Welfarewerk: bejaarden
en gehandicapten een
zinvolle bezigheid geven
i
Hans Croiset brengt
drama koning Lear
totaal zonder visie
Gebitsverzorging meer
op preventie richten
'twoonhuys
Elke tijd schept
zijn eigen Kenau
Rode Kruis-manifestatie op Flevohof
Wedden
om'n fles
whisky,
datu
VAT 69
lekkerder
vindt?
i
3
Fiimkijkjes
op Brazilië
Eén tandarts op 3700 inwoners te weinig
Wielrijster verongelukt
Onderzoek afschaffing
van bouwvakantie
Uit tentoonstelling in Haarlem blijkt:
Ontluistering
TKOUW/KVARTET ZVTERDAG 21 APRIL 1973
BINNENLAND
T11/KI5
Kaartje
Scène uit koning Lear.
Amsterdams Toneel gaf donderdagavond in de Stadsschouwburg zijn
eerste voorstelling van Koning Lear, de verbijsterende, aangrijpende
tragedie, die mij in deze voorstelling niet greep, en me hoogstens
verbijsterde door de mening van de regisseur en verschillende spe
lers, dat Lear nu nog zo gespeeld zou moeten worden. Alsof er in de
laatste eeuw niets is veranderd.
I Door gebrek aan opvolging zijn wij
genoodzaakt ons van ouds gerenommeerd bedrijf op te heffen.
A
j In verband hiermede verkopen wij
onze gehele voorraad meubelen, karpetten, lampen, kronen
en decoratie-artikelen tegen speciale prijzen.
"Wij zullen daarmee woensdag 25 april beginnen
Gaarne nodigen wij u uit tot een bezoek,
teneinde van deze unieke gelegenheid gebruik te maken.
LEiDSESTRAAT 73-75 - PRINSENGRACHT 709-7tl
TEL 020 - 24 64 08 - AMSTERDAM
door Huib Goudriaan
HAARLEM Kenau Simons Hasselaer is niet de helleveeg ge
weest, waarvoor veel Nederlanders haar nog steeds aanzien. Ze
stond niet aan het hoofd van een vrouwenvendel, dat met koken
de olie en andere wapens de Spaanse belegeraars in 1573 de
doodschrik op het lijf joeg.
Maagd van Orleans
Een deel van het schilderij van Egenberger en Wijnveld: negen
tiende-eeuws, romantisch Kenau-beeld.
Van een onzer verslaggevers
DEN KLAAG VI' e hebben er bij tie welfare allerminst behoefte
aan naaikransjes voor goedwillende dame« te creëeren.' Deze uit
spraak is van de heer D. van Kleef staflid van het Nederlandse
Rode Krui*, verantwoordelijk voor het vrijwillig welfarewerk. Er
lijn veel Nederlanders, die het begrip welfare verhinden aan een
soort negentiende-eenwse liefdadigheid, die haar bestaan tot in
onze tijd heeft weten te rekken.
Dere verkeerde beeldvorming verbete
ren is mede het doel van de 'Nationa
le Manifestatie Rode Kruis Welfare
Idee '73' van 27 april tot en met 6
mei op de Flevohof, die naar aanlei
ding van het vijfentwintigjarig be
staan van het vrijwillig welfarewerk
wordt gehouden.
Daar zal het publiek voor de eerste
teer kennis kunnen nemer van de
achtergronden van het welfarewerk,
dat ach tot taak heeft gesteld chro
nisch zieken, gehandicapten en be
paalde groepen bejaarden een zinvolle
tijdsbesteding te geven Bij deze ma
nifestatie valt de nadruk op een ten
toonstelling van duizenden werkstuk
ken. die de afgelopen maanden zijn
vervaardigd door patiënten en bejaag
den, die aars het welfarewerk deelne
men (ra 1972 werkte welfare onder
21.936 mensen).
Het welfarewerk begon m Nederland
in 1946 onder gewonde soldaten.
Naam en doelstelling gewonde mi
litairen bezigheid verschaffen wa
ren ontleend aan het Britse welfare
werk. Het succes was zo groot, dat het
werk zich ook verplaatste naar zieken
huizen #n inrichtingen voor gehandi
capten; ér werden hiervoor beroeps
krachten opgeleid.
