Grijs "geworden
Witte Huis
71 jaar oud
Rijnmond heeft voor
1970 meer geld nodig
.Fraai uitzicht dak
te
RDM-order
Pakketje met
clode
als beivijs
EERSTE PAAL
VC-FABRIEK
KON. ZOUT
Ontwerp-begroting verschenen
S?
■J
it
veel onzekerheden
Duizenden
tmsnen uil
verleden
rzmëi
SM
.T mpii
Mi
I^WMM
goklschmedin
mm®
fixploitatie ffnoeilijk door
Krulletjes
Handtekeningen
otterdam
nmm
pvMt
Hf
m~- ip
INSTORTING
BELVÉDÈRE
tyATER, binnenvaartschepen,
het Witte Huis, bomen en
Pakhuizen, een stukje van het
Rotterdam van vroeger in de
stad van nu.
Bahen
Bewoners
r 15
IB
geluids
apparatuur
(.13
113
13
Hei scl
13
I')
mmm
ROTTERDAMMER
PAGINA 3
2A
DONDERDAG 14 AUGUSTUS 1969
ITTE HUI
mottig: E
(Van een onzer verslaggevers)
BOTTERDAM Het niet op de monumentenlijst opnemen van
j,et Witte Huis heeft een groot aantal Rotterdammers danig ver
ontrust. Wellicht ten onrechte: er is geen plan het te slopen, het
stadsbestuur wil zich echter niet de handen zien gebonden aan een
van boven af opgelegde verplichting het tot elke prijs te behouden
pat Witte Huis is een stukje echte, ouderwetse, vooroorlogse
Botterdamse glorie, al is in die glorie thans danig „de mot gekomen"
Een van de redenen daarvoor is,
jit de Maatschappij tot Exploitatie
van Het Witte Huis NV enige tijd
voor de oorlog zeer grote moeilijkhe-
ics ondervond bij bet vinden van
«gadigden voor kantoorruimten. Met
bijzonder lage huurprijzen heeft deze
anderneming huurders moeten aan
trekken. Dit prijzen zijn in de loop
m de jaren maar heel weinig opge
trokken, hetgeen een lonende expioi-
tjtje thans moeilijk maakt.
Een andere reden is, dat er al lang
bee! wat is te doen over de toekomst
van het Witte Huis. Allerlei beloften,
plannen, projekten ten spijt hebben
eigenaar en huurders jarenlang een
iwaard van Damocles boven hun
hoofden zien hangen. Er is zoveel
i-ond het Witte Huis veranderd, er ts
raved onzekers in de toekomst van
dit gebouw, dat eenmaal het hoogste
Kantoorgebouw van heel Europa is
geweest, dat niemand er nu grote in
vesteringen in durft te doen.
Die investeringen zijn heel hard
nodig: het Witte Huis is danig aan
een fikse opknapbeurt toe.
Sommige huurders, zoals het Expe
ditiebedrijf Euro vracht en de Tech-
sische Import Onderneming TIO NV
hebben hun appartementen gemoder
niseerd. Anderen zitten nog in de ou
de, wat statige -maar ook rommelige
fcanioorkamers met allermerkwaar
digste erkertjes in de hoektorentjes.
Het gebouw doet inwendig heel
«at „benauwder" aan dan de gevels
doen vermoeden. Er is een oude lift,
die krakend en zuchtend zijn last
langs de tien etages torst. Er is een
heel nauw trappehujs, mot aardig
krullerig „jugendstil"-smeedwerk.
Diezelfde „jugendstiT'-mofcieven1 vindt
men in de glas-in-iaodramen en in
groter formaat in de dakrailing
verwerkt
Het hele Witte Huls is gebouwd in
wit verglaasde steen, die, ais de ge
vels eenmaal mooi schoon zouden
lijn geboend, een stralende indruk
kan maken.
Van binnen vinden we langs de
trappen wit verglaasde tegels met
ouderwetse slijpranden. Vloeren van
grijs-witte terrazzo, materiaal dat
aan oude keuken-aanrechten cn kei
lers doet denken. Het is moeilijk
voor iemand, die zich op de tiende
etage bevindt, te beseffen dat hij de
nodige tientallen meters boven de
grond staat en niet tn een keider
onder de Rotterdamse bodem!
