I
Prof. dr.
B. Goudzwaard:
Crisis
openbaart onze
onmacht
Kabinét een beetje
nationaal
lil
Christelijke partijen
huppelden na
Hoe leren we matigen?
We zijn niet klaar
voor het oordeel
5BOW/Km4iRfIlET ZATERDAG 29 DECEMBER 1973
BIKNENLAM)
T17/K17
Het jaar 1973 gaat ook de
geschiedenis van onze binnen
landse politiek in als een jaar vol
dieptepunten. De kabinetsfor
matie die heeft geleid tot het op
treden van het kabinet Den Uyl
is een aaneenschakeling geweest
van kommernis en ellende, maar
die geschiedenis werd het laatste
kwartaal volkomen overschaduwd
door de aanloop van wat mis
schien de ingrijpendste econo
mische crisis sinds de tweede
wereldoorlog zal worden.
Over de achtergronden van die
crisis is op deze pagina prof. dr.
B. Goudzwaardvoormalig lid
van de Tweede Kamer voor de
ARP, thans hoogleraar economie
aan de VUonafgebroken aan
het woord. Hij gaat in op vragen
als: hoe konden we zo diep zinken
dat enige feodale oliesheiks ons
op de rand van de afgrond
kunnen brengen? Zou het kabinet
Den Uyl in deze situatie tegen
zijn taak opgewassen zijn? Hoe
komt het dat juisfc de christelijke
partij en de zwakheid van onze
samenleving niet tijdig hebben
onderkend? Welke kant moet de
samenleving op om minder kwets
baar te worden? Onze politieke
redacteur P. L. van Enk sprak
met prof. Goudzwaard.
M Waarom komt de kortsluiting in de toevoer
van energie 20 hard bij ons aan, wat is de
'0 0 oorzaak dat het een echte crisis aan het
worden is? Om te beginnen is het natuur
lijk duidelijk dat een rijke en ingewikkelde
economie, zoals wij hebben, harder door zoiets
wordt getroffen dan een economie die eenvoudiger
is ingericht en die minder gemechaniseerd is. Maar
dat is niet het hele verhaal. Ik ben geneigd te zeg
gen dat het energietekort vooral hierom zo zwaar
op ons afkomt omdat het bestaande of vermeende
zekerheden aantast
Ik bedoel: met de economische groei dat Is de
uitbouw van onze produktie en welstand hebben
we gedaan alsof het een boom was die tot in de he
mel kon reiken, we hebben ons te vaak gekoesterd
in de vermeende zekerheid dat groei altijd goed
voor ons was. En de wijze waarop we groeiden, de
keuze van de produkten en de manier van produce
ren, daarvoor hebben we zonder meer vertrouwd op
wat heet de 'optimale' werking van het marktme
chanisme. Dat wereldbeeld is aan het instorten.
Ook economische bomen groeien niet tot in de he
mel. Een markteconomie, hoe nuttig ook, faalt wan
neer het erop aankomt, tijdig een naderende grens-
schaarste te registreren, dat wil zeggen een schaar
ste .die wij met zijn allen tegelijkertijd ondervin
den. Zoals de schaarste op het gebied van de.grond
stoffen- en energievoorziening, de schaarste aan
ruimte en de schaarse draagkracht van ons milieu.
Wat ons opbreekt is dat wij zaken als economische
en technologische groei de plaats hebben gegeven
van vrijwel onfeilbare gidsen naar het geluk, van
factoren die hun eigen legitimering automatisch
met zich meebrengen. Van Eiessen heeft daarvoor
terecht de term 'verzelfstandigde machten' ge
bruikt. Economische en technologische groei zijn
verzelfstandigde grootheden geworden, die door
gaan, nog voordat wij onszelf kunnen afvragen of
het wel goed is dat zij doorgaan.
In dat automatisme is nu een breuk gekomen. En
wat krijg je dan? Dat nu pas blijkt, hoezeer we zelf
al aan die verzelfstandigde machten waren vastge
groeid, hoe ze vat op ons hebben gekregen en ons
zelf van hen afhankelijk hebben gemaakt De hul
peloosheid in dc westerse landen ten aanzien van
de crisis in het Midden Oosten spreekt boekdelen.
Binnen een volgehouden economische en technolo
gische groei kunnen we ontzaglijk veel, maar wan
neer die economische en technologische groei zelf
in discussie komen, blijkt voor alles onze onmacht.
