Combinatie begrafenissen Nelson en Wellington
Premier Wilson en
vier oud-premiers
slippendragers
Leven vol „grote
ogenblikken
Laatste tien
dagen
Sir Winston
regelde
zijn eigen
begrafenis
GiurcliiUs overlijden
in enkele minuten
wereldkundig
1
II
mmm
Vlaggen halfstok
voor Churchill
Door radio en televisie
IS
„Times breekt
traditie
99
Herdenking Cliurcliill
in Tweede Kamer
m
t
DE ROTTERDAMMER
Pagina. 4
MAANDAG 25 JANUARI 19(55
LONDEN Sir Winston Churchill krijgt zaterdag een staatsbegra
fenis, waarin alle delen worden gecombineerd van de uitvaart
diensten, die voor twee andere grote Britten werden gehouden lord
Nelson en de hertog van Wellingtdn. De laagte Britse staatsman, die
een staatsbegrafenis kreeg, was William Gladstone, nu 67 jaar geleden.
Het laatste eerbewijs van de Britse natie aan Churchill zal alles over
treffen in de geschiedenis van Groot-Britannië.
Het stoffelijk overschot zal drie
dagen opgebaard liggen in West
minster Hall bij het Lagerhuis,
waaraan Churchill zo verknocht
was. Monarchen en grote mili
tairen hebben daar ook opgebaard
gelegen. Tijdens deze drie dagen
zal het volk dat door sir Winston
Doodsklok
Deelneming
Geschiedenis
in oorlog en vrede werd geleid,
zijn laatste droeve afscheid nemen.
THEEMS
OUD-PREMIERS
PRESIDENTEN
(Van onze radio- en tv-redactie)
JJILVERSUM De telecommu
nicatie heeft gisteren een
grote rol gespeeld bij het over de
gehele wereld bekend maken van
het overlijden van sir Winston
Churchill. Men was op deze vroe
ge zondagmorgen aangewezen op
radio en televisie.
In Nederland vernam men om
9.45 uur, tien minuten nadat van
het sterfhuis uit het bericht was
gegeven, de eerste mededeling
daarvan via de beide radiozen
ders: de programma's werden
onderbroken voor een uitzending
van de radionieuwsdienst. Om
11 uur was ook de NTS-journaal-
dienst op het scherm.
PRINS BERNÜARD
Üf
-*.f> ,->;V-
-m r*
-
<v "X A* -
V.
t.
I
I
I
a
I
COMMENTAREN
ONAANGENAAM
Onovertroffen eerbewijs
in Britse historie
Op de kleine dodenakker bij de kerk van Sint Martimis te Bladon,
vlakbij het landgoed Blenheim waar hij werd geboren, zal Sir Winston
Churchill zijn laatste rustplaats vinden. Ook zijn ouders
liggen daar begraven.
sZZtifriïflW»Zden ?Zn'Jle} °^erlJaden van Air ™inston Churchiil verliet zijn dochter, de actrice
Sarah Churchill, de woning bij Hyde Park Gate samen mef Celia Sandys, een dochter van ex-minister
Duncan bandys en kleindochter van de overleden staatsman.
LONDEN De Times heejt een tra
ditie gebroken door het nieuws van het
overlijden van sir Winston Churchill op
zijn frontpagina te brengen. Zelfs een
vorst is nog nimmer op deze wijze door
het blad geëerd.
Het eerbiedwaardige blad, dat gewoon
lijk een grauwe massa kleine adver
tenties op zijn voorpagina plaatst,
heeft daar in zijn nummer van van
daag een foto van Churchill plus een
levensbeschrijving op staan.
De biografie staat onder de kop „De
grootste Engelsman van zijn tijd". De
advertenties zijn verwezen naar een
binnenpagina.
Times heeft nimmer een dergelijk eer
bewijs betoond. Zelfs de vorsten on
der wie sir Winston gediend heeft,
zijn bij hun dood niet op Times' voor
pagina versohenen.
By de dood van een koning komt het
blad met een voorpagina met een
rouwrand, waarbinnen precies als
altijd de advertenties staan.
