iï
VA
Q )prospi
La
(r
Vandaag
Beroeptugswerk
FLEVOHOF
KOK KAMPEN
mief/jk Federlanó fl
aan
door dr. A. van der Meiden
Wèt tellen we?
Liefdeloos
Zesduizend
Onthulling
i
door A. J. Kie
S#njelas-orge1 voor 185-
aio
bloemen, planten
dieren
Met z'n allen naar
buiten. Heerlijk.
Maak er een
feestdag van.
KKRiK T2/K2
De.kerken lopen leeg. Daar staat
het dan. U Weet het weer. U wist
het trouwens al, want met de re
gelmaat van de klok wordt het
ons voorgeschreven en voorge-
preekt. Niemand twijfelt er meer
aan. Kerken worden afgebroken,
domineesplaatsen opgeheven, le
denaantallen slinken.
Het is allemaal zo duidelijk, ten
minste
*'l «JiïNiJ"8*
Levend geloof
r,W
«po
NIEUW
HET GETUIGENIS
Motief en effect
Niets is heerlijkernee, niet
overdrijven, ik maak ervan: bij
na niets is heerlijker dan wan
neer je van je werk thuis kamt,
je aan het harmonium te zetten.
Je trekt flink wat registers open
je zorgt dat het in de bas lekker
ronkt, je drukt stevig tegen de
kniezwellen, je trapt driftig op
de trappers en je graait gretig
in de toetsen. Z6 spoel je alle
muizenissen uit je hoofd! Dan
duw je een paar registers terug,
je laat de kniezwellen vierenje
trapt rustig aan en je laat een
lieflijk melodietje horen. Nu
daalt er vrede in je ziel en je
roept blij: ja! als uit de keuken
de vraag klinkt: dek jij alvast
de tafel?
öi am
□HQ
Rectificatie
Amsterdam 90
h; f
Zonder me nu al over aantallen uit te
spreken noem ik de uitlating 'de
kerken lopen leeg' een grove simplifi
catie. In de eerste plaats: is het waar?
In aantallen? Heeft iemand het ge
teld? Elke zondag? Gedurende een
paar jaar? In welke gemeenten?
Toe; ik onlangs op een vergadering
vertelde, dat in de gemeenten die ik
wat beter ken, in het algemeen van
vrijzinnige en midden-orthodoxe sig
natuur, het kerkbezoek nogal constant
blijft en zelfs toeneemt, schudde men
meewarig het hoofd Men kan zich
met uitzonderingen niet bezig hou
den. Van familieleden en vrienden mt
de provincie hoor ik: het gaat heter
bij ons, er komen meer mensen en er
gebeurt veel.
Uitzondering?
Ik ben maar één teller en heb er
honderd tegenover mij. Wat ik alleen
maai zeggen wil: ik accepteer geen
simplificaties, eter niet aid he om
<ie kerk gaat De kerk mag niet mee
doen aan welke propagandatechniek
dan ook, die suggesties wekt welke
niet bewaarheid kunnen worden.
De Nederlandse kerken, inclusief de
katholieke kerk. kunnen niet zomaar
waar maken dat hun kerken leeglo-
pen. Wij moeten er erg voor oppassen
dit soort 'feiten' te maken het feit,
dat kerken leeglopen, wordt te gauw
gebaseerd op het feit, dat anderen
zeggen dat kerken leeglopen.
Eigenlijk houd ik niet zo van tellen,
want welke factoren mc°t je allemaal
in rekening brengen als je 'vergelij
kend' gaat teller. Je moet je b.v.
afvragen of het kerkgaand publiek
niet in 'soortelijk-geestelijk-gewicht'
iets lioger is aan te slaan dan vroeger.
We gaan misschien wat beter gemoti
veerd ,naar de kerk. dat geldt althans
voor.een deel van het kerkbezoek.
Ja moet ook kunnen berekenen hoe
veel mensen er zijn uitgeweken naar
de" kerkdiensten via radio of t.v. en
bi ar. een voldoende, geestelijk onder-
dak en voldoende voedsel vinden. Je
moet ook nagaan welke andere be-
hoeften-bevredigingskanalen er ter be
schikking'zijn gekomen."Dan denk ik
nog niet eens allereerst a an de week
endredactie. Eerlijkheidshalve moet
je ook nagaan in hoeverre slechte
preken invloed hebben op terugloop.
Anders gezegd: welk produkt geboden
wöidt voor een verwender wordend
publiek.
