Kerk moet
zich met
politiek bemoeien'
K^rf
Ik
Honecker kijkt niet op
een loodje meer of minder
Welvaart slecht
verdeeld in
huidig Indonesië
Bericht van
VriiMM
BOLS
TAVERNE
CREPERIE
R. Wijkstra:
Sociaal en
economisch
geweld ook
aanpakken
Voor de groep
Felle reacties
Subtiel
Lees naast uw Mllrii Nederland
Surinaamse
minister
nu ook
in de
Rozengracht 106
M ON 01 AL-REIZEN
Wereldfirma's
Ongeschikt
AAR'MENEt
ME\
Schouwburg
Ariër V
Ariër IV
Kolonisering
Generaals
pagina 4 - donderdag 16 september 1971
Het aanstaande weekeinde be
gint de Vredesweek, een initia
tief van het Interkerkelijk Vre
desberaad. Tijdens deze week
zullen op discussieavonden ver
schillende aspecten van het vre
desvraagstuk uit een kerkelijk
gezichtspunt aan de orde ge
steld worden.'Allerlei actiegroe
pen als het Angola-comité, Am
nesty International en Aktie
X-Y krijgen de gelegenheid hun
activiteiten en moeilijkheden in
het daglicht te brengen. Kortom,
politieke .problemen en politieke
acties door de kerk naar voren
gebracht en gestimuleerd, zoals
ook het kortgeleden mislukte
Kosmokomplot. Er is veel kri
tiek gerezen tegen de opzet
hiervan en überhaupt tegen het
feit dat kerkelijke organisaties
zich inlaten met politiek.
De heren R. Wijkstra cn L. J,
Hogcnbrüik, beiden lid van de Itaad
voor de zaken van overheid cn
samenleving, een adviesorgaan van
de Generale Synode van de Neder
landse hervormde kerk, zetten zich
af tegen deze kritiek.
„Een chris&en heeft op grond van
de bijbel de opdracht de aarde te
bewaren en te onderhouden", zegt
de beer Wijkstra, die in hel dage
lijks leven directeur is van de
Centrale Verzekeringsbank, „Dat
betekent dat je je móet inlaten met
de inrichting van onze samenleving.
Ik geloof niet dat hieraan binnen de
kerk getornd wordt, Je kunt er na
tuurlijk over discussiëren hoever je
kunt gaan bij het innemen van een
standpunt."
'Hogonbrink, theologisch docto
randus en één van de drie bezoldig
de leden van de adviesraad: „De
christelijke ethiek zoals die uit de
bijbel naar voren komt is altijd uit
gelegd als alleen van belang voor
het individu. Nu is men tot de con
clusie gekomen dat die ethiek even
zeer geldt voor de groep en dat een
groep meer is dan een optelsom van
een aantal individuen."
Waarom is het politick enga
gement van de kerken en kerke
lijke organisaties de laatste jaren
steeds «neer in duscussic?
„Vroeger bemoeide de kerk zich
hier niet mee," zegt Wijkstra. „Voor
de oorlog beperkte men zich tot het
individu en diens relatie lot God.
Het was toen helemaal de piëteits-
gedachte van lofprijzing cn aanbid
ding. Pas later zijn do kerken zich
gaan. realiseren clat de geboden in
de bijbel een praktische uitwerking
behoeven, dat die geboden een op
dracht inhouden. Daarom zijn sinas
de oorlog tientallen uitspraken ge
daan op politiek en maatschappelijk
terrein. Wij kunnen natuurlijk geen
oplossingen geven, maar wel een
standpunt bepalen."
Waarom geen oplossingen?
Wijkstra: „Omdat wij daar dc
middelen niet voor hebben en dc
door Roy Buijze
deskundigheid missen. Wij kunnen
wel vanuit een zuivere invalshoek
zeggen hoe het uiteindelijk zou
moeten zijn. Het is dan aan de poli
tici en aan de deskundigen om uit
te maken in hoeverre dat haalbaar
r Maakt dat uw steilingname niet
erg vrijblijvend?
„Vrijblijvend? Nou nee. Mis
schien ook wel. Daarom verschool
ik mij ook een beetje achter dat ge
brek aan deskundigheid. "Wij zijn
natuurlijk nog niet tot de slotsom
gekomen hoever wij kunnen gaan.
