Zuinig over de drempel
met Wim Kan
Neerlands Hqqp
Express met
geraas vertrokken
NCRV's oudjaar met
Spel zonder Grenzen
Sober feestje rond
pianist Leo Cuypers
De eerste maal voor de televisie
Méér dan een streekroman
f
NOS-ty .geeft
Wat uitgezonden
wordt is uit vier
opnamen gekozen
i^api
Het is een lachen om niet te huilen
Tweede plaats voor sportkampioenen
Tv-herinnering aan
koninklijk jubileum
Hasj-vangst in Gennep
J. van Doorne, met
pensioen, voortaan
literair medewerker
TtROLW/KiWiARTET MAlAJMM.G- 31 DECEMBER 1973
:BIM®NïtAiND
T7/K?
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Van het pro
gramma ter viering (of voor 't
uitzitten) van oudejaarsavond
kan zonder enquêtes wel wor
den gezegd, dat Nederland de
avond bouwt rond 't uur waar
op Wim Kan 'zuining over de
drempel' schrijdt. Van kwart
over negen tot kwart over tien
zal dit, wanneer alles goed
blijft gaan, voor de eerste maal
in de geschiedenis voor de tele
visie gebeuren.
Map S aife
i Süm
o-si
®s|il
.jSJl
I
Wim Kan, tijdens /de opnamen, met zijn bekende 'spiekbriefjes'
door Ber Huising
Hl
s
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM - De NCRV begint vanavond, oudejaarsavond (na de
Soete Suikerbol) met Spel zonder Grenzen, dat is gespeeld in het
Italiaanse Cortina d'Ampezzo, waar Nederland uitkwam met een
ploeg sportkampioenen zoals Ada Kok, Erika Terpstra, Rudi Lub
bers*, Eddy Pieters Graafland (Nederland 2, vijf over zeven).
Onbevangen
■;sii5ss;a!gË;::
Extra-schutters
Jan Ligthart ("als Merijntje Gijzen) en Leo Beyers (als De Kruik) in
het tv-spel naar het boek van A. M. de Jong, dat op de avond van
nieuwjaarsdag voor de eerste maal op het scherm zal komen.
Wild
Soms ernstig
door Rud Nlemans
AMSTERDAM In een grijs verleden werd de Wessel Ilcken-prijs
door de Stichting Jazz in Nederland ingesteld als middel om die jazz
te propageren en te stimuleren. Schoonderwalt, Edgar, Noordijk, zij
waren de eerste winnaars, thans weggewerkt in safe omroepjobs of
lokale workshops. De stichting werd, zoals het bestuur van het eerste
uur jaren tevergeefs beoogde, tenslotte toch overgedragen aan de
musici zelf.
Tegen het uur van de uitzending
(Nederland 1, op initiatief van da
VARA) zijn de voorlopigheden en
omzichtigheden, die Kans optreden
tot het laatste toe begeleid hebben,
successievelijk afgesloten. Nog maar
een paar weken geleden werd van
de VARA-zijde de pers uitdrukkelijk
verzocht van tevoren geen aandacht
aan het gebeuren te besteden omdat
Kan anders afgeschrikt zou worden,
zoals verleden jaar ook het geval is
geweest Zijn angst dat de mensen
tc veel van. hem verwachten legt
hem een rem op.
Het eerste resultaat van de onder
handelingen was, dat er dit jaar in
ieder geval opnamen gemaakt moch
ten worden. En die zijn eind vorige
week. in het Amsterdamse De La
Mar-theater gemaakt. Vier stuks
waaruit Kan een keus zal maken. Of
die uitgezonden zouden worden, mag
Kan op het laatste moment- beslissen.
De uitdrukking 'wat Kan kan, kan
Kan alleen' is daarom wel eens ver
taald met 'wat Kan mag, mag Kan
alleen'. Want zulke voorwaarden zijn
gevaarlijk voor de samenstellers van
het oudejaarsavondprogramma (Zo'n
avond wordt lang van tevoren in
elkaar gezet).