LONDEN Heel de wereld
heeft sedert vrijdag 15 januari
meegeleefd met de familie
Churchill, nadat bekend was
geworden, dat de grote leider
uit de tweede wereldoorlog
1 heel ernstig ziek was.
"rijdag 15 jan. Lord Moran
deelt mede, dat zich bij sir
Winston na een kou een sto
ring in de bloedsomloop heeft
ontwikkeld en dat er een bloe-
.ding in de hersenen is opge
treden. Hij is in een diepe
slaap gedompeld.
Zaterdag 16 jan. Churchill is
wat zwakker geworden, maar
heeft rustig geslapen.
Zondag 17 jan. De pols van
sir Winston is wat onregelma
tiger geworden. De patiënt
heeft terrein verloren.
Maandag 18 jan. Churchill is
weer wat zwakker geworden.
Dinsdag 19 jan. —De zieke heeft
een zeer onrustige nacht ge
had, zo zelfs, dat Lord Moran
bij zijn ziekbed werd geroepen.
Woensdag 20 jan. De zwak
heid van de bloedsomloop is
duidelijker geworden.
Donderdag 21 jan. Er is geen
verandering opgetreden in de
toestand van de zieke.
Vrijdag 22 jan. Toestand van
Churchill is weer iets achteruit
gegaan.
Zaterdag 23 jan. De achter
uitgang in de toestand is weer
duidelijker geworden.
Zondag 24 jan. Om 8.35 uur
plaatselijke tijd maakt Lord
Moran bekend, dat sir Winston
Spencer Churchill om 8.05 uur
is overleden. -
(Vervolg van pag. 1)
Om vijf minuten over' half tien
gisterochtend kwam er een eind aan
de spanning, die ongeveer tien dagen
had geduurd. In een door lord Moran
ondertekende verklaring werd gezegd,
dat sir Winston kort na negenen in
zijn woning was ontslapen. En de
grote bourdon van de St. Pauls ka
thedraal, de Grote Tom genaamd,
kondigde eveneens het verscheiden
van deze grote zoon van Groot-Bri
tannië aan. Gewoonlijk wordt die
klok slechts geluid bij de dood van
een lid van het Britse vorstenhuis,
van de Lord Mayor van Londen, de
bisschop van Londen of de deken van
St. Paul. Koningin Elizabeth kreeg in
het_ kasteel Sandringham telefonisch
bericht van het overlijden. En zodra
het verscheiden van sir Winston be
kend was geworden, staakte de BBC
baar „aangekondigde programma en
gaf zij het „muzikale V-teken", dat
wordt aangeduid door het begin van
Beethovens Vijfde symphonie.
Koningin Elizabeth, die tijdens de
ziekte van sir Winston voortdurend in
contact met de familie Churchill is
geweest (als vorstin en als een van de
beste vrienden van de familie), zond
lady Churchill de volgende boodschap:
„Het nieuws van sir Winston Chur
chill doet mij en mijn echtgenoot
onzegbaar veel verdriet. Wij betuigen
u en uw gezin ons diepe medeleven.
De gehele wereld is armer geworden
door het verlies van zijn veelzijdige
geest. Het voortbestaan van dit land
en de zusterlanden van het Gemene
best zal na het grootste gevaar dat
hen ooit heeft bedreigd, een eeuwig
durende herinnering zijn aan zijn lei
derschap, visie en ontembare moed".
Ook koningin-moeder Elizabeth en an
dere leden van de Britse koninklijke
familie hebben lady Churchill persoon
lijk telegramman van deelneming ge
zonden.
Het leven van Churchill omspande
de regering van koningin Victoria tot
die van de huidige vorstin, Elizabeth
II een leven, dat zo ongelooflijk
gevarieerd is geweest dat het vrijwel
de geschiedenis van de westerse we
reld in de laatste decennia heeft
ingehouden. Van alie Britse premiers
werd hij met zijn 90 jaar de oudste.
Hij overtrof zelfs William Gladstone,
die in 1898 op 88-jarige leeftijd
overleed. Hij was ook de laatste
overlevende van de geallieerde Grote
Drie uit de tweede wereldoorlog:
Roosevelt, Stalin en Churchill.