Ik moet denken aan dat lugubere beeld van Ealph
Lapp, van die trein die razend snei gaat over rails
die we niet kennen. De bestuurderskabine is leeg,
er wordt een onbekend aantal wissels genomen,
wissels die wellicht worden bediend door demonen.
De samenleving zit in de volgwagens en kijkt achter
uit De schrik slaat je dan wel om het hart als die
trem ineens gaat slingeren.
Onmacht en verslaving zitten vlak bij elkaar. Beide
ontstaan als je ergens niet meer buiten kunt En is
dat niet ook met onze westerse welvaartsgroei het
gevai? Daar is een stuk religieuze toewijding aan
bedreven door ons allemaal. Daarom is het
weerwoord ook zo moeilijk te geven. Wij zijn toe
aan een zware ontwenningskuur, want dat is het
juiste antwoord op verslaving, en het juist antwoord
op een vals geloof is bekering.
De energiecrisis betekent een streep door de poli
tieke rekening van het kabinet Den Uyl, maar dat
moeten we niet uitsluitend in negatieve zin beoor
delen. Het is een kabinet dat uit nood geboren is,
het draagt van begin af aan een gespleten karakter:
enerzijds twee zogeheten gelijkwaardige program
ma s die toch niet helemaal met elkaar kloppen en
anderzijds een verdeelde parlementaire steun.
Zoiets achtervolgt het kabinet natuurlijk door zijn
hele zittingsperiode heen, maar nu ontwikkelt het
zich, door de nood van de energiecrisis, toch een
beetje in de richting van een nationaal kabinet.
Het moet nu eenmaal het mes zetten in een aantal
dingen, men is zich van de noodzaak daartoe alge
meen bewust. En dat betekent dat er een kabinets
beleid zal ontstaan dat de kans heeft, in grotere
mate te worden aanvaard. Dan ontstaat de situatie
dat het een min of meer toevallige factor is dat
juist dit kabinet er zit. Het beleid van het kabinet-
Biesheuvel waarvan ik het ontijdig einde nog
steeds betreur zou niet zo daverend anders zijn
geweest dan dit kabinetsbeleid.
Be heb dan ook de indruk dat de WD en de CHU
harder toeteren dan het Nederlandse volk ais nodig
ervaart. Wat dat betreft zouden zij zich wel eens
waL kunnen vervreemden van hun achterban.
Maar laat ik er deze sombere aantekening bij ma
ken: wanneer over een half jaar, of in elk geval
binnen een jaar zich werkelijk een stuk werkloos
heid gaat aftekenen en een vrij hoge prijsstijging
die misschien niet eens wordt opgevangen door de
inkomensstijging, dan zou de goodwill van nu snel
kunnen wegslinken.
Dan zou een wonderlijk front kunnen ontstaan van
beter gesitueerden en van ongeorganiseerde arbei
ders die er zich op verenigen dat het kabinet, hoe
wife W
pis
3®*
Imt
,i.-ï *>,f 'Di ff'tïws!
e 1,f. f 2, f'- .ff
ffsia-r
nvij Am fn s di w a\ t 1
„,Tv A.'1T.'
ï&Xff! V 'T;
dan ook onmiddellijk moet vertrekken. Ik vind het
gewenst dat het kabinet als het even kan zijn
zittingsduur volledig uitzit
Het is een nare formatie geweest, maar ik heb, ge
geven de kabinetscrisis en gegeven de daarop vol
gende verkiezingsuitslag, het persoonlijk om vier
redenen uiteindelijk toch beter gevonden dat dit
kabinet er kwam. Om te beginnen was er anders
een minderheidskabinet gekomen en de Franse ge
schiedenis toont ons hoe gevaarlijk dat is: een min
derheidskabinet roept reacties op die een gevaarlij
ke kant kunnen uitgaan.
Verder werd de polariteit in de samenleving steeds
sterker, je merkte het in het metaalconflict, ik
merkte het ook in de omgang met studenten. Het is
een verschijnsel dat door de hele samenleving heen-
kruipt, Dan vraag je je af: in hoeverre moet je pro
beren, als het nog enigszins mogelijk is, te bunde
len als je weet dat de middelpuntvliedende krach
ten al zo sterk geworden zijn? We zijn er in deze
constructie, met een extra-parlementaire begelei
ding, niet in geslaagd, de polarisatie volledig weg
te werken. Maar ik vind het, als overgangsfase, een
aanvaardbare oplossing. Polarisatie kan een samen
leving. vernietigen.