Maar Joop Koopman, hoofd van de
gevarieerde TV-programma's van de
VARA, heeft het grote risico geno
men. Zelfs in zo'n enotm vertrou
wen, dat hij geen ander programma
in reserve heeft, volgens zijn
zeggen.
Nederlandse ktjfcrs, die naast de
schaal met appelflappen gezeten bij
het zien van Kan genieten (met .een
oer-ouderwets oudejaarsavondgevoel)
mogen dus best weten, dat het'voor
Kan 'n hele overwinning is geweest
Wim lbo, die vroeger zijn radiopro
gramma's regisseerde weet het beste
hoe groot zo'n overwinning is. 'Zijn
verantwoordelijkheidsgevoel wordt
met de jaren groter. Hij vindt het
benauwend, dat de mensen steeds
meer van hem gingen venvachten.
Hij was dan ook blij wanneer er in
de politiek niet veel gebeurde'. Met
de oliecrisis en het optreden van
minister-president Den Uyl is dat
thans wel het geval.
GESCHIEDENIS
Tenslotte een terugblik in de ge
schiedenis. In '54 begon Kan met zijn
eerste conférence, door het VARA-
bestuur nauwlettend beluisterd of
wat Kan zei 'allemaal wel kon'. In
1956 kon het volgens Trouw duide
lijk niet: 'Zijn eenzijdige pacifisti
sche satire toonde nog eens duidelijk
welk een rebelse affaire het cabaret
eigenlijk is', sehreeft men toen, na 't
was me 't jaartje wel'. In 1958 was
Vaardig over de drempel', in 1960
'uithuilen en opnieuw beginnen', tn
1983 'twaalf miljoen oliebollen op
aardgas* en de laatste maal was in
1966: 'lachend over de loongrens'.
Oorspronkelijk konden we maar om
het andere jaar echt oudejaar vie
ren. Kan doseerde zijn conférences
om het jaar. Later werd dat om de
twee jaar. En na 1966 kwam er hele
maal niets meer.
- Tni-ï'3 Sw -k a =1
«sSdi#>lL
aNjpfei sSHSggÜgaESS
jKHéh
r 1 V' 'j'i' "7 •-. v-i.
AMSTERDAM Vrijdagnacht, in een vol Tuschinski, is 'Neer
lands Hoop Express' vertrokken. Met groot geraas. Want Bram
Vermeulen, die heftig en goed het elektrische orgel bespeelt en ook
wel een gitaar, heeft er nog twee knappe gitaristen en een besté
drummer bij, die zich ook luid laten horen. Zodat Neerlands Hoop
voor de helft popconcert is geworden, met eigen muziek en nog
maar met een, belangrijk, been in het cabaret staat.
Freek de Jonge is van weeromstuit
ook luid. Maar wel weer goed dwaas,
met gekke invallen, onverwachte wen
dingen in zijn malle verhalen, en een
humor die vaak absurd en 'zwart' is.
Aan het slot zegt hij: ik heb jullie
verteld van die saxofonist die dood is,
en van die jongen in de rolstoel die
gecastreerd werd, en ik heb mijn
broek laten zakken, en jullie vonden
het leuk, nou, het was ook leuk!
Dat wil dan zeggen, dat het eigenlijk
niet leuk was, want die geschiedenis
van de rolstoel is verschrikkelijk en
morbide. Froek solt voortdurend met
ongeluk en ellende, die broek omlaag
en veie woordspelingen zijn bewuste
flauwiteiten, en soms is de tekst op
zettelijk grof.
Maar gelachen wordt er. Aan één stuk
door. Omdat Freek de Jonge daarmee
juist zo origineel komisch kan zijn.
Het is een lachen om niet te huilen.
