m
JÉ,
Uit de
Bidden
kan ook
anders
9
Vandaag
ihsJudil
Nieuwe boeken
Alles over bijbelonderwijs
MB
.111;
Trouw
Kwartet
KERSTNACHTDIENST
Concertgebouw - Amsterdam
mm
pp
4taR m
men schrijft ons
Gevolgen
ISROUiW/KWARTET MAtAMIlAG 24 DECEMBER 1973
KERK T2/K2
door Ton van der Hammen
Geconcentreerde aandacht bij de maquette van het oude Jeruzalem,
In het nieuwe bijbels museum te Amsterdam komt een service-
dienst, waar vele scholen, vormingscentra, catecheten en andere
personen en instanties die bij het bijbelonderwijs betrokken zijn
al jaren met smart zitten te wachten: een documentatiecentrum
van wat er op het gebied van bijbelonderwijs wordt aangeboden.
In dit centrum zal inen op den duur alles kunnen vinden wat
met dit onderwijs verband houdt: boeker, dia's, filmt', geluids
banden, maar ook vondsten op dit gebied van individuele cate
cheten en docenten, die anders al te vlug na gebruik in de kast
verdwijnen. Iedereen kan zich daar dan volledig oriënteren over
wat er allemaal voorhanden is. Dat niét alleen: er zal steeds ook
efen oordeel over de bruikbaarheid bp grond van opgedane er
varingen kunnen worden verkregen. Met de opbouw van dit
documentatiecentrum is al een begin gemaakt
V ^/AbvÉRTENTlii
Piet van Egmond orgel
Marco Bakker - bariton
Het Kamper Mannenkoor
Dominee Tjibbe Bijlsma ziet het
allemaal, voor zich. De rondvaart
boot vol roezemoezende kinde
ren, die zijn tocht beëindiga voor
het bijbelhuis aan de Amsterdam-,
se Herengracht De hele groep,
die ('s zomers) langs uitnodigend
wenkende bloembakken via open
staande, deurtjes onder het, bor
des van de twee oude koopmans
huizen nieuwsgierig, naar binnen
schuifelt Om er anderhalf uur,
later voldaan weer uit te komen.
Want ze hebben daar wat belééfd:
de wereld van de bijbel.
Gevels aan (de Amsterdamse Herengracht: In de-laatste twee panden rechts op de foto (de nummers 366
en 368) is het bijbelhuis. De entree van het museum wordt de vroegere bediendeningang van een der
koopmanshuizen, dus onder het bordes.
lÉÉiSip
ptofp
Mill
Ds. T. Bijlsma is sinds augustus jl. directeur van het bijbelse museum,
Homofilie (12)
Machtigingswet (3)
Junta
NAFTALI EN DE ONTELBARE
SCHARE
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Per#
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbu3 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 9274. Bank:
Ned.Midd. Bank (relcnr.
697360768). 6em,giro
X500.
Kijken en dèen in
s
muséum
m
MAANDAG 24 DECEMBER 1973
MEDEWERKENDEN:
Ds. R. J. van Pagée
Onderwerp: GEEN RECEPT VOOR BLIJDSCHAP
o.l.V. KLAAS J. MULDER.
Aanvang 20.30 uur. Deuren open 20.00 uur.
TOEGANG VRIJ
Niet alleen door kijken in het'tijbels
museum. Dat ook natuurlijk. Maar
vooral door doen. Ze hebben immers
een bijbels verhaal gespeeld met de
kleren van toen aan. Ze hebben zelf
een oosters huis gebouwd en gepro
beerd geluiden te ontlokken aan oude
instrumenten. Ze hebben het vertaal-
spel gedaan en iets begrepen van wat
er komt kijken bij het brengen van
het evangelie, de bijbel, onder allo
volken in al die talen.
Dit toekomstbeeld wordt werkelijk
heid in januari 1975. Dan zal het bij
bels museum, zoals het van' oudsher
heeft geheten en ook gefunctioneerd;
zijn poorten hebben gesloten in de
Hemonylaan. Om ze te heropenen aan
de Herengracht in de twee mooie
grachtenhuizen. Vernieuwd, in een
royale opstelling, gebruikmakend van
moderne geluids- en beeldtechnieken
en appellerend aan de zelfwerkzaam
heid van overwegend jonge bezoekers.
