertoond.
NEW YORK, zaterdag. Filmregis
seur Luohlno Visconti (van (JDe
verdoemden" en „Dood in Venetië")
gaat een film maken over Lodewijk
II van Beieren, bijgenaamd De
Strenge: Deze koning, die leefde van
1228 lot 1294, liet u.a. zijn gemalin
Maria van Brabant uit jaloersheid
terechtstellen.
De film gaat „Alles is maar speel
goed" heten en wordt geproduceerd
door Robert Gordon Edwards, de
zelfdeman van „Dood in Venetië".
Visconti werkt op dit ogcnbl k in
Rome aan het scenario mei Enrico
Medioli, met wie hg ook samenwerk
te aan „De Verdoemden". Visconti
heeft contracten afgesloten met
Romy Schneider en Helmut Berger.
Deze laatste speelt dc rol van de
„strenge" koning.
De Kid Brothers hebben nu vijf
stukken op hun repertoire staan. Ze
hebben zes maanden in New York
gespeeld, ze zijn opgetreden in
Rome, Brussel, Müncnen en Alge
rije. Midden augustus gaan ze naar
hun land terug en in het najaar ho
pen ze Amsterdam opnieuw aan tc
doen, omdat Nederlanders goed
x-eageren, zeggen ze beleefd. Daar
na staan Israël, Griekenland en De
nemarken op het programma.
In het buitenland hebben ze suc
ces, op éigen bodem worden ze ver
guisd. „Onze show is verschillend
van het echte Japanse theater,"
verklaart Higashi, „In Japan zijn ze
'bang dat het publiek deel zal gaan
nemen aan de voorstelling, dat de
mensen te opgewonden raken, 6aan
vechten. Bij ons is boksen erg po
pulair
De Kid Brothers, die propageren
dat het goed is af en toe eens bui
ten je land op le treden, draaien
zelf de zaken om. Ze zijn meer weg
dan thuis. „We houden niet van
onze ouders. We willen weg uit hel
gezin. Dat is te traditioneel. ïn ons
land verlaten veel jongeren hun
ouders. Iemand bij ons heeft eens
een boek geschreven met ais titel
„Ga weg van huis". Hij is er rijk
aan geworden."
Bij de surrealisten op de zamer-
tentoonstelling in Museum Boy
mans-Van Beuningen domineert
de Belg René Magritte met 'De
treden van de zomer'.
door ADA VAN BENTHEM JUTTING
Op de stoep van het gebouw Felix Meritis, waar Amsterdams
Shaffy-theater is gevestigd, zit een Japanse jongen, het hoofd in de
handen, somber van achter zijn verwarde haren voor zich uit te sta
ren. Met ontbloot bovenlijf Amsterdam is al in de hondsdagen
ribfluwelen broek en judoslippers blijft hij zitten, niet op- of om
kijkend als'er iemand langs hem heen naar binnen gaat.
Hetis Yutaka Higashi (26), lei
der van de Tokyo Kid Brothers,
een Japanse toneelcommune die'
door de moeder van het avant-gar
de-toneel, „La Mama" Ellen Ste-
wai-t in New York gezien en be
wonderd de trotse toevoeging
„La Mama Tokyo" mag voeren.
Ik heb een afspraak voor een ge
sprek met een aantal mensen van
de groep en merk dat ook onder
jonge Japanners leiderschap nog
steeds gelijk is aan macht. Ik zit
met de anderen op de af gesproken
tijd in het theater, Higashi zit nog
op de stoep, maar alle inleidende
en oriënterende vragen die ik stel
worden afgewimpeld met een: „Wij
mogen niets zeggen. We moeten op
Higashi wachten." Hij laat zich
bidden: twee meisjes uit de groep
gaan na elkaar naar hem toe om
hem te zeggen dat hij moet komen.
Tenslotte verschijnt hij, haar ge
kamd, overhemd aan.