Over ziekte en dood en eenzaamheid,
of ook wel over kleine narigheden als
gebreide onderbroeken, die hij moest
dragen, naar hij zei, en die hem dan
op Wiegel en het geld brengen. Hij
neemt zichzelf en ook de zaal in de
maling. Hij is grillig en springt van
de hak op de tak. Hij springt 'en slun
gelt op het toneel ook, druk, bewege-,
lijk en gek. Zijn dansen, of wat er
voor doorgaat, is niet je dét. Te onbe
heerst. Zijn zingen is geen zingen.
Meer schreeuwen.
moéten worden. Misschien lukt dat el
ders en later wel.
1
2
3
i
5
6
7
3
9
2
3
i
5
6
7
3
9
eers e deel van
Horizontaal: 1. Hoofddekseljputein-
mertje, 2. overal-vaarwel-lidwoord, 3.
verbond-voertulg-landbouwwerktuig, 4.
slappe koffle-rivier in Spanje, 5,
boom-vette vloeistof-Europeaan, 6.
duivenhok-schaaldier-jongensnaam, 7.
hoofddeksel-tijdperk-famüielid, 8. gód
van de liefde-pers. voomaamw.-vemis,
9. plaats in Italië-uitgedorste halmen.
Vertikaal: 1. figuurdans-schaakterm, 2,
anders gezegd-honingbij, 3. kraakbeen
vis-cylindervormig voorwerp-kever, 4;
brandverf-boterton, 5.'-deel van een
boom-Ierland-muzieknoot, 6. meisjes
naam-water in Friesland-oorlogsgod, 7.
vrucht-afnemend getij-zangstem; 8. no-
bel-zeepwater-voertuig, 9. zeilwed
strijd-sportte rm.
Oplossing van vrijdag: 1. s, 2. ma, 3.
ido, 4. edel, 5. nagel, 6. tortel.
-HILVERSUM Van de belden in Nederlandse streekromans behoort A. M. de Jongs Mcrijntie Gij
zen lot de klassieke figuren^ die nog allijd vertedering wekken. Dat doet ook de elfjarige Jan Ligt-
liart in zijn kostelijk spontane televisiedebuut als liet vroegwijze joch, dat in de contreien van Nieuw-
Vossemeer heeft rondgezworven met zijn ruige vriend De Kruik. Op nieuwjaarsdag begint de VARA
met de door Kees van Iersel tot elf delen bewerkte romancyclus.
Het gezelschap topsporters toen het voor 'Spel zonder Grenzen' van
Schiphol vertrok.
Honderdduizenden kennen het Bra
bantse manneke uit de boeken van De
Jong, die zelf nog voor de oude pas
toor speelde toen zijn werk in de ja
ren dertig werd verfilmd; een van de
zeldzame keren dat roomse devotie en
vrijdenkend socialisme in één persoon
verenigd waren en nog geloofwaardig
ook.
In de TV-produktie is Gaston Vander-
meulen de vergrijsde zieleherder. Met
een fijnzinnige mengeling van vrome
levenswijsheid en duldzaam begrip
voor de onvolkomenheden van zijn
parochianen, lijkt de Belgische acteur
zó uit het eerste boek van de Merijn-
tje-serie te zijn gestapt.
Marlies van Aicmaer beantwoordt
eveneens in grote mate aan De Jongs
karaktertypering. Zij is een overtui
gende Jannekee, dat struise, uitdagen
de wijf, dat, met de Gremsjager als
lokaas De Kruik aantrekt om hem
daar-na furieus van zich af te stoten.
De jachtopziener van Erik Plooyer
vind ik vooralsnog te vlak. Hij sugge
reert in het openingsverhaal weinig
van het martiale en autoritaire. Een
in het begin, en zonder noemenswaar
dige aanleiding, in de richting van ca
mera en microfoon nadrukkelijk uit
gestoten vervloeking krijgt destemeer
effect van opzettelijke overbodigheid;
jammer dat de regisseur daar geen-
beter middel wist te vinden om iets
van een verbeten animositeit tussen
gezag en stroper te laten blijken.