Individuele bezoekers en alle mogelij
ke groepen? Ze zijn als altijd harte
lijk welkom. Maar het bijbels mu
seum of de bijbelwerkplaats, zoals de
naam misschien zal worden, blijft
toch in de eerste plaats bedoeld voor
schoolbezoek, zowel van het basis- als
het voortgezet onderwijs.
Van de tijd af dat de centrale bond
voor inwendige zending het beheer
van het museum overdroeg aan het
Nederlands bijbelgenootschap is er
heel wat gebeurd. Er kwam een voor
lopige modernisering van de bestaan
de expositie. Een stichting werd in
het leven geroepen. Het besluit viel
de panden aan de Herengracht over
wegend te bestemmen voor het mu
seum. De man werd aangetrokken, die
als directeur om te beginnen vorm
moest geven aan de verjongingskuur.
Dat werd dan dominee Bijlsma. voor
augustus nog hervormd studentenpre
dikant lh Groningen, die vooral was
gecharmeerd van het voor hem ideale
takenpakket: theologie-onderwljs-
vormgeving. Architectuur is namelijk
voor deze man, die ooit nog eens
«-•heeft getwijfeld tussen dit beroep en
....dominee, altijd meer dan een hobby
"'gebleven.
Hij is meteen enthousiast aan de slag
gegaan en heeft de blauwdruk nu dui
delijk voor ogen. De ruimtelijke mo
gelijkheden zijn ideaal. In plaats van
de pijpenla aan de Hemonylaan vijf
kamers, of liever: zalen van het bij
belhuis. gemiddeld zo'n honderd vier
kante meter elk. En dan in het sou
terrain dat de entree wordt nog eens
een ruimte voor honderdtachtig vier
kante meter. Daarin kun je wat doen!
Ds. Bijlsma stelt zich de opbouw zo
voor. Eerste zaal de geschiedenis van
de bijbel naar zijn vorm. Dus te be
ginnen bij het ontstaan van hét
schrift, dan de geschreven en vervol
gens de gedrukte bijbel tot op heden.
Een ontwikkeling die eindigt in een
geluidscabine, waar je door op knop
jes te drukken bijbelgedeelten in vele
talen kunt horen.
Tweede zaal de geschiedenis van de
'i
r.'
bijbel, inhoudelijk gezien. Of liever
gezegd een gevisualiseerde schets van
de situatie, waarin de bijbel is ge
schreven. Op grote panelen en met al-
ierlei voorwerpen wordt duidelijk ge
maakt, dat Israël temidden van de
omringende volken zoals die van
Egypte, Babylonië, Mesopotamië, Grie
kenland eigenlijk een knooppunt was
van al die culturen, die met elkaar
één grote cultuur vormden. Daar dan
de unieke plaats van Israël in, dat wel
iswaar invloeden van buiten onder
ging, maar tegelijkertijd zichzelf
bleef: met een eigen overtuiging, een
eigen visie op het hele leven vanuit
zijn geloven in en zijn beleven van
Jahwe.
De derde zaal gaat helemaal over de
joodse godsdienst: het beroemde mo
del van de tabernakel, modellen van
de verschillende tempels, de tempel
berg, alles met volautomatische audio
visuele toelichting. In een hoek ook
een kleine wissel expositie over de
joodse feesten, al. naar de tijd van het
jaar. De vierde zaal tenslotte: hoe
leefden de mensen in de tijd van de
bijbel?
Zoals gezegd wil het museum niet al
leen kijk-, maar vooral ook werkten^
toonstelling zijn. Daarvoor wordt elke
bezoekende klas in groepen verdeeld,
die zich allemaal met een deelonder
werp gaan bezighouden, waarvoor na-
tuuriijk. vooroverleg met de school
nodig .fs. Ds, Bijlsma: het bezoek moet
een project voor zo'n klas zijn, met
een'aanloop én een üitlóop in de klas.
