Ook' Engeland viert
Pilgrim Fathers'
vertrek in 1620
'even veel
problemen
ROMEINEN BOUWDEN HILLEGERSBERG
99
99
fe
*0
fteiieMrigver Uithui i&vni menselijk leed
Nog vier maal
99 molendag
in Mind er dijk
v.Mum&sé wordt
geboren uit
het ambacht
Werkschip
wneerboeien
Uitkijk over rivieremlelta Nog veel landelijkheid overgebleven
DE ROTTERDAMMER
PAGINA 3
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1970
D ELFSHAVEN, een stukje
historisch Rotterdam met
1 een eigen sfeer, waar een rust
vanuit gaat, die vrijwel nergens
jn jje stad is te vinden. Rode ge
raniums in de bakken langs de
Aelbreehtskolk wiegen in de
vind. Een carillon speelt boven
de schilderachtig gerestaureerde
geveltjes.
Een omgeving waar men zijn
gedachten eeuwen ver kan' laten
dwalen, terug naar de tijd waar
in de zeilschepen nog af en aan
voeren, of in de toekomst over
het wijdse perspectief dat de
huidige materialistische wrede
maatschappij in al zijn stuwende
gejaagdheid de mensheid biedt.
BENAUWEND
as
SIERADEN
HAVENS ALS
„SUPERMARKT"
uk
f jfs
fjfff.as»-;<c v 'V j
veC;/
Ui
Bij de zee
Vergoeding
GEEN
IN VROLIJKHEID
Doelloze beschouwingen te over;
een werkelijk zien van het dagelijkse
leed in de hele wereld en zelfs bin
nen de straal van een kilometer
komt vaak neer op liarde controver
ses, waarvoor men angstvallig de
ogen sluit, of vlucht.
In één van die pittoreske huisjes
aan de Aelbreehtskolk, dat uit de zes
tiende eeuw stamt, staat voor het
raam een koperreliëf van de maan
met de eerste menselijke voetstappen
erop. In de rechter hoek zit, diep in
elkaar gedoken, een uitgemergeld,
stervend Biaïraantje. Overheerst door
de aardse rijkdom, die miljoenen
geeft voor vooruitstrevende heer
schappij in de ruimte en tegelijker
tijd zijn lijdende medemens met een
aalmoes zijn honger wil laten stillen.
De reliëfdrijver Aad \V. Uithol (36)
is de maker van dit kunstwerkje, dat
in al zijn eenvoud de mens de harde
werkelijkheid voor ogen houdt en
hem misschien de ogen opent.
In zijn galerie De Schans vertelt
hij: „Er is eens tegen me gezegd: jij
bent zo somber in je werk. De man
had gelijk. Ik hou wel van vrolijk
heid, maar ik kan er geen inspiratie
in vinden. Wie met open ogen om
zich heen kijkt en het doelloze leed
dat de mensen elkaar aandoen, ziet,
wordt niett geïnspireerd door ker
misachtige leut."
Aad Uithol wil geen kunstenaar ge
noemd worden. „In onze kringen zijn
zoveel mensen die in feite niets pres
teren. Bij de oude meesters zie je het
vakmanschap. Mijn stelling is dat
kunst uit 'ambacht wordt geboren,
maar het ambacht verdwijnt. De jon
ge creatieve mens is genoodzaakt
door stunts kunst te maken.
Ik geloof echter niet dat iets wat
,,'grappig" is, kunst is: een beweeg
baar tafelkleed met lucht eronder,
een diep gegraven put, koeien op het
SchouwburgpleinAls je dat zo
hoort, krijg je het benauwende gevoel
dat een bepaalde groep de kunst be
lachelijk wil maken en dat is heel
jammer.
Ga nu eens terug naar het oude
gilde. Prachtige dingen maakten de
kunstenaars in die tijd, ondanks de
vaak gebrekkige gereedschappen en
de moeite die de mensen moesien
doen om aan materiaal te komen. Nu
kunnen we alles kopen, gereedschap,
materiaal net zo dim of dik als je het
wilt hebben. En juist nu gaan we
idiote dingen rnaken.
