Ontevredenheid groeit in
'thuislandenvoor Bantoes
door Koos van Weringh
Stedelijken
Ontwikkeling
Minder succes
^oUW/KWARTET ZAfHERDAG 27 OKHOtBBR 1975
BUISTENIiAM) Tll/Kll
'Welkom in Haiti, dames en he
ren. Houdt u de riemen nog een
ogenblik om. Over enkele ogen-
'ofikken zullen wij u vriendelijk
verzoeken het vliegtuig te verla
ten en u met mv papieren voor
iet vuurpeloton te begeven'. Der
gelijke grollen waren niet lang
geleden populair bij reizigers
kort voor de landing op het vlieg
veld van de Haitiaanse hoofd
stad Port-au-Prinee. Dat was nog
tijdens de beruchte dictatuur
van de 'president voor het leven'
Francois Duvalier, alias 'Papa
Doe', een mentaal kreupele ex-
plattelandsarts, die de 'zwarte'
republiek Haiti van 1957 tot zijn
dood in 1971 terroriseerde én
evenveel van mensen hield als
Victoria van sex.
FERRY
VERSTEEG
IÏV LATIJNS
AMERIKA
De Haitiaanse president Jean Claude Duvalier, hier omgeven door zwaar bewapende militairen, heeft de
terreur verzacht.
Tonton Macoutes
Oppervlakkig
Bedrag
Bohnen
Frangois Duvalier alias Papa Doe
Weerzinwekkend
Ontbinding
Het belangrijkste punt in de
Zuidafrikaanse politiek is het
van de grond brengen van de
z,g. thuislanden (Homelands)
voor Bantoes, de 'bekroning'
van de gescheiden ontwikke
ling, zoals de Zuidafrikaanse re
gering die voor ogen staat.
Het uitvoerend gezag van liet thuisland Bophuthatswana
HET HAITI 1 All DE ZOOI
BEEFT
VOOR DE VADER
Maar in het Haiti van de zoon, van de
22-jarige Jean-Claude Duvalier, zorg
vuldig begeleid en bewaakt door de
oude weduwe Simone Duvalier en
evenals zijn vader 'president voor het
leven', zijn de bandeloosheid en de
terreur aanzienlijk minder, de disci
pline en de openheid naar buiten gro-
ter.
Pe route van het vliegveld naar de
stad leidde vroeger door de ellendig
ste krottenwijken van Latijns-Ameri-'
ia, maar de taxi-chauffeurs zijn tegen-
ijSf
woordig verplicht een iets langere
route te nemen langs enkele tiental
len nieuwe fabriekjes, meest verwer
kende industrieën van Amerikaanse
herkomst, die hebben ontdekt, dat de
overvloedige arbeidskrachten hier nog
gedweeër en goedkoper zijn dan in
Puerto Rico of Hongkong (maximaal
1 dollar per dag) en dat de belasting
faciliteiten nagenoeg onbeperkt zijn.
Niet alleen op het vliegveld maar ook
in Port au Prince zijn de blauwgehem-
de Tonton Macoutes, die de gevreesde
privé-Gestapo van wijlen Papa. Doe
vo'nnden, uit het zicht verdwenen.
Met hun door Duvalier gesanctioneer
de Mafia-praktijken, hun even gemak
kelijk als willekeurig gebruik van
schiettuig en hun spiegelende zonne
brillen bepaalden ze lange tijd de ui
terst negatieve beeldvorming over
Haiti in het buitenland. Jean-Claude
heeft hen nu opgedragen het land te
alfabetiseren. Maar omdat de fondsen
daarvoor ontbreken en negentig pro
cent van deze terreurbenden zelf de
lees- en schrijfkunst ontbeert, leiden
ze thans een sluimerbestaan.
De betrekkelijke liberalisering heeft
ook de Amerikaanse toeristenstroom
weer op gang gebracht. Sinds 1970 is
het aantal hotelkamers verdubbeld en
het jaarlijkse aantal gasten heeft de
honderdduizend al weer-overschreden.
Ir het rumoerige, veel-kleurige en
veel-geurige stadscentrum is het aan
tal auto's de afgelopen twee jaar sterk
toegenomen, terwijl de meest schrille
armoede hier werd uitgebannen.