Staan de deelonderwerpen vast, dan
beginnen we daarover met een Inlei
ding in de grote zaal (de voormalige
NBG-vergaderzaal) met film- en
klankbeelden. Daarna gaan de jonge
lui de expositie langs en tenslotte is
dan bijvoorbeeld één groep bezig met
het bekijken van een bepaald onder
werp over de joodse godsdienst, waar
over moet worden gerapporteerd, een -|
andere met een rollenspel, de derde
groep met het teen van psalm 23 die
moet worden uitgebeeld met een keu
ze uit een lade vol foto's en nog weer
een groep speelt het vertaalspel dat al
eerder is genoemd. Na afloop, onder
wég naar huis maar ook later in de
klas worden de verschillende ervarin
gen uitgewisseld. In alle expositieza
len blijft voldoende ruimte voor de
werkgroepjes over. Onderdeel van het
museum wordt ook de boekwinkel
llWPffl
M-ist;'""
m,
HOI'fijPv'iSEra
s;;
"'ÉÖM
t Ji.il
van het bijbelhuis, die bij do ingang
is gedacht..
Met de interne voorzieningen in het
bijbelhuis zal men naar verwacht
wordt in december 1974 zover zijn dat
het museum kan worden overge
bracht. Dan kan. begin januari 1875 da
heropening zijn, precies in het jaar
dat het bijbels museum - een halve
eeuw bestaat.
Se redactie behoudt zou het recht
voor baar ter opname In deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
\rcer te geven. Bij publikatfe wordt
met de naam van de Inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet postbus 859
Amsterdam.
Een kernzin in de recensie van dr.
Zeegers was wel: 'Naast het «oord
leert de natuur, onze voortschrijdende
kennis van het heelal en van de
mens, ons van Godswege steeds meer
wrat ons als richtsnoer mag dienen.
Dit is nu precies wat het modernisme
van de vorige eeuw altijd heeft be
weerd. Merkwaardig om zulke dmgen
uit de mond van een gereformeerd
man te horen. Of is het tekenend
voor de situatie waarin wij verkeren?
Als we in dit verband de Nederlandse
geloofsbelijdenis aanhalen, laten we
dezè buikspreken. Jammer vind ik het
dat iemand die geen enkele verwant-
schap vertoont met.de schrijver, tot
recensie wordt geroepen. Als de norm
gelegd wordt in de tijd en in onze
praktijk en tenslotte niet in het
woord van God, wordt een gesprek
erg moeilijk.
Papendrccht
drs. G. v.d. End
Het wordt hoog tijd dat de invaliden
en aow-ers en de laagst betaalden
eens wakker worden, en niet meer
met zich laten sollen door dit kabinet
Wat gaan wij met die paar centen
loonsverhoging vooruit nu alles veel
duurder wordt?
Dordrecht
L.Willemsteln
Kan onze regering bv op grond van
voorlichting door de kamercommissie
van defensie en de BVD, duidelijk
maken, dat ons land geen greep naar
de macht door generaals c.s. heeft te
vrezen? Het komt mij voor, dat het
klimaat daartoe wordt gekweekt, ge! et
op de sympathie die de greep in Chili
en Griekenland en het gedrag van
landen als Portugal en Spanje In ons
land nog altijd overmatig veel heb
ben, de konflikten van Vredellng met
de generaals die ook ressentimen
ten op kunnen leveren en de 'het
ze van Wiegel', zoals Andriessen die
noemt. Tot nu toe hield de BVD
vooral 'linkse' elementen m de gaten,
die als 'dwazen' kalkten op muren en
glazen, maar is datzelfde apparaat er
op bedacht en berekend dat het ge
vaar wel eens heel hard van 'rechts'
kan komen, vooral In (tee krislssltua-
tie met een 'linkse' regering en zoveel
'verontrusten' In de ARP en KVP7
Heerenveen
Oene Bult
Wij als volk van Nederland moeten
belijden dat wij grotelijks gezondigd
hebben: zo'n rijkdom als wij gehad
hebben en geen acht geslagen op de
Gever. Nu komen de gevolgen van de
zonde. God heeft de Arabieren ge
bruikt om de oliekraan te sluiten.
