Directeur ing. O. Postma over de ontwikkeling van De Christelijke Pers:
fhmubfilll
Nieuws boeken
Kees Hartogs
tweede boek
niet bijster
origineel
Als elke lezer nu
eens één nieuwe
abonnee aanbraébt...
VERSTANDIGE MOEDERS
W'
door Joh. C. Francken
KOPEN £lïï MELKPRODUCTEN
'DE VOLHARDING'
Kaas
met ster-allures
UROLüW/KWARTET ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1973
BINN.EMiAtNÖ; T21/K11
Trouw/Kwartet is deze week in het nieuws geweest.
Bijna dagelijks en laten we éérlijk zijn in niet
zo gunstige zin. De zaken gaan niet goed. Dat bleek
uit de berichtgeving in diverse publiciteitsorganen.
Het begon maandagavond met het NOS-journaal.
Een kort maar wèl verontrustend bericht waarin
sprake was van een tekort van ƒ8 miljoen gulden
in 1974 en waarin ook gewag werd gemaakt van
een mogelijke likwidatie van de onderneming.
Daarna een sober bericht van de directie in deze
krant, een commentaar van de hoofdredactie en een
aandacht trekkende verklaring vande redactie in
samenwerking met de Nederlandse Vereniging van
Journalisten waarin verontrusting werd uitgespro
ken over het voornemen om met de Perscombinatie
(waarin De Volkskrant en Het Parool samenwer
ken) in zee te gaan.
Directeur. O. Pöstma /rechts) in gesprek met de heer Joh. C. Franckeu.
COÖP. FABRIEK VAN MELKPRODUCTEN
NIJKERK
17 38 112 80 36 9 149 147 28 6 170
Internationaal congres
politieke gevangenen
Zuid-Vietnam
rSr.
BLIJFT PERSPECTIEF
VOOR TROUW/KWARTET
Ook politiek Den Haag kwam in be-
weging want Kamerleden uit de frac
ties van de AR en PvdA gingen
schriftelijk vragen stellen aan de re
gering.
Bij al dit nieuws, dat de lezers werd
voorgezet, bleven er voor velen toch
nog vragen over. Het leek daarom
nuttig een der directeuren van Trouw/
Kwartet, de heer O. Postma eens aan
de tand te vóelen teneinde eventuele
nevels op te doen klaren.
Hêc is de financiële positie van
Trouw/Kwartet op dit moment?
Wé zijn het jaar 1973 niet ongunstig
begonnen. Maar naarmate het jaar vor
derde, ontstonden er ernstige afwij
kingen van het voor een dagblad nor
male stramien van ontvangsten en
uitgaven.
In deze tijd plegen we de begrotings
cijfers voor het volgende jaar op te
stellen. De minder goede gang van za- -
ken In 1973 noopte ons allereerst ric
lopende begroting drastisch te herzien.
Het verlies over 1973 zal waarschijn
lijk tussen de 800.000 en de 1.150.000
miljoen gulden liggen. Daarin is dan
abverw-rkt de uitkering van 1.4 mii-
joen gulden uit de tv-reclame-pot, de
zg. ethercompensatie. Zonder deze uit
kering zou het verlies circa 2.5 mil
joen gulden zijn geweest. Wanneer er
helemaal niets zou veranderen, zou
dus dit tekort ook voor 1974 moeten
wórden verwacht.
Maar wat is er dan waar van het be
richt van het NOS-journaai, dat voor
1974 een tekort van 8 miljoen te. ver
wachten zou zijn?
Dat bedrag slaat op het verlies dat ik
zonet genoemd heb, plus de kosten
stijgingen van volgend jaar. En die
stijgingen rullen enorm zijn. Zo gaat
de papierprijs in 1974 fors omhoog.
Dat betekent voor de hele Christelijke
Pers een bedrag van 1,5 miljoen gul
den aan meerkosten. Ais ook in 1974
de loonkosten met, laten wc zeggen 10
5 12 pet. stijgen, komt dat voor De
Christelijke Pers neer op 2 miljoen.
Verder krijgen we te maken met ex
terne kostenverhogingen zoals die van
de PTT-tarieven en van de benzine
prijs. En ten slotte is er. een inkom
stenderving door verlies van abon
nees.