'k Geloof ook dat dit voor een deel
te wijten is aan de vlotte manier
j\JOG VIER zaterdagen (8, 15, 22 en 29
augustus) kart men in Kinderdijk
van het unieke schouwspel van 16 te
gelijkertijd draaiende molens gemeten.
Deze molens, die anders alleen in tijd
van nood nog water uit tie polders ma
len, worden tijdens de z.g. „molenda
gen" speciaal voor belangstellenden in
werking gesteld,
1s Middags tussen half twee en half
zes kan men, wind en weder dienende,
dit schouwspel gadeslaan, terwijl men
in die tijd voor het bedrag van 1
(kinderen 0,50) bovendien op de an
ders niet toegankelijke molenkaden mag
wandelen en ook eens een molen van
binnen kan bekijken.
Komende vnn Rotterdam of Dordrecht
moet men op de E 10 afslaan naar Ai-
blasserdam, waarna men spoedig de bor
den naar Kinderdijk en de speciale ver
wijzingen naar liet molengehied zal ont
dekken.
FYEZE „Mayflower"-Schaal werd
vervaardigd door de Worcester
Royal Porcelain Company. De prijs
bedraagt 50 Pond.
i
waarop subsidie wordt verleend. Een
subsidie, die in feite de ondergang
van de kunst is. Het stimuleert zwak
ke figuren te gaan.leven in een.we
reld waarin zij eigenlijk niet thuis
oren. Ik krijg geen cent, heb het
niet nodig, maar zou het ook niet wil
len. 't Is zo makkelijk om maar dank
jewel te zeggen.
't Gevolg is dat die stimulans
steeds zwakkere figuren brengt en
juist zij gaan stunts uithalen, die
niets met kunst te maken hebben.
Het geld waarvan zij moeten leven
en moeten werken komt er immers
toch wel.
En dan volgt het boerenbedrog...
een beeld of een schilderij dat van
ellende aan elkaar hangt gebrek
aan vakmanschap wordt verkocht
aan iemand die het als een status
symbool ziet, omdat de maker net in
de mode is. Zo ontstaat de uitdruk
king: 't is maar net wat een gek er
voor geeft.
Het helpt de cultuur naar de blik
sem, want het wordt kunst met kunst
en vliegwerk. En dat kan ook haast
niet anders, want als er te lang aan
moet worden gewerkt, wordt het voor
de man in de straat zeer zeker onbe
taalbaar,"
Kunstenaar, of alleen maar „ge
woon" reliëf drijver, het werk van
Aad Uithol straalt meer uit dan al
leen maar vakmanschap. Het is het
ondefinieerbare „iets" dat slechts
werkelijke kunstenaars kenmerkt.
Zijn vakmanschap komt duidelijk
naar voren uit portretten van Kenne
dy, Adenauer en Erasmus, die een
zuivere weergave zijn, niet alleen qua
gezicht maar ook qua karakter. „Van
verschillende mensen", zo vertelt Aad
Uithol, „heb ik in opdracht een por
tret gedreven. Ik zou het als een te-
kortkoming hebben gevoeld als het
niet was gelukt.
Per slot van rekening moet meneer
Jansen, meneer Jansen zijn, anders
faal je. Iets anders is het als je aan
een thema werkt, zoals de muur
waarvoor ontzettend veel mensen 2ijn
neergeschoten. Dan kan je uit fanta
sie gaan werken en ondervind je ook
veel meer tolerantie. Zo is dat ook
met de vrije vorm.
Weliswaar bereik je daarmee niet
iedereen en volgt er geen oorverdo
vend handgeklap. De grootste voldoe
ning echter krijg je omdat het verba
zend geconcentreerd werk is, voorna
melijk ambachtelijk."
Knap hoog reliëfwerk is inderdaad
het gezicht dat bedekt wordt door
twee handen, maar welk een wan
hoop spreekt er uit dit werkstuk; in
welk een vertwijfeling zijn die diep-
gegroefde handen voor het gezicht
geslagen. Zo is het ook met de kop
van een Hadji, een Mekkaganger. Uit
het diepdoorleefde gelaat straalt een
serene gelatenheid, én een grote te
vredenheid. Alleen maar ambachte
lijk?