Maar God ls ook barmhartig. Als wij
als volk en koningin van Nederland
onze zonden belijden wil de Heer ze
ons vergeven. Mocht het nu zijn als
in Nineve: volk en koning gingen in
zak en as,
mw A. L. van Neutegen Kooy
H. L Ambacht
In het maandblad Voorlopig (evange
lisch commentaar bij de tijd) staat
een artikel van prof. dr. H. M. Kui-
tert van de Vrije Universiteit te Am
sterdam. De titel luidt: bidden kan
ook anders. De hoogleraar constateert
dat bidden moeilijk geworden is en
hij geeft de achtergronden daarvan
aan. Eerst heeft hij het over de na
tuurwetenschappen: niet omdat deze
ons met een gesloten wereldbeeld zou
den opschepen bemoeilijken zij het
bidden, maar omdat zij ons voor de
vraag stellen wat wij eigenlijk met
bidden bedoelen, aldus prof. Kuitert.
De schrijver attendeert verder op het
feit dat in onze moderne cultuur een
stuk godsdienstkritiek wakker gewor
den is en hij noemt als derde achter
grond het proces van de verstedelij
king, waarbij de mens anoniem wordt,
en wordt de mens anoniem dan
wordt God anoniem. We geven nu het
slot van de bijdrage van prof. Kuitert
door:
'Jk herinner mij een beschrijving van
een biddend mens in een van boe
ken van J. H. van den berg waarin
wij heel het problematische nog eens
in één tekening terugkrijgen: er zit
ergens een mens, die zijn lippen be
weegt, onhoorbaar spreekt; maar alles
gaat in één richting, er komt niets te
rug, geen stem en geen fluistering.
Wat doet zo'n mens eigenlijk? Moeten
we medelijden met hem hebben of
hoort het zo?
Inderdaad, laten we om te zien hoe
het verder moet, maar eens vragen
wat een mens die bidt eigenlijk doet.
Dat is misschien een betere uitweg
dan alle mensen die het moeilijk heb
ben met bidden, terug naar de stal te
roepen, ze verwijten te doen over
'Gauw. Op je knieën! Je krijgt niet op
je kop als je aan het bidden bent'.
(Via Voorlopig uit De Strijdkreet)
l
geestelijke armoede en leegheid en ze
op te roepen om eerst hun ongeloof
en twijfel uit te bannen, want pas
dan kun je weer bidden. Dat is net zo
gemakkelijk en net zo vreemd
als tegen een iamme zeggen: ga eerst
maar eens lopen, jonge, dan zal je
wel zien dat alles goed gaat.
Beter dan dit soort remedies waar
van zieke mensen alleen maar zieker
kunnen worden is het om eens na
te gaan, wat bidden (ook) zou kunnen
zijn naast alles wat 'we er vroeger,
thuis, in de kerk, op school of waar
ook van hebben gemaakt.
Ik zet hieronder twee alternatieven
neer voor dat soort van bidden waar
mee veel mensen vastgelopen zijn,
met de aanbeveling: kijk eens of het
zo ook kan. Ik ontleen deze twee al
ternatieven aan de nieuwere litera
tuur over ditonderwerp. Er zijn
meer mogelijkheden, maar ik laat het
bij deze twee hoofdwegen, mag ik wel
zeggen.
Bidden is iets vragen. Dat kan je
niet voor jezelf doen, als je tenminste
geen egoïst wilt zijn. Bidden is dus
altijd; voorbede voor anderen.
Voor anderen bidden is niet: een An
der laten opknappen wat je zelf zou
moeten doen, want dan wordt het een
ontsnappingsweg uit je eigen verant
woordelijkheid.
Wat is bidden dan? Je onvoorwaarde
lijke bereidheid uitspreken om jezelf
in te zetten voor die dingen die je
samen met anderen in je gebeden
hebt genoemd. Wanneer dit werkelijk
in èrnst gebeurt, wordt er óf minder
gebeden bidden wordt riskant
óf er wordt meer gedaan.