Zijn leven was vol van „grote
ogenblikken", die wellicht het hoogte
punt bereikten in de donkere dagen
van de Tweede Wereldoorlog, toen
Engeland alleen stond tegen de macht
van Hitler-Dultsland. Toen hij in mei
1940 premier werd, bracht hij alle
Britten samen met zijn gedenkwaar
dige aanbod van bloed, zweet en
tranen en zijn belofte tot vechten op
de stranden, tot de uiteindelijke ne
derlaag van het nazisme. (Zie ook
elders in dit nummer).
Op de dag van de begrafenis wordt
de kist van de katafalk in Westmins
ter Hall geplaatst op een door twaalf
paarden getrokken affuit, voor de
tocht van twee en halve km. naar de
St. Paul's kathedraal: van de West
minster naar Trafalgar Square, langs
The Strand en Fleet Street en lichte
lijk stijgend Ludgate Hill op, naar de
kathedraal. Troepen van de beroemde
Britse regimenten, met inbegrip van
de Queens Household Cavalry, zullen
de affuit escorteren. Er is reeds een
detachement militairen bij- Westmin
ster Hall aangekomen om daar de
katafalk op te richten.
De uitvaartdienst In St. Paul's
wordt geleid door de aartsbisschop
van Canterbury, primaat van de Kerk
van Engeland, Daarna zet de stoet
zich opnienw in beweging door het
hart van Londen naar de Towerstei-
ger, waar de zwart gedrapeerde bark
ligt te wachten, bemand door de
Koninklijke marine, waaraan sir Win
ston zo zijn hart had verpand. Zoals
bi.i Nelson wordt het stoffelijk over
schot over de Theems gevaren. An
derhalve km. verder bij het Waterloo-
station wordt de kist van boord
gebracht.
Per speciale trein wordt het li
chaam van Churchill naar Hand-
borough in Oxfordshire gebracht, het
spoorwegstation voor Blenheim Pa
lace, .het geboortehuis van..,sir, Win
ston. Hij wordt, te ruste gelegd.-' bij 'de
stenen muren "van de -kleine St. Mar
tins kerk in.' Blandon, een dorp van
400 „inwoners op het terrein van het
paleis. De- vader van sir Winston en
zijn .moeder (die van Amerikaanse
afkomst was) werden ook op St.
Martins begraven.
Deze vrouw kon haar ontroering
niet meester blijven, toen zij bij
de woning van Sir Winston
Churchill aan Hyde Park Gate
op de laatste berichten wach
tend, hoorde dat de Britse oud
staatsman was overleden.
DEN HAAG De regering heeft be
sloten in verband met het overlijden
van sir Winston Churchill, dat vandaag
en op de dag van de begrafenis
zaterdag van alle openbare gebou
wen halfstok zal worden gevlagd.
Verwacht wordt, dat premier Wil
son en vier oud-premiers als slippen-
dragers zullen fungeren. Er wordt
rekening mee gehouden, dat Randolph
Churchill de zesde zal zijn, De vier
oud-premiers zijn. sir Alex Douglas
Home, the Earl of Avon (Anthony
Eden), Harold Macmillan en Earl
Attlee. Gelijk bij Wellington (in 1852)
zullen de leden van het Koninklijk
Huis, de Britse regering, buitenlandse
staatshoofden en regeringsleiders de
laatste eer bewijzen aan de overlede
ne en'achter zijn stoffelijk overschot
naar de kathedraal lopen,
Verwacht wordt, dat president
Johnson door zijn ziekte verstek zal
moeten laten gaan. De komst van oud
president Eisenhower, met wie Chur
chill zo nauwe samenwerkte, wordt
wel verwacht. Of ex-president Trn-
man kan komen, is nog niet bekend.
Rekening wordt gehouden met de
komst van president De Gaulle van
Frankrijk en die van de leiders van
de Gemenebestlandcn.
LONDEN Churchiil heeft
zorgvuldig zijn eigen- begrafenis
geregeld tot in de details. Al ja
ren geleden heeft h(j de route aan
geduid, waarlangs de vorsten en
presidenten, de premiers en an
dere leidende staatslieden de baar
zullen volgen.