Dan moet je vooral ook bedenken
hoeveel menser de voorkeur geven
aan'kleinere verbanden waar ze meer
dan in ie kerk gebondenheid er
troost vinden. Wie zal dat allemaal
optellen en aftrekken en tot een rea
listisch cijfer komen?
Nogmaals, ik heb er niet zoveel be
hoefte aan. Maar om van veel liefde
loos neerpraten (de kerken doen er
zelf het hardst aar. mee) af te ko
men, zou er eigenlijk maar eens om
te beginnen domweg gedurende een
langere periode geteld moeten wor
den. Ik neb er trouwens nog een
dringende en niet cijfermatige reden
voor. Er zit n.l- iets onaanvaardbaars
in dat gepraat, omdat, het liefdeloos is
tegenover de vele honderdduizenden
die elke zondag één uur of langer ter
beschikking willen stellen om zich
bezig te houden met dc vragen vat.
geloof en kerk. Ik word bijna tot
propagandistische leuzen verleid als
ik daar over nadenk Er is geen
organisatie in ons land, die in staat is
zoveel mensen zoveel uren te aktive-
ren als de kerken. Er is ook geen
andere nrganisatie te noemen die zo
veel -offers brengt Dat hebben we op
de 'Kom over de brug'-avond gezien.
Ook dat werd weer snel neergepraat,
soms door predikanten cn journalis
ten, maar ik blijf erbij dat deze
prestatie door geen enkele organisatie
is geëvenaard en voorlopig niet verbe
terd zal worden. Ik heb het niet over
de kwaliteit van die offers of de
motivaties. Ik kijk naar wat er ge
beurt.
Ik maak het nog bonter en spreek
Elinder na, de Zweedse marketing
man, die in zijn rapport over de crisis
van de Zweedse kerk onder de titel:
"is de crisis van de kerk een marke-
tüigvraag?' stelt: de Zweedse kerk
brengt 's zondags drie keer zoveel
mensen bijeen als alle sportgebeurte
nissen in Zweden tezamen. Hoe komt
het, dat die kerk als het om openbaar
heid gaat, zich altijd in de hoek laat
drukken?
Ik kan niet zo goed tellen, maar
een vriendje rekende me voor,
dat er in Nederland op zes
duizend plaatsen wordt gepreekt en
dat er naar schatting 1 a 1,5 miljoen
menser kerkdiensten bezoeken. We
tellen radio en tv. niet mee Dat is
waarschijnlijk wel wat meer .-ar. het
aantal mensen dat bij sportgebeurte
nissen is betrokken in ons la afge
zien van het feit dat. er een flink stuk
overlapping in zit Je zou je dan wel
af moeten vragen (als deze cijfers zo
liggen): moet ;r niet elke zondaga
vond één of anderhalf uur op één der
I r-netten besteed worden aan flit
sen rit het kerkelijk leven? En moe
ten de sportpagina's van de kranten
dan niet Irasüsch ingekrompen wor-
Alweer: een'gevaarlijke simplificatie!
Ik kaa'Unet evengrote stelligheid be
weren, fdat de aandacht voor geloofsza
ken "toeneem!
Een tweede nare kant: jr. de propa
ganda bestaat ei zoiets als een aan-
fiaak-techniek ook wel eens 'besmet
ting' genoemd. Een beroemdheid
drinkt X Ik ook! Anderen gingen u
voor! Verlaat de kerkl U was het toch
al van plan, waarom niet vandaag?
Onthulling van de kark in al haar
zwakte is een evangelisch® notie. Ze
moet rich echter niet1 uitleveren via
negatieve propagandateehnieken Voor
mij hoeven er geen kopper In de
maandagkrant met: 'Kerkbezoek in X
met 30 pet toegenomen in vijf jaar:
of: 'Collector in A cverschreden giste
ren de tonU proef de suggestie. Zo
kan het ook, maar liever niet Maar
laten we wel weten: als het de kerk"
voortdurend slecht gaa in de publika-
ties-gaat het haar slecht. Als de kerk
wint, krachtig wordt in de publikaties,
treden er 'ik-wil-er-bij-horen'-effelcten
op. Ik zou willen pleiten voor feiten
en de presentatie er van.