Daarover wordt nog gediscussieerd.
Sommige uitspraken .gaan heel ver
en snijden ook wel in eigen vlees.
Ik vind dat niet vrijblijvend. Zo
hebben wij en paar jaar. geleden
ccn zeer scherpe uitspraak gedaan
over het bezit van kernwapens. Dat
was moeilijk. Maar die dingen zijn
er nu eenmaal cn dan kun je daar
niet aan voorbijgaan. Maar zo'n uit
spraak sluit natuurlijk op weerstan
den ook bij jc eigen parochieleden."
Hogen brink: „Een duidelijker
voorbeeld is misschien het besluit
om twee procent van de opbrengst
van kerkeollcetcs en dergelijke, van
de diakonale opbrengst, te bestem
men voor verzetsbewegingen in bij
voorbeeld zuidelijke Afrika. Zo'n
besluit roept felle reacties op. Er
zijn onmiddellijk lidmaten die hun
giften intrekken. En dc financiële
positie van veel parochies is weinig
florissant.1'
Wijkstra: ..Toch mag dat je
niet van zo'n besluit weerhouden.
Wij waren zeer gelukkig met de be
slissing van de Wereldraad van
Kerken tot tweemaal toe 200.000
dollar te schenken aan verzetsbewe
gingen in het kader van zijn antl-
rac isme-pro gramma. Dat heeft de
kerken veel meer gekost dan die
twee giften, maar zodra je tot de
slotsom komt dat je dit besluit moet
nemen, dat het gerechtvaardigd is
dan kun je niet meer terug."
Het is opvallend dat een stei
lingname van de kerken en ker
kelijke organisaties zo vaak
„links" uitvalt, Hebt u daar een
verklaring voor?
Wijkstra: „Ik denk dat het komt
doordat de bijbel zo'n radicaal boek
is. Als jc de ethiek uit de bijbel gaat
vertalen voor gewoon dagelijks ge
bruik dan kom je tot radicale zaken.
En als je jc gaat bezighouden met het
vredeswerk dan kom je tot ver
gaande conclusies. Mag ik het eens
heel populair zeggen? Ik geloof dat
rechts denken egoïstisch denken is.
Als je links denkt moet je bereid
zijn offers te brengen, moet jc be
reid zijn in je eigen vlees te snijden
cn dat is soms moeilijk."
„Wij hebben tot dusver de vrede
kunnen bewaren door ons sterk te
(ADVERTENT! E)
Wr
He! ia september. Het eerste parlemen-
laire bezuinlglngsselsoen van het kabi-
ncl-Biesheuvel begint. En vrijwel tegelijk
Is Vrij Nederland aan een nieuwe jaar
gang begonnen: een links en kritisch
weekblad, van plan om aan de hand van
zoveel mogelijk leiten alle ontwikkelin
gen le volgen.
Vrij Nederland bleel buiten de fusies en
concentraties in de wereld van de pers;
met zijn ruim 100.000 abonnees en ko
pers staat het er alleen voor.
Vrij Nederland, voor mensen die meer
willen weten. Met korte grappen, maar
ook (soms lange) stukken voor mensen
die nog kunnen en willen lezen. Vrij
Nederland is niet altijd objectief, het is
soms hinderlijk links of erg betweterig
Maar zells dan blijven de feiten, dc
achtergronden, de informatie.
DU Is een goed bericht van Vrij Neder
land. Doe mee: zendt doze week ook
een bericht aan Vrij Nederland.
H Noteer mij m i v. 15 oktober als *war-
Uialaöonnee op Vri| Nederland Als mijn
aanmelding uiterlijk maandag 20 septem
ber in uwibczn is ontvang ik de nummers
tot 15 JKtober gratis en betaal (f 1000)
na ontvangst van uw skseptgitokaart.
Tevens ontvang ik als welkomgescherik
het boekje .GEKNIPT VOOR U' (een
selectie uit de gelijknamige VN-rubrleK;
een doorsnee van het Nederlandse volks
karakter in bizarre en vrolijke uitingen
uit de dag- en weekbladen).
j Stutirt u mij vrijblijvend hen achter
eenvolgende nummers van Vrij Neder-
larto. Voor dit proefabonnement betaal I
ik (I 6 00) na, ontvangst van uw aksept-
Abonnemenispnjzon per jaar f'10,—half- j
jaar f 20—'kwartaal f 10
Plaats
Glronr.
