Theologisch onderwijs in
Roemenië in handen van
overtuigd marxist
Kardinaal Chili
pleit voor junta
Alternatieve
Nobelprijs
voor bisschop
Helder Camara
Waar blijft protest
bij andere zaken?
Kerk in de wereld
Vandaag
Beroepingswerk
jidLuttfc
Nieuwe boeken
Bisschoppen eisen
godsdienstvrijheid
in Joegoslavië
Trouw
Kwartet
Waarom niet stuk
van Duitsland
voor de joden?
'Happening'
Brug
Midden-Oosten (11)
Midden-Oosten (13)
Kerk en vrede
Geref. synode over film-over-Jezus
door Aldert Schipper
Kerk in de marge
Gastarbeiders
Democratie
TROUW/KWARTET WOENSDAG 24 OKTOBER 1973
KERK
T2/K2
Van een medewerker
CLUJ Het theologisch opleidingsinstituut van de calvinistische
kerk in Roemenië in Cluj en het lutherse instituut in Sibiu staan sinds
kort samen onder een leiding. De nieuwe rector van beide instituten
is de erkende theoloog dr. Herman Binder, een in Oost-Europa veel
geciteerd nieuw-testamenticus.
Prof. dr. J. Verkuyl
Midden Oosten (10)
De Rotierdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V, De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor ó.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859,
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Mïdd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X500.
Midden-Oosten (12)
Palestijnse vluchtelingen
Meer brieven op
pag. T8/K12
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN Een verzoek om een waardig protest tegen het ma
ken en tezijner tijd vertonen van de Deense film 'Het liefdeleven van
Jezus' is iets vanzelfsprekends, aldus de commissie van advies ter ge
reformeerde synode, waar deze zaak ter tafel kwam (aangekaart door
tal van kerkeraden, classes en zelf een provinciale synode)
GEREF. KERKEN
Grote Indonesische delegatie
o i gereformeerde synode
Van een onzer verslaggevers
LIMTEREN De gereformeerde synode, die als synode van Haarlem 19731975 bekend zal staan, h^'k 0ffi riUtti& te zÜn TOOi' het belang
vergadert deze weck in Lunteren. Bijzonder reliëf aan deze eerste Lunterense week verleent de grote we mogen^eUc^^^ntmoe^i^v^a een
Indonesische delegatie van tien man, die speciaal is overgekomen om onder meer daadwerkelijk aan brug, die niet door mensenhanden
lia* 1 til t\* tri it maar Amr find ie cwmaalrt. Via
nei synoaewerk deel te nemen. Dit betreft dan met name de onderwerpen evangelisatie, zending, dia-
konaat.
Praeses dr. A. Kruyswijk begon giste
ren direct al na de opening met een
kort welkomstwoord, dat eigenlijk
nog maar een aanloopje bleek te zijn
op het officiële welkom namens de
gereformeerde kerken, dat prof. dr. J.
Verkuyl zou uitspreken. De praeses
liad het daarbij over de veranderde
relatie tussen de kerken hier en over
zee, die allang op papier vastlag, maar
nu eigenlijk pas door deze presentatie
meer vorm gaat krijgen. Dat is nodig,
zei hij, want onze zaken zijn uw za
ken en omgekeerd. Daarom willen we
ook zo graag dat u aan de besprekin
gen deelneemt.
Br. Verkuyl ging daar in de loop van
de morgen verder op in door de aan
wezigheid van dit grote Indonedisehe
team op de synode als een 'happening'
te omschrijven. Een gebeuren, dat sa
menhangt met een bepaalde fase ia
de ontwikkeling van de relatie tussen
de kerken in Azië en Afrika en die in
het Westen. Een fase van wederzijdse
bijstand, die zich voltrekt in een peri
ode, waarin je kunt spreken van groei
in de kerken enerzijds en afbrokke
lende kerken anderzijds. Want ner
gens ter wereld greeien de kerken zo
als in Indonesië. In Bangkok zeiden
de kerken van overzee tegen ons aldus
prof. Verkuyl: Realiseren jullie je
wel wat een verschrikkelijk gebeuren
dat is? We vinden het fijn dat jullie
vanuit Europa ons wilt helpen op alle
gebied maar jullie moeten ook aan
jullie eigen opbouw denken.