Van de verdienstelijk spelende Vla
ming Leo Beyers had ik in diens rol
van De Kruik meer temperament ver
wacht Wat hij als burgemeester in de
NCRV-serie Boerin in Frankrijk te
veel aan emotie weggeeft, mist hij in
het eerste deel van de VARA-reeks.
Waarschijnlijk diept hij het karakter
gaandeweg uit en zal er naarmate de
dramatische climax nadert, meer van
de woeste onverbon.denheid van deze
natuurmens zichtbaar worden. Afgaan
de op zijn creatie van de recidivist in
een Waaldrecht-aflevering, acht ik
Beyers daartoe zeker in staat
Zoals gezegd doet de kleine Jan Ligt-
hart het heel goed. Onbevangen als
de boeken-Merijntje speelt hij zijn
rol, waarvoor hij inpiaats van zijn ei-
nr, yiï'-ïefta;.
if
l l i4> ïf i 1)I s s-fKi
'L" - f ,17/:
iTtV
J't1 v ,«,1.(Ci'r v.'-lr!: ï.r'ÜYi Liifc
De ploegen uit andc-re landen hebben
wel even raar opgekeken dat Neder
land met echte sportgroten op kwam
draven, maar vast staat dat andere
landen het idee over zullen nemen.
Overigens is Nederland geen eerste
geworden, maar tweede. Dat weten we
omdat de strijd vorige maand al is ge
streden. Niemand heeft natuurlijk zin
om op oudejaarsavond 'live' te zes
kampen.
Met Ted de Braak ais 'aan eikaar pra
ter' vervolgt de NCRV (tien voor half
negen) met 'Met liedjes het jaar uit'
waaraan ook Farce Majeure en Gerard
van den Berg, Barend Barendse en
andere NCRV-bekenden meedoen. In
het programma zullen zingen: Gonny
Baars, André van Duin, Willy Alberti,
Anneke Grönloh, Rijk de Gooyer en
Saskia en Serge.
Na het luchtige tv-spel 'Een liefde
van een moederhart' om half tien
volgt aflevering negen van 'Boerin in
Frankrijk' om kwart over tien. Het
vioolspel van Menuhin in de Doelen
van Rotterdam, waar hij vioolconcert
van Mozart speelde, wordt om vijf
.over elf uitgezonden.
'Alles op z'n tijd' heet het een na
laatste TV-progranima van de NCRV
in 1973 (vijf over half elf). Het is een
collage van Jan van Killo, waaraan
meewerken Jasperina de Jong, Gilbert
Beeaud, Lex Goudsmit, filmer Jan
Schaper en Dik Bikker. Om tien mi
nuten voor twaalf houdt NCRV-voor-
zitter dr. nr. J. Ozinga zijn toespraak.
De programma's die de VARA op het
eerste net rond Kans optreden heeft
gegroepeerd, beginnen met een extra
iange aflevering tevens voorlopig
de laatste van 'Daar komen de
schutters' (Nederland 1) twintig over
acht) daarin moet kapitein Main-
waring in een amusant spektakelstuk
bewijzen dat zijn troep de fitste, en
best getrainde uit de hele buurt is.
Voor Mies Bouwman moet het een
aardig succesje zijn, dat 'Een van de
acht' een ontwerp van haarzelf
in Engeland is overgenomen: om
kwart over tien kunnen we zien hoe
de Britse versie is.
De jaarwisseling illustreert de NOS
tenslotte met vuurwerk. Na het eerste
kwartier in het nieuwe jaar wordt al
weer in NOS-verband teruggeblikt
(een Hilversumse tic) naar hoogte
punten uit amusementsprogramma's
van de omroepen uit 1973.
gen dialect een 'gemiddeld Brabants'
moest leren spreken. Er waren geen
eindeloos herhaalde repetities nodig
om Jan tot de gewenste expressie te
krijgen. Hij bezit iets van het inle
vingsvermogen dat de geboren acteur
kenmerkt. Gelukkig zonder sterallu
res, want tussen de bedrijven door
leefde hij zich op de lokatie en in de
studio uit alsof hij in zijn dorp op
straat speelde. Totdat 'Ome Kees' van
Iersel hem riep voor de volgende scè
ne. Jan was er dan onmiddellijk weer
'in'.
