-■=--- "~s-
Ruiffl'twintig gemeenten hiér
gekoppeld aan dorpen daar
wm
mmmsm
mm
lil-'"':
Actie bedoeld
als permanent
nksiii
Dr. W. A. Beek: méér dan een middel om de wat aftandse democratie op te lappen
Burgemeester
van Dacca hier
'MMiÉwISi-f
ItwM
w
J' TROUiW/OnAtRTTEfT ZATERDAG 20 OKTOBER 1973
'i
BBVHENLAJSD
T17/K17
Prof. dr. B. Goudzwaard: een vriend die honger lijdt geef je niet elke keer vis te eten maar je stuurt
hem een hengel
door Kees de Leeuw t
Meer en meer wordt het duidelijk, dat de problemen van de Derde Wereld
geen problemen zijn, die ons niet aangaan. Een harmonieuze samenleving
kan alleen worden bereikt en in stand blijven, als iedereen zich daarvoor per
soonlijk wil inzetten. Een erkenning van het recht op een menswaardig be
staan voor de volkeren in de Derde Wereld door het 'westen' zal tot gevolg
moeten hebben, dat datzelfde westen afstand doet van haar op velerlei ter
rein bevoorrechte positie. De ontwikkelingshulp zal ook echt hulp aan de Der
de Wereld moeten zijn en niet een al of niet verkapte ondersteuning van de
eigen economie.
|É|r i Ö8~Ni
IwJ IépB
rMf -
-Miss
v-' \:;i: AA:!'7*
ft
In de dorpen van Bangladesj is de situatie nauwelijks verbeterd.
Abbé- Pierre
door Piet Hagen
Het uur der inspraak is aangebroken. De voorzitter opent de hoor
zitting. Hij prijst zich gelukkig dat hij zelf volkomen neutraal en* ob
jectief is. Ook burgemeester en wethouders hebben trouwens nog
geen standpunt ingenomen inzake het rapport over de reconstructie
van de binnenstad.
Er is volop gelegenheid tot inspraak. Iedereen mag zijn eigen wensen
naar voren brengen, al is het natuurlijk wel nodig ook te letten op
het algemeen belang van de stad. Wat dat laatste betekent legt een
vertegenwoordiger van de betrokken ontwikkelingsmaatschappij Em-
po later nog even uit: 'Als er bijvoorbeeld een lijn dwars door een
pand loopt, moet men daaraan niet al te veel waarde hechten. Het
betekent* alleen dat binnenkort iets moet gebeuren en wat dat bij
voorkeur zou kunnen zijn'.
Politiek bewust
Van onderop
Dr. YV. A. Beek
'Informele democratie'
Oominissie Claus - -
Gerichte actie
0.
-JHggf - 5«gg^i
Vandaag brengt de heer As-
hequr Rachman, burgemeester
van Dacca, de hoofdstad van
Bangladesh een bezoek aan
Reeuwijk. Dit ter gelegenheid
van het feit, dat Reeuwijk de
21-ste Nederlandse gemeente is,
die aan een dorp in Bangladesj
wordt gekoppeld. Een groep
Reeuwijkers heeft het initiatief
genomen tot koppeling van hun
dorp aan Gopalnager. Het
is de opzet dit dorp steun te
verlenen bij de wederopbouw.
De heer Rachman is behalve
burgemeester ook secretaris-ge
neraal van de U.T.O., de United
Towns Organisation, die zich in
Bangladesj bezig houdt met de
begeleiding van het koppelge-
meentenprojekt. In Nederland
is dit de Nationale Stichting
Koppelgemeenten Bangladesj
(NSKB). Het bezoek van de
heer Rachman aan Nederland
was voor Trouw/Kwartet aanlei
ding eens te praten piet prof.
dr. B. Goudzwaard, voorzitter
van de stichting, ov,er de doel
stellingen van de NSKB en het
ontwikkelingsvraagstuk in het
algemeen.
Wie het werk van de stichting
wil steunen, kan dit doen door
giften over te maken op giro
84S434, Coöp, Boerenleenbank
Amsterdam tg.v. de NSKB.
NRECiri iULPAAN )E
MENSEN IN BANGLADESJ
Met het bovenstaande, afkomstig uit
het Bangladesj-bulletin, kan prof. -Ir.
