Groen eiland
in staal'zee
Zelfs te vuil
om te vissen
2^0 waó liet oude otterdam
:JÊÈk rJ ÉÉfeii&j -Si
!ÉÉlï§
D
wBUmm$»n^P:r
Waar en wat?
Industrie vermaalt tut tvelvaartspraletariaat
WèMÏ-~itëWk
0
s0Ttérdamm
'f^s8®w
ZMBM
f%£M&s$sa
*3&2iY&uttfl
9 3
i«%H&$SÈÊÊ
18
'aan
IN het snelst industrialiserende gebied van West-Europa groeit
het verzet van de paens tegen de machine, tegen stof, tegen
stank en ook tegen het afschuwelijke hiaat tussen welvaart en
welzijn. Voor welvaart zijn nieuwe industrieën onmisbaar. Voor
het welzijn kunnen zij een gevaar zijn. Een synthese tussen wel
vaart en welzijn mag in de Delta niet ontbreken. Aldus burge
meester W. Thomassen van Rotterdam in een artikel in „De Ge
meente".
E heer G. H. 'J. van Nimwe-
gen, vakbondsbestuurder,
vice-voorzitter van een school
vereniging en lid van een aantal
gemeentelijke sociale commis
sies, woont een jaar of tien met
zijn gezin in Spijkenisse. Hij
komt in nauwe aanraking met
alle facetten - van' een uit zijn
krachten gegroeid industriege
bied, waar de mens achterblijft.
I'S
IS
-v.
arK
#6*
fy[AAR
Gerichtheid op
oude woonplaats
blijft bestaan
Pendcitreln
Neerzien
R.ijnmond'revue
MIDDENSTAND
IN 1868
VANDAAG gaat voor ons
om met de schrijver
Theun de Vries te spreken
de welvaart in het rood gekleed.
Bij Botlek NV, een overslagbe
drijf aan de Laurenshaven, zijn
het trappehuis, de schoenen, de
gezichten en' uiteindelijk ook on-
ze eigen auto rood van het stof
*van Australische-erts, net aan
gevoerd per- 90.000 tonner Sig
silver. Dat rode stof dringt over-
al in door.
Zichzelf
Geld
Pagina
ZATERDAG 21 SEPTEMBER
-;~"y v Try
r
'i M V -
ZL<~JL>.. --r'v:B.j2?:",m!i 6fl>< V.,- 0 .- - ~m
''4^:
r..: - - 'j
O
Onbehagen
HET dorp Rozenburg is een groene
oase tussen de Waterwegboule-
vard en de Botlekwegdyk. Rozenburg
wil dit karakter behouden. De horizon
wordt afgesloten door de industrie:
Veroime met mammoet-dok en grote
portaalkraan, rokende schoorstenen,
gecompliceerde^ staalconstructies, in
gewikkelde raffinaderij-installaties.
Alleen bp sommige windrichtingen
merkt Rozenburg wat van die indus
trie-buren. Want dan zijn die duidelijk
te ruiken
<SSsZi 1 ".-Mi®"-„ s/'A
lT U
rncr,
erva-
i het
reelai
dig
Hike!
«itt
naai
het
onea
ikertj
eens
Vrije
MET
et de
hulp
li ui
d op
een
dekt.
een
,.t»
drie
foor-
smb.
edel-
jmd.
euke
uidel
edltk
ÏM3),
in Botlek^Europoort
3114
OM-
de-
Tier.
HUL
n de
lend
lelo-
to-
ïere
na
DIB
sjes.
ito'i
Dpel
Ka-
ete-
tel
weg
ion,
J i
m:
5oe-
IflZDf
135.
rifi
83.
„De Groningers, die de Shell heeft
geworven, zijn voor negentig procent
terug naar hun vroegere woon
plaats", vertelt hij. „Dat komt door
het leefpatroon, waarover zij onvol
doende zijn voorgelicht. Zo rekent el-
te middenstander voor goede waar
hier hoge prijzen."
Maar er zijn er ook, die blijven.
.Een seinhuiswachter ergens tussen
Nijmegen en Arnhem werd afgesto-
|ten, zoals zovelen bij de spoorwe
gen", zegt de heer Van Nimwegen.
Hij kwam als supervisor bij de
Sheli. Hem hoor jfe niet, want het is
hem gelukt. Mensen, die maatschap
pelijk blijven op het niveau van het
dorp waarvandaan zij komen, die
hoor je. Die bieden tegen elkaar op
door aankoop van televisie en een
auto voor de deur.