Want de jonge Duvalier sloot bij de
kreet het stadscentrum voor bedelaars
en ongeschoeide onderdanen, dat wil
zeggen voor de overgrote meerderheid
van zijn volk. Toch kan de bezoeker
buiten zijn hotel aL snel rekenen op
jeugdige, landgenoten van de 'presi
dent voor het leven*,.die verzekeren:
- 'I speak Inglis.",. You wan my" 'sister/-
mother/brother'. Meüjes'van een jaar
of twaalf bieden zich aan voor de spe
ciale prijs van vijf dollar.
Al deze ontwikkelingen -worden door
instellingen als het Internationale Mo
netaire Fonds, de Inter-Amerikaanse
Ontwikkelingsbank en de Amerikaan
se regering beloond met kredieten,
die bijvoorbeeld Castro's Cuba en Al-
lende's Chili werden onthouden. Tege
lijkertijd maakten de machthebbers in
Port-au-Prince een begin met de door
breking van hun isolementspositie in
het Caraïbisch gebied door nieuwe
contacten te leggen met de Domini
caanse Republiek, Jamaica en de Ba
hamas.
Maar al is het regime van de zoon
een verbetering te noemen vergeleken
met dat van de vader, het blijft een
feit, dat de veranderingen sinds 1971
oppervlakkig zijn gebleven. De grote
meerderheid van de Haitianen, die op
het platteland werkt, wordt er in het
geheel niet door beroerd, en dn Port-
au-Prince, de enige stad van betekenis
in het land, profiteert slechts een
kleine groep, die toch al niet tot de
meest misdeelde van de samenleving
behoort
De Amerikaanse bedrijven betalen
geen noemenswaardige belasting aan
de Haitiaanse overheid, importeren
zelf hun grondstoffen, laten die tegen
hongerlonen door ongeveer tiendui
zend van de vijf miljoen Haitianen
verwerken, en exporteren daarna hun
eindprpdukten, die op lucratieve wijze
hun weg vinden op de wereldmarkt.
De nieuw gevestigde buitenlandse
banken verschaffen de enkele tiendui
zenden welvarende Haitianen het pri
vilege indirect te kunnen bijdragen
aan de financiering van de verdere
ontwikkeling van de VS en Europa in
plaats van aan die van hun eigen
land.
De terreurbenden van de Tonton Ma
coutes verkeren weliswaar op non-ac
tief, maar de zoon teert nog steeds op
de schrik, die de vader de Haitianen
voor lange tijd aanjoeg Politieke dis
cussie blijft een gevaarlijke sport, die
zelden en dan nog heimelijk wordt
beoefend. Zelfs buitenlandse diploma
ten nemen bij hun beschrijving van
de politieke situatie ongewoon veel
slagen om de arm.
De aanzwellende toeristenstroom
wordt zorgvuldig geisoleerd van de
massa van de straatarme bevolking.
Een taxi-chauffeur, die de enkele toe
rist, die daar eventueel behoefte toe
voelt, de krottenwijken van Port-au-
Prince zou tonen, moet vrezen voor
zijn vergunning. De toerist geeft zijn
geld uit in -enkele enclaves ten behoe
ve van-een kleine groep rijke Haitia
nen. Zij worden vanaf het vliegveld
en later vanaf de strandjes op en
kele tientallen kilometers van de
hoofdstad langs bloemrijke, geu
rende hellingen direct naar Petionvil-
le gereden, de luxueuze tuinstad vol
.villa's, nachtclubs en hotels in de koe
le bergen' achter de benauwde hoofd
stad.
De rijksten rijden nog enkele kilome
ters door naar Kenskoff, waar de prijs
voor één overnachting ongeveer over
eenstemt met het bedrag, dat jaarlijks
in een Haitiaans dorp circuleert. En
als de bewoners en gasten in Fetion-
viile en Kenskoff 's nachts om een
uur of twee, drie nevelig tussen de la
kens schuiven, staan op enkele hon
derden meters achter deze luxe facade
de armsten der armen op om met een
paar kilo groenten en fruit vijf of zes
uur lang naar de markt van Port-au-
Prince te lopen voor een paar gulden
per dag.
De omzet op deze markt, die wordt
gehouden op de gore trottoirs en in
de steegjes van het havenkwartier, is
zeer beperkt. De koopvrouwen zitten
op de kale grond, de rokken hoog op
getrokken, met een kleine hoeveel
heid waren voor zich uitgestald. De
fel-kleurige mensenzee, die voortdu
rend over de markt deint, de stoffige,
verblindend lichte atmosfeer, de ster
ke geuren, het geschreeuw, het loven
en bieden en de vrolijke uitgelaten
heid, doen meer aan Afrika dan aan
Latijns-Amerika denken. De opgewek
te stemming valt op. Maar als hier ie
mand zegt: 'ik sterf van de honger',
geloof hem dan maar.