Daar kwam voor mij ten derde nog bij, dat
het, zoals je in Engeland kunt merken, gevaarlijk
is, een grote groepering langer dan acht jaar buiten
de regering te houden omdat zij dan de toetsing
aan de praktijk gaat missen en wereldvreemde idee-
en gaat ontwikkelen. Mijn vierde argument is dat
ik iets van de noblesse van het liberalisme verloren
zag gaan. Het liberalisme van nu markeert onvol
doende zijn positie tegenover de materialistische ge
zindheid, die de WD vroeger zelf sterk in de Boe
renpartij heeft afgekeurd. Ais er ai een alternatief
zou zijn voor de combinatie Den Uyl, dan zou ik
die vanwege zijn mogelijk materialistische inslag in
deze situatie toch bepaald gevaarlijk vinden.
Dat alternatief is er overigens niet, want er is geen
andere meerderheidsvorming mogelijk. De lood-ora-
oud-ijzer-theorie als die al juist zou zijn zou
nu moeten leiden tot het oude ijzer van deze com
binatie, Ook het klassieke argument van de 'be
stuurbaarheid van het land" loopt op de huidige
combinatie uit.
Het is waar dat de christelijke politieke partijen
veel te laat zijn geweest met het herkennen van de
problemen die deze oliecrisis ons openbaart We be
helpen ons er soms mee door te zeggen dat Kuyper
het al in 1880 in het AR-beginselprogramma zette
dat de overheid de zorg had te dragen voor het be
houd van het milieu. Maar dat noem ik wel behel
pen, hoor. Het is natuurlijk niet zo geslaagd, daar
mee staande te houden dat de christelijke partijen
en de kerken deze probWnen wel tijdig in de gaten
hadden.
Laat ik het op mijzelf betrekken: ik heb er in de
Kamer maar heel zijdelings over gesproken. Ik ben
in 1960 mijn proefschrift (over niet-geprijsde mi
lieufactoren, red. Tr.-K.) begonnen vanuit een we
tenschappelijke interesse, Omdat ik me afvroeg: hoe
komt het dat de economie die milieu-factoren er ge
woon buiten laat? Wat zit daar voor een filosofie
achter? Het was niet zo dat ik dacht: ik moest eens
wat aan die milieucrisis gaan doen. Het is wel
mooi, dat achteraf te zeggen, maar het is gewoon
niet zo.
Ik geloof dat het een noodzakelijke erkenning is
dat christenen deze problemen te iaat hebben on
derkend. Dan kom je dicht bij de erkenning dat
christelijke partijen niet per definitie beter zijn
dan andere. Je moet dat op de schuldkant van hun
balans zetten. Je mag van christenen verwachten,
nee eisen, dat zij een sprong voor hebben op ande
ren in het herkennen van wat er werkelijk aan de
hand is. En dat zij een resistentie hebben tegén
een tijdgeest die een andere kant uitgaat dan het
evangelie hun voorhoudt
Maar laten we uitkijken, het teveel te generalise
ren. Bij de sociaie kwestie bijvoorbeeld moet je
constateren dat de christenen hebben nagehinkt
achter de ellende van de vorige eeuw, dat de ker
ken niet onmiddellijk hebben geprotesteerd. Maar
dan komt het protest toch op en soms heel indrin
gend, bij Kuyper bijvoorbeeld. Je krijgt dan Talma
en Gerbrandy die de lijn van de christelijk sociale
beweging hebben geopend. Ik noem Colijn die on
danks zijn te starre binnenlandse beleid er toch op
heeft gewezen dat een nauwere samenwerking van
de volkeren van Europa nodig was, en Bruins Slot
die heeft begrepen dat hier een crux lag.
Er komen af en toe uit zo'n partij flitsen van wat
in de toekomst relevant zou kunnen worden. Het is
ten aanzien van de economische groei-problematiek
vrij laat opgekomen. Dat had een lijn kunnen zijn
die eerder had kunnen beginnen. Maar je kunt niet
zeggen dat het altijd de christenen zijn die het te
Iaat doorkrijgen.
Dat al of niet nahuppelen.is een belangrijke toets
steen, maar de meest wezenlijke is toch de wijze
van aanpakken van een probleem dat op je afkomt.
Ik. vind dat je van christelijke ptlitieke partijen
mag vergen dat zij over de problemen van deze tijd
oorspronkelijk nadenken. Dat nu bijvoorbeeld niet
het rapport van de commissie Mansbolt als het
nieuwe evangelie wordt gezien. Tegen dat rapport
heb ik wegens zijn bijna tomeloze centralisatie-
drang grote bezwaren. Het groei-probleem vergt een
eigen bezinning, een eigen benadering en die is ook
mogelijk.