Hoe ziet Oost-Duitsland het ak
koord ovet Berlijn? Als verster
king van onze volkenrechtelijke
positie, antwoordde partijleider
Honecker daags na de onderteke
ning.
Nog voor het partijblad Neues
Deutschland zijn interview kon
afdrukken herhaalden de DDR-ra-
dia en de bedrijfsomrocpcn elk
uur de belangrijkste passages.
Daarop volgde dc hele Oostduïtse
pers mei de integrale tekst en nog
een. dag later zag je in Leipzig
pasgeverfde borden hangen: „Het
vierzijdig verdrag over West-Ber-
lijn Is winst voor alle», want de
vrede wint erbij" en „Vierzijdig
verdrag over YVest-Berlijn: Sueces
voor de vredespolitiek van USSR
en DDR."
Sommige dingen doen zc daar
werkelijk efficient.
Voor de eerste maal hebben de
westelijke drie zich volkenrechte
lijk verbindend geuit over de
DDR als soevereine staat, over
haar grenzen en haar betrekkin
gen tot de Bondsrepubliek, aldus
Honecker, „De volkenrechtelijke
positie van de Duitse Democrati
sche Republiek is- daanucc onge
twijfeld verder versterkt".
Mogelijk. Maar waarom ligt
West-Berlijn niet langer „op
grondgebied van de DDR?" Hoe
komen de westelijke drie aan
„rechten" in West-Berlijn? Wat
bemoeit de Sowjet-Unic zich met
het doorgangsver keer, dat toch In
1955 geheel aan de DDR was over
gedragen? Waarom blijven de
Westduitse instanties Lu Berlijn?
Waarom noemt dit akkoord Oost-
Berlijn een „hoofdstad der DDR?"
Zoiets vraagt de man van Neues
Deutschland natuurlijk niet. Wel
licht spookt echter sommige par
tijleden iets dergelijks door het
hoofd. Daarop kan duiden wat hij
wèl vraagt: Bevat het akkoord te
gemoetkomingen van onze kant?
door mr J. C. F. Ble*2
Zoiang het om de vrede gaat,
antwoordt Honecker dan onge
veer, zijn wij nooit te beroerd
voor een tegemoetkoming. Als
men onze rechten maar ontziet.
Hij verwijst naar het verzegelen
van het verkeer naar Berlijn en
zegt grootmoedig „op een loodje
meer of minder komt het ons niet
aan."
Dit wordt dus de partijlijn. Mo
gelijk heeft de Sowjct-Ume pijn
lijke concessies gedaan op onze
rug Oostduitse functionarissen
spreken dit tenminste niet akticf
tegen maar 'dat is dan te recht
vaardigen met liet grote doel: De
erkenning. Als loon voor ons goe
de gedrag krijgen we die metter-
lijd. En laat niemand morren „on
der Ulbricht was zoiets niet ge
beurd", want Ulbricht heeft vanaf
zijn zijspoor al instemming be
toont.
Het moet niet moeilijk zijn deze
zienswijze te doen aanvaarden.
Voor zover dc bevolking iets te
zeggen heeft verwelkomt ze dit
akkoord, zoals alles wat het leven
dragelijker zou kunnen maken. De
partij is gedrild in trouw aan
Moskou, En mogelijk zit in wat
Honecker zegt een kern van waar
heid.
Met alle denkbare variaties cn
onzekerheden van zowel intern
Duitse als wereldpolitieke con
junctuur kan men namelijk wel
een scenario voorzien. In grote
trekken ziet ook Bonn liet zo: Het
aanvullende bezoek- en verkeers-
verdrag komt er zeker. Daarna
komt als volgende stap een alge-
meen „volkenrechtelijk werk
zaam" verdrag aan de orde.
Zoals door Willy Brandt vorig
jaar in Kassei voorgesteld moet
dit verdrag de verhouding lussen
Bondsrepubliek en DDR normali
seren eu uitmonden in opname
van beide Duitse staten in de Ver
enigde Naties, Dit zou een eindre
sultaat moeten zijn, maar nu al
hoor je stemmen in Bonn dat de
aanvrage van het lidmaatschap
mogelijk parallel in de loop van
volgend jaar isi beweging kan
worden gezet.