We moeten ons niet groter of kleiner
praten dan we rijn. We moeten laten
zien wat de kerken zijn en wille We
zouden door het uitzenden van flitsen
uit het kerkelijk leven ii de brede zin
inderdaad wee 'een verloren stukje
dialoog onderling ap gang kunnen
brengen, en een ?ind maken aan aï
die binnenfcerkelijfea mattenkloppen!
in de openbaarheid. We kennen el
kaar immers niet neer als gelovige
mensen. Alleen als ruziënde kerk
muurbewakers.
den in ruil voor kerkelijk nieuws?
Er zijn mensen di glimlachen en
zeggen: dat is toch heel iets anders?
Dat zal wel, maar doet u me een
plezier en schrijf voor uzelf eens op
wat 'dat andere' dan'is?
Er zitten nog twee nare kanten aan
deze neerpraterij van het kerkelijk
leven. Dooi de suggestie die herhaald
wordt, wordt ook die andere suggestie
geboren, n.l. dat het geloof achteruit
gaat, aan funktie verliest Is dat zo?
Mag je eventuele achteruitgang in
kerkbezoek fceppele: aan' achteruit
gang en funktieverlies van het ge
loofsleven?
We zouden weer horen dat er hier
levend geloof is, daar levend getuige
nis. Dat ar waarachtig wel mensen
zijn, die het nog volledig willen wagen
met het geloof in Christus en dat ze
niet alleen in bepaalde vleugels van
ie kerken 2itten Dat er wei degelijk
Seven is en aktiviteit. Dat er behoefte
is aan bemoediging en visie. 'Dat er
offerbereidheid is en praktische hulp
verlening.
Dat mensen willen gehoorzamen cn
dienen Dat het leven van de. kerken
niet uitsluitend bestaat uit konflikten
splitsingen, leergesehillen en etiketjes
plakken. We moeten als kerken de
media oproepen het eenzijdige beeld
je-gooien op te geven. Bevrijding van
de machten geldt ook voor de media:
bevrijd worden van de knellende
nacht var het denken dat alleen
konflikt, rel en .geschil nieuws is.
We moeten hen zeggen, dat hét publiek
:tat niet wil, zoals het beweerd wordt.
Het publiek Wil bemoediging en hoop.
Ophouden met zeuren en iets doen.
We hebben voorraden zout, ,maar ge
bruiken ze niet. -
jicht genoeg, maar méér korenmaten!
Laten we het juk van zelfbeklag en
ieeegpraten aflegger en het uiterste
loen met'wat we hebben. De kerken
lopen niet leeg zolang de Geest er
wonen wil.
Dr. A. van der Meiden is hoofd van
de afdeling voorlichting van de Rijk
suniversiteit te Utrecht en docent in
dc leer der massamedia aan dezelfde
instelling. De tekeningen zijn van
Kees van Lent cn overgenomen uit
'Kcrkconcert met Kwinkslagwerk'
(uitg. Callenbach).
(ADVERTENTIE)
samengesteld door h. J. van der
Graal'
Paperback 11.75
De opstellers van het Getuigc-r.is
geven in den- bundel een doorsne
de van liet enorm grote aantal
icocties. Duidelijk komt naar vo
ren het motief dat zij hadden cn
het effect nat zij bei eikten.
Vcvkrfjcibaar in de boekhandel
Lofzang op ha rmonium
Niet ieder harmonium verschaft je
deze innige voldoening. Het geluid
van een Duits harmonium is er vaak
te kwijlerig voor, je moet er een
van Amerikaanse komaf hebben,
liefst uit het begin van deze eeuw.
Een Mason Hamley bijvoorbeeld
(Gunning van Pniël had er zo een.
daaraan componeerde hij zijn Ga
niet alleen door 't leven) of een
Kimball (zoals ik thuis heb staan).
De toon ervan is troostend-weel en
krachtig tegelijk, hieromheen heb
ben ooit stoere emigranten-families
hun liederengezongen. Al spelend
kun je dromen van een prairie vol
gelovige pioniers maar aan dit ar-
monium kun je je ook verbeelden
dat jouw éne 5a«registertje uitge
groeid is tot de dreunende subbas
van een trots kerkorgel, en je eenza
me 4-voetje tot een fris geblazen
fluit.
Meen niet dat andere instrumenten
jouw harmonium kunnen vervangen.