Er komen uiteraard tal van wilde ta
ferelen in de serie voor, waarin ook
de hartstocht driftig meespeelt. Voor
dat iemand naar de kinderbescher
ming holt, dient men zich te realise
ren dat Jan echt niet met zijn neus
overal bovenop heeft gestaan én dat
zoiets door filmmontage makkelijk is
te suggereren. Overigens is het alle
maal wel uit het leven gegrepen, ze
ker uit dat van Brabantse armoedzaai
ers aan het begin van deze eeuw. In
benauwde krotten leefden en sliepen
de ouders tussen hun talrijke kroost
en voorlichtingsverhaaltjes over de
bijtjes en de bloemetjes waren heus
overbodig.
Met zijn Merijntje heeft A. M. de
Jong evenals Gerard Walschap met
diens mens van goede wil meer be
oogd dan het schrijven van een
streekroman. Beide werken zijn een
uitkristallisering van een veranderen
de levensbeschouwing en een daarop
gebaseerd kritische doorlichting van
maatschappij en kerk. Het zal daarom
interessant zijn de twee televisieseries
met elkaar te vergelijken en te letten
op verschillen in uitwerking bij VA
RA en AVRO.
TON HYDRA
HILVERSUM Bijna een uur lang
vertoont de NOS-TV herinneringen
aan het jubileumfeest van koningin
-Juliana. Een selectie is samengesteld
van de herdenkingsfilm, huldigings
uitzendingen, en van de feestviering
in de West. Voor veel mensen een
leuke terugblik. Voor diegenen, die
met vakantie waren een mooie gele
genheid nog iets te zien van het feest
van september. (Nederland 1, Nieuw
jaarsmiddag 2 minuten over drie).
GENNEP De recherche heeft tien
kilo hasj ter waarde van 25.000 gul
den in beslag genomen. In dit ver
band zijn aangehouden een 23-jarige
man uit Gennep en een bij hem inwo
nende vrouw van 23 jaar. De hasj
bleek slechts een gedeelte te zijn van
een partij afkomstig van twee in
Utrecht gearresteerde personen. Het
onderzoek wordt voortgezet.
Soms wordt hij plotseling ernstig. In
het lied 'Daar ligt hij' bijvoorbeeld,
over een aan heroïne verslaafde jon'
gen 'doodsbang voor de dood, zonder
dat hij voor zijn loven vecht, hij
ademt in en ademt uit en daar is al
les mee gezegd'.
Bram Vermeulen, een beter zanger, al
schreeuwt hij ook, brengt af eu toe
ook een lied. Dat over het meisje van
een mayonaise-fabriek leek mij het
beste. Dat over het Geld, 'er kleeft
bloed aan van geweld' klonk ook wel
stoer aanklagerig, maar is toch te sim
pel gedacht Op zijn orgeltje is Bram
bezeten muzikaal. Daarbij komen.dan
Thé Lau, gitaar, Jan de Hont, bas, en
Harry Heeren aan de drums, die over-
donderend spelen. Tesamen vormen GïlOrfflG-lIUOritlftllG
zij een beste popgroep.
Maar popgroepen zijn er vele, en ori
gineel zijn ze niet. En het cabaret dat
Freek en Bram brachten, en voor een
deel nog brengen, was wel oorspron
kelijk en uniek. Dat blijft, voor mij,
toch het belangrijkst. Freek de Jonge
met zijn fratsen en geestige teksten
pakt een zaal, en bespeelt die, maar
met de .muziek kon hij ons, aan het
slot, toch niet in beweging krijgen
&oor de nieuwe dans De Hope.
En dat had de waanzinnige uitsmijter
t:
HILVERSUM Vanaf 2 januari zal
de NOS-televisie van maandag tót een
met vrijdag elke avond om 18.40 uur
via -Nederland 1 informatie geven
over'maatregelen, die' vërband houden
met de energiebeperking.