Eenmaal in de VN wordt de er
kenning van de DDR door derde
landen een bilaterale zaak. Bonn
zal daar dan geen bezwaar meer
tegen maken. Dan volgt waar
schijnlijk een „crkcnningsgolf".
Want het argument „te vroeg er
kennen doorkruist de ontspan-
ïiingspolitiek" geldt dan niet
meer.
De Bondsrepubliek zelf zal de
DDR niet „als buitenland" erken
nen. Maar de andere NATO-sta-
ten? Stellig zal hun houding mede
afhangen van hoe het nu verder
gaat in Europa, met dc conferentie
over Europese veiligheid, met de
gesprekken over wederzijdse
evenwichtige trocpenvermlnde-
riug. We rekenen in jaren.
Toch is moeilijk voor tc stellen
dat met name Frankrijk, Dene
marken en Noorwegen lang bereid
blijven in niet-erkenning te vol
harden ais de NATO in dc min
derheid is geraakt. Een toekomstig
dilemma is denkbaar: Of geza
menlijk over stag met Bonn in
een uitzonderingspositie of uit
een getrokken door afbrokkelende
solidariteit. Dat laatste lijkt een
onmogelijke positie.
Dit inoet ook zijn doorgedron
gen tot Oost-Berlijn, Wat komen
een loodje meer. een jaartje lan
ger er op aan? De kans lijkt mij
niet uitgesloten dal achteraf en op
lange termijn de DDR van alle
belrokkcn partijen relatief het
meest bij dit akkoord zal blijken
te hebben gewonnen.
bewapen. Door te speculeren op de
afschrikking daarvan. Maar ik ge
loof dat je in een andere richting
moet denken. En dan kun je geweld
wel afkeuren, maar je bent er niet
als je je dan beperkt tot fysiek ge
weld. Er is een hoop ander geweld,
structureel geweld. Dat ié mis
schien een subtiele benadering.
Maar ik heb wel eens gezegd, dat
dc contra-revolutie vooraf gaat aan
de revolutie. Het fysieke geweld
wprdt uitgelokt door het struclu-
rèe! geweld, door de ongelijke
machtsposities, politiek, sociaal en
economisch. Dat betekent dat als jc
de dreiging van oorlogsgeweld wilt
wegnemen, je eerst het sociaal en
economisch geweld moet aanpak-
ken."
U zegt dat u blij was met de
giften van de Wereldraad van
Kerken aan verzetsorganisaties
van onderdrukte minderheden.
In de bijbel staat een mooie uit
spraak over de linkerwang toe
keren als je op de rechter gesla
gen word. Maar met deze giften
steunt u verzetsorganisaties die
geweld met geweld vergelden. Le
vert dat voor u geen conflict op?
Wijkstra: „Ja, dat is een moeilijk
probleem. Maar er is ook nog zoiets
als gerechtigheid. Wanneer je in en
bepaalde situatie gedwongen wordt
ais uiterste middel naar geweld te
grijpen, dan geloof ik dat de ge
rechtigheid uitgaat boven het af
keuren van geweld. Tijdens de oor
log hadden wij in het verzet ook
niet zoveel moeite het geweld te ac
cepteren. Dat leek ons toen een vol
komen gerechtvaardigde zaak. Ech
te vrede steunt op gerechtigheid.
Daarom zul je als jc werkelijk naar
vrede streeft eerst dat structurele
geweld moeten uitbannen voor je
categorisch alle fysiek geweid af
keurt. Maar het is een moeilijk pro
bleem, dat ben ik met u eens.'
Hogen brink: „Je kunt die uit
spraak over die wangen ook anders
uitleggen. De meest normale reactie
als je op je wang geslagen wordt, is
terugslaan. Als nu gezegd wordt je
andere wang toe te keren, hoef je
dat niet letterlijk op tc vatten, je
kunt het ook breder uitleggen als
het zoeken naar een ander aanpak
om dat slaan te voorkomen."
De winstovermakingen die re
gelmatig bleven stijgen, namen na
het op gang komen van de pro-
duktic van aluinaarde (in Suri
name) zo sterk toe, dat reeds in
196" de buitenlandse particuliere
investeringen en de toegenomen
ontwikkelingshulp werd overtrof
fen. Dit verschil was in 1989 reeds
opgelopen tot bijna 40 miljoen
{80 miljoen gulden), hetgeen
neerkomt op meer dan 10% van
het bruto nationaal inkomen van
1968.