Ais je geen auto hebt, is er in de
ogen van de mensen hier iets eigen
aardigs met je aan de hand. Kijk,
wie daaraan toegeeft, lijdt honger."
Kenmerkend acht de heer Van
Nimwegen dat zelfs jongens met een
meisje van hier direct na hun.
pensioen willen teruggaan naar hun
vroegere woonplaats. „Zelfs vissen
r£~ W* Wr»vr«Z'\
van 7 september .was gemakkelijk.
Het aantal inzendingen navenant
™og. Simpel: liet nieuwe gebouw van
«t hoogheemraadschap van Sckieland,
Buyslaan 63/hk. Maasboulevard,
Rotterdam. Winnaar: G. Passcliier, Sam.
Ihillerplein 16b, Rotterdam-16.
nu wordt het moeilijk. Ten-
III 1 >1 Pt A nt .1 I— «itfk \W Q t
mysterieus deze. Waaren wat? In-
•ua, ""der dit motto nan RIJN-
'vND.REVUE, Dc Rotterdammer,
Postbus 948, Rotterdam vóór don-
okt^ oktober, uitslag zaterdag 6
kun je hier niet", constateert de heer
Van Nimwegen. „Het water is daar
voor te vuil."
Bij deze mensen moet men niet
aankomen met vormingsavonden of
vergaderingen. Zij praten 's avonds
over hun werksituatie en gaan vrij
dagavond naar Rotterdam* voor
rechtskundige adviezen.
„Maar dat willen zij riiet tegenover
elkaar uitspreken", weet de heer Var.
Nimwegen. „Ais ze elkaar daar in de'
wachtkamer zien zitten, komen zij
ook daar niet meer. Als zij een
avondje bij hun vakorganisatie ko
men, doen zij erg moeilijk, voor zij'
zeggen wat er aan de hand is. Men
voelt een tekort aan rechtsbescher
ming. Op vergaderingen over be
lastingvoorlichting of cao-vergaderin
gen zie je de mensen, verder nergens.
Er is ook veel onrust in bedrijven,
waar met koppelbazen wordt ge
werkt. Die ronselen mensen zelfs tot
uit Frankrijk en Duitsland, halen ze
met bussen, bombarderen ze tot ope
rator en laten ze ƒ160 per week ver
dienen, terwijl een ingewerkte vak
man 170 per week verdient.
Voor hen is er geen cao. De bedrij
ven moeten snel bouwen, dus koste
wat het kost moeten er mensen ko
men.
Er zijn ook nette koppelbazen.
De heer Van Nimwegen gelooft dat,
als het plan van Veroime dóórgaat
treinen te' laten rijden met pende
laars, dit de dood voor het Euro-
poortgebied zou worden. Het gros
van de mensen zou 's avonds weer in
eigen omgeving willen zijn.
Een cao maken ter voorkoming van
het grote verloop van het ene bedrijf
naar hef andere is uiterst moeilijk.
Zout in Hengelo kan zich niet hetzelf
de permitteren als Ketjen Carbon in
de Botlek. Komt er nu een cao voor
de heie Nederlandse industrie, dan
zou het peil zakken in Botlek en Eu
ropoort, omdat de lonen in het oosten
van Nederland zouden stijgen ten
koste van de lonen in het Rijnmond
gebied.
De Amerikaanse bedrijven voelen
weinig voor zo'n cao, omdat zij heel
bang, zijn voor stakingen. Wegens dat
wantrouwen lieten zij aanvankelijk
de portiers niet toe in de Ameri
kaanse arbeidscontracten. Als die
zouden staken was het hele bedrijf
ontwricht.
Als moeilijkheid bij de oplossing
van het vraagstuk van het „door
gangshuis" Botlek-Europoort ziet de
heer Van Nimwegen dat de mensen,
die over „welzijn" praten zelf geeste
lijk „wel zijn".
Maar men krijgt de neiging neer te
zien op degenen die zich-„mislukte
bankwerkers" voelen. Die mensen
weten niet wie de bestuurders zijn.
Voor de gewone man zijn het maar
geheimzinnige conferenties, waar hij
niet tussen komt. Ten slotte willen de
mensen in gedachten alleen maar
weg.
De heer Van Nimwegen ziet ook
samenhang met de woningbouw.
Flats geven zijns inziens geen bin
ding met de wijk."Een buurt als
Nieüw-Engeland is aan het verpau
peren.