Vrienden van Curchill vertellen
nu, dat hij voor het eerst plannen
begon te maken in december 1943.
Na besprekingen met president
Roosevelt en gen. Tsjang Kai Sjek
in Cal'ro vatte hij kou en kreeg hij
longontsteking. Churchiil zei toen
half ernstig tot zijn mede
werkers: „Ze moeten me wel een
staatsbegrafenis geven. President
Roosevelt zal naar Londen moeten
komen om. die bij te wonen". -
'Daaraaris'het „begrafenisboek"
gegroeid. Alle détails werden .'er -
in vast gelegd, zelfs de namen van
de militaire eenheden, die bij de
plechtigheid aanwezig dienden te,
zijn. In 1954 zette Churchiil op-
nieuw zijn werk aan de voorbe
reidingen voort Een paar details
werden gewijzigd, maar de grote
lijnen bleven dezelfde. Daaronder
was de tocht over de rivier de
Theems op dezelfde wijze als bij
de begrafenis van Nelson.
„Om zeker te zijn, dat alles pre
cies naar wens zou verlopen maak
te Churchiil een tocht over de
route, die zijn staatsbegrafenis
zou volgen.
DEN HAAG Het overlyden van
sir Winston Churchill zal morgenmid
dag in de Tweede Kamer worden her
dacht. Kamervoorzitter mr. F. J. F. M.
van Thiel zal bij de aanvang van de
openbare vergadering een korte her
denkingsrede uitspreken. De Eerste
Kamer komt morgen niet bijeen.
Op de£ondense Trafalgar Squa
re werd zondag een massa
bijeenkomst gehouden binnen
het kader van de oecumenische
gebedsweek voor christelijke
eenheid. In hun gebed betrok
ken de aanwezigen ook het
heengaan van Sir Winston
Churchill.
Onmiddellijk na de eerste bekendma
king werden niet alleen in Nederland,
maar in vele andere landen ook, de pro
gramma's gewijzigd. Aangepaste muziek,
afgewiseld met herhaalde en nieuwe me
dedelingen van de nieuwsdienst, werd
ten gehore gebracht. Bij vele radiosta
tions, ook in ons land, werd daarbij ge
bruik gemaakt van uitvoeringen van
Britten's War-symfonie. De BBC liet 'di
rect na de eerste mededeling van het
nieuws dat, hoewel het werd verwacht
toch een schok door de wereld liet va
ren, Beethoven's vijfde symfonie, de
compositie waarvan de klopsignalen van
40—'46 werden afgeleid, ten gehore bren-
«en.
Radio- en televi^iemededelingen gingen
meteen vergezeld van. een regeringsver
klaring, welke ook verscheidene malen
werd herhaald.
In de loop van de ochtend werden de
radioprogramma's herhaaldelijk onder-
brozen voor nieuws-uitzendingen, welke
weldra ook de eerste buitenlandse com
mentaren bevatten. De NTS-journaal-
dienst kwam verscheidene malen op het
scherm, om half 3 zelfs reeds met een
s morgens gemaakte telefoto van de be
graafplaats, waar Sir Winston ter aarde
zal worden besteld.
Omstreeks 12 uur zond Hilversum I
een door Arie Kleywegt geleid vraag
gesprek met prins Bernhard uit. De eer
ste woorden van rouw van de zijde van
onze koninklijke familie lieten niet na,
^druk te maken op de luisteraars. Van
KRO-zijde werd via de andere zender mi
nister Luns een kort interview afgeno
men: ook deze sprak van „een verlies
dat de gehele wereld schokt" en de
„overgetelijkheid van deze eminente
staatsman."
Om 1 uur hield vice-minisIer-presi
dent mr, B, W. Biesheuvel voor radio
en televisie een korte, treffende her
denkingstoespraak, tvelke niet van te
voren was opgenomen, maar direct
uitging.