Maar vat in het NOS-bericht niet tot
uitdrukking kwam, was dat ook de in
komsten vclgend jaar omhoog gaan.
Er wordt dus toch een belangrijk ver
lies verwacht, al is het dan lang geen
8 miljoen. Hoe kan dat worden weg
gewerkt?
Hier raken we het belangrijkste punt
Ook als wij onze uitgaven tot het ui
terste beperken en rekening houden
met een eventuele algemene verho
ging van abonnementsprijzen, noodza
kelijk vanwege de sterk oplopende pa
pierprijs, cn verder verdisconteren
dat de opleving van de advertentie
markt, dit jaar begonnen, zich zo
voortzet dan kunnen wij ons verlies
toch niet verder dan tot 3 miljoen-te
rugbrengen. De enige manier om dit
gat te stoppen is samenwerking: met.
een andere onderneming, met name
in het technische, commerciële en* ad
ministratieve vlak. Alleen op die ma
nier kan het voortbestaan van De
Christelijke Pers verzekerd worden.
Zo niet, dan zal tot likwidatie van de
onderneming moeten worden overge
gaan. Want in alle duidelijkheid dient
wel dit gezegd: we wensen onze finan
ciële reserves onder geen beding te ge
bruiken om exploitatietekorten op te
rangen. Wel zullen deze in stand blij
ven om in de toekomst alle eventuele
verplichtingen tegenover het perso
neel (welks rechten in cao's veran
kerd liggen) ten volle na te komen.
Hoe waren de opvattingen in het
stichtingsbestuur over de nu voorge
nomen toetreding tot de Perscombina
tie.
Tor beantwoording van die vraag
moeten we even in het verleden te
ruggaan. Ruim twee jaar geleden wa
ren er bij de reorganisatie van De
Christelijke Pers drie zaken aan de
orde:
D interne integratie van Trouw en de
Kwarietbladen. Deze samenvoeging is
vorig jaar voltooid.
2- Concentratie van de gehele produk-
üe te Amsterdam, m.a.w. op één
plaats drukken, zetten etc. Ook dit
Proces is voltooid.
3. Externe integratie, waaronder teJ
verstaan valt het zoeken naar samen
werkingsvormen met een andore on
derneming.
Dat dit noodzakelijk zou worden,
heeft ons bestuur al in 1971 voorzien.
Toen stond voor het bestuur al vast.
dat de Perscombinatie onze partner
zou moeten worden. Dat is destijds
ook openbaar gemaakt en daar zijn
toen, ook door de redactie, geen be
zwaren tegen ingebracht -
Nu het standpunt van het bestuur.
Eind augustus heeft de directie het
bestuur geïnformeerd Over de tegen
vallende exploitatieresultaten in rie
eerste helft van dit jaar. Na uitvoerig
beraad kreeg de directie opdracht van
hét dagelijks bestuur de zaak nog
maals zeer scherp en fundamenteel te
bekijken. Maar dat 'huiswerk' bracht
geen nieuw perspectief naar voren.
Hoe liep het verder? :.'j
Op 18 september js het dagelijks be
stuur:; opnlèiïw ..bijeengekomen. Na'
lang praten* en alles overwogen heb
bende kwam .dit college tot de conclu
sie dat hét principebesluit van 1971
moest worden uitgevoerd,omdat sa
menwerking; met de Perscombinatie-
de enige mogelijkheid bood om het
voortbestaan van de onderneming tc
'verzekeren. Drie dagen later kwam
het algemeen bestuur unaniem tot de
zelfde conclusie.
Bestaat de kans dat De Christelijke
Pers door deze stap weer'helemaal uit
de rode cijfers komt?
Ja. Er zijn met de Perscombinatie al
oriënterende besprekingen gevoerd.
Bij de directies over en weer bestaat
de stellige indruk dat als we deze
weg kiezen de continuïteit van de on
derneming op redelijke wijze verze
kerd is.