De heer Van Nimwegen ziet meer
planning van woongebieden in de
richting van Hellevoetsluis noodzake-
lijk- 'hw
Er is onbehagen in het gebied langs
de Nieuwe Waterweg en wij hebben
gespeurd naar de kernen van dit on
behagen! Niet via'officiële rapporten
of gesprekken met autoriteiten, maar
door gewonemensen op te zoeken,
die in dat gebied wonen en werken.
t Het is ons gebleken,' dat velen, die j
Dagelijks tussen de werkers zitten, en
§ok mensen die te maken hebben
ihet autoriteiten en 'bedrijfsdirecties,
geen weg uit dit onbehagen kunnen
zien.
Er is een soort nieuw proletariaat
aan het groeien: een welvaartsprole-
tariaat, waarvan de man die er bui
ten staat geen notie heeft. En er is
nauwelijks een aanwijzing waar en
hoe de verheffing van dit proleta
riaat dient te worden aangepakt.
Zoals de echtgenote van een vak
bondsbestuurder het ons zei: „De
rhensen waar het om gaat zijn niet in
staat die problemen te voelen, laat
staan onder woorden te brengen. Wij
die ze zien en formuleren staan er op
hetzelfde moment reeds naast".
Prof. dr. J. H. Buiter heeft in zijn
opzienbarende proefschrift „Modem
salariaat in wording" geschreven
over dit nieuwe type Rotterdammer,
dat feitelijk precies is als het oude:
traditieloos, zakelijk en confor
mistisch.
Er zijn zeker reeds mensen, die de
ze ontwikkeling zien en wegen pogen
aan te geven. Prof. dr. B. C. Lieve-
Mensen, die van buiten naar het
WEKELIJKSE PAGINA 5e jaargang
nummer 30 teksten van Harry Wii-
lemse, J. van Rhijn en Kees Cornelisse
foto's van Henk Hartog, Ary Groene-
veid en J. van Rhijn oiuler redaktie
van Kees Cornelisse.
HET Rozenbtirgse gemeente
raadslid L. J. van der Blom
bij de erts lossende 60.000-tonner
Sigsilver, die welvaart in het rood
afleverde
goed spreekt reeds van een derde
fase na een tijd van technisch, com-
meiTcieel en organisatorisch lei
derschap. In die derde fase moet ont
wikkeling van „geestkapitaal" cen
traal staan. Machines slijten en ver
ouderen, mensen kunnen steeds
waardevoller worden.
De IBM heeft tijdens de oorlog
reeds uitgerekend, dat een machine
voor de volle honderd procent kan
v/orden gebruikt, maar dat het ren
dement van de mens slechts drie pro- HciltllVeC
cent is. Na de oorlog is dat opgevoerd
tot vijf procent.
Rijnmondgebied komen, menen vaak
dat zij in een paradijs komen: op de
voorlichtingsavonden in Noord-Bra
bant, Limburg of Groningen wordt
maar een deel van de waarheid
gesproken. Er wordt gesproken over
hoge inkomsten, maar niet over de
hoge uitgaven die er tegenover staan.
Er wordt gesproken over comfortabe
le woningen, maar niet over de
afstand tot het werk, over uit
gaanscentra, middelbare scholen of
een zwembad.
Een bewoner van Spijkenisse kan
als hij in een overdekt zwembad wil
zwemmen, slechts terecht in Vlaar-
dingen, Schiedam of Rotterdam-Zuid.
dam-Zuid.
Een recente enquête wees uit dat
Spijkenisse de meeste weerstan
den oproept als woonstad.
Velen die van elders komen, vooral
hun vrouwen, komen uit een streek
waar de gebondenheid met het woon-
milieu sterker is dan hier. De man
heeft als hij overuren maakt, weinig
tijd voor zijn nieuwe milieu. De
vrouw krijgt na het nieuwtje van de
mooie woning en soms wat winkels
snel heimwee naar het vertrouwde
milieu van vroeger.
Dan komen scherpe opmerkingen
als: „Wij voelen ons als in een
„Durchgangslager". Dat is vaak een
excuus om nergens aan mee te doen
en dat maakt vele mensen kapot.
HW
ER staan aan de Bomendijk in
Rozenburg nog altijd boerderijen.
Die gaan verdwijnen om plaats te
maken voor nieuwe eensgezinshuizen.
Op de achtergrond is in de verte de
oprukkende industrie tc zien.