We lossen deze ellende niet op met wat technische
ingreepjes, maar het moet komen tot zelfkritiek, tot
een omleggen van onze politieke activiteiten op een
veel dieper grondvlak dan waarop we vaak opere
ren.
Het falen heeft ons begeleid dat Is waar. Het is
voor mij nooit zo geweest dat een christelijke poli
tieke partij om zichzelf moest bestaan. Ais zo'n par
tij zich niet in de tijd waarmaakt, dan moet haar
voortbestaan ter discussie worden gesteld omdat zij
anders een blamage voor het evangelie gaat wor
den.
We zullen de problemen als samenleving pas te bo
ven kunnen komen als we eerst door een dal gaan.
Dat hoort bij de ontwenningskuur. Dat wordt een
zware kuur omdat we niet geleerd hebben, te mati
gen als het echt nodig is. Als we dat hadden ge
leerd, dan hadden we de inflatie-spiraal allang
doorbroken.
Het grote probleem is nu dat we als het ware twee
slagen jneens moeten doen. Inflatie is er altijd een
teken van dat we onze claims hoger instellen dan
met de beschikbare stroom van geproduceerde mid
delen overeenkomt Nu moeten we leren, onze ver
langens tot onder de huidige stroom terug te bren
gen, omdat die stroom zelf aan het inzakken is. Er
zal een hele campagne voor nodig zijn. Het kabinet
moet daar leiding aan geven. De vakorganisaties
zullen hun kracht nu -eens niet moeten zoeken in
het hinderlijk volgen van het kabinet, maar in het
overbrengen van de matigingsboodschap op hun le
den. 'Ook vrouwenorganisaties, politieke partijen
moeten naar een nieuwe volksopinie toewerken.
Nu we in een situatie van schaarste terechtkomen,
niet alleen van energie, maar ook van bepaalde
grondstoffen, zullen we er verder aan moeten wen
nen dat de overheid het principe van een rechtvaar
dige verdeling sterker zal moeten laten gelden. We
zullen moeten wennen aan overheidsmaatregelen
die een rantsoeneringskarakter dragen. Wapneer be
paalde groepen dreigen te worden afgesloten van
bepaalde mogelijkheden, dan moet je rantsoeneren.
In zo'n situatie krijgt het rantsoeneren een rechts
grond. Je kunt dan ook aan een maximum-inkomen
gaan denken. Ik zou daar nooit voor zijn wanneer de
overheid zo nodig de baas wil spelen over alle inko
mens, maar wel wanneer vaststaat dat de hoge in
komens een zodanige claim leggen op bijvoorbeeld
schaarse grondstoffen, dat de mensen met lagere in
komens daar niet meer aan toekomen. In zo'n situa
tie krijgt de vaststelling van een maximum-inko
men een rechtsgrond.
Overigens is het in deze tijd niet zo hard nodig,
met dividend-stops en zo te komen. Je mag ver
wachten in een tijd waarin de werkloosheid gaat
toenemen, dat dan tal van winstinkomens zullen af
nemen, Je zult de dividenden nogal duidelijk zien
kelderen. Maar ik begrijp wel waarom het kabinet
deze dingen erbij gehaald heeft: het wil de Indruk
vermijden dat het alleen op de lonen mikt Maar er
kan in al die propaganda voor de nivellering ook
iets van overtrokkenheid zitten.
Wanneer het allemaal lukt, wanneer een zekere
ontwenning slaagt dan zul je op de langere termijn
nog iets positiefs uit deze geschiedenis zien groeien.
Wanneer je ontwend bent komen er nieuwe vrij
heidsgraden: dan krijgen we een vrijheidsgraad om
een wat sterker milieu-beleid ie voeren, een vrij
heidsgraad om waar nodig onmiddellijk ontwikke
lingslanden te hulp te komen. Dat is het experi
ment waarvoor we staan, een experiment dat een.
nationaal karakter heeft
Als er iets door deze oliecrisis duidelijk is gewor
den, dan is het wel dat onze mogelijkheden be
grensd zijn. Als we nu met de olie niet tegen gren
zen waren opgelopen, dan zou het wel met andere
energie-dragers zij gebeurd. Maar er zijn ook gren
zen aan wat het milieu kan hebben en er zijn gren
zen aan de levering van grondstoffen (die in één
jaar tijd met 25 procent in prijs zijn gestegen).