Van de bovenste etage leidt een
trap naar de deur, die toegang geeft
tot het dak rond de liftmachine, die
in een apart huisje op het dak is
gemonteerd.
De muren «-'an die bovenste trap
tijn niet wit, maar donkergrijs. Als
men deze trap bestijgt, ziet men. tot
zijn verbazing dat die grijze kleur
niet wordt veroorzaakt door dc kaik
waarmee de muren zijn afgewerkt,
maar door duizenden en duizenden
handtekeningen.
In het begin der twintiger jaren
was bovenop het lifthuisje een enorm
plankier gebouwd, dat a raison van
één kwartje toegankelijk was voor het
publiek. Men sprak toen van de
„Belvédère Het Witte Huis". Irt die
dagen had het Witte Huis /oor Rot
terdam dezelfde betekenis ais thans
de Euromast. Volgens goed Neder
landse gewoonte schreef net meren
deel van degenen die deze
„Belvédère" bestegen om van het uit
zicht over Rotterdam en omgeving te
genieten zijn naam op de muur ais
bewijs van zijn aanwezigheid.
Het lifthuisje was toen bovendien
nog geen lifthuisje maar een water
tank. Dg liftmachine stond in de kel
der. de watertank was nodig, omdat
anders de bovenste etages van regel-
WAT
:<■/*-WW
i
'O
V.
I
v
V'\-
é&V/:
r
At -&■,
rsrt'
JAA*
Aft
•v
i<A-
•ew s \Sj<
ee
TIET Witte Huis (links) in aan
bouw, begin 1898, gezien vanaf
de Nieuwe Maas, bij de ingang
van de Oude Haven,
-sgGr
AFFICHE van de )rBelvédère
A Het Witte Huis" uit het be
gin der twintiger jaren. Boven
het dak, waar thans de lichtre
clame van Van Nelle prijktwas
in die tijd een groot houten
plankier gebouwd, waarop be
zoekers die van het uitzicht wil
den genieten, konden, staan.
Later moest de toegang tot
deze uitkijkplaats worden afge-
sloffen: hef plankier was dusda-"
nig bouwvallig geworden, dat de
toegang gevaarlijk werd.
Een bijzondere attractie was
vroeger de dak-fotograaf: men
kon ziek op dat hoogste punt van
Rotterdam laten fotograferen
zittend op een pony!
Het paardje kon via de lift
naar de tiende etage. Hoe het
van daar op het dak kwam, weet
niemand. Nog altijd zijn de dui
zenden handtekeningen van de
bezoekers te zien op de muren
rond de trap, die van de tiende
etage naar het dak leidt.
Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Eens was het
Witte Huis het hoogste particuliere
gebouw van Europa. Rotterdams
eerste „wolkenkrabber" heeft heel
lang als een staaltje van gedurfde
bouwkunst gegolden, als symbool
van het Rotterdamse doorzet
tingsvermogen. Hoewel het Witte
Huis grijzer ijs geworden, aftandser
ook, is het nog altijd een begrip,
een monument uit het verleden,
dat een vaste plaats in het
stadsbeeld heeft weten te behou
den.
Het Wite Huis is een „bejaard"
gebouv:: vorige maand was het 71
jaar geleden dat het feestelijk in
gebruik werd genomen. In 1898
het jaar waarin Konnigin Wilhel-
mina werd gekroond was het
een sensatie. Vele Rotterdammers
uit diie „fin-du-siècle"-tijd hadden
niet willen geloven dat een gebouw
van tien verdiepingen ooit zou blij
ven staan.
Architect W. Molenbroek had
dan ook heel wat tijd en moeite
nodig om de toestemmingen en
goedkeuringen los te krijgen. Hij
mocht het kort daarvoor ontwik
kelde gewapende beton niet gebrui
ken, wel de normale combinatie
van lijzer en baksteen.
Na veel vijven en zessen kreeg
aannemer J. H. Stelwagen de bouw
opgedragen, voor een bedrag van
127.900 gulden. In juni 1897 ging op
de hoek van de Geldersekade en de
Wijnhaven de eerste van ongeveer
duizend heipalen de grond in.