Een heel andere kant van Aad Uit
hol en van zijn werk is nog niet zo
lang geleden naar voren gekomen.
Toevallig, zoals hij .het zelf noemt.
Voor de infoimatrices in het Bouw
centrum ontwierp hij een speciale
gesp met daarop het embleem van
het Bouwcentrum. Dat was het begin
van een nauwe samenwerking met
modeontwerper Henk Wichers en
voor diens eerste show in Rotterdam
ontwierp Aad Uithol een serie siera
den, die stuk voor stuk een kunst
werkje waren.
Gave vormen, die spraken, uitge
voerd in aluminium, ,,'k Wil wel
doorgaan in het maken van sieraden."
't Is mooi, maar het ligt op een heel
ander vlak. Toch kan je je uitleven
in de vorm en het geeft een voldoe
ning het te zien dragen.
Dat is het grote verschil met het
maken van een plastiek. Dat verkoop
je, het verdwijnt in een interieur en
je ziet het nooit meer. Een sieraad
komt terug in de buitenwereld. Een
plastiek gemaakt van een stuk
ijzer is functioneel omdat het het
oog moet strelen of schokken, een sie
raad is nog functioneler omdat het
ook draagbaar moet zijn.
Ik wil de sieraden overigens graag
van een edel metaal gaan maken; van
een mooie vorm is het zonde als die
wordt gebracht in een metaal dat
geen klank heeft. Zilver bijvoorbeeld
heeft dat wel."
Even glimlacht Aad Uithol en haalt
in oprechte bescheidenheid zijn
schouders op: „Er valt over mijnwerk
zo weinig te vertellen. Ik houd ervan
om van de hak op de tak te springen.
Ik snap niet hoe er mensen kunnen
zijn, die een koe zus en een koe zo
tekenen, of een kat vormen in alle
standen en maten. Dat vind ik ver
schrikkelijk geestdodend.
Neem nu die sieraden voor Wi
chers. Een prachtige afwisseling tus
sen het reliëfdrijven. Juist door die
afwisseling kan het andere rijpen..
Het moet ook niet gemaakt worden
voor de handel.
"TIE Industriële HamleHcornbina-
tie Holland (IHC) gaat de In
staller I in gebruik nemen, een
werkschip voor de olie-industrie, be
stemd voor de installatie van „cen-
punts-meerboeien" op zee. In augus
tus zal dit werkschip zijn eerste
karwei uitvoeren: Het plaatsen van
een meerboei in de Humber bij de
raffinaderij van Continental Oil
Imminghani (Engeland).
Met het steeds toenemende aan
tal manimoettankers, die de wereld
zeeën gaan bevaren, ontstaat bet
probleem hoe deze tankers te la
den en te lossen. Er zijn maar wei
nig havens in de wereld, die deze
reuzen kunnen ontvangen en behan
delen. IHC ontwikkelde al zijn be
staande systeem van de eenpunts-
meerboeien zo, dat tankers op zee
geladen en gelost kunnen worden.
Momenteel is voor Arameo een boei
in aanbouw, waarmee in bet Mid
den-Oosten tankers tot 400.000 ton
gelost kunnen worden.
Een dochtermaatschappij van
IHC Holland SBM ine. beeft op
de werf van het concern in Schie
dam een scitip laten vergroten en
verbauwen. De Installer I is mt zo
uitgerust, dat ze alle werkzaamhe
den nodig voor hot installeren van
deze ölieraeerboeren, kan verrich
ten, Daartoe is het schip o,m. in
gericht met een vijftig-tons draai-
kraan, een veraakeringssysteem met
plaaisbepalingsapparatuur, zware ha
mers om onder —ater te kunnen
beien en rotsboorapparatuur.
Vanaf het dek, dat twee van de
grootste boeien kan vervoeren, kun
nen deze 2onder hulp van andere
kranen in zee geplaatst worden.
Het vaartuig is vrijdag overgedra
gen.