Men kent de weinig benijdenswaardi
ge positie van Haiti. Enkele veelzeg
gende cijfers: volgens gegevens van de
Verenigde Naties bedraagt het gemid
delde inkomen van de Haitiaan per
jaar zo'n honderdtachtig gulden: de
gemiddelde levensverwachting ligt op
47 jaar; de bevolkingsgroei is twee
procent ondanks het feit, dat de helft
van de kinderen het vijfde levensjaar
niet haalt; ongeveer negentig procent
van de bevolking as analfabeet.
Niet ver van de markt van Port-au-
Prince woont pater Bohnen, een zes
tig-jarige torenhoge Limburger ©et
een borstel-kapsel, die al een jaar of
twintig in de krottenwijken van de
hoofdstad werkt Lang geleden sticht
te hij hier een soort ambachtschool,
waar kinderen behalve lezen en
schrijven ook een vak kunnen leren,
waarmee ze later met een beetje ge
luk de kost kunnen verdienen. Z'n
school wordt nu bezocht door twee
duizend leerlingen, die les krijgen
van enkele tientallen Haitiaanse on
derwijzers. Pater Bohnen betaalt ze
acht dollar per maand, als er tenmin
ste geld is.
Daarnaast heeft de pater een keten van
primitieve schooltjes opgezet in Sali
ne, één van de nieest afschuwelijke
krottenwijken van de stad, slechts van
de ze© gescheiden door'hopen afval en
modderbanken. In deze stinkende
opeenhoping van mensen bezochten
we met de pater enkele hutjes, die
normaal worden bewoond door 'onder
wijzers' en hun gezinnen. Maar enkele
uren per dag maakt de schaarse in
boedel plaats voor een schoolbord en
enkele bankjes. Op deze wijze bren
gen pater Bohnen en zijn Haitiaanse
helpers nog eens vierduizend kinde
ren de beginselen van het lezen en
schrijven bij.
Maar het meest grandioze van al is de
primitieve keuken, die door de krot
bewoners zelf wordt beheerd en iede
re dag zesduizend kinderen een maal
tijd biedt, vaak hun enige. Dit project
draait jaarlijks op een budget van en
kele honderdduizenden guldens, die
pater Bohnen bijeenkrijgt door subsi
dies van internationale hulporganisa-
ties en de Haitiaanse regering, maar
vooral door het houden van 'bedelpre-
ken' tijdens zijn vakanties in de VS.
De pater gelooft niet, dat zijn werk
bijdraagt tot de instandhouding van
de feodale structuren in het land. In
tegendeel: 'Het leven van negentig
procent van de bevolking is hier afge
stemd op de allesoverheersende vraag,
'Hoe krijg ik vandaag genoeg te eten?'
De -diepe armoede maakt de mensen
apathisch, anti-revolutionair en onge
voelig voor politiek. Toen Francois
Duvalier in 1970 stierf, lagen er Ame
rikaanse marineschepen voor Port-au-
Prince, omdat Washington, een massa
le opstand verwachtte. Een Volstrekt
belachelijke zaak'.
We zagen rijn visie zeker bevestigd
op het platteland tijdens een moeiza
me rit naar het afgelegen dorp De-
schappeles. Weerzinwekkende armoe
de en ondervoeding hebben hier een
grauwe korst van apathie gevormd,
waarin hongerlijden en doodgaan
blijkbaar vanzelf spreken, maar waar
in solidariteit en gastvrijheid op een
aandoenlijke manier zijn ontwikkeld.
Eerst vanuit Port-au-Prince honderd
kilometer naar het noordelijker gele
gen Sant Mare. Direct buiten de
hoofdstad zit men in Afrika. Dicht
oerwoud en rieten hutjes langs een
miserabele asfaltweg vol diepe gaten,
die later een van de pronkstukken
van het erbarmelijke Haitiaanse we
gennet zal blijken. Om de dertig km
moeten we stoppen bij militaire pos
ten, waar we onze toestemming van
het ministerie van binnenlandse za
ken om buiten Port-au-Prinee te mo
gen reizen, moeten tonen.