De leden van de groep hebben
verschillende opleidingen achter de
rug. Sommigen hebben gestudeerd,
anderen komen van kantoor, er is
een bokser bij, er komen een paar
mensen van gevestigde toneelgroe
pen, één heeft een toneélschoolop-
ïeiding. In leeftijd variëren ze van
twintig tot 26 jaar, vertellen ze na
enig nadenken. Sommigen lijken
ouder, anderen veel jonger.
Hij is alleen het Japans machtig.
Alle vragen dié ik hem in het En
gels stel beantwoox-dt hij met een
„lachend uitgesproken „yes".
Het wordt een wat moeizame
conversatie, gevoerd met hulp van
een tolk en via één van de leden
van de groep die Engels spreekt op
zijn Japans,
Vast komt te staan dat de Kid
Brothers een Japanse underground-
groep vormen, die twee en een half
jaar geleden is opgericht. Er zijn
zestien "spelers, twee rekwisieien-
aandragers, volgens oude traditie
geheel in het zwart, en eén stuk of
zeven anderen actief bij de voor
stelling betrokken. Met de aanhang
schijnt de groep als „Tokyo Kid
Travellers" tenminste veertig en
ten hoogste zeventig mensen te tel
len. Het precieze aantal wordt niet
duidelijk.
De Tokyo Kid Brothers geven tot
1 augustus in het Shaffy-theater
elke avond, behalve maandag,
voorstellingen van „Nspso-sulo-mi-
Hakkehden" (Het verhaal van de
acht honden), ïn de regie van Higashi
en begeleid door hun eigen pop-groep.
„The story of eight dogs", zoais het
stuk wordt aangekondigd/is een
oud Japans sprookje, bewerkt door
Higashi en later door Improvisaties
veranderd. Het speelt zich af tegen
een achtergrond van hoge scher
men met oude Japanse voorstellin
gen. Het middendoek is een tradi
tionele afbeelding van een sccne uit
het Kabulci-theater, een oude to
neelvorm in Japan. (Kabuki: ka is
zingen, bu is dansen, lei is acteren.)
Het middelste scherm symboliseert
de chaos van deze wereld, de zij
kanten staan voor het verhevene,
voor dat, wat „ver van deze we
reld" is.
De voorstelling heeft als basis,
vertelt Higashi, teleurstelling over
en wantrouwen jegens deze wereld.
Wat wij doen staat zeer dicht bij
ons eigen loven, zeer dicht bij onze
generatie, want die verloor de
kunst, om te leven en te geloven.
Ze verloor vrienden en de kunst om
iets met passie te doen."
Een tekst uit het stuk zegt het
duidelijk: „Ik ben ongelukkig om
dat ik nergens in geïnteresseerd
ben. Maar als ik mijn ogen sluit,
dan ben ik gelukkig." En verderop:
„Ik ben Japanner. Ik wil jong zijn,
maar ik kan niet. Ik wil geloven,
maar ik kan niet. Ik wil sterven,
maar ik kan niet. Hoe is uw leven,
zeg het me, please."
Het klinkt wat zwaar-op-de-hand
allemaal, maar het geheel is een
geweldige show. Fascinerend door
zijn mengeling van oud-Japans en
modern-Westers, door de vaart en
Leden van da Japanse toneelcommune Tokyo Kid ters. Midden voor Yutaka Higashi, de leider.
beweging, de soepelheid waarmee.
hij wordt gebracht. Het doet nog
het meest denken aan „Hair", maar
dan veel universeler en meer uit
het hart. Alleen het slot is ér
helemaal' van afgeweken, als dc
spelers het publiek uitnodigen mee
te dansen. De tekst is voor een
gx-oot deel Japans, maar door het
invoegen van verklaringen in het
Engels, is het geheel toch voldoen
de duidelijk. Wie goed oplet vangt
zelfs hier on daar Nederlandse
schuttingwoorden op.