Vijf panden waren toen tegen de
grond gegaan om ruimte te maken
voor het gebouw van 20 bij 15 me
ter. Toen de eerste paal de bodem
werd ingeheid, stortte het aangren
zende pand van dokter Van Loon
in. Het gezin was van tevoren ge-
''v
T>U het slaan van de tweede paal
stortte de woning van dokter
Van Loon in. Men maakte van die
gelegenheid gebruik om de grond
maar gelijk te benutten voor een
iets groter Witte Huis.
waarschuivd en ongelukken ge
beurden er dan ook niet.
Architect en opdrachtgever pak
ten die kans en vergrootten de
grondoppervalkte van het Witte
Huis tot 20 bij 20 meter: precies
vierkant dus. Het maken van de
zware fundering bracht nog meer
ongerief. Door het „ophelen" van
het bouwterrein kwam de grond
ongeveer een meter omhoog, wer
den de kademuren van Wijnhaven
en Spaansekade ontzet en kon op
een gegeven moment ook de Jan
Kuitenbrug niet meer dicht.
Maar het Witte'Huis groeide on
danks alles tot de respectabele
hoogte van i3 meter.
In, juli 1898 kon de NV
Maatschappij tot Exploitatie van
het Witte Huis er bezit van nemen.
Driehonderd ton ijzer was erin ver
werkt, drie miljoen stenen waren
gemetseld, waarvan 120.000 witge-
glazuurde stenen voor de bviiten-
muur.
Het Witte Huis bevatte in die
dagen de ongekende luxe van twee
elektrische liften (inmiddels al lang
vervangen) en centrale verwar
ming. Bovenop hoog boven het
stadsgewoel van sleperswagens,
paardentram en mensen bevond
zich een belvédère. Honderdduizen
den hebben in de loop der jaren
vanaf dat punt Rotterdam bekeken,
pal onder de lichtreclame van een
bekende fabriek.
In de oorlog is het Witte Huis
overeind gebleven. Tijdens de mei-'
dagen van 1940 liep het slechts ge
ringe schade op: aan de gevel bijv.
moesten enkele beelden het ontgel
den.
En het Witte Huis saat er dan
nog altijd, zal er blijven staan ook.
Niet zo trots en fris als voorheen,
maar toch als een hecht bolwerk
van gedurfde bouw. Misschien (be
reikt 't nog wel het eeuwfeest,.L
0 MAASLAND In verband met
herstelwerkzaamheden aan het wegdek
van de beide Kerklanen zal het verkeer
ter plaatse enige stagnatie ondervinden.
Met de werkzaamheden zal nog deze week
worden begonnen. Men hoopt het werk
hinnen een week te kunnen voltooien.
fcsiSwA'
mm
matige aanvoer van drinkwater
verstoken zouden blijven. Die tank
was in de oorlog het behoud van het,
Witte Huis: er zijn heel wat brand
bommen in terecht gekomen, die zon
der schade te doen in dat water wer
den geblust.
Lang voor de oorlog moest het
plankier op het dak van het Witte
Huis wegens bouwvalligheid worden
gesloten, maar de handtekeningen
zijn er nog steeds.
Na het plankier kwam de grote
lichtreclame van Van Neüe, die er
nog steeds op staat Die lichtreclame
was voor de oorlog een baken voor
degenen die in de avondschemering
of het nachtelijk duister de stad. na
derden over het water of langs de
weg.
Als men na een bezoek aan het
Witte Huis buiten 'komt, is goed te
zien, hoezeer dat Witte Huis eens een
integrerend deel heeft uitgemaakt
van zijn omgeving. Het is in een wat
romantische samenhang met de oude
gedeelten van de spoorbrug vroe
ger een draaibrug, het torentje op de
rniddenpijler staat er nóg met de
oude, aangrenzende patohuispanden,
met de statige bomen langs het wa
ter.
Het is helemaal niet zeker, dat dit
Witte Huis, als men het straks zal
hebben vrij gemaakt en het eenzaam
in een plantsoen aan een ver
keersplein staat, het in het Rotter
damse stadsbeeld zo goed zal „doen"
als eertijds.
Men kan zich voorstellen, dat het
een wat kunstmatige indruk zal ma-
JN het advocatenkantoor De
Ruyter en d'Hane is de oude
sfeer van het Witte Huis nog al
tijd proeven. Merkwaardig is het
„erkertje" in de hoek, dat een
onderdeel is van een van de zij
torentjes.
ken en dat architectonische tekortko
mingen des te meer zullen opvallen.