Mag ik een voorbeeld uit eigen erva
ring noemen, zo ging prof. Verkuyl ver
der. Ik zie het afbrokkelen van de
kerken in Amsterdam. En ik heb in
Djakarta gewoond, waar ik nauw met
de Javaanse gemeente verbonden was,
die toen 70 delen telde. Diezelfde ge
meente heeft nu 4500 leden, Steeds
maar groei; steeds maar volwassen-
doop. Wat betekent dit?
Dat wij die. kerken nodig hebben om
ons te herinneren aan onze missionai
re roeping in de eigen omgeving.
Daarom zou ik onze Indonesische
broeders willen vragen, zo besloot
prof. Verkuyl; broeders kijkt hier
rond, probeert het te verwerken, zegt
ons uw kritiek en geeft ons vooral
aanmoediging met veel liefde om met
u samen die ene taak te vervullen
waarvoor wij allen staan.
Daarop antwoordde ds Edi Trimodo-
roempoko van de Javaanse christ. lijke
kerk in Midden Java namens d'- dele
gatie. Wij hebben de uitnodiging om
bij u te komen met alle consequenties
daaraan verbonden van harte aan
vaard, zei hij ondermeer. De opdracht
van onze synode aan ons is nadrukte-
maar dcor God zelf is gemaakt. Via
die brug moeten wc elkaar aanvullen,
door wederzijds te getuigen van het
evangelie in woord en daad. Onze ker
ken krijgen steeds meer mogelijkhe
den om het evangelie op die wijze te
verkondigen. Wij van onze kant zou
den de samenwerking alleen maar
willen voortzetten en verstevigen. We
willen inderdaad niet alleen ontvan
gen, want dan zou een grote fout wor
den gemaakt. Zoals het ook in de ge
lijkenis van de barmhartige Samari
taan !ot ons komt: dat degene die
slachtoffer werd een naaste vond, dat
willen wij als het nodig is, al zoeken
de en tastende, ook waar proberen te
maken. Ons grote voorbeeld daarbij is
Christus, die volmaakt onze naaste
werd. Dit houdt in dat we hier niet als
toeschouwers willen zijn, maar dat we
hier willen leren, ervaring opdoen en
als het nodig is en wij dat kunnen
ook kritiek willen leveren. Moge daar
door de dienst van ons als kerken
worden gesterkt, zo besloot hij.
Namens de delegatie werd tenslotte
een groot batik wandkleed aan de
synodepraeses aangeboden. Daarop
staat de tekst 'Komt allen tot Mij, die
vermoeid en belast zijt en Ik zal u
rust geven' (Matt 11:28) een geste,
waarvoor met applaus werd bedankt
Het kleed zal een waardige plaats
krijgen, zei dr. Kruyswijk.
ZAGREB (CIC) De Joegoslavische
r.k. bisschoppenconferentie heeft bij
de regering van Joegoslavië voorstel
len ingediend voor wijzigingen in de
nieuwe grondwet van het land. De
bisschoppen vr-gen gelijkstelling van
gelovigen en atheïsten, zowel wat be
treft hun,plichten als hun rechten ais
staatsburger.
De bisschoppen noemen het ontoelaat
baar, dat de school als instrument
van het atheïsme gebruikt wordt Dit
is discriminerend voor de ouders, die
hun kinderen volgens hun godsdien
stige overtuiging willen opvoeden.
Ook eisen de bisschoppen de vrijheid,
om kerkelijke gebouwen te mogen op
richten, omdat de gelovigen zich an
ders tweederangsburgers voelen.