'MET ALS in onze tijd kocht men
een eeuw geleden kleren bij
Meddens, bedden bij Kliitgen, muziek
bij Lichtenauerjuwelen bij Lucar-
die, piano's bij Rijken X>e Lange,
speelgoed bij Meijer en Blessing, si
garen bij Weinthal, wijn bij Hooge-
werff, Chaboi én Visser, en schoenen
bij Van Vorst.....
Enkele andere, thans nog bestaande
firma's waren er ook reeds, maar zij
'bewogen zich geheel of gedeeltelijk
op andere gebieden. De firma Span-
jersberg (Oppert bij de Groote Kerk)
handelde nog niet in prentbriefkaar
ten, maar was gespecialiseerd in „Pa-
rijse Taart- en. Winkelranden, Pista
che- en Kozakken-Papieren, geplakte
Bruid- en Winkelzakken, Deviesen
voor Ulevellen en wat verder tot het
vak behoort."
De firma Ulrich bakte brood, maar
verkocht tevens fotografische artike
len, chemicaliën, mineraalwater en
scheepsbeschuit, de Gebroeders Ca-
minadadie reeds destijds gevestigd
waren aan de Eendrachtsweg bij de
Kortenaerstraat, handelden in to
ren-uurwerken, die in hun eigen fa
briek vervaardigd werden ten behoe
ve van torens, buitenplaatsen, spoor
weg-stations' en publieke gebouwen....
ALS MEN een lijstje maakt van
firma's, die op het ogenblik meer
dan een eeuw oud zijn, komt men tot
twintig d vijfentwintig zaken
Meer niet.... Vergelijking tussen het
adresboek van 1868 en de „Zaken- en
Beroepenlijst" van nu toont aan, dat
er in honderd jaar een enorm „ver
loop" is geweest, in d$ Maasstedelijke-
middenstand. Honderden zaken bloei
den en vergingen in die tijdl
De tijden zijn voorbij, dat men Afri
kaanse dadels kon kopen bij Jesse,
muziekinstrumenten bij Hanken,
haarden bij Graamans, snuif bij
Gebr. Ledeboer, horloges bij Seckei,
liederbundels bij Alsbach, tapijten
bij Allan, oesters bij S onder op, schil
derijen bij Oldenzeel, kantoorboeken
bij Van Leenhoff en Zoon
Meer dan papieren herinneringen
zijn er niet over van die zaken,
waarvan een ieder de namen kende.
De roem van het warenhuis van de
heer A. Sinkel op de Groote Markt
leefde voort dank zij een rijmpje, dat
al lang vergeten zou zijn, als er niet
een onfris woord in voorkwam
J~)AT WIJ een eeuw gele den in
Rotterdam zeer kundige mid
denstanders hadden, blijkt uit de
door hen in hun advertenties met
trots vermelde onderscheidingen en
aanbevelingen. De heer S. Wiisen-
hausen, een vervaardiger van kunst
tanden, die een bedrijf bezat aan de
Wijdemarktsteeg, adverteerde, dat
hij gebreveteerd was door Z. M. de
PIJ dit onderwerp mag een plaatje
\an „winkelen een eeuw geleden"
niet ontbreken. Dat zag er zo uit
Koning van België."
De heren Zeiler van de Bierhaven,
die geweren verkochten, waren „ge-
octroijeerd door Zijne Majesteit de
Koning der Nederlanden" waren de
firma J. Linden en Zoon (in 'Chirur-
gicale en Orthopaedische Instrumen
ten, alsmede tafel-scheer-zak-pen en
tuinmessen) en de heer C. K. Louw-
man, smid, slotenmaker en fabrikant
van tuinsieraden, vuurschermen en
keukengereedschappen, zowel voor
„Oost"- als voor „West-lndiën"
Hofleveranciers waren o.a. de ju
welier Hendrik Willem van Loon en
de heer J. L. Prinz Dz (in Door-
niksche, nieuw-Brusselsche,
Schotsche, Vilten, Wollen, Ordinaire
en Zeildoek - Tapijten, Karpetten en
Lopers).
T\E SCHEEPSBESCHUIT van de
D heren J. S. C. Ulrich was op niet
minder dan zeven Wereldten
toonstellingen bekroond. De heer An
dreas Kaufmann, fabrikant van „In
landse gemaakte kledingstukken" ad
verteerde, dat burgemeester Hof-
mann en minister Thorbecke hem
schriftelijk bevestigd hadden, dat hij
„met zijn Fabriek zeer veel nut
stichtte onder de arbeidende Klasse,
daar hij personen van alle
godsdienstige gezindheid zonder on
derscheid en vooral van het vrouwe
lijk geslacht een matig levensonder
houd deed verdienen, zonder hetwelk
zij zeker tot de armenkassen toe
vlucht zouden moeten nemen....."
