raaê
Rotterdam
GALERIE EENHOORN" IN DIJKHUIS
Grot# potentie en niet
te stuiten onttvikkelincj
VOORLICHTER BAX: ALTIJD
niet zo vol
kans gemist
EXPANSIE GAAT XTJ BEGINNEN
55
it Hot iA«o
H. E M. Schaminee
geloof lie stecils
in ontwikkeling
van Moerdijk
Rijnmond-revue
Waar en wat
GEVECHTEN
KRITIEK KWAM
STOKPAARDJE
Burgemeester h. e. m.
NIET WACHTEX
ONZINDELIJK
VERTROUWEN
Rotterdam
8ot'f>K-ryiW^
L H iNQUSTF E &£B:E.0|
MGEEDUK I
WEKELIJKSE PAGINA - 5c jaar
gang nuumier 26 teksten Jan van
Bergen, Hans G. Janssen, Kees Cornelis-
se foto's Ary Groeneveld, Henk Har-
tog, H. G. Janssen onder redaktie
van Kees Comelisse onderbreking in
vakantiemaanden, voortzetting vanaf 31
augustus.
DIE laatste opgave van dit seizoen
was niet gemakkelijk. Er kwam
geen enkele goede inzending binnen.
Wc laten liet plaatje nog eens zien. U
mag er nog op studeren, want we onder
breken in de vakantietijd deze
wedstrijd, tot zaterdag 31 augustus.
Hijven
moet
pr pnfTERPAMMgR
Paqina 3
Rotterdam
zich
ROTTERDAM heeft als havenstad een grote en bekende naam.
Maar we moeten onszelf blijven presenteren. Verkopen, niet aggres-
sief maar onder de aandacht brengen. Europoort die naam is een
vondst gekoppeld aan Rotterdam is een begrip om te brengen.
Doen we dan ook. Straks de Gouden Delta. De mogelijkheden wor
den onderzocht dit nieuwe fenomeen in het buitenland te gaan
brengen. We zijn eigenlijk pas begonnen en de mogelijkheden zijn
groter dan we soms zelf denken.
Wat doen we om de naam Rotter
dam voortdurend in tiet nieuws te
houden. Adverteren, op (te) kleine,
maar zekere, schaal. Het havenbe
drijf de stichting Havenbelangen, de
«emèente, of combinaties van die
drie of twee daarvan, zorgen daar
voor We geven de bladen „Rotter
dam-Europoort" en „Rotterdam" uit,
in Duits, Engels en Nederlands.
Er zijn veel tentoonstellingen in
het buitenland: vier a vijf per jaar.
pan de delegatiereizen. Eerder ging
een vertegenwoordiger van het ge
meentebestuur naar Duitsland,
Zwitserland, Oostenrijk. Vorig jaar
voor het eerst op mondiale schaal in
Canada en de Verenigde Staten.
Er wordt gewerkt met public rela-
tionsmensen, die o.a. voor interviews
zorgen. Dat werk gaat door. En de
bedoeling Is dat Rotterdam in New
York een permanente vertegen
woordiging krijgt. De affiliatie met
de Japanse stad Kobe (zusterhaven)
wordt verder uitgewerkt Gestreefd
wordt naar een band van
„zusterstad" met Los Angeles.
Meer activiteiten dragen er toe bij
voortdurend een stroom informaties
te kanaliseren. Vorig jaar begonnen
we met persoverzichten voor het bui
tenland. In 2000 exemplaren gaan op
onregelmatige tijden feiten en ach
tergronden over Rotterdam de deur
uit naar.de Verenigde Staten, Enge
land, Australië. Het opvangen en be
geleiden van journalisten, radio- en
tv-teams van overal geeft voortdu
rend veel werk.
-"Dat zijn bij elkaar flink wat activi
teiten om in, d.e. markt te blijven.
'Móeten we meer doen? Aan de ande
re kant is het 1b dat bet beeld van de
haven al zeer veel doet. Het is een
element, waaraan je weinig meer
hoeft te doen. Een verschijnsel als
Europoort bijv, heeft ook,andere
kan'ten:' Het-, veroorzaakte parafrases
en meer concurrentie.
Ik zeg het vaker: Rotterdam levert
altijd voorhoedegevechten. Alle pro-
biemen op expansiegebied zijn hier
het eerst geëntameerd en opgelost.
Neem nu eens even de luchtveront
reiniging. Ondanks verdergaande in
dustrialisatie neemt die niet toe. Nu
komt er een meetnet, we hebben het
in de hand. Straks krijgen anderen
het zo in de schoot geworpen.