Het verwijt, dat het episcopaat zich
mengt in politieke aangelegenheden,
wijst het af. De bisschoppen willen
slechts deelnemen aan de volksdiscus
sie over de nieuwe grondwet omdat
zij niet onverschillig kunnen blijven
voor zaken, die de ontplooiing van de
menselijke persoon betreffen. Zij ver
langen slechts de garantie, 'dat ieder
een in deze staat naar zijn eigen over
tuiging in rust en volie vrijheid kan
leven en dat hem op grond van zijn
credo niet de toegang tot bepaalde be
roepen wordt belemmerd'.
SANTIAGO De aartsbisschop van
Santiago de Chile, kardinaal Silva
Henriquiez, is vertrokken voor een
rate naar Amerika en Euroa, Hij wil
uiitteggen waarom de junta juist heeft
gehandeld door een staatsgreep te ple
gen. Kardinaal Silva gaat ook naar de
paus.
Wat op papier staat is niet altijd rea
liteit De werkelijkheid is dat onder
de naam van dr. Binder het protes
tantse instituut in Cluj door zijn
'plaatsvervanger* wordt geleid. Deze
plaatsvervanger heet dr. Karei Rapp.
Wie is deze dr. Rapp? Het zal toch
noodzakelijk zijn, te overdenken wat
Richard Wurmbrand, die dr. Rapp
persoonlijk heeft gekend (ook dr.
Rapp is lutheraan) over hem zegt in
zijn boekje 'Wurmbrand brieven':
Pc redactie behoud! ztclt het recht voor haar
ter opname in deze rubriek toegezonden me-
nlajrsuttlngcn verkort weer te geven. 81] pu-
bUkatie wordt met de naam van de inzender
ondertekend, Brieven kunnen wnrden ge
stuurd aan het secretariaat hnotdrrdactfe
Trouw/Kwartet, postbus «59. Amsterdam.
Omdat de kerk zich door de eeuwen
heen op de plaats van Israël stelde,
heeft zij het oude testament vergees
telijkt en daardoor verdraaid. Dan is
het niet te verwonderen dat men geen
visie meer heeft op Gods belofte aan
gaande Israël en zijn Koninkrijk.
Landsmeer
K. Plomp
De heer Neumann maakt zich in Tr.-
Kw, van 18 okt. druk over de vraag of
Israël in 1967 de ocrlog wel begonnen
is. Hij heeft ongelijk. Dat geldt in
teclinlsche zin: Israël begon, hoewel
het wist dat Egypte op dat moment
geen oorlog kon en wilde voeren.
(Uitspraak van generaal Rabin). Het
geldt ook in funadamentele zin. Het
is nl. niet essentieel wie de verschil
lende 'ronde's' in technische zin be
gint. Het onrecht zit veel dieper. Fun
damenteel is er sprake van een strijd
tussen Israëiisch-Zionistisch onrecht
en Palestijns recht en m die zin is
Israël verantwoordelijk voor ai het
bloedvergieten m het Midden-Oosten
dat is geweest en dat nog zal komen.
Voor de aan de gang zijnde ronde is
Israël bovendien in meer directe zin
verantwoordelijk, ook al zijn Egypte
en Syrië begonnen. Na 1967 had Is
raël zogenaamd veilige grenzen. Hier
van had het gebruik kunnen maken
om de vrede voor te bereiden door de
Palestijnen tot gelijkwaardige burgers
te maken. Israël heeft echter gekozen
voor een exctusief-Joodse staat, dus
voor verscherping van het apartheids
regime. Deze weg loopt dood.
Amsterdam E. Voogd
Met groeiende ongerustheid volk ik
iedere dag de stroom pro-Israël be
richten ,die Indirect eer, hetze ontke
tenen tegen de Arabische landen. Ik
ben in principe niet tegen Israël,
maar het is deze grondhouding, die
mij met angst vervult Haast nergens
valt nl. te konstateren dat nu Israël
en de Arabische landen beide het
slachtoffer zijn van een krankzinnige
historische daad waarvan de vele oor
logen in het Midden-Oosten het ge
volg zijn. De alles-of-niets keuze voor
Israël doet mij sterk denken aan c!e
vooringenomenheid die in de 2e we
reldoorlog de vernietiging van
6.000.000 joden mogelijk maakte.