B. Goudzwaard, voorzitter van de Na-"1
tionale Stichting Koppelgemeenten
Bangladesj. volledig instemmen. Deze
stichting (NSKB) probeert dit dour
oorlogen cn natuurrampen zwaar ge
troffen land- te helpen door een kop
peling tot stand te brengen tussen ge
meenten in Nederland en dorpen in
Bangladesj. Ruim twintig gemeenten
hebben op dit moment een dergelijke
verbintenis niet dorpen daar. Deze
liggen in de provincie Kushtia in het
westen van Bangladesj tegen de India-
se grens. Het gaat om dorpen, die
zwaar te lijden hebben gehad van het
oorlogsgeweld.
Het Koppelgemeentenproject werd op
6 november vorig jaar via de televisie
geïntroduceerd door dr. Marga Iüom-
pé. In een daarop volgende actie werd
ruim 200.000 bijeengebracht voor pro
jecten in dat land. Projecten, die door
de bewoners in de dorpen zelf zijn
opgesteld. Het betreft irrigatie, aanleg
van visvijvers, leermiddelen en meu
bilair voor scholen.
Na het onafhankelijk worden van de
nieuwe staat Bangladesj is de aan
dacht voor dit zwaar geteisterde ge
bied beduidend afgenomen, terwijl
juist nu en in de komende jaren
grootscheepse hulp Van de hele wereld
bevolking een voorwaarde is voor
een evenwichtige opbouw van de sa
menleving. De situatie in de dorpen
is sinds de onafhankelijkheid van
Bangladej nauwelijks verbeterd. Er is
geen geld voor de wederopbouw van
huizen in veel dorpen brandde
meer dan vijftig pet. van de huizen af
scholen, klinieken, bruggen en
noem maar op.
De Nationale Stichting Koppelgemeen
ten Bangladesj wil daar daadwerkelijk
iets aan doen. De VU-hoogleraar dr.
Goudzwaard legt uit op welke manier
dat gebeurt. In verscheadene gemeen
ten in Nederland zijn plaatselijke co
mitê's gevormd, die een koppeling
zijn aangegaan met dorpen in Bangla
desj, waar eveneens lokale comitê's
zijn opgericht. Deze comitê's verstrek
ken uitvoerige schriftelijke informatie
over de problemen die zich na de oorlog
log hebben voorgedaan en wat er ge
daan zou kunnen worden om die op
te lossen. Er worden concrete wensen
geuit en hier in Nederland wordt dan
bekeken in hoeverre men daaraan te
gemoet kan komen.
Dr. Goudzwaard: De verhouding arm-
rijk, de gehele ontwikkelingsproble
matiek, is in feite toch iets, dat zich
afspeelt aan de rand van het eigen le
ven Het komt in begrotingen ter
sprake en in acute noodsituaties wor
den er nationale geldinzamelingsacties
op touw gezet, maar daarna zakken
deze acties weer weg. Ze gaan voorbij.
Het boeiende van de NSKB is, dat het
een combinatie is van verschillende
factoren. Het is geen incidentele ac
tie, maar bedoeld als permanente
hulp.
Het is een koppeling tussen mensen
uit beide landen, die door dit weder
zijdse contact - laten weten,
wat ze nodig hebben. Er is daarnaast
ook sprake van terugkoppeling Een
comité in een dorp in de provincie
Kushtia zegt bijvoorbeeld: er zijn ik
noem maar iets tweehonderd hui
zen nodig. Dan ban een Nederlandse
gemeente daarop inhaken en zeggen:
dat gaan wij doen. Via fotomateriaal
wordt men hier op de hoogte gehou
den van het resultaat van de hulp,
die geboden wordt.
Belangrijk is verder, aldus de hoogle
raar, dat de ontwikkelingsproblema
tiek midden in de Nederlandse leefsi
tuatie wordt geplaatst. Er speelt zich
een directe ontmoeting af, waardoor
de mensen zich bewust worden van de
verre sitautle daar en de dichtbije si
tuatie hier. En dan kunnen we komen
tot een afweging van de welvaart,
waarin wij lever en de ellende, waar
in zij verkeren.
Tot slot wil ik ooi: nog wijzen op de
vriendschap, die gaat ontstaan tussen
ratfiêfi
1-5. --.-'"Cp!— --V
El-S
SVSfflf1
signjft
"j v-
ï«li
Si» s .1 f *V olrT
S't'fj "l 'i 'ir
A i-sis' -
twee bevolkingsgroepen, zodat er op
basis daarvan geen sprake is van
hulp, die toch een zekere mate van
neerbuigendheid in zich heeft.
De koppelingsgedachte, ontwikkeld
door Abbé Pierre, stichter van de
Emmaüs Communauteiten, houdt in,
dat op een heel directe manier een
relatie wordt aangegaan, waarbij even-
tuele financiële steun op basis van ge
lijkheid onder het thema vriendschap
wordt gegeven. Abbé Pierre nam het
initiatief een koppelgemeenten-project
tot stand te brengen tussen de bevol
king van dorpen in Bangladesj en do
burgerij van adopterende gemeenten
in Frankrijk.