Idem: het drinkwaterprobleem - de
Berenplaat, de Biesbosch. En de
JACOBUS BAX: 46 jaur, werkte o.a.
bij bet Algemeen Dagblad, daarna 10
jaar in Canada merendeels bij
stuntsoniroepbcdrijf CBC, is sedert 1961
hoofd bureau Voorlichting en Publici
teit der gemeente Rotterdam. Leidt „tak
van dienst" met livaa.f mensen, van «ie
vier effektief als voorlichter optreden.
Werkt samen met voorlichters bij ande-
men staat er niet op te wachten. On
ze know-how bijvoorbeeld. En een
ding als Europoort, Binnenkort.de
Gouden Delta. Maar dan moet onze
mentaliteit nog sterk veranderen.
Voorlichter Bax was in het nieuws
om zijn kritiek op de Nederlandse
inzending op de EXPO in Montreal.
Ik kan het kort zeggen: Daar is de
kans gemist om ons land behoorlijk
te presenteren. Men had het moeten,
durven een haven als Rotterdam te
brengen. En dan Amsterdam als een
cultuurstad, daar heb ik niets tegen.
Zo zijn de feiten toch?
Nu naar de voorlichting op plaatse
lijk vlak.
eerste metrolijn moesten we zelf be
talen. Anderen, die nog beginnen,
krijgen rijkssteun. Rotterdam nu ook,
maar eerst is de metro uitgeprobeerd.
Zo is de ontwikkeling vol van derge
lijke aspekten. Rotterdam pakt nu
eenmaal altijd krachtig aan.
Maar, de mentaliteit is in die
zesenhalf jaar dat ik hier werk ver
anderd. Was vroeger alles van
zelfsprekend, nu rijzen er veel meer
bedenkingen. Men vraagt vaak: moe
ten we zo doorgaan. Ik zeg dan: ja!
Want we hebben de middelen om de
ontwikkeling in de hand te houden.
Industrialisering en verstedelijking
zijn nog maar pas begonnen.
Dan denk ik vooral aan Zeeland en
Brabant. Daar zit immers diezelfde
ontwikkelingsimpuls? Maar we moe
ten de bevolking duidelijk maken dat
het nodig is. Natuurlijk worden er
verliezen geleden, maar de winst is
veel groter. Ik vergelijk Europoort
wel eens met een uier van een koe.
Je trekt eraan: er komt arbeid en
cultuur uit.
Wij Nederlanders praten over
onszelf klein. tVe zeggen: wat is het
hier toch vol. Maar West-Nederland
is niet zo vol. Er kunnen best nog
anderhalf miljoen mensen bij. Tegen
vollopen wordt nu wel gewaakt. We
moeten zuinig zijn met de grond.
Maar we zijn niet zo klein als we
denken.
Want de potentie is zo groot en de
ontwikkeling is niet tegen te, houden.
Nee, we moeten ons niet al té veel op
de borst kloppen. We maken gewoon
gebruik van de potentie, die erin zit.
De stuwing is zo groot, dat de ont
wikkeling vaak desondanks verliep,
lit ben altijd een beetje emigrant ge
bleven na mijn overzeese jaren, van
daar die visie.
Zo zegt men: Botlek en Europoort
Z1in Amerikaans. Dat klopt, want het
is niet alleen voor en van Nederland,
Maar omdat het zo on-Nederlands is
ZJjn we er bang van. Het mag im
mers niet uit de hand lopen? Impro
viseren gaat hier eigenlijk niet, er
mogen geen uitschieters zijn. Het is
een nivelleringsproces, te veel
beschermd zijn is niet goed.
In het buitenland kun je ervaren
hoe je voortdurend op je tenen moest
staan om prestaties te leveren.
Nederland heeft veel goede ei
genschappen, al is het een klein land.
Die moeten we presenteren, -want
EEN staalkaart
„Voorlichting
van uitgaven van
en Publiciteit" om
overal ter wereld Rotterdams naam
en prestaties onder de aandacht te
brengen
Dan begin ik met het Open Boek.
Een primeur, een centraal punt om
voorlichting te geven over de proble
men en projekten, die in. een stad
leven. Kijk, we hadden sterk de in
druk dat de kinderen op school niet
genoeg hoorden over de plaats van
Rotterdam in de wereld. Eeri gezond
chauvinisme mogen ze toch wel heb
ben?
Van de 13.000 bezoekers, die Het
Open Boek vorig jaar kreeg, .bestond
de grootste moot uit scholieren. Voor
andere activiteiten was geen plaats
meer. Er Is kritiek gekomen. Maar
we wisten van tevoren dat die zou
komen. Ik heb er volledig begrip
voor. Want we hadden 400 m2 ruim
te gevraagd en 90 m2 gekregen, in
1965.