Er bevindt zich in het Witte Huis
één woning op de negende etage: die
van de concierge. De bovenste etage
wordt ingenomen door Corsela, een
confectie-atelier voor bustehouders
en corsetten. Op de begane 'grond,
zijn een café en een cafetaria.
Verder bevat het Witte Huis kanto
ren: ELCEE Staal, het advocatenkan
toor De Ruyter en d'Hane, Tech
nische Import Onderneming TIO,
Sterachemie, Scheepsexpertise Hel
ders, Schipper en Nobels, De Gier en
Wallach in oliën, vetten en darmen.
Expeditiebedrijf Fiege en Hoff, Ex
peditiebedrijf Eurovracht, Arak-
Rum- en Graanhandel, Carel Ellink-
huijsen en Zn en het assurantiekan
toor Bakker en Ledeboer.
Een bijenkorf dus van handelson
dernemingen.
Voor vele van deze kantoren is de
ruimte te 'klein en uitbreiding is bin
nen het Witte Huis niet mogelijk.
Wat de toekomst voor dit bouw
werk in petto heeft, weet niemand.
Voorlopig is het niet de bedoeling het
te slopen. Maar over het al of niet
aanwezig zijn van de noodzaak het te
bewaren zijn de meningen verdeeld.
Merkwaardig is, dat vele
oudere Rotterdammers tegen,
sloop niet het minste bezwaar
hebben, terwijl juist jongeren
het graag willen behouden. Een
stukje „pop-art" in „jugendsfcil"
te midden van de Rotterdamse
zakelijkheid? Een „witte-huizen-
plan" ais protestwaartegen?
'TRAPPEN met „jugendslil"-
smeedwerk, glas-in-lood-
ramen met ook al „jugendstil"-
motieven, stucwerk, witte gla-
zuurtegeltjes, glorie van vijftig
jaren terug.
<ef. Leuk.
iarrard, buai
I v m uii'i i i
te l.ii In l
rottebi
RDAk TÈL. j:
ipAfv St fdl
Mr es
2 27 130
117
veisiitti
(tdeit
tul 1 F V11' I i!I'
,11111111 W II i L il.UtU ll kt till .III. 'I'll
pakketje met een dode t ut frili, tn tie
bi igevnecde brief schreef een dame
uil Am',1' I'lflin, 'He een huis Vim de
i l ,/ekei ibkllh'i'dst lutppl] uil th'lli
bewoon! .dat zij protesteerde tegen
de hnnr aahgezegde huurver loging
itndill frul hub vul rat lm z Ah
dj j ip riiiiljijiU i |ljj
i
ilOTTÈhDAp Fraai Uitzicht van het (tak van het Witte Huis naar de Maasbruggen, door het
ymeefjwetjt heen van de hoge dakrailing. De gaatjes geven aan, dat hier vroeger grote reclameborden
langs «aten gemonteerd.
(Van een onzer ve.rslaggevers)
ROTTERDAM Uit de juist
verschenen ontwerp-begroting van
Rijnmond blijkt dat het openbaar li
chaam voor 1970 aanzienlijk meer
geld nodig raamt te hebben. Het to
taal der begroting komt op
ƒ4.515.300, tegen een (geraamd) totaal
over dit jaar van ƒ3.637.500 en een
(vermoedelijk) beloop van ƒ2.154.319
over 1968.
Naar rato van deze stijging zullen
de bijdragen der gemeenten en van
het rijk omhoog moeten. De gemeen
telijke bijdragen zijn op ƒ2.926.270
geraamd, tegen ƒ2.275.150 in X969 en
ƒ1.300.000 in 1968. De rijksbijdragen
zijn achtereenvolgens geraamd op
1.557.930, 1.352.400 en 770.193.
Omdat cfe gemeenteraden reeds in
een vroeg stadium dit ontwerp onder
ogen moeten krijgen (zonder dat het
openbaar wordt) zijn gecommitteer
den genoodzaakt ramingen van di
verse posten ruimte te geven. Daar
om worden stelposten opgenomen.
Het dagelijks bestuur meent dat dit
een soepele werkwijze is. De stel
posten werken ten dele door op de
kostenomslag over de gemeenten en
op de voorschotten, die deze geven.
Niettemin is uit gemeentelijke kring
kritiek op de vele stelposten geko
men. Maar deze methode kan pas
worden verlaten als de omvang der
werkzaamheden van Rijnmond dui
delijk vaststaat, zegt het dagelijks
bestuur.