„The story of eight dogs" is het
verhaal van acht mensen die willen
reizen en elkaar ontmoeten. Ze ver
tegenwoordigen verschillende ge-
voelcns, zoals liefdadigheid, teder
heid. vertrouwen, vriendschap. Ze
worden ahen gekenmerkt door het
zelfde „teken"': een hond. Degcen
die- de bond speelt is ook werkelijk
een hond. Hij jankt erbarmelijk en
rent de hele avond, op handen en
voeten, met een zware halsband
om, de vingers realistisch ge
klauwd, over het toneel. Tenslotte
worden de acht karakters tot één
geheel verbonden als ze op zoek
gaan naar'. Utopia.
Het is een oud verhaal, in moder
ne taal overgezet. Een oude manier
van toneelspelen, aangepast aan
deze lijd.- Traditionele kimono's
maar ook spijkerbroeken. Japanse
muziek, maar ook westerse pop.
Wreedheid, maar ook lieflijkheid.
Waaiers en parasols, zwaarden en
dolken.
Higashi: „We beelden menselijke
moeilijkheden uit, zoals vechten en
liefde. Onze generatie in Japan on
dergaat een sterke westerse in
vloed. Wij zoeken naar de oor
sprong. De mensen in het verhaal,
wij, willen uit de chaos van deze
wereld ontsnappen. Wij willen ons
zelf terugvinden, wij willen rust
brengen."
Dat Rotterdam onlangs be
zwaren tegen zijn plaats en rol
ïn liet Holland Festival heeft
geuit, was niet verrassend. Ook
in het verleden bleek de Maas
stad met lang niet alles van de
gang van zaken gelukkig. Als
men louter en alleen op cijfers
afgaat, lijkt het ook niet onlo
gisch dat Rotterdam zich achter
gesteld voelt hij Amsterdam en
Den Haag, Want tegenover de 73
manifestaties in de hoofdstad en
39 programma's in Den Haag,
staan slechts 18 in Rotterdam,
Zo eenvoudig liggen dc zaken
echter niet. Er is bijvoorbeeld
ook nog zo iets als de verre van
onbelangrijke vraag Avaar het
geld voor al die Fcslivalconcer-
ten en -voorstellingen vandaan
moet komen. Tot nu toe subsi
dieerden de gemeenten Amster
dam en Don Haag het Festival
elk met ongeveer ƒ250.000,
Avaartegenovcr de gemeente
Rotterdam cén ton bijdroeg.
Over dat financrUe aandeel en
Avat daarvoor aan culturele eve
nementen te verkrijgen is, valt
natuurlijk te praten» Ett dat gaat
binnenkort dan ook gebeuren.
Maar ook daarmee zullen de
problemen niet Avorden opgelost.
Want Rotterdam stelt zaken van
ingrijpender aard aan de orde,
Avaarvan de belangrijkste deze
vraag is: kan het Festival niet
vroeger plaatsvinden, te begin
nen op Koninginnedag, 30 april
dus. Kennelijk meent men in de
Maasstad dat de zomermaanden
Avaafin voor velen dc vakanties
vallou, voor een Festival een on
gunstige periode vormen.
Maar zelfs indien dat inder
daad Avaar mocht zijn, dan
doemt toch direct een nieuw
vraagstuk op. Het is immers een
onmiskenbaar feit dat onze or
kesten, toneelgezelschappen,
balletgroepen en opera-instellïn-
gen In mei en vaak nog in juni
met hun seizoen bezig zijn,
SchouAVburgen en concertzalen
zijn in die tijd derhalve nog in
gchruik en liet is niet in ie zien
hoe daar dan een in eind april
beginnend Holland Festival
plaats zou kunnen vinden, laat
staan dat ruimte gevonden kan
Avorden voor de voorbereidende
repetities (lie immers nóg vroe
ger zouden moeten starten.