Dan weet je dus dat je klem gaat
zitten. Dat zal zo nog even moeten
duren. In 1970 komt er meer ruimte
re diensten als RET, Stadsontwikkeling
en plantsoenendienst, maar houdt ge-
mcenteliestiiurlijke beleidszaken in ei
gen hand.
Nam deel of gaf stoot tot belangrijke
initiatieven ais het voorlichtingscentrum
„net Open Boek", hearings van het ge-
mcentehestuu.voorlichting van B. en
W. zelf aan publiek op „Femina", eigen
voorlichtingsbladen van Rotterdam. IJ
vert sedert jaren voor eigen Rotterdams
radio, en tv-stution.
Iïecft uitgesproken ideeën over de
wijze, waarop een gemeentebestuur
voorlichting moet geven en weet zich
daarin door B. en W. gesteund. Wil
vooral grote openheid naar inspraak
van en samenwerking met bevolking. Is
een van de mensen, die achter de ko-
mende neiheidsactie „Schoon schip"
staan.
Aanleiding tot bijgaand interview met
deze ogenseldjrlijk nogal flegmatieke,
maar terdege van zijn vak bezeten voor
lichter, was mede het feit dat zijn tekst
voor het z.g. „Zilveren Boek" (relatie
geschenk van de Maasstad tijdens de
delegatie-reis naar Canada en de VS vo
rig jaar) de gemeente Rotterdam de
Reelarnejaarprijs 1968 van het Ge
nootschap voor Reclame, de Arbei
derspers en de Art-dïrectorsclub Neder
land bezorgde.
Feit waarop Bax terecht trots is. Niet
zozeer om zijn eigen aandeel, maar
„Omdat de overheid ook wel eens iets
goed blijkt te doen". Met welke laatste
zin zijn karaktereigenschap van gezonde
ironie enigszins gekenschetst bedoeld te
zijn.
beschikbaar. Dan gaat het nieuwe
deel van het Bouwcentrum open. Wat
er dan gebeurt is gepland als deel
van de manifestatie „R '70".
Het houden van hearings is een
andere mogelijkheid de bevolking
meer te betrekken bij "de zaken van
haar eigen gemeenschap. Dat hebben
we gedaan mét de Schouwburgplein-
planner-, Het'had eigenlijk ook voor
liet Zuidpleinprojekt moeten gebeu
ren. Maar hearings zijn mode, je
moet zo'n verschijnsel wel in de
hand houden.
Al die dingen moeten meewerken
aan het ontstaan van grotere - open
heid. Ilc noem nog even het, optreden
van gemeentebestuurders op de „Fe
mina". Ook een aardige primeur, in
vele steden heeft rnen het van Rot
terdam nagedaan. Wijkraden en soci
ale opbouw vind ik zeer belangrijk.
Kijk maar eens naar de prestaties
van zo'n orgaan als in.Alexanderstad.
Van gemeentelijke" zijde moeten die
instellingen nog meer dekking krij
gen.
Zo kom ik vanzelf op mijn stok
paardje terecht: Het radio- en tv-sta-
tion. Ik ben ervan overtuigd dat het
er moet komen. Toen- ik er zes jaar
geleden over ging spreken (alweer:
mijn ervaring uit Noord-Amerika)
werd er wat gelachen. Nu wordt er
in alle ernst op gestudeerd.
Zo'n station moet niet van de over
heid uitgaan. Dat kan wettelijk ook
niet. Het is een zaak van de ge
meenschap zelf. Er kan een stichting
voor komen. Er zijn mogelijkheden
genoeg. Het gebeurèn in eigen gebied
is het waard bericht en toegelicht te
worden Juist de interessante dingen,
die niet in een nationaal programma
komen.
In het algemeen: zeer veel voor
lichting is nodig om de openheid te
dienen, waarop de relatie tussen bur
gerij en overheid gegrond moet zijn.
De overheid moet toegankelijk zijn.
Zij is immers exponent van de ge
meenschap, die zij dient. Van de lei
dende figuren mag men eisen dat zij
voortdurend denken aan het feit dat
de burgers „over hun schouders kij
ken".
Men kan dat wel lastig vinden.
Maiar bij goede mentale instelling is
het beginsel van de samenwerking
het belangrijkst. De overheid moet
objectief voorlichten. Zij moet er
naar streven de begrippen gemeente
en gemeenschap als identiek duide
lijk te maken. Daarmee komt zij te
recht bij het „geweten van de ge
meenschap", de pers.