De regering van Bangladesj heeft zijn
initiatief als 'zeer' doeltreffend' en
van 'zeer groot belang voor de weder
opbouw van het land' toegejuicht De
regering acht de rechtstreekse contac
ten van plaatselijke gemeenten hier
met de lokale bevolking in Bangladesj
vooral van belang, omdat hulp van ge
meente tot gemeente geen politieke
beïnvloeding met zich meebrengt. Be
halve in Frankrijk Is men nu ook In
Nederland, Italië, Zeden en Denemar
ken met dit project bezig.
De projecten, die financieel worden
gesteund, aldus dr. Goudzwaard, zijn
door de bevolking' in de dorpen zelf
gekozen. Het zijn hup. eigen .projecten
en de mensen bepalen zelf, wat het
eerst nodig is. Het is aan beide kan
ten een werken aan de basis en de ge
meentebesturen zijn er alleen* maar
om dit werk plaatselijk'te steunen en
financieel mogelijk te maken. Het
speeit zich niet af op het niveau -van
b. en iv. maar op het niveau vah je
bevolking zelf. Met een gering bedrag
grijp je zo in die dorpen in,'door een
visvijver aan te ieggen of de huizen
bouw te bevorderen.
Dr. Goudzwaard haalt het voorbeeld
aan van een vriend, die honger lijdt.
Die geef je niet elke keer vis te eten,
maar je geeft hem een hengel,'zodat
hij er zelf uit kan komen. Op initia
tief van de stichting zijn er al enkele
keren medewerkers vanuit Nederland
naar Bangladesj getrokken- om de si
tuatie daar ter plaatse te bekijken..
Via nieuwsbrieven wordt aan 'de ge
meenten hier verslag gedaan van de
Actiegroepen en ons 'falende systeem1
Dit verhaal is niet verzonnen, maar
waar gebeurd. Het wordt verteld door
Wolfgang Alfred Beek in het proef
schrift over 'Basisdemokratie' waarop
Wj gisteren in Utrecht promoveerde.
Het verhaal speelt in Den Helder en
het resultaat van de inspraak-avonden
met dia's is bekend: Empeo kreeg van
ae gemeente de opdracht om de bin
nenstad met zijn vierduizend 'krotten
en slechte panden" te vernieuwen voor
een totaal bedrag van honderdtwintig
miljoen gulden. Uit de cynische ma-
mer waarop Becker deze geschiedenis
tijdens een gesprek, enkele dagen voor
ton promotie, nog eens navertelt blijkt
duidelijk hoe bij over inspraak denkt.
Als het een doekje voor het bloeden
is, hoeft het van hem niet
Heck is Duitser en zijn boek is in het
Duits geschreven. Maar door de vele
«ederlandse begrippen en citaten die
hij gebruikt is het boek alleen ieesbaar
voor hen die Duits zowel als Neder
lands kennen, zoals al blijkt uit de
ondertitel: 'Beitrag zur Diskussion um
inspraak" und 'actiegroepen'. £r zijn
de laatste tijd wel meer studies ver
schenen over de verhouding tussen
bestuurders en bestuurden en over het
functioneren van de veel geprezen in
spraak. Zulke onderzoeken beginnen
dan met de constatering dat de afstand
tussen overheid en burgers te groot
is. Via een enquête onder de bevol
king wordt dat vermoeden bevestigd.
Ais het lukt rollen uit die enquête
ook nog wat 'beleidsconclusies". Zo in
de geest van: de overheid moet de
mensen zo vroeg mogelijk inlichten
over eventuele plannen, meer hoorzit
tingen houden, enzovoorts.
In vergelijking met dergelijk onder
zoek is de studie van Beck over in
spraak en aktiegroepen zeer onortho
dox. Zijn uitgangspunt is uitgesproken
anti-kapitalistisch. Hij meet de politie
ke betekenis van inspraak en actie
groepen in de praktijk af aan de mate
waarin zij bijdragen tot de overwin
ning van het kapitalistische systeem.
Nu zijn er in Nederland naar schat
ting vierduizend actiegroepen en
een of andere groep van huisvrouwen
die tegen gekleurd toiletpapier is van
wege de milieuvervuiling (het voor
beeld is van Beek zelf) doet niet be
paald anti-kapitalistisch aan. Beek
heeft zich daarom geconcentreerd op
een aantal politiek-bewuste aktiegroe
pen in saneringswijken, die in direct
conflict komen met gemeentebesturen,
slopers, politie of bouwondernemingen.