Aangezien dc wlnstovermaking
achter de produktie, welke nog zal
toenemen, aanloopt, zal het ver
schil tussen de vsinstovcrmakiu-
gen naar hel buitenland cn het
totaal van particuliere investe
ringen cn ontwikkelingshulp in
de komende jaren groter worden.
Drs H, E. Chin: Suriname,
ontwikkelingshulp en
economische samenwerking,
in Internationale
Spectator 8 sept.
Ulill'lili ffll ii PI' 'Wl^i'üll'ili1;!"!1 lill'lülllil'ilttllll'iill 'lillUM.!!!) 'iMiiiiriMiilllii PILSH Wd^islit^lI^L!ll^illi-ilUial:ll^l^|1||al^^1U:!lil^ii6^,lli|,^1)|||Ö^,^4^ai'^VI',,l!III!Glllll!Hl^^lll»illl6:l«Ll;|iBI!IMU18IlnM^Ul!!ilillIlli1^™l^lll:ll^1^ni•!l!m»lalKlBiil!l
'J-V.v1
De Japanners komen!
t
D.e Nederlanders zijn terug!
leve de Republiek!
Hoera vóór Soekarno!
r l, HiM Ui.'h' 1'V 1 M,lf 'lil 1 i! U LM II ill;
Weg met Soekarno!
Leve Soeharto!
(ADVERTENTIES)
Een keuze uit verschillende
hartige en zoele crêpes,
blinis en pan-cakes,
stuk voor stuk juweeltjes
van etenswaardigheid,
honderd soorten gedistilleerd
en twee soorten bier:
Heinckcn en Grolsch.
ZONNEVLUGJES
SNIPPERTRIPS
boekt U bij
AMSTERDAM DIEMEN - WÉESP
Degelijk* gtopond van 9.00-18,00 uvf
Ook i»l<r<l(g,
Een bezoek aan Indonesië is op liet ogenblik een indrukwekkende
en tegelijk droefstemrnende aangelegenheid. Het is onmogelijk niet
onder de indruk te komen van de vaart en de allure der economische
ontwikkeling voorzover die zich uit in gigantische gebouwen, com
merciële zelfverzekerdheid en financiële stabiliteit.
Met een geweldige ruk wordt In
donesië uit de 19e naar de 20ste
eeuw getrokken. Voor het eerst se
dert de tweede wereldoorlog wor
den nieuwe hulpbronnen aange
boord, terwij1 de oude die onder
Soekarno verstopt waren geraakt,
in snel tempo worden heropend.
Het verval van de steden, kenmer
kend voor dc latere Soekarno-pe-
riode, is beëindigd. De allesverlanv
mende inflatie, die aan het begin
van de jaren '60 duizenden procen
ten per jaar bedroeg, is met harde
economische en financiële maatre
gelen omgezet in een deflatie waar
in de prijzen van sommige, prod uk-
ten zelfs neiging tot daling verto
nen.
Djakarta wordt, ik heb het be
schreven, een wereldstad met een
centrum van internationale banken,
kantoorgebouwen en luxe-hotels,'
Het krijgt iets weg van Manila,
Tokio. Bangkok, Hongkong, Singa
pore die andere „boom towns"
van Azië.
Er heerst over het algemeen nog
een optimistische stemming, de gro
te verwachtingen van de eerste ja
ren na 1965 zijn niet geheel ver
dwenen en soms immers zelia
gerealiseerd. Ook de critici van het
militair-technocratisch bewind wor
den beïnvloed door de snelle eco-
mische groei, die nu 5 tot 7% van
het bruto nationaal produkt per
jaar bedraagt.
Maar deze indrukwekkende groei
heeft een droefstemrnende tegen-
kans, even zichtbaar als de indus-
triepaleizen waarin de wereldfirma's
zich vestigen. Het is de duide
lijk achterblijvende. ivelvaartsver
deling, het is de blijvende armoede
van de massa der bevolking, die op
zijn best enige druppels van de mil
joenenregen mag opvangen.
In zijn haast om de achterstand
van de afgelopen 25 of misschien
wel 50 jaar in te halen, is Indonesië
de weg van een ongebreideld kapi
talisme ingeslagen zoals dat in Eu
ropa nauwelijks meer le vinden is.