K.C.
Schaminee van Zevenbergen
(N.Br.) wordt in oktober 1970
65 jaar en zal dan zijn post, die
hij sinds 1946 bezet na daar
voor onder meer gemeentesecre
taris geweest te zijn in Woubrug-
ge (Z.-H.) verlaten,- Dat bete
kent niet, dat hij zijn werk als
een „aflopende" zaak ziet. Inte
gendeel. Hij rekent er op dat hij
nog in functie meemaakt dat de
eerste spa de grond in gaat voor
het industrieterrein Moerdijk
(bruto 2000 ha).
Hij is de centrale figuur in het
Zekluza-overleg, waarin Zevenbergen,
Klundert en -Hooge en Lage Zwaluwe
samen optrekken naar de industria
lisatie. Hij .is" voöezittervan .het In
dustrieschap Moerdijk en 'van een
'werkgroep waarin met het oog op de
ontwikkeling van het Moerdijk-pro
ject; naast de drie gemeenten verte-
genwoordigers van de provincie en
van Rotterdam zitting hebben.
men. Eind '66 was men bij Moerdijk
al zover dat met het gereedmaken
van het terrein niet gewacht moest
worden tot 'gegadigden zich aandien
den," maar dat de kost voor de baat
uit moest gaan. „Zorgen dat er een
assortiment voorhanden is, dan ko
men de klanten, natuurlijk na de no
dige acquisitie, vanzelf".
Het was ook eind 1966 toen Rotter
dam zich dn Middelburg publiekelijk
uitsprak over -de belangen die het
ziet rond Moerdijk. Voor de Zekluza
was" dat eennieuwe impuls om, na
eerdere afwijzingen, de zaak aan de
orde te stellen en nu kwam er een
Of het min of meer plotseling wer
ken in deze grotere verbanden van
hem een grote omschakeling vraagt?
„Noch van mijn collega's, noch van
mij" is zijn resolute antwoord, „Ik
heb steeds rotsvast in deze ontwikke
ling geloofd en ik heb er steeds naar
toe geleefd" zegt hij in zijn kamer
met zeegroene wanden, waarmee de
indruk wordt versterkt dat hij zich
als een vis in het water voelt
„Steeds" dat is sinds 1947, toen het
provinciaal bestuur de terste injec
ties gaf met betrekking tot de in
dustriële ontwikkeling van het ge
bied. In de loop van de jaren werden
die gevolgd door nieuwe impulsen,
onder meer in formele rapporten
waarin Zevenbergen evolueerde van
„kleine industriële kern via centrale
ontwikkel ingskern tot gemeente(n) in
het bezit van supra-regionale in
dustrieterreinen.
Daarmee, werd het streven van de
drie naar het verkrijgen van eigen
werkgelegenheid onderlijnd, maar
verwezenlijking van de "plannen
stuitte af op gebrek aan financiën of
althans op gebrek aan het inzicht,
dat de voorhanden zijnde gelden al
voor dit doel benut moesten worden.
Dat neemt niet weg, dat reeds prof.
dr. J. E. de Quay nog als commissaris
van de koningin Rotterdam wees op
de mogelijkheden nabij Moerdijk en
op het verlangen om tot een zekere
afstemming en samenwerking te ko-
krediet voor het bestekklaar maken
van het project. Rotterdam toonde
meer en meer belangstelling voor een
vestigingsterrein voor bedrijven die
wei vlak bij maar niet midden in zijn
havenagglomeratie behoeven (of lie
ver kunnen) ligger.
Na commissaris de Quay was het
toen burgemeester Schaminee die
naar Rotterdam toog. „We spraken
beiden met grote kennis van zaken
over bekende problematiek en .we
waren het binnen het uur .eens", zegt
burgemeester Schaminee. „Zekluza
behoudt eigen zelfstandigheid
daarop heeft burgemeester Thomas
sen trouwens bij herhaling aange
drongen en Rotterdam verleent
technische bijstand en is behulpzaam
In alle stilte is aan de Ringdijk 21
in Ridderkerk een echte galerie geo
pend. Het is de galerie van het echt
paar Yvonne en Hans Kop Jansen,
die daarvoor onder meer hun intrek
namen in het dijkhuis. Zij gaven er
hun flat aan de Mr. Kespcrwcg voor
op en maakten aan de Ringdijk een
gedeelte van het huis geschikt voor
exposities.
Het expositiezaaltje kreeg" de
naam galerie d' Eenhoorn. Het is per
manent geopend. Gastvrouw is dan
Yvonne Kop-Jansen (24) omdat haar
man overdag op een reclame-bureau
in Rotterdam werkt.