(Vervolg van pag. 1)
Enkele maanden geleden kreeg de
werf een order voor de bouw van een
14.000 tons passagiersschip (accom
modatie voor 750 passagiers) van de
Amerikaanse luchtvaartmaatschappij
Overseas National Airways. De kans
bestaat dat binnenkort nog twee van
deze schepen zullen worden besteld.
„Dit zijn de snelste en ook de kost
baarste handelsschepen die ooit be
steld zijn". Dat zei KDM-onder-
directeur ir. H. W. Stapel vanmor
gen juist teruggekeerd uit de Ver
enigde Staten, waar hij namens de
RDM de contrakten heeft getekend.
Ir. Stapel noemde de opdracht een
succes voor de beleidslijn van de
RDM om zich te beperken tof de
bouw van hoogwaardige gespeciali
seerde schepen. „Wij zijn bewust uit
de grote tankerbouw gebleven. De
RDM heeft steeds geprobeerd een
permanente hoeveelheid werk in de
nieuwbouwsektor te hebben om de
fluctuaties in de afdeling reparatie
op te vangen", aldus ir. Stapel.
De nieuwe opdracht betekent wel
dat de RDM zijn mankracht graag
wil uitbreiden. Het zal echter niet
overgaan tot spectaculaire akties, te
meer omdat men de laatste jaren al
bezig is geweest de personeelssterkte
geleidelijk op te voeren.
In de geieidenota bij dit ontwerp
beperkt het dagelijks bestuur zich tot
toelichting op de begrotingspositie en
de .personeelszaken. In het najaar
verschijnt een nadere nota met be
trekking' tot het te - voeren algemene
beleid in 1970-
In de begroting- zijn-stelposten op
genomen wegens kosten,van. adviezen
van. derden van technische en admi
nistratieve bijstand van gemeenten
en van publikaties tot een totaal van
ruim zes ton.
De personeelssterkte van Rijnmond
bedroeg op I mei 1967 25, 1 mei 1968
42 en 1 mei 1969 46. Er zijn - nog
vakatures, enige uitbreiding in 1970
zal volgen, zodat een1 totaal van 66
wordt bereikt.
Wat de kwestie der rijksbijdragen
betreft waarover de Rijnmondraad
zich herhaaldelijk bij motie heeft
uitgesproken zijn weinig vorderin
gen gemaakt, zo blijkt.
Tijdelijke wijzigingen, die de mi
nister van binnenlandse zaken in het
vooruitzicht heeft gesteld, zijn nog
niet uitgevoerd. Desgevraagd was de
bewindsman bereid tot overleg over
een financieel statuut. Maar hij wil
pas een afspraak maken als hem
meer gegevens over het interim-rap
port van Rijnmond ten dienste staan.
ROTTERDAM Woensdag is in
het Botlekgebied (Je eerste paal
geslagen voor de vinylchloridefabriek
van de Koninklijke Zout-Organon
NV. Deze fabriek wordt gebouwd aan
de Welpïaatweg, op het terrein van
de NV Zoutchemie Botlek. Hij zal
eind 1970 gereed zijn.
De vinylchloridefabriek en de
daarbij behorende voorzieningen ver
gen een bedrag van ongeveer 100
miljoen gulden. De produktiecapaci-
teit zal 300.000 ton per jaar bedragen,
waardoor deze installatie tot de
grootste ter wereld zal behoren.
Een groot gedeelte van de produk-
tie zal per pijpleiding worden afgele
verd aan de petrochemische fabrie
ken van Shell Nederland Chemie NV
in Pernis voor verwerking tot de
kunststof polyvinylchloride (pvc). De
rest wordt per schip en per spoor
geëxporteerd naar o.'a. Duitsland.
De fabriek is ontworpen door de
ingenieursbureaus Comprimo/Lurgi
(Amsterdam) en Badger (Den Haag),
terwijl licenties verkregen rijn van
de Amerikaanse ondernemingen B.F.
Goodrich Chemical Company en
Stauffer Chemical Company. De su
pervisie van de gehele bouw heeft
NV Centrale Engineering KZO
te Amsterdam, het eigen inge
nieursbureau van de - Koninklijke
Zout-Organon.
De fabriek zal werkgelegenheid
bieden aan 150 mensen.