Amsterdam J. H. van Dongen
Waarom pro-Israël? Omdat wij vanuit
dit volk der joden onze Heiland heb
ben ontvangen. Ten tweede uit be
droefdheid dat Israël nog zover van
zijn Verlosser afstaat. Ten derde om
dat de joden, door onze houding, onze
vervolgingen en onze martelingen nog
zover af staan van hun Jezus Chris
tus.
Leiden M. van 't Zelfde
Volgens John Renme, de directeur
van de United Nations Relief and
Works Agency (UNRWA), verwacht
zijn organisatie tekorten van miljoe
nen dollars. Als dit doorgaat moet de
UNRWA zijn toch al spaarzame hulp
verlening beneden het absoluut nood
zakelijke inkrimpen. Dat zou erg jam
mer zijn! Maar..ik zou zo zeggen de
hulp is dichtbij. In tal van Arabische
staten bv. Koeweit en Abu Dhabi, zijn
de straten bij wijze van spreken, van
goud. Zouden deze landen zieb niet
wat meer het lot van de vluchtelingen
kunnen aantrekken? Ik bedoel niet
met politieke tranen, maar met dol
lars!
Wcesp H. Offreins
Terecht zegt de schrijver van de ru
briek 'Vandaag', dat nergens in de
bijbel of waar dan ook staat, dat er
altijd oorlog zal zijn. 'Er staat alleen
dat we de Heer moeten volgen en vre
destichters moetn zijn', en 'dat Hij zal
komen om te vragen hoe we dat ge
daan hebben". De daarmee niet beant
woorde vraag is echter, of er altijd
oorlog zal mogen zijn. Dat lijkt na
het voorafgaande een overbodige
vraag. In de praktijk blijkt echter dat
tal van christenen, die bovenstaande
uitspraken onderschrijven, toch: als
dienstplichtige in militaire dienst
gaan en blijven; de krijgsmacht aan
vaarden, de Navo toejuichen. Waar
staat geschreven dat God ons toestaat
mensen, ja de hele schepping op te
offeren terwille van een menselijke
zaak? Al sinds 50 jaar komt, naast de
Doopsgezinde Vredesgroep, de vereni
ging Kerk en Vrede (adres Utrechtse-
weg 159, Amersfoort) op voor het
standpunt, dat God ons dit verbiedt
en dat de kerken dit de mensen moe
ten aanzeggen.
Den Haag A. H. Heering
'Wat te zeggen over dr. Rapp, die ie
dereen als een verrader kent en die
leert dat God zich driemaal heeft geo
penbaard: in Mozes, in Jezus en in
Marx.'
Ook al zou deze uitspraak iets gechar
geerd zijn, dan valt niet te ontken
nen, dat dr. Rapp jarenlang de stu
denten heeft onderricht in marxisti
sche nationaal-economie en in het his-
torisch-materialisme. Sinds kort do
ceert dezelfde Rapp lutherse systema
tische theologie en belijdenisgeschrif
ten. Het aantal lutherse, Hongaars-
sprekende studenten, is klein ca vijf.
Dr. Rapp heeft dus ruimschoots tijd
over om aan de marxistische oriënte
ring van alle studenten die zijn colle
ge volgen leiding te geven. Ais plaats
vervangend rector en op grond van
zijn bovengenoemde 'verdiensten' is
hij weliswaar nog niet officieel, maar
wel feitelijk de baas over de 150 in
Cluj studerende protestantse studen
ten.
Dr. Rapp zal er zorg voor dragen, dat
de studenten in de pas lopen, dat zij
niet zelfstandig gaan denken. Zelfstan
dig denken is namelijk in zijn ogen
identiek met 'anders'-denken. Daar
voor weet dr. Rapp een afdoend mid
del: hij schakelt de 'staatsorganen' in!
Zo'n figuur wordt aan de kerken in
Roemenië opgedrongen. Wie gelooft
nog in de scheiding van kerk en
staat?