Een piano niet, want die verdoezelt
niks en brengt elke misslag tevens-
groot over en geeft je daarbij het
gevoel van een klungel te zijn. Een
pijporgeitje ook niet, want dat eist
een wakkere geest, anders komen
zijn pittige geluiden niet in de rij
te staan voor een zwierig barok-
stukje. Een eiectronisch orgel hele
maal niet, want hoe je ook op de
oetsen drukt en aan welke knop je
ook zit te frunniken, de klank blijft
Waar meer en meer het gezin in onzen
b'jc wordt aangerand, de jeugd steeds
sterker door weteldsche vermaken aan den
boezem van het gezin wordt onttrokken,
is het een dure plicht de in Uw be reu.
zijnde middelen aan te wenden.
Wij stellen U in de gelegenheid; hoort!
Een prachtvol
Wij legden de betaling met U zóó, dat U In drie jaar
eigenaar is. Vraagt onze condities dit verplicht U totnieta.
Orgels vanaf £185.-, onder volle garantie.
i
OBStL-IN MAM0KAI40U
BOTTERDAM wofcwwoM 005T2EIDUK 324/32
AMSTERDAM; Korta Nieuwendljk8 GR O fNQS ft.Sbbtnf«ctr.t2l
DE N HAAG: Paul Krugar iun 2-8 LEEUWARDEN: KerMMuttt
Zó werd in 1927 voor het harmonium geadverteerd in christelijke
bladen.
sven mistroostig en kaal. Nee, voor
onbelemmerd weglawaaien en weg
dromen is alleen het harmonium
geknipt Uitnodigend staat het daar,
weinig eisend, veel biedend.
Tot deze lofzang op het harmonium
kom ik, nu ik kennis genomen heb
van een stelling die dr G. J Mulder
uit Groningen onlangs bij zijn
proefschrift voegde. Déze stelling:
Er moet zo snel mogelijk een harmo
niummuseum ingericht worden, want
de kans is zeer groot dat dit muziek
instrument binnen weinige jaren
geheel aan de open haard en derge
lijke opgeofferd zal zijn. Voordo dit
gebeur, moet een representatieve
roef uit deze instrumenten (hoe
verBchrUckelijk ook om aan te no
rengeconserveerd worden.
Het zal inmiddels duidelijk zijn dat
naar. mijn smaak ir. Mulder het
harmonium te snel naar het mu
seum verwijst en over zijn mening
dat het verschrikkelijk is om aan te
horen, zou ik ook wel sen woordje
met hem willen wisselen. Dat ver
schrikkelijke zit 'em veel meer hier
in dat de bespelers vaak zo miezerig
en aarzelend zijn. Zodra iemand wat
meer tn de vingers heeft laat hij
het harmonium schieten, helaas. En
dan krijgt het arme harmonium de
schuld.
Overigens staat dr. Mulder met zijn
geringe waardering voor het geluid
dat hot harmonium' produceert, niet
alieen. De dichter R. N. Boiand
Holst geeft in zijn 'Overpeinzingen
van een bramenzoeker' dit proza cn
beste:
Wie schrijft voor ons de geschiede
nis van 't harmoniumDe aartsenge
len hadden hun gouden bazuinen,
en Tubal Kaïn zijn ijzeren aambeeld
en Pan had zijn dwarsfluit en Apol
lo zijn lier, de schaapherders had
den hun doedelzak, maar de calvi
nist heeft zijn harmonium, waaruit
de snotverkouden stem der tnensch-
heid schijnt te jammeren om erbar-
ming.
Is het waar dat het harmonium een
bij uitstek calvinistisch of althans
protestants-christelijk instrument is.