Het activeren van thuiswonende pa
tiënten of bejaarden de heer Van
Heef spreekt over 'reactiverende re
creatie is de kern van het welfare
werk. In 1972 was welfare bezig onder
totaal 21.836 patiënten, van wie er
8211 thuis en 3890 tn ziekenhuizen en
verpleeghuizen bezocht werden, ter
wijl 8124 bejaarden in tehuizen en
1711 bejaarden in dienstencentra aan
dacht kregen.
Wat is de zin van het maken lan een
mozaïek, een schilderijtje, een kralen
ketting of een pannelap voor mensen,
te al jaren bedlegerig zijn. of voor
gehandicapten, die bepaalde zintuigen
of ledematen niet kunnen gebruiken?
De tin hiervan, de stimulans voor de
betrokkenen, kunnen gezonde mensen
cch nauwelijks voorstellen. De heer
Vin Kleef: 'Als een gehandicapte of
chronisch zieke wat kan maken, is dat
cnonn belangrijk voor rijn gevoel
tooi eigenwaarde. Wij hebben in het
welfarewerk deze gouden regel: het
gaat er niet om wat iemand niet meer
kan. maar om wat hij of zij nog wél
kan!" Een geborduurd kussen kan
plotseling anders worden, meer waar
de krijgen, als je weet wie het ge
maakt heeft"
Op de tentoonstelling op 1e Flevohof
wordt dit laatste onderstreept door
bij elk werkstuk een kaartje te zetten,
waarop de handicap van de maker
staat. De heer W. A. H, Stroo, staflid
van het bureau Welfare van het Rode
Kruis, zegt: 'Patiënten, die met een
werkstuk aan de tentoonstelling mee
doen, zien reikhalzend naar de ten
toonstelling uit Voor hen. die «ie
(ADVERTENTIE!
Flevohof niet kunnen bezoeken ma
ken we een video-film, zodat ze thuis
via het tv-scherm hun werkstukken
op de tentoonstelling kunnen zien
liggen. De werkstukken op de Flevo
hof zijn speciaal voor de tentoonstel
ling gemaakt en gaan ook allemaal
terug naar de makers. Er zijn prachti
ge. spectaculaire werkstukken bij,
maar ook pannelappen, waarvan de
ideële waarde groter is, gezien de
handicap van de maker. We hopen
dat ieti ?an deze 'ideële waarde' over
komt bij het pubhek.'
Op de tentoonstelling zullen ook meer
dan driehonderd bedrijven op het ge
bied van de vrijetijdsbesteding en re
creatie hun produkten en diensten
exposeren en verkopen. Zo ontstaat er
een uniek kijk-, koop- en ideeöncen-
tran met vooral materialen, gereed
schappen en benodigdheden voor be
zigheid In de vrije uren. In de grote
vijvers van de Flevohof wordt een
watersport-show gehouden; de Flevo
hof toont wat liefhebbers met planten
en bloemen kunnen bereiken. In en
kele speciale stands wordt voorlich
ting over het Rode-Kruiswerk m het
algemeen en bezigheidstherapie en
welfarewerk in het bijzonder gegeven.
Mh"
Nog voor George Sluizer m Brazilië
zijn speelfilm Joao maakte draaide hij
er wat korte filmpjes, die donderdag
morgen door CiLM. werden vertoond
in Amsterdams Leidsepleir -theater
Het Vlot is een verslag van de reis
van een gezin op een zelfgebouwd
vlot, de rmer af. naar de stad, die
duizend kilometer verder ligt Daar
worden cassave en wat vee verkocht
en dan gaat het liftend en lopend
weer wekenlang terug. Meer dan een
stemmige indruk is dit filmpje van
een half uur niet. Letters vertelt in 9
minuten hoe met alleen de kinderen,
maar ook de volwassenen van een
dorpje (eindelijk) lezen en schrijven GOOT Bsr HUlSinQ
Ieren. Ook hienn is de sfeer van dat
land 122 schooltanddiensten. Bij de
schooltandverzorging waren 7340 scho
ten betrokken. Bijna 80 pet van de
leerlingen (ruim 700.500) nam er aan
deel.