LEIDERDORP - Na het initiatief
van een Noorse jongerengroep om
voor dom Helder Camara, de aartsbis
schop van Recife in Brazilië, een al
ternatieve Nobelprijs in te zamelen, is
een internationale actie op gang geko
men. In ons land heeft de Actie Hel
der Camara in Leiderdorp zich met
de coördinatie belast.
Studenten aan de universiteit van
Münster in Duitsland brachten spon
taan ruim 3000 mark bijeen. Nog an
dere groepen willen op korte termijn
de Noorse jeugdgroep financieel hel
pen om het bedrag voor de vredes
prijs bij elkaar te krijgen.
Inmiddels heeft een groep Europese
parlementariërs, die aartsbisschop
Heider-.Camara kandidaat padden ge
steld-voor de Nobelprijs voor de vre
de, laten weten, dat zij adhesie betui
gen aan de twee leden van de Noorse
Nobelcommissie, die afgetreden zijn
uit protest tegen het besluit der com
missi e de Nobelprijs voor de vrede
dit jaar toe te kennen aan Henry Kis
singer, Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken en aan de Noordviet-
namees Le Due Tho.
Maar zowel de commissie als diverse
synodeleden wensten hieraan toe te
voegen dat ook endere dingen, die in
lijnrechte tegenspraak zijn met het
evangelie, om een dergelijke spontane
reactie van de kerken vragen, maar-
blijkt niet de betrokkenheid van ker
keraden vaak maar erg gering, als
bijv. de mensonterende martelingen
van gevangenen in een bepaald land
ter sprake komen? Andere synodele
den vroegen zich af of een 'protest ei
genlijk niet de producenten in de
kaart zou spelen: immers, hoe meer
publiciteit rondom de film, hoe beter.
Na enig debat werd men het eens
over een formulering die hier op
neerkomt, dat het protest ter kennis
wordt gebracht van de raad van ker
ken In ons land met het verzoek om
alles te doen om de verontwaardiging
en droefheid van de Nederlandse
christenen ter kennis van de subsidië
rende Deense overheid te brengen als
ook de Deense raad van kerken.
Een verzoek aan de Nederlandse, over
heid om de film hier te verbieden,
werd nog niet opportuun geacht, om
dat het nog jaren kan duren voor de
film gereed is en het zelfs de vraag is
of hij ooit tot stand komt, omdat bij
voorbeeld elf landen uitspraken dat
de film niet op hun grondgebied mag
worden opgenomen.
'Dat Nederland zich zo overweldigend
voor Israël uitspreekt in het conflict
in het Midden-Oosten kan ik wel be
grijpen. De vervolging van de joden
is hier van zeer nabij meegemaakt.
Maar wij in de Arabische wereld kun
nen moeilijk inzien, waarom de Pales
tijnen het slachtoffer mceten zijn van
het Europese antisemitisme". Dit zegt
ds. Jacques Blanc, de directeur van
het in Aigerije opererende christelij
ke hulpcomité CCSA.
Ds, Blanc werkt al twaalf jaar in Al
gerije en hij voeit zich kennelijk zo
één met de Algerijnen, dat hij het
steeds heeft over 'wij'. Hij gaat ge
kleed in hetzelfde gevangenisachtige
grijze colbertjasje dat ons bekend is
van de Noordafrikaanse arbeiders die
hier in de stations hun vrije tijd
doorbrengen. Hij draagt ook hun
soort pantalon, maar die is uitgespro
ken te kort, want Jacques Blanc is
een boom van een kerel.
Ds. Blanc: 'Wij hebben geen goede in
formatie gehad over de rol van Ne
derland inzake het Midden-Oosten.
Bij ons werd gezegd dat Nederland
toeliet dat vrijwilligers werden gere-
cruteerd voor de strijd. Dat vond onze
regering een vijandelijke daad. En
daarom besloot zij Nederland te boy
cotten'.