Economische groei kreeg absolute
voorrang. Buitenlandse firma's, ai
dan niet in samenwerking met In
donesische ondernemers, of samen
met de staat die dan weer door een
kleine groep profiteurs „vertegen
door Paul van 't Veer
fELUKKIG voor Amsterdam is
er nog een hoofdinspecteur van
politie, die zijn mening openlijk
durft te uiten. Vele ambtenaren
houden hun mond uit angst voor af
keuring door een psychiater (bewij
zen voorhanden). De Burgemeester
en vele ambtenaren van Amster
dam vergeten, dat zij er voor de be
volking zijn, en niet andersom.
Verleden jaar waren het de rel
letjes op de Dam, nu is het het
Vondelpark. Wat er verleden jaar
op de Dam gebeurd is, vond ik veel
erger en ondoordachter dan wat er
bij burgemeester Van Hall en
hoofdcommissaris v. d. Molen is ge
beurd, Deze heren zijn ontslagen,
maar nu gebeurt er niets.
Er wordt steeds geklaagd, dat
Amsterdam geld te kort komt, maar
er wordt hier gewoon met geld ge
smeten door mensen, die schijnbaar
niet voor hun taak geschikt zijn.
Regeren is vooruitzien en dat ont
breekt totaal in Amsterdam. Ik kan
nu begrijpen, waarom, het gemeen
tebestuur tegen een ombudsman is.
Amsterdam W. VAN DEN TOL
Altica
ALS
xX v»fii
Spslregets: Plaatsing bslekent geen
Instemming. Geen anonieme brieven.
.T« lange brieven mosten bekort wordtn.
bouwd, Breek die troep toch af,
of is dat ook monumentenzorg? Er
komt toch een Operagebouw op de
plaats van de oude RAI7 Schiet dan
op, want dit is een prachtgelegen-
heid om ons bekrompen Leidseplein
te vergroten, door langs America!n
over de gracht een brug naar de
Overtoom te bouwen.
Amsterdam E. MOON EN
gelooft zijn ogen mei! Hier
is een. Minister van Justitie,
die dc onvoorstelbare vlcrkerigheid
heeft om tv insinueren dat zijn
voorganger bij zijn beslissingen
beïnvloed zou zijn geweest door
zijn joodse afkomst en door het feit
dat hij de oorlog bewust heeft mee
gemaakt. We weten, sinds Beerman
in de Kamer handenwringend cn
met tranen-omfloerste stem de zaak
van de Drie van Breda bepleitte,
dat ook voor een Minister van Jus
titie veelal niets te dol is. maar we
mogen wel hopen dat ae huidige
bewindsman ons snel van zijn aan
wezigheid 2ai verlossen om zijn
schoolgeld te gaan terughalen.
Brussel Mr K. OOSSCHOT
XTET is mij opgevallen, dat de hui-
d.ige Minister van Justitie zich
als Ariër beschouwt. Bij de kabinets
formatie is echter niets 'gebleken, dat
de2e Minister een Hindostaan zou
zijn. In Paramaribo gaan nl. de HJn-
dostani naar hun Arische Tempels.
Amsterdam A. H. VEDER
functionaris werkzaam bij
het Nederlandse Gevangenis
wezen heb ik met diepe veront
waardiging kennis genomen van het
overlijden van negen bewaarders
van de gevangenis te Attica in de
staat New York als gevolg van. een
onverantwoordelijke beslissing van
de heer R. Oswald, directeur van
het Gevangeniswezen, gerugge-
steund door de heer N. Rockefeller,
gouverneur van de staat New York
en de heer R. Nixon, president van
de Verenigde Staten.
Terwijl toch voor een ieder dui
delijk moest zijn dat gewelddadig
ingrijpen het levon van de gegijzel
de ambtenaren op het spel deed
staan, werd deze beslissing toch ge
nomen. Ik kan het gevoel niet van
mij afzetten dat deze overheid te
lichtzinnig over het leven van amb
tenaren oordeelt.
Voor de overige slachtoffers die
gedetineerd waren betreur ik even
eens de ondernomen actie, die me
nig vraagteken doet opwerpen ten
aanzien van de zin en het bereikte
doel van dit optreden. Mijn medele
ven gaat uit naar de nabestaanden
van de slachtoffers van deze poli
tiek. Moge God hen bijstaan in het
grote verdriet.