9 Bidden is niet zozeer vragen als
wel: jezelf openstellen voor de macht
die je leven draagt;
dat kan meditatief gebeuren, dat
wil zeggen: het eigen leven overden
ken in een licht dat je nieuwe woor
den laat vinden voor wat er met en
aan je gebeurt, en zodoende je eigen
bestaan verheldert;
het kan gebeuren als een zichzelf
toevertrouwen aan de vaste grond van
het menselijk bestaan,, als een
dóórdringen tot en indringen van de
ze vaste grond, zover dat een mens er
een ander mens van wordt:
het kan ook als doorlichting van
onszelf beleefd worden, als het ont
vangen van een soort van röntgenfoto
van het bestaan waar je in mag kij
ken (als je durft);
het kan gebeuren met de opzet er
mens van te Worden, persoon, omdat
de macht waaraan wij mens worden,
ook zelf persoon moet zijn, anders
zouden wij het nooit kunnen wezen.
Al biddende wordt een mens 'heel',
wordt hij uit stukken en brokken een
iemand met een naam;
hetzelfde kan allemaal ook woorde
loos en onthematisch, zoals de schep
ping woordeloos en - onthematisch
zucht tot de Schepper (Rom. 8, 22).
Achter deze mogelijkheden staan
verschillende theologische ontwikke
lingen.
Maar wat vindt u dan zelf, vragen de
mensen meestal. Nu, dat is minder
belangrijk, lijkt mij. Maar om niet de
schijn te wekken dat Ik zou willen
wegkruipen achter andere theologen,
zal ik met een paar woorden proberen
op die vraag inte gaan, op zoek naar
die welwillende toehoorders die zelf
ook mee zoeken. Moest ik zelf wat
zeggen, dan zou ik bijzonder voorkeur
hebben voor:
bidden heeft te maken met zich
toevertrouwen aan de macht die ons
kan maken en breken, in het vertrou
wen dat deze macht ons niet breken
zal maar maken;
bidden doen wé op hoop van het
persoon-zijn van deze macht; de tradi
tie heeft het ons zo verteld en wie
bidt zegt: stel je voor dat het eens
waar was;
-— wat we doen in het bidden is het
open-leggen van ons bestaan en daar
de zegende, helende en kritische
macht die wij God noemen, entree in
verlenen. Hoe minder in dit bestaan
zit, des te minder stelt het bidden
voor, en omgekeerd: hoe meer erin zit
de zorg voor mijn vrienden, voor
Angola, voor vrede bijvoorbeeld
des te meer stelt het voor.
Deze drie dingen zijn niet bedoeld ais
leer of dogmatiek, maar als spontaan
antwoord op de vraag: wat doe jij er
nu mee, v
Ik besluit met twee opmerkingen:
moet je dan niet eerst weten wie God
is, hetzelfde als zich aan deze spelling
wagen, metterdaad spellen en. de let
tertjes inhoud geven.
Vervolgens en bij wijze van slot
nog.een notitie: bidden is ook vroeger
niet gemakkelijk of goedkoop geweest
dan hoogstens ten onrechte. Wie het
er vandaag moeilijk mee heeft, Is dan
-ook bepaald geen tweederangs gelovi
ge. We komen in het evangelie al
mensen tegen die niet anders geloven
dan met ingebouwde twijfel en onge
loof (Marcus, 9, 24). We zullen zo be
scheiden moeten zijn om dat óók voor
ons zelf goed genoeg te vinden. En
voor anderen niet minder! Waar zou
den we de euvele moed vandaan ha
len om mensen die het moeilijk heb
ben met bidden ook nog lastig te val
len omdat zij het er moeilijk mee
hebben?'
Tot zover prof. Kuitert in 'Voorlopig*.
Van Naftali staan wonderlijke woor
den in de spreuken van Jakob. 'Een,
losgelaten hinde die schone woorden
laat horen is de uitlegger Van Selms'
te machtig.en hij voegt zich naar da
griekse vertaling van de zeventig:
Naftali is een wijdvertakte terebint,
die fraaie takken vormt'. Een katho
lieke vertaler wil nog vasthouden aan
de hinde en iaat haar schone jongen
werpen. Bewijs genoeg dat de he
breeuwse woorden wat duister zijn. Be
houd het maar bij Van Selms. In
Deuteronomium lezen we dat Naftali
vol van de zegen des HEREN was.