Wat Rotterdam terzake aan
snijdt, is dan ook een probleem
dat zo diep in ons hele culturele
patroon ingrijpt dat het de com
petenties en macht A'an het Hol
land Festival ver te boven gaat.
Men mag bovendien niet blind
zijn voor de toeristische aspec-
door JAAP BOLTEN
ten van het Festival dat juist in
juni en juli voor buitenlandse
bezoekers attracties kan opleve
ren.
Ik kan mij voorstellen dat dit
laatste argument nauwelijks telt
voor Rotterdam, omdat het
vooral Amsterdam eit (in gerin
ger mate) Den Haag zijn die
vreemdelingen trekken. Rotter-
iaw mikt kennelijk op eigen
burgerij en dat is ziju goed
recht. Maar of het Holland Fes
tival in dezelfde richting moet
denken, Is op zijn minst twijfel
achtig.
Het verwijt dat dc program*
n' van het Holland Festival tc
'dig op Amsterdam en een
-:'dams publiek zijn gericht,
en in in moeilijk te A'olgcn.
j Rotterdam van het Fcstl-
,ièér een publiek wervende
functie venvacht dan een cultu
rele manifestatie vnn onallc*
daagse aard. Rotterdam Rjkt in
derdaad in die richting te den
ken, Daarop wijst bijvoorbeeld
de reeds kenbaar gemaakte
wens om meer populaire mani
festaties (met behoud van de
kwaliteit) te organiseren.
Mocht Rotterdam inderdaad
die laatst genoemde weg willen
inslaan, dan vraagt men zich al
of daarvoor nog we! een band
met dit Festival nodig is. Want
op basis A'an een zo gekozen uit
gangspunt begeeft men zicli op
een terrein dat Rotterdam reeds
tot ecu manifestatie al» het rede
lijk geslaagd gebleken Knaakfcs-
tival heeft gebracht. Het lUkt er
veel op dat de MaasstadAvaar dc
belangstelling voor toneel en con
certen in het gewone seizoen toch
al duidelijk is teruggelopen, min
der gebaat is mei een voortgezette
deelname aan het Holland Festi
val dan met de uitbouw van liet al
jiositicf gebleken initiatief der
Knaak festivals. Alleen om chau
vinistische redenen partner in
een Holland Festival tc blijven
dat 111 Rotterdam duidelijk niet
aanslaat, zou bijzonder Irreëel zijn.
In Rotterdams Museum Boy
mans-Van Beuningen heeft
men zo'n tien zalen volgedragen
met Kunstvoorwerpen uit de
periode 19101970: zestig jaar
kunst waarvan het onderwerp
het .objekt' is, zestig jaar kunst
die onder de wel zeer algemene
noemer van „Metamorfose van
het object" is samengebracht.
De expositie, die in een zestal
Europese musea wordt getoond,
is een kijkspul van de eerste or
de geworden.
Uit de genoemde periode valt
kwalitatief een aardige selectie te
maken, vooral met een zo rekbaar
thema. De bedoeling van de ten
toonstelling is om aan te tonen hoe
in de loop van de twintigste eeuw
het object als onderwerp in de
kunst aan veranderende visies on
derhevig is geAveest. Dit laatste
vooral is de reden dat men zich
niet hoeft te vervelen. Met stijgen
de verbazing wordt men gewaar
hoeveel verschillende Avereldbe-
schouwingen in de betrekkelijk
kórte tijd van zestig jaar zijn „af
gewerkt". De metamorfose van het
objekt blijkt een graadmeter te
zijn voor de gedaanteverwisseling
\'an het wereldbeeld.
Hoe komt een kunsten aai- er toe,
de dingen zoals wij die „van ge
zicht" kennen te vervoi-men, hun
gedaante te breken en ons mei de
stukken te laten zitten. Met meer
recht kan men, de absui'dheid van
het leven beseffend, zich afvragen:'
hoe is het nog mogelijk dal iemand