Deze energie-informatie zal gegeven,
worden zolang daaraan behoefte, blijkt
te bestaan. De leiding van dit tijde
lijke vijf minuten-programma, dat de
titel 'Peilstand' heeft gekregen, berust
bij Joop van Os.
Ze kwam daarmee van de hobbysfeer
volop in de bcroeps'clan' terecht en
kreeg tegelijkertijd een sterk eigen
tijds karakter, door de invloed van
belangengroepen zoals de ICP en de
BIM die zich bezighielden met een
jazzstructuurpïan, dat vla een gunstig
advies van do raad voor de kunst
Onze redacteur letterkunde, de heer
J. van Doorne, zal, met ingang van 1
januari 1974 niet meer in vaste dienst
aan Trouw/Kwartet verbonden .zijn,
wegens het bereiken van de pensioen
gerechtigde leeftijd. Wij van de redac
tie, die vele jaren met hem hebben
samengewerkt, zullen hem node mis
sen. De vele bewonderende lezers van
zijn wekelijkse bijdragen aan ons Liad
zullen verheugd zijn te vernemen, dat
hij op ons verzoek deze bijdragen in
het vervolg eens in de veertien dagen
zal blijven leveren. Wij hopen op een
lange en vruchtbare samenwerking in
deze nieuwe vorm.
mikt op de subsidie van 270.000 gul
den in 1974.
Dat is een drievoud van het door
CRM gemotiveerde bedrag van dit
jaar. Daarvoor wil men ojh. dertig
jazzpodia, enkele festivals, workshops,
een documentatiecentrum en een
nieuw tijdschrift financieren. Bij alle
aktiviteiten, die mem met Breuker als
voornaamste initiatiefnemer, ontwik
kelde (straat- en grachtenconcerten,
toneel- en ra uriefevoo retelling er. in de
'Brakke Grond') bleef de communica
tie met pers en geïnteresseerde ach
terban een ariusch punt, dat verbete
ring behoeft.
De Jazzprijs (3.000 gulden van Prins
Bemhardfonds, Wolkers* sculptuur
van de VARA) is bijzaak geworden.
Een voorspelbare aftelsom, die via
zulke uitersten als Gijs Hendriks en
Kees Hazevoet thans leidde naar Ue
Maastrichtse pianist Leo Cuypers.
Waarbij zijn zeer geslaagde, hier be-
sproken soloplaat voor de BASF-label
de doorslag g«f
In intieme, informele sfeer werden
hem alle prijzen overhandigd tijdens
een feestconcertje vrijdagavnd in de
Nes, waar snelle Leo zelf, opende met
zijn sensuele 'One million dollar
song'. Het sober gehouden, maar wat
irritant meiig biieengekletste pro
gramma gaf vervolgens ruimte aan
Cuypers eu Theo Loevendie samen.
Loevendie op sopraan maakt mij ma
teloos moe, maar op alt prikte deze
eeuwig kandidaat gestelde WlP-win-
naar op zeer coherente wijze door en
kele bekende melodiereferenties heen.
Daarna kwam een swingende guitaar-
set met de wat verdwaalde eregasten
René Thomas en Wim Overgaauw.
Thomas' wereldklasse bleek gelukkig
bestand tegen de razende ritmen van
Han Bennink, die wel eens vergeet,
dat de ware oppepper niet altijd uit
de hardste mep vandaan komt
Na de pauze speelden Bennink, bas
sist Miller, trombonist Albert Man-
gelsdorff en Breuker muziek van Cuy
pers. Krachtige muziek o.m. uit diens
befaamde 'Johnny Rep-suite', bij vla
gen boeiend, maar in ritmisch opzient
weinig gevarieerd. Cuypers die ik
juist zeer bewonder om zijn ritmische
inventies, kwam eigenlijk nauwelijks
meer in hec spel voor. Breuker wèl,
soms op twee toeters tegelijk zelfs.