Aangezien de programma's van radio
en televisie deze morgen alle reportages
van kerkdiensten en andere ernstige uit
zendingen vermeldden, kwam hierin vrij
weinig verandering. In de eerste uren
bleef de sfeer aangepast. Later echter
ging men bij de radio geleidelijk over
LOJIDEN De Britse regering is acht
procent gedaald in de populariteit van de
kiezers sinds begin deze maand. Zij staat
nu op gelijk niveau met de conservatieve
partij, zo blijkt uit de jongste opiniepei
lingen. Politieke waarnemers menen dat
de nederlaag van Leyton en het mindere
aantal stemmen voor Frank Cousins de
conservatieven ertoe zullen brengen aan
te dringen op vroege algemene verkie
zingen, nadat zij een week politieke
wapenstilstand hebben gehouden wegens
de dood van Churchiil
im
'7- •"•S 4rv-..'~*êl
'.ièy'swa" - £4." V
fx-
ftCfdfeVI
X) l*'* 'L
w
I
Si
9
12
li
É-
BS
ts
Zodra zondagochtend bekend was
geworden, dat Sir Winston Chur
chill was heengegaan, werden op
vele plaatsen in Nederland de
vlaggen halfstok gehangen. Deze
foto werd gemaakt van de Chur-
chilllaan in Amsterdam-Zuid.
naar de aangekondigde programma's.
Wel werden nog wijzigingen aange
bracht voor het uitspreken van buiten-.'
landse commentaren en voor het uitzen
den van een klankbeeld over het leven
van Churchiil. Dit laatste was om 2 uur
te horen via Hilversum II en om even
na 8 uur op Hilversum II.
Herman Felderhof en Ben Brans (resp.
NCRV" en KRO) hadden dit programma
van 40 minuten samengesteld. Men hoor
de vele malen de krachtige, overtuigende
stem van de staatsman in en -na de oor
log, men kreeg een levendige indruk van
de grote betekenis welke zijn leiding en
optreden had voor de voikeren, die leden
onder de Duitse bezetting.
Op Nederland 1 begonmen om half-
acatgisteravond met nog een extra uit»'
zending van de NTS-journaaldienst,
waarin .behalve het jongste nieuws uit
Londen ook commentaren van buiten
landse staatshoofden en andere politieke'
figuren waren verwerkt.
Bijzonder prettig was het te luisteren
en. kijken naar een vraaggesprek, dat
prins Bernhard al enkele dagen geleden
Am Kleywegt toestond en waarin de
Prins verscheidene aardige voorvallen
vertelde, die hij met Sir Winston had
meegemaakt: hoe deze, ook by officiële
gelegenheden, op momenten dat zijn
aandacht niet werd vereist rustig in slaap
viel en. precies op tijd wist te ontwaken;
hoe hij stipt op tijd kon zijn zonder zich
te haasten en hoe zijn vrienden, ook onze
koninklijke familie, kerstfeestkaarten
met reprodukties van eigen schilderijen
placht te sturen. „Wij hebben vriend-
schappelijk met hem omgegaan en wij
allen hebben grote bewondering voor
hem, koningin Wilhelmina had dat ook",
zei de prins, „en wij waren blij dat hij
pleegvader van onze jongste dochter wil
de worden."
In Londen hield oud-minister mr. Van
Kleffens een herdenkingsrede speciaal
voor de Nederlandse televisie. Het zal 1
velen onaangenaam 'hebben getroffen, -
dat deze rede zomaar werd afgebroken
voor een nieuwe uitzending van de jour-
naaldienst. Dit hield wel -verband met
de_ komende Eurovisie-uitzending,' maar j
wy vragen ons af, of dit nu niet anders
had gekund.
De BBC maakte West-Europa In die
Eurovisieuitzending deelgenoot van het
geen drie staatslieden, t.w. minister
president Wilson, oud-minister-president
en leider van de conservatieve partij
Lord Home en ex-premier MacMilian ter
nagedachtenis van Churchiil tot volk en
wereld wilden zeggen.
Al deze bijzondere uitzendingen, waar
voor een aantal aangekondigde pro
gramma's moest vervallen, werden korte
tijd later ook over Nederland 2 uitge
zonden.