Er zijn nu bedrijven die in de moeite komen door
het tekort aan energie en andere door de stijging
van de grondstoffenprijzen. Tegelijkertijd heb je
het probleem dat sommige bedrijven het milieu
meer verontreinigen dan andere. Wat ik nu graag
zou zien is dat de overheid aan het Centraal Plan
bureau vraagt, deze situatie van het bedrijfsleven
tegen de achtergrond van deze drie problemen door
te lichten, prognoses te maken voor de komende
vijf jaar. Ais je dan dat plaatje voor je hebt, dan
zou de overheid voor en met dat bedrijfsleven een
herstructureringsbeleid moeten ontwerpen, een be
leid om het bedrijfsleven anders ia te richten. Dan
zouden bedrijven die weinig energie-intensief zijn,
weinig schaarse grondstoffen nodig hebben en het
milieu in geringe mate bederven, een uitloopmoge
lijkheid moeten krijgen. De overheid zou daar ook
kapitaal voor beschikbaar moeten stellen.
Het boeiende is dat je ook .het toenemende aantal
werklozen kunt inzetten: voor de bouw van miheu-
zuiveringsapparatmjr, vormen van recycling, nieuwe
vormen van energiewinning. Waarom zouden we de
windmolens, als dat vaktechnisch kan, niet weer in
ere herstellen? Elr moet een nieuw openbare wer-
ken-beleid komen, gekoppeld aan de herstructure
ring die je in de toekomst verwacht
Als je zo'n beleid maakt natuurlijk in. overleg
met het bedrijfsleven dan kun je ook verwach
ten dat er een grotere bereidheid komt om de inko
mensontwikkeling mee te helpen dragen. Nu wordt
het beeld beheerst door: de inkomens gaan omlaag
en er komt ook nog werkloosheid dat is te nega
tief. We moeten de mensen naar een toekomstbeeld
toewerken waaraan zij positief kunnen aanhaken.
De inzet is dat we minder afhankelijk moeten wor
den van buitenlandse energiebronnen, datwe wer-
ken aan een schoner milieu en dat we minder
kwetsbaar worden voor grondstoffen-beschadiging.
Het einddoel moet zijn: het binnenste buiten, keren
van onze economie. We zijn nu naar binnen ge
richt, we hebben een structuur gebouwd ter verza
diging van onze eigen behoeften. Dat loopt stuk. De
opgave is nu, ons meer naar buiten te leren rich
ten, weer een rentmeesterschap ten aanzien van de
natuur te Ieren aanvaarden, economische reserves
af te zonderen om onze naaste tè helpen, zowel on
ze naaste op afstand als onze naaste in de tijd: de
generatie die na ons komt.
Het kabinet moet dit stramien uitzetten, werkge
vers en werknemers moeten erop inhaken, de poli
tieke partijen moeten het als een nationale taak
gaan zien. Laten we de oliecrisis maar zien en ge
bruiken als een sbock-therapie die ons ervan be
wust maakt in welke situatie we terechtgekomen,
zijn,' -*1- M' v
Verder moeten we de consumptie-stimulatoren
maar eens wat gaan afhouwen. Ik heb niks tegen
reclame als zij informatief is. Maar het gaat in de
reclame steeds meer om de suggestie dat je gelukki
ger wordt naarmate je .meer consumeert De recla
me-uitgaven in Amerika verdubbelen eens-in de
vier, vijf jaar, zij vergen daar al meer geld .dan het
middelbaar en hoger onderwijs samen. Als zich dat
in volle kracht gaat uitwerken ook op onze econo
mie, dan moet je niet denken dat je nog door de
consumptie-mentaliteit heenbreekt Laten we daar
om maar eens beginnen, bv de STEK-recIame voor
de t.v. af te bouwen.
Waar we in het westen op stuk lopen, dat zit 'heel
diep: het is de neiging om. door expansie en over
heersing tot je eigen geluk te komen. Dat zit er
ook achter fiat we zo fervent het economische jaag
pad zijn opgegaan. Maar de schapping is op zulke
avonturen niet berekend. Die is er niet op gemaakt,
eep limietloze jacht van mensen mogelijk te maken.
Het is dan ook geen wonder dat we op die manier
onze neus stoten.
Wat nu in deze crisis over ons wordt voltrokken is'
een oordeel over wat in de afgelopen eeuwen al in
scène is gezet in de westerse samenleving. We mo
gen het woord 'oordeel' niet uitsluitend op 'boven*
natuurlijke' wijze uitleggen, het oordeel Is vaak de
directe weerslag van. je eigen daden.