De schooltandverzorging moet zich,
volgens de vereniging, vee! meer rich
ten op het voorkomen van landziek
ten. Er moeten, zo luidt het verslag,
meer mogelijkheden worden gescha
pen voor gezondheidsvoorlichting en -
opvoeding die een doelmatige bijdrage
kunnen leveren tot het behoud van
een gezond gebit
Van een verslaggever
UTRECHT /DEN H A VG 'Wetenschappelijke onderzoekingen
wijzen uit dat het tandbederf r.og steeds toeneemt en grote schade
toebrengt aan de gebitten en de gezondheid van de jeugd.
Nu al is te voorspellen dat, hoe groot
het aantal tandartsen ook is. hoe ver
het technisch kunnen ook is gevor
derd en hoeveel geld we er ook aan
villen besteden, het op den duur toch
a:et mogelijk zal zijn de jeugd tand
heelkundig gezond te houden, tenzij
de zorg zich ncht op de preventie en
niet vrijwel uitsluitend op het leggen
ran vullingen. Dit laatste i» onder
meer het geval met de schooltandver-
Jnrging'.
Dit sombere geluid is afkomstig van
dt Nederlandse Vereniging en de
Centrale Raad voor de sociale tand
heelkunde, die hun jaarverslag over
1972 hebben gepubliceerd.
Ongeveer tegelijker tijd maakte minis
ter Van Veen (onderwijs en weten
schappen) bekend dat er op dit mo
ment in Nederland één tandarts op
3700 inwoners is. Volgens hem zal dit
binnenkort een op de 3000 zijn. De
samerleden Hermes en Heijmans (bel
den KVP), die de minister hierover
vragen gesteld hadden, menen dat een
tandarts op 2000 inwoners pas ideaal
Ku zijn Of dit voldoende zal zijn
aangt volgens de minister af van de
Kale waarin mond en landziekten
blijven voorkomen. De minister zei
dat het in ieder geval niet moge
lijk was de tandartsenopleiding in
toet name Nijmegen uit te breiden.
Er waren vorig jaar 550 aanmeldin
gen, tegen 345 het jaar daarvoor.
Ongeveer 130 mensen moesten worden
teleurgesteld. De Nederlandse vereni
ging voor sociale tandheelkunde is
ran mening dat vooral de schooltand
verzorging extra aandacht dient te
bijgen. De vaak te geringe omvang
van veel schooltanddiensten belem
mert verwezenlijking van de meest
gewenste opzet aileea al om financiële
fa organisatorische redenen, aldus het
Jaarverslag.
fa het schooljaar 1971-72 telde Neder-
primitieve Seven m de hete natuui
best getroffen. Sluizer werkte blijk
baar zo vertrouwelijk met de mensen
daar, dat zij de camera vergaten en
gewoon doen. Drie Dagen Respijt is
samengesteld uit maar één dag opna
men van een carnaval m Sao Luis.
Kleurig, ritmisch, uitbundig soms,
maar ook triest, want de mensen zijn
duidelijk arm an, wat de melaatsen
betreft ook ziek. Tegenover de beel
den van hei dnedagen-alles-vergeten
zette Sluizer zomaar wat cijfers, die
het feest voor goede verstaanders,
wranger maakt Maar vergeleken met
andere films over Zuidamenkaanse
toestanden, die hier te zien zijn. is
dat maar slapjes. Zeca, de vierde kor
te film, gaat over het werk van een
vaqueiro, een koeienherder, die te
paard soms sensationeel achter ont
snapte koeien aangaat en bij het
slachten of castreren van een jonge
stier, even wreed is als zijn leven
zelf. Zijn baas. de hereboer, die hem
behalve de kost en wat vee, honderd
gulden per jaar uitbetaalt wordt m
het commentaar een soort 'aartsvader'
genoemd. Georges Sluizer is een waar
nemer die, ervaren en wel mooi, op
films vastlegt wat hij ziet en meer
met Hij had daarbij Bert van Mun
ster aan de camee: Kees Kuiper voor
de montage, en Wim van der Velde
voor de weinig zeggende teks»
DEN BOSCH Gisteren is in het cen
trum van Den Bosch de 56-jarige me
vrouw A. van der Bogaert met haar
fiets verongelukt. De vrouw werd ge
raakt door een vrachtwagencombinatie
en kwam onder de achterwielen daar
van terecht
Koning Lear was al dwaas toen hij
zijn ruk verdeelde tassen zijn boos
aardige dochters Goneril en Regan, en
de aardige Cordelia verbande, maar
hij wordt pas goed gek als hij, versto
ten door de stormnacht zwerft Met
Edgar, die zich, uit angst voor zijn
valse broer Erlmond, gek houdt. En
met de nar die beroepshalve gek icoet
doen. Later komt daar Edgar's vader.