Tf ASTEEL met, kapel van HUIcgers-
berg vóór 1426. Gebouwd door
graaf Willem II van Holland in de
dertiende eeuw. Daler in leen ge
geven aan heer Vrancke Stoep van
Hildegardsberghe. Laatste bewoner
was heer Kerstant van den Berghe
van Mathenesse. Hij werd in 1428
verslagen door de Hoeksen van
Jacoba van Beieren. Onder leiding
van WiUem Nagel, baljuw van Ken-
nemerland werd de zaak toen zó
grondig verwoest, dat alleen de ruïne
overbleef, die er nu nog staat. De
Hülcgondakerk dateert uit later tüd
en die werd grotendeels gebouwd van
het puin van het verwoeste kasteel.
DOOR de nieuwste super-tankers
met hun enorme laadvermogen en
hun gevaren voor de waterverontreini-'
ging zijn het Suezkanaal en de his
torische havens van de wereld verleden
tijd geworden. Alleen al door hun om
vangi veranderen de havens van Europa
in formaat van bedieningszaken tot
enorme supermarkten.
Door de enorme hoeveelheden die
zij vervoeren, bedreigen 2ij de oceanen
met een enorme verontreiniging. En die
oceanen vormen door hun verontreini
ging al een bron van internationale
zorg. Door de snelheid waarmee zij
van groot tot enorm en reusachtig zijn
uitgegroeid zijn de bouwers gedwon
gen de hulp van computers in te roe
pen, om de gevaren verbonden aan het
behandelen van miljoenen liters brand
bare olie te kunnen berekenen.
Lloyds Register of Shipping meent,
dat de werven gevraagd is supertan
kers te bouwen voordat met schepen
van kleiner formaat voldoende ervaring
is opgedaan. Da 477.000 tons tanker
die zojuist door Giobetik Tankers of
Britain is Japan is besteld, wordt 375
meter lang.
De olie, die in 1886 door het eerste
tankschip ter wereld, de Glilckauf,
werd vervoerd, zou nauwelijks de bo
dem bedekken van de grote tankers
van nu. De Mayflower van de Pilgrim-
Fathers zou als een speelgoedscheepje
kunnen dobberen in een tank van een
van deze drijvende reservoirs.
Esso Standard Oil heeft fietsen laten
aanrukken voor de gezagvoerder en
eerste stuurman van de Esso Mercia,
die in verhouding een dwergje van
slechts 321 meter lengte is.
Slechts enkele havens'kunnen deze
mammoets behandelen, die bijna 3d
I/"AN de herdenking van het vcr-
trek der „Pilgrim Fathers" in
1620 wordt in ons land beslist „veel
werk" gemaakt; ia Engeland ech
ter nog meer. De stad Plymouth
herdenkt het vertrek van de May
flower niet een groot aantal fees
telijkheden, die heel wat meer
kosten dan onze Communicatie '70.
Van 5 tot 12 september wordt hier
een hele week feestgevierd. Voor iets
meer dan een pond kan men zich een
„Pilgrim's Passport" verschaffen, dat
toegang geeft tot een aantal beziens
waardigheden en een aantal evene
menten .Gedurende die week laten
de Britse Spoorwegen van Londen
naar Plymouth de „Mayflower Ex
press" rijden, die de, afstand in vier
uur aflegt. Herdenkingen zijn er ook
nog in Dartmoor (Devonshire), Bos
ton, Lincolnshire en in Southampton.
De British Tourist Authority heeft
een boekje uitgegeven „Mayflower
and the Pilgrim Fathers", dat 32 pa
gina's telt en voor ongeveer 5 shil
lings hij deze organisatie (64, St. Ja
mes Street, London SW 1) besteld
kan worden.
Opmerkelijk is het bijzonder grote
aantal souvenirs, dat de Britse fabri
kanten in de handel brengen. Er zijn
herdenkingspenningen in brons, zil
ver, palladium en platina geslagen.
Vier fabrieken van luxe-kristallen
glazen kwamen met fraaie drinkkel
ken voor de dag.
In Plymouth worden speciale bier
pullen verkocht. De prijzen die van
12 tot 30 shillings lopen zijn nog aan
de lage kant in vergelijking tot het
bedrag van 18 pond, dat voor een
herdenkingsbord wordt gevraagd.
Van dit bord (met inscriptie) zijn
slechts 2500 exemplaren vervaardigd.