Al snel maakt de dichte begroeiing
plaats voor een onvruchtbaar savanna-
landschap, ingesloten door kaalgesle-
ten bergen: het resultaat van langdu
rige ontbossing in een land, waar
de houtskool nog steeds de voornaam
ste brandstof is en de daarop vol
gend? srosie, het wegspoelen van de
vruchtbare grond. Vooral daardoor
werd Haiti een van de relatief
meest overbevolkte landen ter we
reld.
De helft van de landbouwers bezit
minder dan een hectare, terwijl het
noodzakelijke minimum hier in het
algemeen op zeven hectare wordt vast
gesteld. De boertjes verbouwen voor
namelijk voor het eigen onderhoud:
mais, bananen en Caraïbische kool.
Aanzienlijke delen daarvan moeten
nog naar de Voedoe-priester, de bur
gemeester en de plaatselijke politie.
De afwezigheid van bijna elk handels
verkeer tussen de dorpen vormt een
van de verklaringen voor de onvol
doende en slecht gebalanceerde basis
voeding. Groot- en middelgroot grond
bezit is uitzondering op Haiti. Wat
wil zeggen, dat niet eens de theoreti
sche mogelijkheid bestaat om door
landverdeling iets te bereiken. Eerder
zou concentratie van grondbezit en
daarop volgend mechanisatie noodza
kelijk zijn. Maar dat zijn In deze stre
ken luchtkastelen.
Vooral na Sant Mare, waar.de weg in
oostelijke richting weinig meer is dan
een hobbelige vlakte, waar de bomen
zijn weggekapt Men rijdt hier door
een van de ellendigste delen van Hai
ti, waar de ontberingen nog worden
vergroot door regelmatige droogtepe
rioden. We worden wezenloos nage
staard door broodmagere kinderen
wier kroeshaar door eiwit-gebrek vaak
rood is gekleurd. Uit een recente en-
quete van de FAO bleek, dat niet
minder dan zeventig procent van de'
kinderen hier in ernstige mate is on
dervoed. Af en toe passeren bouwval
lige, tot bussen omgebouwde vracht
wagens met namen als 'Uw wil ge
schiede', en 'De kleine Jezus van
Praag', beschilderd met de meest fellé
kleuren. Er mag dan weinig voedsel
zijn, er is nog altijd kleur.
Na vele uren bereiken we ons eind
doel, het hospitaal van het gehucht
Deschappeles. Een Nederlandse ver
pleegster, die hier werkt: Door de
droogte van de laatste maanden,
heerst hier nu nog meer honger. Juist
daardoor krijgen we minder patiën
ten, want een opname kost een dol-
lari. Ze laat ons de kinderafdeling
zien, waar voedselgebrek de voor
naamste kwaal blijkt Ze toont ons
drie categoriën van babies en peuters:
zij, die er bovenop zullen komen; da
kinderen, die het misschien zullen ha
len, maar beter zouden kunnen ster
ven vanwege de onherstelbare schade,
die al is aangericht; en de duidelijk'
hopeloze gevallen.
Er rijn kinderen van vier jaar,'die
nog geen twintig pond wegen. De -
lysol kan de ontbmdingslucht, die "bo-
ven sommige bedjes hangt, niet ver
drijven. Een gedesillusioneerde-Ame
rikaanse chirurg, die op punt van .ver
trekken stond: Weel patiënten krijg
je een paar maanden later weer terug.
Je moet eigenlijk het systeem van dit
land op de snijtafel leggen.
Dit was het eerste artikel over Haïti
uit een serie van drie. Volgende week
zaterdag: Haïti is een ver verleden.
De thuislanden-gedachte leidt al een
betrekkelijk lang leven reeds in
de dertiger jaren is er sprake van
maar is vooral uitgewerkt in een
rapport uit 1955 van de Tomlinson-
Commissie. Er bestaat een enorme
hoeveelheid literatuur over, zelfs fi
losofische en religieuze. Het voert
in dit bestek echter te ver daarop in
te gaan. De bedoeling van de rege
ring is om voor de ruim 15 miljoen
Bantoes afzonderlijke, in de loop van
de tijd onafhankelijk wordende ge
bieden te creëren: de thuislanden.