Het is ook de bedoeling dat er
werk van kunstenaars uit de "omge
ving zal worden opgehangen en ver
kocht. Voorlopig heeft men vanwege
de relaties van mevrouw Kop-Jansen
die uit Delft afkomstig Is vooral
werk van mensen uit die gemeente.
Er hangen tekeningen, schilderijen
en. wandkleden van het echtpaar zelf,
van Bert Clement, Jan Reijnders, Jan
Rot en Willy Penning uit Delft en
Hans Walgenbach uit Rotterdam. De
inrichting van de galerie is eenvou
dig, maar leuk, met zwart en wit en
een mat-rood plafond. De prijzen van
de voorlopig .tentoongestelde werken
variëren van 40 tot 800.
De galerie is gevestigd in een voor
malig kruidenierswinkeltje. Men heeft
plannen voor een nog veel grotere
expositieruimte. Die kan onderge
bracht worden in de schuur van ze
ven bij negen meter die het echtpaar
tegelijk met het huis aankocht. Die
schuur staat benedendijks, maar doet
voorlopig nog dienst als opslagruim
te.
bij de acquisitie, een en ander op ons
verzoek".
Niettemin wordt wel gesuggereerd,
dat Rotterdam als een soort politieke
pressiegroep met betrekking tot de
realisering van het Moerdijk-project
optreedt Wat denkt burgemeester
Schaminee daarvan?
„Het was mij lief geweest als deze
kwestie buiten de politieke sfeer was
gehouden. Natuurlijk zijn we blij
met de noodzakelijke belangstelling
van regeringsinstanties, provinciale
besturen en der
gelijke. Maar er
wordt te veel ge
praat en veel te
weinig gedaan.
Rotterdam heeft
van begin af aan
uitdrukkelijk ge
steld dat het gaat
om prettige sa
menwerking met
als enige belang:
de noord-west
hoek van Noord-
Brabant grotere
werkgelegenheid
'bieden.
Het feit 'dat
Rotterdam niet
quaiitate qua in
het Zekluza-be-
stuur wil zitten
maar slechts ad
viseert, zegt ge
noeg óm op dit
punt gerust te
zijn. Het beleid
blijft in handen
van de Brabant
se gemeenten.
Natuurlijk heeft
Rotterdam er be
lang bij; het kan
eigen verlangens
concretiseren via
het Moerdijk
project. Maar dat
is zo aanvaard
baar, dat het
voor ons geen
punt van discus
sie uitmaakt".
Ook Zeeland
veronderstelt een
eenvoudig een ontwikkeling voor, dat
er gegadigden naar Rotterdam komen
die elders in Nederland „onderge
bracht" kunnen worden. Wellicht ko
men die hier in Moerdijk, wellicht
ergens anders. Dat is nog altijd een
zaak van de directies zelf. Als zij
nabij Rotterdam willen, dan moeten
we die mening respecteren.
Dat men in Zeeland zo gaat hangen
tegen de ontwikkeling van dit deel
van Brabant is een gevolg van onzin
delijk denken en Is volgens mij niet
in het belang van het hele land. Men
tracht met slecht gemotiveerd te
genspel ons op een zijspoor te zetten
en een wig te drijven tussen ons en
gegadigden, voor zover we daar al
mee bezig zijn".
Sterk is weer Schaminees vertrou
wen in Rijkswaterstaat die volgens
hem eventuele verziltingsgevaren
stellig zal weten te ondervangen.
Sterk is ook zijn vertrouwen in Bre
da, dat bij de nodige herziening van
de infrastructuur en van de structuur
van de betrokken gemeenten die im
mers veel meer bewoners moeten
gaan bergen, een rol kan spelen. Bur
gemeester Merkx van Breda is dan
ook inmiddels bij het overleg betrok
ken.
Werkgelegenheid voor 10 tot 20
werknemers per hectare industrieter-
rein, dat betekent werk voor 16.000
mensen met gunstige gevolgen op de
dienstverlenende sector waarin nog
eens eenzelfde aantal werk zal vin
den. Werk voor 30.000 mensen direct,
en indirect voor een kleine 100.000
als men de gezinsleden erbij betrekt.
Een daaraan aangepaste kwalitatieve
en kwantitatieve woningbouw.
Dit is het beeld dat burgemeester
Schaminee (met zijn collega's en me
dewerkers) voor ogen heeft en dat zo
ongeveer voltooid moet zijn op zijn.
100e verjaardag.
J. V. B.