Het CCSA is voortgekomen uit de Ci-
made, het befaamde hulpwer kvan de
Franse protestanten. Na de zelfstan
digwording van Algerije in 1962 werd
de Cimade geïnternationaliseerd. De
hulp veranderde in de loop der jaren.
Eerst voedselhulp en gezondheidszorg.
De voedselhulp \ie! af en de gezond
heidszorg werd minder belangrijk.
Het onderwijs legde meer beslag op
de kerkelijke hulporganisatie. En in
tussen trekken de kerken zich alweer
terug uit het onderwijs en levert de
CCSA assistentie bij de industrialise
ring van Algerije.
Het land is snel bezig zich te indus
trialiseren. Het geld, dat hiervoor no
dig is, komt voor een overgroot deel
uit de olie en het gas. 'Als de bodem
over vijfentwintig jaar uitgeput is,
moet uit ons land een moderne indus
triestaat geworden zijn*,. Dit is het
doel van president Boumedienne. En
de bevolking volgt hem, vooral de
laatste tijd, met vertrouwen, want ze
zien dat er iets tot stand is gekomen'.
.•^TÏTTi?,"TTf;
In de zestiger jaren werden Algerijnse vrijheidsstrijders door het Franse leger
gebruikt om loopgraven en wegen aan te leggen. De hulporganisatie van de
Franse kerken was toen reeds doende het lot van deze gevangenen te ver
lichten. Toen het land zelfstandig werd, Week de protestantse kerk dientenge
volge een bijzondere plaats In te nemen ln het nieuwe Algerije.
De rol van de kerk Is er een aan de
marge van de Algerijnse samenleving.
De kerk werd vroeger geïdentificeerd
met de koloniale macht, die van de
overzijde van de Middellandse Zee
kwam. Jacques Blanc: 'Éen van de
dingen die me iedere keer weer opval
len, is dat de Algerijnen zo snel kun
nen vergeven. In Frankrijk hoorde je
nog twintig jaar na de oorlog de men
sen spreken over 'de moffen'. Maar in
Aigerije merk je niets meer van vij
andschap. Algerije wilde in de eerste
plaats zelfstandig zijn. Ze waren ei
genlijk nogal verbaasd dat na de zelf
standigheid alle Fransen vertrokken.
Maar het vertrek was nodig, want je
kunt geen koloniale bevolking hand
haven in een zelfstandig land'.
Ds. Blanc is in ons land om met het
ministerie van landbouw en met de
stichting oecumenische hulp aan ker
ken en vluchtelingen te spreken over
de inzet van Nederlandse krachten bij
de Agerijnse landbouwhervormingen.
Eik jaar nemen ongeveer 40.000 arme
boeren stukken grond in bezit, die te
voren eigendom waren van groot
grondbezitters, die hun land niet be
werkten en in de steden waren gaan
wonen.
Jacques Blanc: "Algerije is niet meer
een van de armste landen van de we
reld. Het is bezig iets te realiseren op
het gebied van de industrialisatie.
Een groot probleem is het verschijn
sel van de arbeiders, die naar het bui
tenland vertrekken. Het zijn dikwijls
de meest waardevolle arbeiders, want
het zijn diegenen, die pit hebben. Dat
zijn nu net precies diegenen, die wij
in Agerije nodig hebben. Het familie
leven lijdt ook vaak onder die emigra
tie van de mannen. Ze sturen wel
geld, maar vaak gaat een huwelijk ka
pot',
Jacques Blanc komt nog even terug
op de oorlog tussen Israël en de Arabi
sche landen. 'De Algerijnen zien ln
dat de Nederlanders terecht begaan
zijn met'het lot van de joden, die
door de nazi's vervolgd zijn. Maar
waarom moeten de joden in Palestina
verdedigd worden? Waarom is na de
oorlog niet een stuk van Duitsland af
genomen om de joden een thuis te ge
ven. En waarom is in Palestina een
joodse staat gevestigd, die gebaseerd
is op de godsdienst en het 'ras'. Dat
betekent concreet dat de anderen dan
maar weg moeten, als se geen tweede
rangsburgers willen zijn. Dat is de
kern van het probleem. As daarbij de
olie en het gas als een geweldloos
middel worden gebruikt om recht te
krijgen voor de Palestijnen, dan vind
ik dat niet onjuist', aldus Jacques
Blanc.