Het westen moet zich bekeren, maar luister bij dat
woord "bekeren* dan even door die boventonen van
stichtelijkheid heen. De Bijbel spreekt er zelf zo
nuchter over. In de gelijkenis van de verloren zoon
doet die jongen mij sterk denken aan de westerse
samenleving. Hij zegt: ik eis mijn deel van de erfe
nis op, geef op, ik zal wel- zorgen dat ik er gelukkig
mee word. En hij jédgt het erdoor en hij komt in
de vernieling terecht, tussen de varkens het
Oosterse beeld van totale verontreiniging.
En wat zegt de Bijbel dan?' Dat hij psalmen gaat
zingen of zo? Nee, het staat er heel nuchter: hij
kwam tot zichzelf. Hij gaat de tegenstelling ervaren
tussen de situatie zoals hij die bij zijn vader zou
kunnen hebben en die waarin hij is terechtgeko
men. En dan komt hij tot de conclusie dat hij een
andere weg opmoet, de weg naar het vaderhuis.
Visser t Hooft heeft het zo gezegd: het «westen
moet zich leren vinden in de figuur van de verlo^
ren zoon. Pas dan zal het wellicht ontdekken dat de
deuren van het vaderhuis nog steeds open staan.
vissen die met hun buik boven in onze rivieren
ronddrijven zijn er het teken van. dat de westerse
samenleving niet voor het geven van rekenschap
klaar is, dat zij volledig onder het oordeel zal door
gaan wanneer haar verantwoording zal worden ge-
vraagd. Het oordeel bij de wederkomst van Christus
heeft niet alleen betekenis voor mensen in bun per
soonlijk^ leven, maar ook- voor volkeren, daar laat
de Bijbel geen misverstand over bestaan. Het wes
ten is verantwoordelijk voor zijn rentmeesterschap
over zijn eigen economische mogelijkheden, zijn
wetenschap en techniek. We kunnen die zaken ia
de grond stoppen, we kunnen onze talenten begra-
ven, maar dan kruipen we weg voor onze verant
woordelijkheid.
Het gaat erom wat we ermee doen, of we bereid zijn
ook wetenschap en techniek te gebruiken om de na
tuur te behouden en de medemens te helpen die in
de vernieling zit
De Bijbel is ook duidelijk over de situatie die ont
staat wanneer dienstknechten hun heer niet meer
verwachten. Dan proberen zij elkaar te onderdruk
ken, dan gaan zij elkaar slaan. Als niet meer het
besef aanwezig is dat je verantwoording
moet afleggen voor wat je doet ook als 'M
samenleving, dan ga je de natuur verwoes- jÊ
ten, andere volkeren onderdrukken, omdat
je denkt dat je je eigen meester bent
-Ar s*3Sf
IrJ,'»'; irdffclS-feffiafer-' WSSWS
J'-ff
fSa -jS1" !r -ï- *#3
...rVf rWV, 3-; InT~ :-ji'
SS&SaSCÖ f-te - -Jrïr-JÏ t
■Tiert:-
<Th rf-rac i-w, 11 jt—a/Vh
Ar>T».
rif Jr-MBp- "P lür tru t2v
a - -r rj93l *3 n»J!
iBmflTrvl.fi J
'"a 7 <$*1 j r TUJjT
Lr? Aj rW» 4? f F
iHaissl
>K>\
r -yr
"APWi
jï- JJWx-H.'h
a to
sjgsjhavETgg
r #!f
Pff
[glfe te
■'"1
kMtEy'!iq-'L-l -n
F V «w "*S pi x"r„ 54- i'
1 -v -i «r... "V
f-TTflV
ifcCa?'
f i
id! 1 'Lr
Ij _=tl «ufll-t
A V.' I' S XV 1 'f
'1' S: 1 -Tv" Sf
fs-riti-y
i.ti1
i.
I - 4 f- BV"
f^wtf-Vv* f ,5,'I ,i 'T'J, ''f 'J'
Müj 'fv!
LijnLjO. niiiin 1 .'if .n ij .;i f,V"B V 1 .fii VI.
f'4 «ftó i J'T i I' 1 j l,V i|, 1 L jfv.. Cl-f#]
"rl l'irr'Vi
5,1? iC iiifr.
iUiiiUjili! i
I M i f V4"b
b t, ,li-1!,l 4i.
TOim E
ONTWENNINGSKUUR'