Een loonplafond was er toen nog
niet; wel een loonkelder!
J.V.R.
Er is een verbod sneller te rijden
dan vijftien kilometer per uur. Een
auto die dit verbod overtreedt en van
het werkterrein een rode
zandstorm-woestijn maakt, wordt
met steentjes gegooid.
Inderdaad, als het erts op de lopen
de band komt, wordt het bespoten.
Maar voor dit punt is er' bij droog
weer geen houden aan.
Wij waren tevoren gewaarschuwd:
„Je kunt precies zien hoe de wind
waait. Je auto wordt rood van het
erts, zwart van de carbon of wit van
de borax.", -
De Laurenshaven ligt dicht bij bet
dorp Rozenburg,'dat een merkwaar
dige enclave is4 in de Botlek-Euro
poort industriewoestenij.
In de pas uitgekomen „Gids voor
Rozenburg" staat te lezen dat het
zichzelf blijft en dat het de werkers
van Europoort en Botlek een thuis
biedt, dat hun wellicht dege
boortestreek doet vergeten.
Rozenburg bestaat voor vijftig pro
cent uit eengezinshuizen en voor
slechts vijftien procent uit woningen
in gebouwen met meer dan vier
woonlagen. Zestig procent van de op
pervlakte is met groen beplant.
Er is een plan voor een Rozenburg
met twintigduizend inwoners. Nu
heeft het er tienduizend, in 1956 wa
ren het er nog maar dertienhonderd.
Als de twintigduizendste Rozenbur
ger er zal zijn, is het dorp vol. Een
groen eiland in de industriewildernis,
met uitzicht op de Nieuwe Waterweg
maar ook op fabrieksschool-stenen,
met prachtige singels en met bunga
lows waarin de uit hun oude hofste
den verdreven agrariërs wonen.
In de gids is een gezamenlijke ver
klaring opgenomen van de pro
testantse en ka .lolieke kerken, die
zich mede ran. twoordeüjk weten
voor de piar.ise'üke samenleving.
Er is wicuigiiigsleven voor de
jeugd, sport, cultuur, er zijn koren,
er is toneel, film, watersport. Als de
bewoners willen is, er van alles.
De vraag is, wat de bewoners ei
genlijk willen. Sommigen'zeggen dat
er geen bioscoop is, maar geen ex
ploitant wil daaraan beginnen. Ande
ren willen 's avonds een biertje drin
ken of een kop koffie. Er kwam een
café, maar 's avonds zit er niemand...
Er zijn geen winkels genoeg, maar
toch staan er winkelruimten leeg.
Het gemeenteraadslid L, J. van der
Blom, hoofd technische dienst bij
Botlek NV, zegt ervan: „Een deel van
de bevolking is tevreden, een ander
deel niet. Men mist de oude buurtge
meenschap, maar dat kan geen enke
le gemeente geven. Bovendien zijn
wij geen ontwikkelingsgebied waar
van alles kan met rijkssteun.
Zo wilden wij bijvoorbeeld al
60.00C uitgeven voor een zwembad,
maar GS rekende voor dat dit een
miljoen zou kosten en dat kon niet.
Hier1 zou de industrie iets voor de
mensen kunnen doen. Maar dat ge
beurt niet.
Een zwembad of sporthal, gebouwd
door de industrie, zou een voor ieder
zichtbaar teken zijn."
De heer'Van der Blom oordeelt de
gemeentelijke samenwerking met
Rotterdam als goed, vooral op het
gebied van brandweer en aard
gasvoorziening. Alleen met het open
baar vervoer vindt hij het droevig.
„Ten slotte wachten wij af wat de
Gekro gaat doen. Die komt hier een
kilometer vandaan", zegt de heer
Van der Blom. „Rotterdam heeft wel
gezegd dat men de Gekro stankvrij
kan maken. Voor mij is het de vraag
of dat wel voldoende is onderzocht.
Nu is bij zuidoostenwind de situatie
voor wat betreft stank onverant
woord. Dat komt niet zo vaak voor.
Soms komen er wolken te hangen:
vorig jaar was er nog een complete
gaswolk door een foutje bij Dow Fe
nol."