Is aan te geven hoe dat begrote ver
lies van 3, miljoen gulden voor 1974
kan worden weggewerkt? Waarom
kan dat niet in eigen bedrijf gebeu
ren?'.';
Het eigen próduktiéproces biedt geen
verdere mogelijkheden tot kostenver
laging. Daarom-moeten we naar aan
sluiting bij een grotere eenheid. Bij
de Perscombinatie heeft men grote
moderne fotografische zetapparatuur,
hetgeen een snellere en aanmerkelijk
goedkopere produktie oplevert. Voorts
beschikt de Perscombinatie over gro
tere computers, dan wij, waardoor ook
een kostprijsverlagende, werking
wordt verkregen,' die bepaald niet ge
ring is. En tenslotte kunnendiverse
bedrijfsafdelingen .'.worden .-.gefitte-
.greerd, zöaltf hëf vervoer. Dit "alIes-zM -
op het gebied van lonen en salarissen
-v.nog al w^besparingen kunnen.' 9pie-
i; verén. Egvsj*kómen w.è dan'mt .de. ro-
de cijfers..';--.'
Er zullen dus ontslagen moéten val-
len? '25-j
Inderdaad -Maar we weten nog niét
precies hóéveel, hoe vervelend het
ook is. Wat, dat betreft gaan we een
periode v^h pnzekerheid'voör .het, per
soneel tegemoet, die zeker zes weken
zal dureiv'Wij zijn nu aan het inven
tariseren. In overleg 'met Perscombi
natie en ^vakbonden" Zal dan nagegaan
kunnen worden in-hoeverre-er voor
het personeel gelegenheid ontstaat om
mee te gaap naar de Perscombinatie.
Ook is hét dfe' bedoeling dat, wanneer
..bij de Perscombinatie vakatures ont-'1
staan, nureeds ons personeel voor
rang krijgt bij de vervulling daarvan.
s Js een-samengaan met de Perscombi
natie snél: te. realiseren?
Ja én neet Het zal duidelijk izijn, ge-
zien de rode cijfers waar we mee zit- -
ten, dat we. zeer* snel-moeten'hande
len. Het 'proces zou wat óns betreft
nóg dit jaar kunnen beginnen. Maar
de PerscomBinatie kan van-de ene óp
de andere dag bok- niet 'allés. 'Neem
bijv. het 'zetten. Het is niet zo algemeen
bekend,.- dat Trouw/Kwartet - met
zijn vele edities in de avonduren héél
wat meer pagina's produceert dan 'alle
andere landelijke ochtendbladen. Het
is niet mogelijk, dat de Perscombina
tie dat een, twee, drie overneemt.
Daar zaFeen aantal-maanden mee ge
moeid zijn. Maar- óp andere -gebieden -,
kan de procédure sneller verlopen.
Wélke plaats gaat Trouw/Kwartet bin-
%pïi de Pers'ebmblriatiè innemen?
Uiteraard gaan we.té;.zijner tijd deel.
mitm'aken van Het college'van commis
sarissen, en behouden we een eigen di
rectie, hoofdredactie en redactie.
Dat is verheugend, maar zit er in
heel deze ontwikkeling' toch niet ook
iets teleurstellends?
.U- moet goed begrijpen dat het be
stuur voorhet dilemma stond: Óf
stoppen öf de weg op van samengaan
met de Perscombinatie, waartoe dit
bestuur trouwens in 1971 reeds in
principe besloten had. Deze weg slaan
wé straks in, én wat mij betreft: met'
vreugde. Want er blijft perspectief.
Hoe was hét overleg .met de vakorga
nisaties in verband niet de positie van
het personeel?;
Evenals in-hét* vërlédétpvh'ebben v;e
getrachthet overleg in grote open
heid te voeren. Direct ai na de beslis-
sing van het dagelijks bestuur"hebben
ive alle desbetreffende instanties voor
snelle, besprekingen uitgenodigd. Die
besprekingen zijn -in goede harmonie
verlopen.- r
Is het'waar dat de bonden gevraagd,
hebben om een onderzoek door eigen
economen naar de positie van het be
drijf?
Inderdaad,': dat is juist.' De'heér Jens
van de 'Nederlandse Christelijke Grafi-
ahderi. Ml'Woraeh'.XWe zijn daa r. trou
wens izelf. Dij.'