Daarbij wordt rekening gehouden
met de verschillende achtergronden
van de Bantoe-volken. Getracht
wordt om het volk van de Swa2i's
bij elkaar te brengen in het thuis
land Swazi, het voik van de Tswa-
na's in het thuisland Boputhatswana
e.d. Er zijn 10 thuislanden gepland,
waarvan sommige, zoals de Transkei
en Kwazulu reeds vergevorderde
contouren hebben aangenomen. Het
grondgebied van de Republiek van
Zuid-Afrika wordt als het ware op
gesplitst in gebieden voor blanken
en niet-blanken. De blanken, ver in
de minderheid, hebben het grootste
gebied. Een reeds bekend getal is de
13 pet van het totale oppervlak van
Zuid-Afrika, dat voor de Bantoe-vol
ken is gereserveerd. Een getal, dat
bij navraag aan een ambtenaar van
het Departement van Inlichting,
niet werd tegengesproken.
De meest voor de hand liggende
vraag is wat er gaat gebeuren met
de Bantoes, die in de stedelijke ge
bieden van de blanken werken, om
dat niet kan worden aangenomen,
dat die blanken het zonder de ar
beidskracht van de Bantoes zullen
kunnen stellen. De opvatting daaro
ver is de volgende. De stedelijke
Bantoe wordt beschouwd als een tij
delijke inwoner van blank Zuid-Afri
ka, die daar, als inwoner van een
andere natie, met een verblijfsver
gunning kan zijn. Hij komt om zijn
arbeidskracht te verkopen. De blan
ke werkgevers hebben daaraan be
hoefte en de Bantoe verkoopt zijn
arbeidskracht graag. De Bantoe in
een stedelijk, blank gebied kan dus
geen aanspraak maken op de conse
quenties van een permanent inwo
nerschap, zoals het recht om iets in
eigendom te hebben of het uitoefe
nen van politieke rechten. Zo staat
te lezen in een brochure van het
Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aan-
geleenthede, van september 1072. De -
directeur van dat bureau, de socio
loog dr. C. J. Jooste, vertelde mij in
een Uitvoerig gesprek, dat de situa
tie voor de Bantoe in blank Zuid-,
Afrika vergelijkbaar is met die van
gastarbeiders uit Turkije, die bij
voorbeeld in Nederland werken. Die
komen hun arbeidskracht verkopen,
omdat daar behoefte aan bestaat en
Nederlanders voor allerhande werk
zaamheden niet beschikbaar zijn. Ge
schat wordt dat op dit ogenblik on
geveer de helft van de Bantoebevol
king, ruim 7 miljoen, in de thuis
landen is opgenomen.
Wat gebeurt er nu in de thuislan
den zelf? Wat moet er terechtkomen
van miljoenen mensen, velen zonder
enige ondenvijsach tergrond, die
naar die thuislanden worden overge
plaatst? Zijn daar mogelijkheden tot
ontwikkeling? Deze en nog andere
vragen heb ik voorgelegd aan twee
ambtenaren van het Departement
van Inlichting, vriendelijke heren
met een overtuigd geloof in de
thuislanden-politiek en tot elke in
formatie bereid (zoals trouwens van
zulke ambtenaren mag worden ver
wacht). Om te beginnen ontving ik
een paar fraaie brochures, waarin
het één en ander wordt verteld over
het thuisland Boputhatswana, een
gebied, dat zich ten noordwesten
van Pretoria uitstrekt Dit thuisland
kent nu een 'zelfregerende' status
en heeft een eigen volkslied en vlag.
De Wetgevende Vergadering kan
zelf wetten maken, geldig voor het
eigen gebied, en kan ook wetten van
hot (blanke) Zuidafrikaanse Parle
ment wijzigen of herroepen, ten op
zichte van aangelegenheden, waar
voor hij gerechtigd is om wetten te
maken. Er bestaat dus een zekere
mate van zelfstandigheid, maar niet
Vergeten dient te worden, dat deze
zelfstandigheid door de blanke min
derheidsregering gedicteerd is. De
Bantoes is niet gevraagd, wat zij van
de thuislanden-politiek vinden en of
zij er iets in zien.
Om de economische ontwikkeling op
gang te brengen, zijn verschillende
plannen in uitvoering genomen. In
het thuisland Boputhatswana is een
zogenaam groelpunt gesticht, de in
dustrieplaats Babelegi. Een belang
rijke rol daarbij speelt de Bantoe
Beleggingseorporatie, een instantie,
die o.a. blanke industriëlen assisten
tie verleent als rij zich in de thuis
landen willen vestigen met een ir
dustrie. In een eveneens fraaie b'
chure worden de voordelen van
vestiging opgesomd: concessies
het gebied van de belastingen, ruim
te om expansief te rijn, geen ver
keersproblemen, maar vooral: volop
werkkrachten en 'realistische, lonen'.