Met mij zulten velen, werkzaam
btj het Gevangeniswezen, dergelijk
optreden afwijzen, Met een schrij
ven aan do ambassadeur van de VS
in Nederland heb ik deze gevoelens
vertolkt.
Amsterdam, K. DE GRAAFF
Adj. Directeur
Huis van Bewaring I
tc Amsterdam
woordigd" wordt, zijn de koplopers
van de groei en worden dus in de
watten gelegd. Binnenlandse onder
nemingen met onduidelijke belang
hebbenden op de achtergrond vol
gen. Om deze kern draaien de pro
fiteurs die percenten krijgen omdat
zij iets weten te „oeroes" (fiksen)
of omdat zij de vergunningen in
handen hebben. De enige maatregel
op sociaal gebied is daartegenover
die welke stakingen verbiedt!
Kortgeleden zei minister MaiJk,
ccn man met een zeer links verte
den, in een gesprek met Nederland
se journalisten: „Ik weet wei dat
hier het gevaar van economische
kolonisering dreigt, maar als onze
controle beter wordt, hoeven we
daarvoor toch niet al te bang le
zijn." Hij sprak in het bijzonder
over de beruchte Japanse houtcon-
cessie op Borneo, waar duizenden
hectaren bos in strii d met de con
cessievoorwaarden zijn gerooid. Be
tere controle? Maar ais deze soort
wilde exploitatie nu juist eens ge
beurt in samenwerking met dege
nen die voor naleving van de con
cessievoorwaarden moeten zorgen?
De technocraten van. Tamant Soe-
ropati, zoals zij genoemd worden
naar het plein in Djakarta waaraan
het planbureau Bappenas ligt, heb
ben in hun vijfjarenplanning be
wust voorrang gegeven aan econo
mische groei boven sociale ontwik
keling. Pas nu, na de verkiezingen,
begint een zekere discussie op gang
te komen of deze voorrang met wat
al te absoluutris gesteld en nu in
elk geval vervangen moet worden
door prioriteit voor welvaartssprei-
ding.
Het is de vraag of het daarvoor al
niet te laat is nu het politieke esta
blishment van. Indonesië al zo sterk
verbonden is met het hier gesigna
leerde ongebreidelde kapitalisme.
Het politieke establishment dat
is het leger, dat zijn „de generaals".
Maar wie „generaal" zegt, zegt ook
„sergeant", want het zijn in veel
gevallen juist de onderofficieren in
de desa die aan de basis van de
piramide de (voordelige) macht
uitoefenen.
Het regime van Soeharto wordt
wel omschreven als (zie boven) een
regime van „militairen en techno
craten". Dit is juist, want in het ka
binet zitten meer burgereconomen
dan militairen, de economische ont
wikkeling is geheel in handen van
economisch geschoolde burgers es
zo pas heeft Soeharto nog weer vier
nieuwe technocraten tot minister
benoemd. Maar daarbij moet niet
vergeten worden dat het de „gen*'
•raals" zijn die bepalen welke speel
ruimte de „technocraten" hebben.
Als die speelruimte nu tamelijk
groot is, dan is dit omdat de militai
ren de economische groei om aller
lei (niet in de laatste plaats: per*
soonlijke) motieven waarderen.
Op de belangrijkste posten zitten
geen burgers maar generaals. De
belangrijkste drie manmen-achter-
Soeharto zijn de leider van de Goj-
kar .(de „staatspartij" die na da
verkiezingen het parlement be
heerst) generaal-majoor Ali MoeS-
tcpo; het hoofd van de veiligheids*
zaken (politieke gevangenen!) lm*
tenant-generaal Soemitro; en de
commandant van de geheime dienst
generaal-majoor Soetopo Joewono.
Pas nd hen komen in volgorde van
invloed de burger-ministers Adam
Malik (Buit. Zaken), Soemitro (Han
del), Hamengkoe Boewono, de SUj*
tan van Djokja (Ec. Zaken) en d®
andere technocraten, van wie .er
merkwaardig genoeg ettelijk®
voortkomen uit de vroegere socia
listische partij van Sjahrir.
Generaals en technocraten zijn
het tot nog toe aardig eens. Maar m
de discussie over groei Of recht
vaardigheid liggen de kaarten mui-
der dmdelijk.