Kees Hartog. Waarom zoveel haast,
bwana? Roman over ontwikkelings
hulp in Afrika. Van Holkema Wa-
rendorf, Bussura, 1973. 176 blz.
ƒ12,50.
Na zijn roman 'Thank you bwana
graag gedaan Afrika' (1971) publi
ceert. Kees Hartog, die twee jaar als
ontwikkelingsvrijwilliger in Afrika
werkte, nu zijn tweede boek,- dat óp
de. omslag als 'kritisch en enigszins
ironisch' wordt gekenschetst
Wie -een roman over. ontwikkelings
hulp schrijft, doet dat om aan de
vloed van artikeJen en wetenschappe
lijke beschouwingen over ontwikke
lingshulp-problematiek een dimensie
toe te voegen,' nl. die van een reali-
teit. Hartogs verslag, tot roman ge
vormd, heeft stellig een hoge reali
teitswaarde. Zijn komst als landbouw-
deskundige, het gedoe met de ambte
naren, zijn afkeer van zijn opdracht
het is allemaal voorstelbaar voor wié
ooit iets heeft vernomen óver ontwik
kelingshulp. Alleen: wat je mag' ver
wachten van een. roman, dat die je
laat bei éven wat in'elk degelijk'artiV
kei over ontwikkelingshulp', aalleen
maar staat beschréven, die verwach
ting komt bij Hartog niet uit. Zijn
verhaal blijft weinig indringend, hoe
zeer zijn problematiek ook urgent en
van essentieel belang is. Die proble
matiek brengt Hartog wei onder
woorden in .deze roman, maar. op dé
oude vertrouwde manier van Holland
se vormingsieiders. We lezen bij hem
die haast tot cliché geworden taal:
'hoe kunnen wij deze beschaving nog
mooier maken. Wij hij en de Afri
kanen waarbij hij voorzichtig wat
suggesties levert, maar de ontwikke
ling daarvan aan de Afrikanen zelf
overlaat. Geen ontwikkeling, meer van
buitenaf, maar een ontwikkeling vaii
binnenuit, die voor de. Afrikanen te
begrijpen" eri bij te houden is en'daar
mee heel. wat evenwichtiger zal zijn'.
En. ergens anders deze bekende zin
netjes: 'We moéten de. ménsen zelf in
- hun "ontwikkeiing - - betrekken,veel1
meer .met hen- praten en volkomen
eertijk tegen hen zijn. Hemmee laten
denken." Het is hun leven; hun ont-
v - wikkeling'.-.Tja; .dat.is zo. maar het is
niet bijster,, origineel t geformuleerd.
Zo is Hartogs verhaal: te fbeschouwen
als één matig "boeiende,imiatig kriti
sche illustratie van deze basisideeën.
Zonder veel allure, zonder een indruk
wekkende visie is deze romange^
schreven; Maar de meest voor de
hand liggen problemen van ontwikke
lingshulp worden er in elk geva! in
aangesneden. T.v.B,
'Verschuyls puzzel-encyclopedie' ..door
dr.H.J. Verscliuyl. Ultg. Luitingb,
Hilversum. 752 blz., prijs 29,90
Men,:jn"oet-;er een. paar-tientjesvoorh
over hebben, maar daar Staat tegeno-
(ADVERTENTIE)
Kerk en christelijke politieke partijen
hebben het in dit land 'nooit gemak
kelijk gehad, christelijke kranten heb
ben het altijd gewoonweg moeiiijk ge
had. Denk maar eens aan de'vooroor-
logse christelijke bladen. En neem
om een meer actueel voorbeeld te
kiezen het huidige Friesch Dag
blad. Het weet zich goed te: handba-
vjen, maar niettemin is het-aantal ab
onnees van deze krant om een
voor de hand liggende vergelijking te
trekken slechts een derde van hét
ledenbestand van de NCRV in Fries
land. Trouw en de Kwartet-bladen ste
ken daar niet ongunstig bij af. Ook
hun abonnee-aantal is een derde van
het (landelijke) ledenbestand van de
NCRV. -
Waar zit het abonnementenverlies van
de laatste jaren voornamelijk in?
nóofdzakclijk in de forse prijsstijgin
gen. Dat kunnen heel veel mensen
niet-bijbenen. Vooral bejaarden en de
lagere-inkomensgroepen moeten ver
stek laten gaan. Dat is allemaal geble
ken uit enquêtes die we de laatste
maanden gehouden hebben. Ook de
bezorging is een lastig punt. Een
krant die zo over het hele land ge
spreid gelezen wordt, komt door aller
lei oorzaken wel eens niet op tijd in
de bus. De lezer raakt geïrriteerd en
verdwijnt helaas. Overigens weet u
bést, meneer Francken, dat er ook le
zers zijn, die de krant opzeggen, om
dat zij te links of te rechts is, of te
weinig streeknieuws bevat.