Op 7 september heb ik met de twee
genoemde ambtenaren een bezoek
gebracht aan dit gebied. In Babelegi
word', druk gewerkt aan de indus
triële opbouw. Verschillende zeer
moderne fabrieksgebouwen functio
neerden reeds, zoals een borstelfa-
briek, een sokkenfabriek en een fa
briek, waar schapevellen bewerkt
worden. De lonen voor de Bantoe
werkkrachten bedragen ongeveer 7
Rand per week.
Er is (nog) één blanke bestuurder
in Babelegi, wiens kantoor door een
hoog hekwerk van gaas is omgeven.
De blanke industriëlen ontpopten
zich als ware idealisten. De direc
teur van de borstelfabriek werd
lyrisch, toen hij sprak over de grote
kansen, die hier lagen om de Ban
toes, die nooit aan enig werk ge
wend waren, tot ontwikkeling te
brengen. Hij prees hun ijver en toe
wijding. Soms bicven ze wel eens
weg als ze hun geld hadden ver
diend, maar dat was steeds minder
het geval. De produkten, die werden
afgeleverd, noemde hij van hoge
kwaliteit Zelfs voor een niet-des-
kundige was dat te zien. De borstels
werden uitgevoerd naar Frankrijk
en Duitsland. Om mij op stang te
jagen, zei iemand uit het gezelschap,
dat ze ook borstels naar Nederland
zouden gaan uitvoeren om wat werk
loze academici door middel van een
Anti-Borstel-Actie tegen Zuid-Afrika
weer aan enig werk te helpen.
De arbeidskrachten in Babelegi wo
nen' in het naburige dorp Temba,
waar momenteel ongeveer 2500 hul
zen gebouwd zijn. Geen huizen, als
waarin de blanken wonen, maar ein
deloze rijen barak-achtlge gebouw
tjes, gelegen aan niet-verharde, zan
derige wegen'. Als een auto met eni
ge snelheid daarover reed, was er
enige minuten lang niets anders te
zien dan stof rondom. Er komen wel
verharde wegen, zo zeiden de ambte
naren. Wat er wel was, waren een
paar scholen, een ziekenhuisje, een
kerk en een werkelijk zeer gezellig,
klein winkelcentrum, met geheel
'westers' ingerichte zaken. Voor de
rest maakte het gedeelte van het
thuisland waar ik was een uiterst
troosteloze indruk. Als men vanuit
een stad als Pretoria in zo'n dorp
komt Is het alsof een andere wereld
betreden en een ander tijdperk bin
nengegaan wordt.
De grote vraag is hoe de ontwikke
ling van de thuislanden zal verlo
pen. De bedoeling mag dan rijn de
gebieden op den duur onafhankelijk
te maken, maar dat is slechts be
trekkelijk. De blanken zullen grote
invloed blijven uitoefenen, omdat zij
over het kapitaal beschikken, dat de
economische ontwikkeling moet aan
zwengelen. Ook het buitenland
krijgt steeds grotere belangstelling
voor de Investeringsmogelijkheden
in de thuislanden, met name de
Westduitse Bondsrepubliek en Frank
rijk. Toen ik in Babelegi aankwam,
vertrok de eerste minister van de
deelstaat Sleeswijk-Holsteln, dr, G.
Steltenberg, juist weer. Op een di
ner, hem aangeboden door de Ban
toe Beleggingscorporatie, zei hij,
zeer onder de indruk te zijn van
de pogingen van de Zuidafrikaanse
regering om de economische ontwik
keling van de thuislanden te bevor
deren. Buitenlandse investeerders
konden helpen dat proces te versnel
len, voegde hij eraan toe (Pretoria
News van 10 september 1973).