De bekende fabriek van Josiah
"Wedgwood and Sons kwam echter
ook met goedkopere borden op de
markt.
In een aantal winkels in Engeland
kan men zelfs eigenaar worden van
een Pilgrim Fathers-presse-papier
met inscriptie.
Het kostbaarste souvenir is zonder
twijfel de hierbij afgebeelde schaal,
die vijftig pond kost. Er zijn niet
meer dan 500 exemplaren van ge
maakt. In Engeland worden zij alleen
door één winkel in Plymouth ver
kocht, in Amerika door één zaak in
Boston, Mass
i .V.
f v A t Zr a, OMKy
'Vv/s V #V
HILLEGERSBERG moet reeds
hebben bestaan voordat Rotter
dam ook maar een enigszins belang
rijke nederzetting was. De geschiede
nis van dit dorp thans, zoals be
kend, een Rotterdamse stadsiuijk
speelt zich hoofdzakelijk af op en om
de zandheuvel icaarop slat, kapel en
ommuring van het terrein daarvan
waren gebouwd. Van dat alles rest
slechts een ruïne op het kerkhof.
Die zandheuvel is geen „exclusivi
teit". De vroegere rivierlopen, kreken
en mondingen tn de Delta verlegden
in het nog niet bedijkte land telkens
hnn bedding en lieten op diverse
plaatsen bif belemmeringen in de bo
dem zand, klei en grint achter, dat
door ophoping hoger werd en ten
slotte als heuvels boven het vlakke
moeras uitstak. Men noemt deze
zandbobbels donken of worden en zij
zijn dus tn tegenstelling met de Frie
se terpen niet door mensenhanden
gemaakt. De Alblasserwaard kent
nogal wat van deze donken.
In de Romeinse tijd strekten de
Rijnmonden zich tot veel oostelijker
uit dan de plaats, waar later Rotter
dam werd gesticht. Voor de Romei
nen was die brede Rijnmond van
groot belang, zo zelfs, dat Corbulo
zijn beroemde gracht liet graven.
De Romeinen noemden die Rijn
monden „het Helinium" en het is vrij
zeker dat het eerste grote bouwwerk
van Hillegersberg een Romeinse
wachttoren was, evenals het vrij ze
ker is, dat de naam Hillegersberg te
maken heeft met dat „Helinium".
Al dit interessants en nog veel
meer is te vinden in het in 1936 ver
schenen boekje „De Rotte met de
Bleiswijksche Meren en de omlig
gende gemeenten Hillgersberg, Berg-
schenhoek, Bleiswijk, Moercapelle en
Zevenhuizen", door de in 1948 overle
den Rotterdamse architect J. Verheul
Dzn.
Dat boekje met die wijdlopige titel
is een deeltje in een alleraantrekke
lijkste serie en het is de verdienste
van Leen Molendijk en van de uitge
vers Gijsbers en Van Loon in Arn
hem, dat van al die boekjes herdruk
ken zijn verschenen.
De eerste van die herdrukken zijn
al enige tijd op de markt, de. drie
deeltjes die nu van de persen kwa
men zijn behalve het boekje over de
Rottemeren nog „Merkwaardige oude
bouwwerken aan het Jaagpad van
Overschie naar Delft" en „Kralingen
en 's-Gravenweg alsmede de oude
merkwaardige buitenhuizen en boe
renhofsteden aan dien weg".
In de heruitgave is de taal, het
oude Nederlands van De Vries en Te
Winkel, onaangetast gelaten en dat
vergroot de charme van deze boekjes,
waarin vanzelfsprekend wordt ge
schreven over veel dingen, die tijdens
en na de oorlog voorgoed verloren
zijn gegaan.
„De Rotte met de Bleiswijksche
Meren" kost f 14, „Kralingen en 's-
-Gravenweg" kost f9,50, „Het jaag
pad van Overschie naar Delft" -kost
f 5,90.
Verheul was een vorser met grote
liefde voor de historie, niet alleen van
Rotterdam maar van het gehele om
ringende gebied in Zuid-Holland en
■wij kunnen ons voorstellen, dat zijn
lezers graag op zeek gaan naar wai
er nu nog over is van hetgeen Ver
heul allemaal beschrijft.