Maar nogmaals: de meesten schrijven
met pijn in hun hart het abonnement
te moeten opzeggen, omdat ze het. te
duur gaan vinden. In dit verband de
ze opmerking: overal wordt er voor
bepaalde groepen der bevolking, met
name 65-plussers e.d. van alles ge
daan. Tegen gereduceerde tarieven
kunnen zij aan allerlei culturele ma
nifestaties deeinemen. Het is gewoon
onzinnig dat zo iets voor kranten, die
toch tot de eerste lévensbehoeften be
horen, niet kan en mag bestaan. Wie
.bindt die kat de bel aan? De diako-
nieën?
scke Bedrijfsbond vroeg erom. We
zijn'als directie zelfs verder gegaan.
We hebben.gezegd: komen jullie maar
gerust,'maar'dan moet je niet alleen
econohiën; v inaar ock.. accountants:
meebrengen., U kunt.' inzage krijgen
van'alles wat! u/maar weten wilt. In
totaal zijn, bij -dit overleg acht vakor
ganisaties betrokken geweest. V.
Wat de" politie van- het personeel be
treft, blijven we'met.de vakorganisa-
ties in contact.*Maar zoals' ai gezegd,
een -periode van onzekerheid van- ze
ker zes 'weken is in dit stadium heiaas
onvermijdelijk.
De verklaring van de redactie van
Trouw/KWartct in samenwerking met
deNederlandse Vereniging van Jour
nalisten was nogai. vinnig.
Inderdaad, maar die vinnigheid was
ten onrechte. Zoals ik al zei, had-de
redactie in 1971 al instemming be
tuigd met het plan om met de Pers
combinatie overleg te plegen. Uit. de
verklaring van deze week blijkt trou
wens, dat bestuur, directie en redactie
allemaal hetzelfde voorstaan: handha
ving van de identiteit, van de redacti
onele zelfstandigheid en van het regi
onaal karakter van de Kwartet-bladen.
Maar samengaan met anderen roept
toch meestal het gevaar op van ver
lies van identiteit? Hier en daar is al
gésuggereerd dat er ook redactioneel
wel het eèn en ander te integreren
zal zijn.
Wat is onze identiteit? Die ligt vervat
in de redactionele formule, waarin
staat dat we een krant uitgeven van
protestants-christelijke signatuur. Ver
der moet die identiteit verankerd lig
gen in: de harten der journalisten die
de bladen van Trouw/Kwartet verzor
gen. Zij doen het werk,'zij lichten de
lezers in en voor, zijselecteren het
nieuws, zij voorzien het van achter
grondinformatie en zij zijn het dia
hef nieuws van commentaar voorzien.
Dat-zal zo blijven. Er- behoeft geen
enkele angst voor te bestaan dat dit
Eri ..lateri'Hve wel wezen": de pagina
met de beurskoersen hebben we nog
nooit zelf vervaardigd of gezet. De
koersen zijn overal gelijk- en het ,is
dus goedkoper andermans zetsel te ge
bruiken. Zoiets is ook elders in de
christelijke' perswereld "niét' ongebrui
kelijk. Eenzelfde verhaal kun je bij
voorbeeld :iouden .over kunstagenda's
sportuitslagen, radio- e n "tv-agenda's
■en een scheepvaartrubriek. In alle"
kranten zijn de scheepsmeldingen
over, de plaats waar zij aankomen óf
waarvandaan ze vértrèkfcen, gelijk.