Het optreden van zulke actiegroepen
maakt het er voor de plaatselijke
overheid niet gemakkelijker op. De
reactie van de overheid is begrijpe
lijk: zij probeert de aktiegroepen po
litiek te neutraliseren. Beek: 'Ze houdt
krampachtig vast aan de overgeleverde
vormen van het parlementaire stelsel.
Ze erkent wel dat er iets niet klopt in
onze democratie, maar ze stelt zich
niet de vraag wat er mis is. Ze be
schouwt die actiegroepen als een wel
kome aanvulling op een overigens nog
redelijk systeem.. En die inspraak ver
loopt dan voigens uiterst conventione
le methoden: via hearings, voorlich
tingsavonden en enquêtes. De tijd die
voor de inspraakprocedure is uitge
trokken is bovendien zo kort, dat het
proces van inspraak niet eens op gang
komt.'
behoeften van de bewoners; het maak
te geen gebruik van de deskundigheid
die bij de bewoners zelf aanwezig
was; en het durfde het niet aan om
de bewoners zelf actief te laten mee
werken in de stadsvernieuwing. Tegen
over de negatieve ervaringen met in
spraak in de Jordaan stelt Beek de
positieve resultaten van inspraak in
de Transvaalbuurt in Leeuwarden.
Daar waren de omstandigheden gun
stig zodat het stadsbestuur de inbreng
van de bevolking zonder gevaar voor
politiek gezichtsverlies kon tolereren
en zelfs kon steunen.
Wanneer de overheid zelf het Initiatief
kan nemen tot inspraak-procedures is
er nog een redelijke kans dat alles
zonder veel moeilijkheden verloopt In
gewikkelder wordt het wanneer de in
spraak van onderop komt en actie
groepen zich gaan roeren. Beek be
schrijft daarvan verschillende voor
beelden. Uit de inspraak-geschiedenis
in de Jordaan concludeert hij dat het
Imkse gemeentebestuur van Amster
dam door zijn optreden de emancipatie
van de bevolking heeft tegengegaan.
Het sloot niet aan bij de werkelijke
Beek ziet in actiegroepen meer dan
een middel om de wat aftandse de
mocratie weer op te lappen. Actie
groepen zijn politiek juist van belang
omdat zij het falen van het huidige
systeem aan het licht brengen. Een
echte omwenteling van het kapitalis
tische stelsel kan alleen tot stand ko
men door verandering van de produk-
tieverhoudingen. Maar actiegroepen in
de welzijnssector kunnen wel de aan
dacht vestigen op de kwalijke gevolgen
van het kapitalisme (zoals de woning
nood) en zo direct de geesten rijp ma
ken voor de noodzakelijke omwente
ling.
Wie de uitgangspunten van Beek niet
deelt zal dergelijke conclusies met ver
bazing lezen. En dat je op dergelijke
beweringen nog kunt promoveren ook
zal zulke mensen helemaal een gruwel
zijn. Beck's promotor, de Utrechtse
rector Sj. Groenman, geeft toe dat de
stellingname van zijn leerling nogal
ongewoon is. 'Maar hij komt in het be
gin van zijn proefschrift eerlijk voor
zijn uitgangspunten uit En dan moet
je toegeven dat hij bij zijn verdere
analyse tot heel opmerkelijke resul
taten komt die je waarschijnlijk niet
gevonden zou hebben wanneer je een
opstelling binnen het kapitalistische
systeem gekozen zou hebben', zegt
Groenman.
Maar ook als je de uitgangspunten van
Beek respecteert, blijven er nog wel
■wat vragen over. Een aantal van die
vragen heeft Beek voorzien. Actiegroe
pen zouden het nadeel hebben dat zij
ondemocratisch werken en ze zouden
niet deskundig zijn. Het is waar, zegt
Beek, dat de meeste actiegroepen niet
gekozen zijn, en gewoon spontaan ont
staan. Maar binnen die actiegroepen
gaat het wel heel democratisch toe en
er is meestal een zeer intensief con
tact met de mensen in de buurt Het
is geen formele democratie, maar de
informele democratie werkt soms wel
zo goed.
Actiegroepen zijn ook niet representa
tief zoals een gekozen gemeenteraad,
maar is dat een eerlijk verwijt zolang'
zoveel bestuurders niet gekozen maar
benoemd zijn? En ook het bezwaar
van ondeskundigheid vindt Beek niet
terecht. In het begin is een actiegroep
natuurlijk niet zo terzake kundig als
een gemeentebestuur. Maar na verloop
van tijd kent zo'n actiegroep zijn zaak
jes soms beter dan een gemeente
raadslid.