Als de lezers van deze boekjes dat
gaan doen, zullen zij merken, dat er
buiten Rotterdam nog heel wat over
is.
En, voor zover zij dat niet reeds
hebben kunnen proeven uit het en
thousiasme, waarmee Verheul
schrijft, zij kunnen dan meteen zelf
de boeiende schoonheid van het Zuid
hollandse landschap ervaren. Dat is
iets, waar heel wat echte Rotterdam
se stedelingen geen weet van hebben!
Er zijn in de omgeving van Rotter
dam nog genoeglijke, stille polder-
weggetjes, als is dan in de nabije
verte het moderne blokkendoos-sil
houet van de stad te zien. Zelfs bin
nen Rotterdam is daarvan nog wat
over. Maar dan moet men goed zoe
ken.'
ZEVENDE JAARGANG nr. 30 Tek
sten (o.a.) van Zettie Leeuwenburgh,
J. v. Rhijn, Kees Cornelisse Illustra
ties van Gusto, Ary Groeneveld, J. v.
Rhijn Onder redaktie van Kees Cor
nelisse.
meter diep steken. Zelf3 de zee is hlet
en daar te ondiep. De straat van Dovel
is ten hoogste 24 meter diep en een
300.000 tons tanker steekt 22,5 mete?
diep. De reus van Giobetik steekt 27,5
meter diep.
Daarom worden de havens voor de
ze giganten enorme nieuwe complexen
dicht bij zes. vanwaar andere kleinere
tankers de ladingen overbrengen naat
kleinere havens.
Het havencomplex in Bantry Bay
(Ierland) was een van de eerste pro
jecten van deze aard. Daar kunnen
schepen tot 500.000 ton afmeren. An
dere havens van deze aard zijn Milford
en Finnart In Groot-Brittannië alsmede
Europoort bij Rotterdam. Bovendien -
overweegt Spanje aan zijn noordwest-
kust. een'.hèven voor supertankers aan
te leggen.
De supertankers kosten fortuinen.
De mammoet van Giobetik vereist een
investering van 35,2 miljoen dollar
Toch kan een klein vonkje van dra
investering een vlammenzee maken. ln-t
de afgelopen tien Jaar is 1',4 miljoen"
tankertonnage ten onder gegaan: Da'
helft daarvan ging door ontploffingen";
verloren.,
De olie in "zo'n gezonken tanker karj^
tientallen' kifometerfe van /de'
kuststrook bevuilen en vis en vogels-
doden. De oplosmiddelen, die worden
gebruikt, om de vieze vette substantie -
te verwijderen, kunnen even gevaarlijk-
zijn als de olie zelf.
Thor Heyerdahl, de Noorse ontdek-
kingsreiziger, Is geschrokken van de
olievervuiling, die hij tijdens zijn over
steek met een Papyrusboot van Marok- f
ko naar Barbados op de Atlantische
Oceaan constateerde.
De oliemaatschappijen moeten de
schade vergoeden, die ontstaat door
de vervuiling van het zeewater de
rederij van de Torrey Canyon, de
166.000 tons tanker, dia op de Engelse
kust verging, moest 5,2 miljoen dollar
schadevergoeding betalen.
Hoe zo'n-■ tanker ook verzekerd Is,
het water wordt nret beschermd. Een
antwoord is een dubbele romp. De eer
ste tanker met dubbele romp was de
211.666 tons Mobil Pegasus. Deze
heeft een ruimte van 3 meter tussen
twee bodems onder de olietanks.
Da grote tankers hebben echter één
deugd zij vervoeren de olie goed
koper. Het vervoer van een ton olie
van Koeweit naar Rotterdam kostte via
het Suezkanaal 3,36 dollar. Een
200.000 tons tanker, die via Kaap de
Goede Hoop van Koeweit naar Rotter
dam vaart, doet het voor 2,40 dollar
per ton.
De verwachtingen zijn dat zelfs na
de heropening van het Suezkanaal vrij
wel alle olie van het Midden-Oosten
rondom Kaap de Goede Hoop naar
Weist-Europa zal worden gebracht.