'Jaarlijks kopén'we voor honderddui
zenden guldens overal vandaan
nietiws, maar het is. de bewerking en
de belichting daarvan, waardoor onze
identiteit kenbaar-'wordt Wat dat be
treft dus geen 'enkeie zorg. Voor be
stuur en directie' staat vast dat we-
ons bij de Perscombinatie straks goed
thuis zullen, voelen.
Laatste vraag. Het lijktaannemelijk
dat heel wat lezers zich zullen afvra
gen of zij in deze situatie ook wat
kunnen dóen voor hun lijfblad.
Natuurlijk, dat kan. Vaak krijgen we
brieven van lezers (die zich dat na
tuurlijk kunnen veroorloven) waarin
zij aanbieden extra geld te storten
voor het instandhouden van
Troiiw/Kwartet. Maar alles bij elkaar
blijven dat toch bescheiden bedragen.
Dat blijft een drüftpel op eemgloeien:
de'plaat.'■..j- .-ï
Wat de lezers'wel kunnen .doen)-is 'ër.
voor zorgen dat ons abonnementen-
aantal omhoog gaat.Als elke lezer
óris aanéén nieuwe abonnee en
van tijd tot tijd ook 'aan een 'adverten
tie --ós helpt, zoudenwe goeddeels, uit
dé zórgen zijn. Daarmee wil ik niet
1 zeggen,"daf 'we; over ;de ontwikkeling
van hét abonneebestand in de laatste
maahdemveèl te klagen zouden heb
ben. Het aantal nieuwe abonnees
overtreft momenteel het aantal van
degenen die om allerleiredenen de
krant-opzeggen,
Onzé bedoeling is de inhoud van
de krant in de komende maanden
nog beter te maken dan hij al is.
Duizenden nieuwe abonnees -r- en
dat moet kunnen, als we naar het
ledenbestand van de NCRV kij
ken, om dat voorbeeld nog eens
te .gebruiken- zouden in onze,
dagelijkse strijd- om het bestaan
een' aanzienlijke verlichting bren
gen. 'Want.öm, allerlei redenen is
het duidelijk dat het voortbestaan
van de hondérdjarige christelijke
dabladpéfs in'ons land van het
allergrootste belang is. Bij een zo
groot mogelijke inzet van ons al
lemaal en onder Gods zegen moet
dat mogelijk zijn.
Joh. C.: Francken, die dit interview
met de directie van Trouw/Kwartet
verzorgde,is -meer dan veertig jaar
verbonden geweest aan de christelij
ke dagbladpers iri Nederland. Laatste
lijk was hij secretaris van de hoofdre
dactie van Trouw/Kwartet. Als geïnte
resseerde 'buitenstaander* heeft hij
..met dit.interview. de lezers van dienst
willen zijn.
kruiswoordpuzzèis
hebben. Meer dan een halfmiljoen
puzzelwoordén staan tot Hun beschik-
king.-Allé goderi én rivieren op een
rijtje,- de geheime politie in Perzië
heet Savak. en de stapelen die er niet
uit komen wat 'niet vast*-is. kijken bij
-'.'niét*vast? en zien daar de oplossing:
'los*. Bij de Tubrieken valt tevens veei
leerzaams te ontdekken. AHe: kastelen
in.Nederland en' het totaal* aantal pau
sen zijn vermeld. De lijst van afkor
tingen zal door velen wordén geraad
pleegd, -bij: toeval ontdekten we dat
naast nv de in het zakenleven zo po
pulaire bv (besloten vennootschap)
niet is verinéld. Maar-dat is dan één
spijkertje dat we in een zeer laag wa
ter vonden. Want een zeé van gege
vens overspoelt de gebruiker van dit
standaardwerk, dat hem een voortref
felijk' houvast geeft in deze tijd vol
raadsels én quizzen die denkers èn doe
ners niet kunnen missen. G.L.
ADVERTENTIE
Amnesty International en de Brede
Vietnam Beweging Nederland
organiseren op 12 en 13 oktober
1973 in de RAI te Amsterdam een
Kom naar dit congres of'pnder-
steun het. financieel:
GIRO 151500
Inlichtingen en kaarten 5,—):
Dintelstraat 27, Oudorp
(02200-17453)
Ook kaart aan de zaal.
(ADVERTENTIE)
A