Jazeker, en schrijvers van christelij
ke verhalen en romans hebben met
dit gegeven graag hun voordeel, ge
daan, In de kille salon van de
heidense familie blonk koel het
zwart van de piano, maar in het
gezellige vertrek van het christelijk
gezin glommen warm de bruine
flanken van het vertouwde harmoni
um En verkopers prezen het har
monium aan als beschermer van
christelijke deugden. Tegenwoordig
zit je vertederd naar dergelijke uit
roepen te kijken maar dat het
harmonium 's levens stormen een
beetje tot bedaren kan brengen, is
waar! Ga er maar aan zitten
HET EVANGELIE
Hst is zover. Juda Is uitgesproken
Zijn woorden waarin bij zich
borg voor zijn broer Benjamin heeft
bekend gemaakt, rijn geklomme, tot
een bijzonder dramatische hoogte
Hoe zal ik m'n vader onder ogen kW
nen komen als Benjamin hier blijft;
En dan kan Jozef zich ook niet lange»
in bedwang houden. Hij heeft het
spel toch al bijzonder lang volgebou
den. Bijna een spel van kat en auft
Hij stuurt iedereen die niet va dé
familie is weg. De rechtszaal loopt
leeg. En daar staat hij, alleen tégen
over zijn broers Ik ben Jozef, leeft
mijn vader nog? Nu spreekt hij hun
taal, er is geen tolk nodig. De talk
staat achter de deur en vertaalt het
voor de (luisteraars. Jozef spreekt
rechtuit De broers schrikken. Wat ge
beurt er? ïk ben Jozef 1 Hoe is 't mo
gelijk. Jozef! Hij wordt duidelijker:
Jozef die gij verkocht hebt! Daar is
het allemaal. Niets wordt ver
zwegen. De oude schuld staat tus
sen hen in. Schuld die Jozef in de sla
vernij en in dc gevangenschap in het
lijden heeft gebracht Maar dat is,nu
voorbij. De verhoging heeft al plaats
gevonden. Jozef is zoiets als onderko
ning. Er moet niet meer over gepraat
Ze hoeven niet bang te zijn. God staat
achter alles. In een, geweldig groot
moedig verbaal neemt hij hun schuld
weg, zij hebben hem niet verkocht,
welnee. God heeft een plan gehad en
dat uitgevoerd. God wist dat er hen
gersnood kwam en dat er daarom ie
mand van hen naar Egypte moest cm
daar in de grote bakkerij te staan, op
dat ze in leven zouden blijven. En dat
is hij geweest hij. Jozef. Er hoeft
nergens meer over gepiekerd te wor-
der. Zo is hei goed. God heeft mij
hierheen gezonden. Geen wonder dat
de kerk hier evangelische geluiden
hoorde. Kan het direkter? Kar: de
troost van het evangelie warmer aan-
komen bij mensen in angst ets nood?
Bij een huiverend, kleumerig stelletje
hongerlijders? Het is voorbij, het is
zover: Ik ben het Dat zei de Heer, te
gen die moegevochten vrouw uit St-
maria. Ik ben het. Dat is het evange
lie, de herkenning van de doodge
waande, de onmogelijke. En de ont
roerende vreugde daarover. (Genesis
45. 1-8)-
NED HERVORMDE KERK
Beroepen te Loplk: J. den Dikken te
Benthuizen; te Beschop: G. Voordijk
te Oldebroek; -te Boven-Hardinxveltfc
O. Vennaat te Vlaardingen, die be
dankte voor Bodegraven.
Aangenomen de benoeming tot bij
stand in het pastoraat te Baardwijk:
L. A. Klootwijk, pred. voor buitenge
wone werkzaamheden, legerpred, te
Ede
Bedankt voor Hoevelaken j, C.
Schuurman te Putten; voor Leerton:
E. F. Ver guns: te Capelle a/d IJssel:
voor Zetton-Andeist: K. Schippers ta
Dordrecht.
GEREI KERKEN
Beroeper te Huizen (NH), als ieraar
g.o.: G. 3. v. d. Bu-rgh te. Huizen
(vroeger pred, te Lexmond). die dit
beroep heeft aangenomen.
GEREF KERKEN (VRIJG. BUITEN-
VERB),
Aangenomen naar Heerenveen: W. J.
v d. Lindo te Urk.
CHR GEREF KERKEN
Beroepen te Almelo: J. H. Carrier te
Leiden
Bedankt voor Driebergen: H. C. v. d.
Ent te Katwijk aan Zee.
GEREF GEMEENTEN
Bedankt voor Tubbergen: R. Boogaard
te Leiden.
GEREF GEMEENTEN IN NED
Beroepen te Bameveld: F. Malan te
Vlaardingen.
In ons bericht van gisteren werd ge
meld dat de diakonale organen van de
Nederlandse kerken en de Wilde Gan
zen de helft van. de hulp, die zij vra
gen vooi joden en Arabieren direct
ter beschikking zullen stellen van de
collectieve Israël Actie. BdoeM was
echter: De kerken zullen 'voor de hulp
aan Israël graag gebruik maken van
de mogelijkheden die de Collectieve
Israël Actie biedt Daarnaast echter
zullen de eigen relaties in Israël wor
den ingeschakeld.
(ADVERTENTIE)
Leetmaiden11Qkm
DenjJaag 135 knr Arnhem 85 xm
Rotterdam 125 km
Den Bosch 130 urn
Flevohof, Dronten.
Tel. (03211) 514.