De ontwikkeling van de thuislanden
wordt geheel gedicteerd door blank
Zuid-Afrika. De Bantoes wordt niet
naar hun mening gevraagd. Honderd
duizenden van hen worden ver
plaatst naar nieuwe gebieden, ook
tegen hun zin. Begin september wer
den meer dan 300 families verplaatst
van een gebied waar ze al generaties
lang woonden waar ze 'thuis' wa
ren, om zo te zeggen naar een
nieuw gebied in het thuisland Lebr-
wa, 60 kilometer verder. Ze weiger
den aanvankelijk, maar met gebruik
van traangas wist de politie het ver
zet te breken, na hartverscheurende
taferelen, waarbij de vrouwen zich
onder meer als een barrière opstel
den tussen hun leider én de politie
(Rand Daily Maii, 7 september
1973). Over 'thuis'-landenpolitiek ge
sproken
De ontevredenheid onder de zwarte
bevolking neemt echter toe, zoals
blijkt uit uitspraken van leiders van
de thuislanden. Een enkele keer
vraagt iemand om meer grondge
bied, maar in het algemeen valt op.
dat in die steeds luider wordende
kritiek de thuislanden-gedachte niet
als uitgangspunt wordt genomen.
Gesproken wordt over gelijke rech
ten voor iedereen in Zuid-Afrika en
over een rechtvaardiger verdeling
van de welvaart. Een minister van
het thuisland Lebowa hield een be
wogen pleidooi voor de vrijlating
van Nelson Mandela en Walter Sisu-
lu, twee Bantoe-leiders, die op het
Robbeneiland een levenslange gevan
genisstraf uitzitten. Een minister
van Gazankulu waarschuwde, dat de
kritieke fase nu bereikt is. Als het
nog even duurt, bestaat er geen ge
legenheid meer voor een vreedzame
oplossing van de problemen. De
zwarten rijn een geduldig vclk,
maar er komt een eind asn als de
blanken in hun paternalistische hou
ding volharden. Het grootste pro
bleem daarbij wordt gevormd door
de frustraties van de jonge zwarten.
De meest bekende thuisland-leider,
Gatsha Buthelezi van Kwazulu, ver
telde in een tamelijk agressief inter
view met Die Vaderland van 6 sep
tember (op de eerste vraag zei hij:
"Wat maakt het nou uit wat ik als
zwarte vind?'), dat hij de eerste
zwarte premier van geheel Zuid-Afri
ka zal worden.
In de kritiek van de thuisland-lei
ders klinkt enigszins de opvatting
door dat de thuislanden een tijdelij
ke zaak zijn en dat uiteindelijk één,
geïntegreerd Zuid-Afrika zal ont
staan, met één Parlement, dat door
allen gekozen wordt Tegen deze ge
dachte is buitengewoon fel stelling
genomen door Eerste-Minister Vor-
ster op een congres van rijn partij
in Oudshoom. Het thuisland-beleid
is géén tussenfase, zei hij met na
druk. Zuid-Afrika is een multi-natio-
naai, maar geen multi-radaal land.
'Iedereen krijgt In zijn eigen gebied
gelijke kansen om zich volledig te
ontplooien' (Rand Daily Mail, 6 sep
tember 1973). De minister van Ban
toezaken waarschuwt de thuisland
leiders tegen het te hoog opschroe
ven van hun verwachtingen. Ze kun
nen lang niet altijd krijgen wat ze
vragen. Zeer duidelijk neemt ook de
minister van verdediging, P. W. Bo
tha, stelling tegen de eis om meer
grondgebied voor de thuislanden be
schikbaar te stellen. Daar kan geen
sprake van zijn, zei hij. De Bantoes
zullen moeten leren te leven op de
grond die ze nu in bezit hebben. En
dat is al de beste grond met de
hoogste regenval. Ook als het aantal
Bantoes steeds groter wordt is het
onlogisch het grondgebied uit te
breiden. Het zou toch belachelijk
rijn als Nederland op een goeie-dag
een stuk grond van West-Duitsland
zou opeisen, omdat de bevolking zo
toeneemt, merkte hij op (Oggend-
blad, 4 september 1973).
Zo rijn de Zuidafrikaanse leiders
druk in de weer met waarschuwin
gen en vermaningen. Uit wat daaro
ver in de eigen pers versdüjnt,
moet men de indruk krijgen, dat de
politiek van de thuislanden niet zo
succesvol verloopt als de fraaie bro
chures ons doen voorkomen. Als de
verschillen in welvaart en macht zo
groot blijven, zal het verzet van de
zwarte bevolking toenemen en zul
len de problemen zich voor de rege
ring in een snel tempo opstapelen.
De oplossing zal dan gelet op de
uitspraken van Vorster e.a. ge-,
zocht worden in een toenemende re-,
pressie van politie en justitie. Dat is
een investering in ellende en ver
driet.