i
Het gesprek met Blanc voerde ik
maandag, toen de oorlog nog niet ten
einde was. 'Die oorlogen om de gren
zen tussen de Arabische landen en Is
raël zijn te vergelijken met de vroege
re oorlogen in Europa, waar het ging
om het verplaatsen van de grenzen.
Dat zijn geen twistpunten, die zo diep
insnijden, dat een vreedzaam samenle
ven uitgesloten is. Dat zie je maar ln
Europa. As Israël veilige grenzen wil
hebben, dan moet het een bevredigen
de oplossing vinden voor de Palestijn
se verlangens. Dat betekent waar
schijnlijk dat Israël een schadevergoe
ding moet geven en aan die Palestij
nen, die dat willen, de volle democra
tische rechten als Israëlische staats
burger geven. Dat betekent dat Israël
een gewoon democratisch land zou
worden» dat in veel opzichten zou
gaan lijken op zijn buurlanden'.
Maar willen de Arabieren dan geen
einde aan de staat Israël maken en de
joden de zee indrijven? Blanc: 'El Fa
tah en de organisatie voor de bevrij
ding van Palestina hebben een pro
gramma dat gericht 1? op een vreed
zaam samenleven van joden, christe
nen en moslims in een staat ik heb
veel Palestijnen en andere Arabieren
ontmoet Ze hebben mij nooit gezegd
dat de Israëliërs de zee in moeten. Ze
hebben mij gezegd dat dit vroeger,
voor 1965 gezegd werd. En dat dit
fout was, omdat het geen oplossing
zou brengen. De Palestijnen zijn be
reid samen te leven met de Israëliërs
die in het land wonen, maar mis
schien hopen ze wel dat die zionisten,
die alleen maar in een Westers geo
riënteerd land willen leven, naar
Amerika of Europa vertrekken'.
MOED
Door bepaalde omstandigheden ge
dwongen was ik niet in staat het af
scheid van prof. Berkouwer van nabij
mee te maken. Dat speet mij en gaSÉ
mij tegelijk de gelegenheid om een
beetje op een afstand erover te filoso-
feren. Er is al veel over hem geschre
ven, zelfs op hem gepromoveerd, wat
niet veel wetenschappers overkomen
zal zijn. Het kan dus niet de bedoe-
ling zijn dat ik ook maar zou pogen
om zijn betekenis voor weet ik wat en
wie ook maar te schetsen. Die is ver
schrikkelijk groot. Hij is de man die
de theologie van na de oorlog in de
Gereformeerde Kerken en daarbuiten
een discrete en tegelijk besliste lei
ding gaf. Wie hem daarbij een beetje
persoonlijker mocht kennen onder
ging iets dat niet onder één noemer
te brengen is. Van voor de oorlog
herinner ik mij hem 't eerst ontmoet
te hebben. Ik had toen net een exa
men gedaan en stond min of meer
verlegen met de vraag wat mij nu ta
doen stond. Het was in de Oude bibli
otheek van de VU, daarboven in die
kamers aan de Keizersgrazht. Er
speelde een mooi licht door de ramen
en langs de rijen boeken. Berkouwer
stond er ook ergens in een boek te
bladeren. Op de een of andere manier
raakten wij aan de praat, 't Was niet
lang, ik herinner me alleen maar de
gedachte dat hij me op de een of an
dere manier moed gaf. Ik zou werke
lijk niet meer weten wat hij mij ge-
zegd heeft bij die gelegenheid,' maar
hij gaf me gewoon een beetje moed
om verder te gaan en dat is toen ge
beurd. Hij was toen nog jong en ik
helemaal. Hij stond toen nog aan het
begin, maar als ik hem nu nog wel
eens ontmoet of hier of daar spreek is
het altijd diezelfde man, die mensen
om hem heen moed geeft en zelf niet
de gelegenheden geschuwd heeft om
te bewijzen dat hij die moed bezat
Dat moest me eens een keer van het
hart. We hopen hem nog lang in ons
midden te hebben met al datgene w>at
hij ontving om er voor anderen wat
mee te zijn.