Gloster. nog bij, met uitgestoken ogen
en ook beroofd van zinnen.
Zij doen en praten kranzinnig maar
er zit een bittere waarheid in de
waanzin. Het gaat niet alleen om de
ondergang van oude mannen. Goneril
en Began vermoorden elkaar uit ja
loezie om Edmond die door Edgar
wordt gedood, nadat hij nog net de
gevangen Cordelia liet ombrengen.
Lear sterft na zijn kinderen. Zun
schoonzoon Cornwall werd al neerge
stoken toen hij Glosters ogen uitstak,
door een ineebt die ook gedood werd.
en de slaafse Oswald viel in een
geveeht tegen Edgar. Oorlog van allen
tegen allen is de achtergrond.
Shakespeare schiep een wrede waan
zinnige wereld, dramatischer, theatra
ler, vreemder nog, dan de echte. Het
is, om een paar toneelbegrippen van
deze eeuw te noemen, absurd theater
(Ionesco, Beckett) surrealistisch hier
en daar, en totaal theater van de
wreedheid (Artaud) tot aan Grand
Guignol toe. Er zijn nog andere visies
ADVERTENTIE
Mededeling.
UTRECHT De Nederlandse stich
ting voor statistiek voert de komende
maanden in de bouw onder 1200 werk
nemers en 200 werkgevers een onder-
pek uit naar de mogelijkheid, de col
lectieve bouwvakvakantie af te schaf
fen,
De Bouwbond NW heeft de kwestie
ran de collectieve vakantie vorig jaar
jan de orde gesteld. De bond meent,
«at het bestaande systeem een aan
tasting betekent van de vrijheid om
toveel mogelijk zelf te bepalen wan
neer men met vakantie wiL -
4'
LID NEVIS WF
mogelijk op de moeilijke, bijna on
speelbare King Lear.
Maar regisseur Hans Croiset had geen
visie, of slaagde er niet in die duide
lijk te maken. Koning Lear werd
gespeeld zoals dat een halve eeuw
geleden ook al gedaan werd, roman
tisch, melodramatisch, in het wilde
weg. met uiterlijk heftige spelere-
truckjes, waar we tegenaan kijken en
doorheen zien, maar die ons niets
doen. Zodat de zaal moest lachen toen
de lijken van Regan en Goneril naast
de stervende Edmond werden gezet,
en niet ontroerd kun zijn toen Lear
met de dode Cordelia kwam aandra
gen. Koning Lear kan zo niet meer,
want wij geloven er op die manier
niet in.
Er was één scène die op mij wel
indruk maakte: de ontmoeting van de
totaal verdwaasde Lear met de blinde
Gloster, die niet wist of hij wel of
niet in de afgrond was gesprongen;
een absurde scène, ingehouden en ver
stild. Met Jan Retèl over het algemeen
wel goed, als de zielige, goede, mislei
de. oude Gloster. Cor van Rijn einde
lijk beheerst als zijn zoon Edgar, en
Guus Hermes prachtig ingehouden
(ook eindelijk) ais geestelijk dwalen
de Lear, die onzin met zin spreekt.