Dat komt daar wel in de buurt Ook
Naftali is een stam die meegaat op de
weg naar en van de Messias. Een ge
zegende. Misschien wel uitgebroken in
menigte. Tegenwoordig hebberi we ia
de kerken kerstfeest hard nodig. Dan
is de kerk nog eens ouderwets vol, als
het een beetje wil. Mensen die vroe
ger bijzonder regelmatig één keer per
jaar naar de oudejaarsdienst gingen
doen dit al weer enige tijd met de
eerste kerstdag of in de kerstnacht
We verkijken ons niet op dat bezoek,
we weten beter. En toch, wat zou het
fijn zijn als we eens op die manier-
kerstfeest wisten te vieren, zo gewoon
en tegelijk zo innerlijk doorgloeid
van vreugde dat zich dat meedeelde
en de kerk ook weer een wijdvertakte
terebint werd. Dan zullen we mis-,
schien wel eens wat anders moeten
doen. Dan zullen we open moeten
staan voo.* eikaars verlangen en ver
wachten. Dan zullen we van Hem die
op die manier onder ons kwam, al.
weerloos en één en at bereidheid om
werkelijk MET ons te zijn, moeten le
ren hoe we kerk moeten zijn. In het
kleine van ons gezin, van onze vrien
denkring en in het groot temidden
van de mensen die wachten op teke-
men van hoop. Wij zijn bijna gewend
aan die verminderde belangstelling
voor wat we zelf van God gehoord
hebben. Maar daar kunnen we ons
toch onmogelijk bij neerleggen. Hét
welbehagen geldt de mensen zonder
onderscheid! Het is ingebed in die
oeroude belofte van de volken die zul
len komen. Dat moet misschien begin
nen bij onze eigen eerlijke viering,
open voor hen die ons het naast staat
en zich dicht bij ons bevinden. Van
die vrede is alles te verwachten, een
gezegend kerstfeest (Genesis 49, 21).
De heerschappij van Christus en de
zending door prof. dr. A. G. Honig ji.
Uitg. Kok, Kampen, D7 pag.', prijs
5.90. Zesde deel in de reeks Theolo
gie en gemeente. De auteur, hoogle
raar aan de theologische hogeschool
van de gereformeerde kerken te
Kampen, behandelt eerst in een be
knopte inleiding de vraag: waarom
nog zending?
Demonen, eruit tn Jezus naam!
door ds. W. C. van Dam. Uitg. Kok,
Kampen, 141 pag., prijs 10,90. Dit
boekjo van de Vlaardingse hervormde
predikant is eerder in het Duits
verschenen. Do auteur,lid van de
charismatische beweging, schrijft bier-
in over' het uitdrijven van demonen,
'onderdeel van Jezus* verkondiging en
.opdracht Een tijdlang bijna vergeten,
nu weer brandend actueel'. -
Postille 1973-1974. Uitg. Boekencen
trum, Den Haag, 247 pag., prijs
26,-—. Aan dit deel, dat verschijnt-
onder redactie van da werkgroep kerk
en prediking, werken auteurs van ver-
schillend kerken én van verschillende
kerkelijke 'kleur* mee. Openingsver-
haal is van dr. F. O. van Gennep, die
handelt over de manier waarop, ethi
sche vragen in de preek aan. de orde
gesteld kunnen worden.
Wittgenstein en zijn wereld door
K. T, Faun, 138 blz., uitg. Wereldven
ster, Baarn, 12.75. Een korte Inlel-
ding tot het werk van Wittgenstein,
gebaseerd op een proefschrift waarop -
dr. Fann thans lector in de wijsbe
geerte aan de Florida State zuniver-
sity zes jaar geleden aan dé uni
versiteit van Hawaii promoveerde.
Een tuin in het water, reizen in En
geland door J. W. Schulte Nordholt.
Uitg. Wereldvenster, Baarn. 2e druk.
175 blz. 27.50.