Wolfgang Beek geeft toe dat er con
flicten kunnen zijn tussen de ene ak-
tiegroep en de andere of tussen de
ene buurt cn de andere. Dan moet er
een mogelijkheid zijn om zulke pro
blemen om een hoger niveau (bijvoor
beeld van een gemeenteraad) uit te
vechten, zegt hij.
Het grote voordeel van actiegroepen
vindt hij in ieder geval dat zij direct
aansluiten bij de leefsituatie van de
mensen. Dat is dan precies het omge
keerde van wat er destijds in Den
Helder gebeurde. Daar kregen de
mensen op de hoorzitting te horen
dat ze zich maar niet druk moesten
maken over de afbraak van hun eigen
huis, en dat ze vooral bedacht moesten
zijn op het hogere, algemeen belang.
Wat is dan het algemeen belang,
vraagt Beek. Dat is een vage toestand
die de mensen vervreemdt van hun
eigen situatie, zodat ze vanuit een
soort sociale gespletenheid leren te
aanvaarden wat ze eigenlijk niet wil
len.
dorpen, die men heeft bezocht, en ge-
signaleerd waar en hoe, men op plaat-
selijk- niveau .de -doelstellingen van
,het koppelgemeentenproject probeert
te concretiseren/
De Nationale '.Stichting heeft vijftig
duizend. gulden van de commissie-
Claus1" gekregen voor activiteiten op
het gebied',-van voorlichting en be
wustmaking, van het" werk van de kop
pelgemeenten. Behalve doel op zich-
zelf: (contact mét .en financiële hulp
aan- de bevolking van Bangladesj)
vprmt een confrontatie met de bevol
king .van.'Bangladesj nl, tevens aan-
leiding tot' 'dat bewustmakings- en ac-
tiveringsproces. Bij ,de. activering, die
vertrekt vanuit de leef- en werksitua
tie 'van de* gemeenteleden wordt er
naar gestreefd, dat ontwikkelingssa
menwerking niet langer een 'randver-
- schijnsel' blijft, maar gaat behoren
toti de- actualiteit van het gewone da
gelijkse Heven.
Dr. Goudzwaard: Belangrijker dan de
financiële kant aan de zaak is de wer
kelijke bewustwording. Dat men in de
gaten krijgt, dat deze problematiek
een. onderdeel is van zijn eigen leefsi
tuatie. Ideaal zou natuurlijk zijn, als
heel Nederland zou zijn gekoppeld
aan' een dorp er zijn er ruim dui
zend in Bangladesj. Wij missen >n
ons .rijtje met name de grote steden,
die bovendien In staat zouden zijn de
wat grotere projecten aan te pakken.
'Ik zelf heb het idee aldus dr.
Goudzwaard dat deze manier van
hulpverlenen afgezien van alle an
dere belangrijke aspecten meer ef
fect heeft dan de-manier waarop mo
menteel aanontwikkelingssamenwer
king wordt „gedaan Het is een gerichte
financiële acüe en er valt onderweg
niets af. Daarmee bedoel ik, dat er zo
goed als geen onkosten zijn. Als er
driehonderd gulden wordt overge
maakt, dan worden daar bijvoorbeeld
ook.twee huizen voor gebouwd, als je
weet, dat één huis 300 Taka kost dat
is 300 gulden."
De Nationale Stichting stelt zich in
zoverre politiek op, dat het deze on-
vrede signaleert en stelt, dat ontwik
kelingssamenwerking op een andere
manier moet worden opgezet dan tot
nu toe gedaan wordt Wij zijn ten
aanzien van de ontwikkelingslanden
nog niet verder dan het standpunt
van de bedeling uit de vorige eeuw.
Dat zit mij eigenlijk het meeste
dwars. Deze problematiek moet een
rol spelen bij de beslissingen, die hier
in Nederland worden genomen. Daar
om zijn dit soort discussies broodno
dig. Op avonden, die de stichting in
het land belegt komen deze dingen
ook naar voren. In feite is het nog
steeds zo, dat wij ons kunstmatige be
hoeften laten aanspreken en bij het
consumeren daarvan nauwelijks nog
de spanning voelen, dat we volledig
beslag leggen op schaarse grondstof
fen, die voor het bevredigen van de
meest reële behoeften daar nodig zijn.
Ik dacht dat via het werk van het
koppelgemeentenproject het mogelijk
is weer iets van die spanning voelbaar
te maken.