Daarvoor ging Guus Hermus door al
zijn, niet geringe mogelijkheden om
een geweldige Lear te maken zonder
geweldig te worden, doordat al die
routine plus intuïtie door regisseur
Hans Croiset niet strak in de hand
waren gehouden. Bij Hennes loopt
dat dan nog niet geheel uit de band
Bij Sigrld Koetse (Goneril) en Marièl-
le Fiolet (Regan) die haar gang maar
gingen, wel. Het boze en valse, dat
een beetje vorstelijk waardig en on
derkoeld kil en indrukwekkend had
kunnen zijn, werd al dadelijk zo onbe
heerst heftig uitgespeeld, dat het wel
moest oplopen tot een machteloze, en
lelijke hysterie. Haar echtgenoten,
Dolf de Vries en Jan van Royen, en
haar personeel schreeuwden van weer
omstuit mee. Luid en voor de helft
onverstaanbaar. Canci Geraedts, als
Cordelia, mocht het gelukkig rustiger
en zuiverder houden. Jules Croiset,
als de geslepen Edmond, die cynisch
redelijk en gemeen zijn voordeel doet
met de waanzin der anderen, had zijn
rol vlot en gemakkelijk in zijn macht.
Evenals Lou Landrê, de treurige,
trouwe, eveneens cynische nar. Die
twee zijn dan ook de enigen die zich
door het verstand en niet door de
driften laten leiden. Trouwe Kent,
van Max Croiset, staat ook burgerlijk
buiten de hartstochten, en kan dus
gewoon blijven, al is zijn trouw ook
niet normaal meer. Maar de anderen
lieten zich gaan, en dat ging niet
goed. Want als Koning Lear je niets
doet, deugt het niet.
Hans Croiset had een machtig geluids
decor van ILPenderecki, voor zover
het te horen was. en Huub van Gestel
ontwierp mooie kostuums en een leeg
toneel met een scherm dat dreigend
kon zakken. De vertaling van Mr. E.
Straat, is niet verheven en dichterlijk
meer, eerder banaal, en toch wel goed
voor onze tijd. Maar dan hoort er een
andere voorstelling bij.
IN 'BACAFO' te Zwaagwestetode
wordt in de maanden april, mei en
juni een expositie gehouden van zeef
drukken van Gijs Winkelman uit
Oudehorne, aangevuld met foto's van
Henk Bmyns uit Heerenveen.
Hoewel dr. Gerda H. Kurz, -de
vorige archivaris van Haarlem, dit
reeds In 1956 irt haar standaard
werk 'Kenu Symonsdochter van
Haarlem* uiteenzette en afrekende
met de legendevorming, heeft de
'heldin' toch nog zo'n taai leven,
dat de verhelderende expositie aan
Haarlems Groote Markt, een func
tie kan hebben.
De werkelijkheid was dat Kenau
als handige zakenvrouw hoogstens
materiaal voor de verdedigingswer
ken leverde. Bron voor de mythe
waren Duitse sensatiebladen, die
tijdens of kort na het beleg gru
welverhalen opdisten over 'Man
haftige Weiber auf die Mauern'.
teneinde beter verkocht te worden.
Wat de mythe zo'n weelderige
groei verschafte, maakte drs. Henk
Overduin. van de afdeling voor
lichting beeldende kunst van bet
Frans Halsmuseum, duidelijk in de
onder zijn leiding tot stand geko
men aparte Kenau-expositie, die
gisteren werd opengesteld en
duurt tot 18 juni. Overduin is van
huis uit socioloog en zijn benade
ring is wellicht daardoor anders
getint, dan die van de historici.
Hij concludeert dat de mensen van
elke tijd, het Kenau-beeld schie
pen, dat hun het beste paste. Over
duin: "Het doet er niet toe of de
vrouw Kenau in werkelijkheid
fraaie eigenschappen bezet als dap
perheid. vaderlandsliefde, leiders
kwaliteiten, menslievendheid,
vroomheid enz. Het gaat om iets
anders: Kenau werd door de men
sen. die over haar vertelden en
hoorden niet als MENS bekeken,
maar als DING waaraan men een
betekenis of waarde kon toekennen
al naar gelang de situatie, waarin
men verkeerde. Die 'men' was een
zeventiende-eeuwse calvinist die
Kenau plaatste in het kader van de
strijd voor zijn geloof, die 'men'
wwas ook een negentiende-eeuws
schoolmeisje, aan wie Kenau als
voorbeeld werd gesteld van de
deugdzaamheid en vaderlandsliefde.