RVORMDE KERK
Beroepen: te Nisse en 's-Heer Abts-
kerke: mevr. drs. M. G. Bergkotte,
kand. te Utrecht; te Glessendam-Ne-
der-Hardinxveld: A, Romein te Wezep.
Aangenomen: Naar Staphorst, buiten
gewone wijkgem. In wording (toez.):
B. Metselaar, kand. te Zwolle; naar
Werkendam: G. C. Kunz te Polsbroek,
die bedankte Voor Baarn, Kootwijk en
Eeuwijk.
Aangenomen naar Rmsumageest: A,
G. Luik te Roden; (D-land).
Benoemd: tot pastoraal medewerker te
Kolhorn: H. J. Kemper, evangelist te
Norg, die deze benoeming heeft aan
genomen.
Bedankt: voor Vlaardingen:J. van
Wattum te Nunspeet
Overleden: C. van Ommen (59) te
Herwijnen: stond tevoren te Maas
tricht: Maastricht (vrijgem); Wezep
(Vrijgem); Zwolle (Vrijgem, voor
miss. dienst op 0. Soemba); Hattem
(vrijgem); en te Werkendam; was
o.m. ltó gen. synode.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Hengelo-O: J. Geersing te
Rouveen.
Clay Blair jr. Overleven. Paper
back, uitgave: H. Mcuienhoff, Baarn.
Prijs: 13,50. 'jl
Men herinnert zich bet drama van de
16 rugbyspelers, die na oen vliegramp
onvoorstelbare ontberingen moesten
doorstaan in een sneeuwwoestenij in
het Andesgobcrgte. Ze waren 70 dagen
geïsoleerd, de wereld had hen al afge
schreven. Door vee! persoonlijke
moedl, opofferingen eniansitbalis
me slaagden zij erin te overleven. De
journalist-schrijver Blair jr. heeft
met een groot aantal overlevenden
gesprekken gevoerd, in Uruquay, Ar
gentinië en Chili. Hij heeft de feiten,
ook het onbezorgde voorspel en het
emotionele naspel, zorgvuldig geregi
streerd, vooral ook kod, maar daarom
niet minder aangrijpend. Het 'Old
Christian' rugbyteam uit Montevi
deo, met 25 supporters, allemaaï jon
ge mensen, heeft ongewild studiema
teriaal aangedragen voor psychologen,
Blair duidt daarmede op als hij ver
telt hoe levenden doden werden, hoe
gewonden zonder doeltreffende hulp
bleven, hoe de overlevenden tot op de
rand van het bestaan 'waren terugge
worpen, hoe ernstig de beproevingen
waren, maar ook hoe sterk de wil was
om het leven te behouden. Over het
kannibalisme, dat eerst later bekend
werd, komt de verslaggever tot in
dringende beschouwingen. Het eten
van vlees van de doden heeft destijds
tot heftige discussies geleid. Voor zo
ver de lezer nog niet zou zijn geboeid
door de dramatiek der gebeurtenissen,
bepaalt Blair hem bij de vraag of hij
de lezer dezelfde gees tracht
zou hebben opgebracht als de studen
ten, die isrv hun gedrag het 'Christian'
niet vergaten. Achteraf blijkt ook, dat
er studenten waren, die een gevoel
van jalouzie niet konden onderdruk
ken. Het waren vrienden, die er niet
bij waren geweest, toen de veronge
lukten in weinige weken van jongen
tot man werden en het avontuur van
hun leven ondergingen.
A met al een even huiveringwekkend
ais de staaltjes van saamhorigheid
toch ook warm-menselijk verhaal.
JUs