De stelling van Overduin is dat
Kenau een symbool werd en dat
symbolen een functie in de samen
leving hebben. De eerste groep,die
Kenau een symbolische waarde toe
kenden. waren de calvinistische op
standelingen van de zestiende en
zeventiende eeuw. Ze wordt voor
vechtster in de strijd om de ge
loofsvrijheid. verschijnt op portret
ten als een tot de tanden bewapen
de vrouw en wordt naar bijbelse
voorbeeld een Nederlandse Judith
genoemd. S cioloog en nu met
nadruk socioloog Overduin zegt
dat Kenau aldus een van de
symbolen werd, waarmee de calvi
nisten hun eigen identiteit presen
teerden ten opzichte van de eigen
groepsleden en tegenover andere
groepen.
Dp negentiende eeuw geeft een
Kenau-beeld als strijdster voor
vrijheid en geloof nieuwe impul
sen: romantiek en opkomend natio
nalisme kunnen met de Kenau
mythe wel uit de voeten! Schilde
ren, romans en schoolboekjes
op de expositie te bewonderen.
illustreren dit. Kenau, die op vroe
gere afbeeldingen terecht ze
was tijdens het beleg 47 jaar - als
vtouw van middelbare leeftijd
werd afgebeeld, verschijnt om
streeks 1850 als een jonge, aantrek
kelijke heldin als een soort
maagd van Orleans. Het schilderij
van Egenberger en Wijnveld, waar
in zij als een onweerstaanbare hel
din aan de top van een menselijk
Wuwen het zwaard hanteert is
hier van 'n schoolvoorbeeld. En in
'Vrouwen der Hervorming* van
Elisabeth Joh. Hasebroek uitge
geven in 1865 lezen we als
motto vóór het hoofdstuk over Ke
nau: 'Meen nimmer da» 'en-
bloed ooit tevergeefs zo>' er-
goten het doet zijn Ir ,em
door ai de volgende ee. ho
ren*.
De negentiende-eeuwse schrijvers
lieten Kenau 'een heldenvuur in
haren boezem gloeijen' en
schroomden niet om de Spanjaar
den uit te laten roepen: 'Hoe! Zijn
de vrouwen hier mannen gewor
den, of moeten wij ons door vrou
wen laten kloppen?'
Maar als aan het eind van de eeuw
de geschiedschrijving drastisch ver
andert verhalen worden niet
meer zomaar aanvaard, er komt
methodisch onderzoek begint de
ontluistering van de Kenau-legen
de. Dit mondt uit in het in 1956
verschenen werk van dr. Gerda
Kurtz, die door grondig bronnen
onderzoek Kenau identificeert als
een zestiende-eeuwse zakenvrouw,
die meewerkte aan de versterking
van de wallen, daarop waarschijn
lijk ook nog de wacht heeft gehou
den, maar geen heldin en aanvoer
ster is geweest Wél was Kenau
een kordate en weinig gemakkelij
ke tante, dus toch een 'Kenau', het
type zelfstandige vrouw, dat de
emancipatie-beweging als voorbeeld
kon zien. Want in 1998
Kenau werd een symbool voor de
Vereniging voor Vrouwenkiesrecht,
afdeling Haarlem,
Op een prentbriefkaart staat Ke
nau afgebeeld als voorvechtster
van 'volle burgerrechten'.
In onze tijd is van Kenau niet
meer overgebleven dan een figuur
lijke betekenis, die van 'manwijf.
Ze wordt niet langer in verband
gebracht met haar al dan niet
vermeende daden, hoewel de legen
de zo taai is dat restanten ervan
nog overal leven. Toch ontstaat in
anze tijd een nieuw begrip van
Kenau: die van de eigentijdse
hardwerkende zelfstandige vrouw,
en van Dolle Mina*. De tentoon
stelling in Haarlem kan het inzicht
geven, dat een afgerond, definitief
beeld van Kenau Simons Hasselaer,
waarschijnlijk nooit zal ontstaan.
Onze visie, onze blik op de historie
is nu eenmaal betrekkelijk en tijd
gebonden. Slotsom: elke tijd maakt
:ijn eigen Kenau.
IrrnuH wHi
[*jnr
Si
